Liber Primus.

0061

0061A Rex fuit Herodes judaea in gente cruentus
Sub quo servator justi, templique sacerdos
69 Zacharias, vicibus cui templum cura tueri,
Digesto instabat lectorum ex ordine vatum.
((40)) 0062A Hujus inhaerebat thalamis dignissima conjux.
Cura his ambobus parilis moderaminis aequi,
Ambos annexos legis praecepta tenebant.
0063A 70 Nec fuit his soboles, jam tum vergentibus annis,
Gratius ut donum jam desperantibus esset.
((45)) Sed cum sorte adytis, arisque inferret odores
0064A 71 Zacharias, visus coelo descendere aperto
Nuntius, et soli jussas perferre loquelas,
(Caetera nam foribus plebes astrata rogabat:)
Quem tibi terribilis concussit corde pavorem
((50)) 0065A Visus, eum laeti sermonis gratia placet.
Nam me propitius rerum pater unicus alto
72 A coeli solio tibi nunc in verba venire
Praecipit, et chara tibi mox e conjuge natum
Promittit, grandis rerum cui gloria restat,
((55)) Plurima qui populis nascendo gaudia quaeret,
Sobrius aeternum; clausum quem Spiritus ipsis
Visceribus matris complebit numine claro.
Istius hic populi partem pleramque docendo
0066A Ad verum convertet iter, dominumque Deumque.
((60)) Continuo primus noscet, plebemque vocabit:
73 Nomine Joannem hunc tu vocitare memento.
Olli confusa respondit mente sacerdos:
Aemula promissis obsistit talibus aetas,
Nec senibus soboles poterit contingere fessis,
((65)) Quam Deus avertens primaevo in flore negavit.
Haec trepidans vates; cui talia nuntius addit:
0067A Si tibi mortalis sobolem promitteret ullus,
Ad desperandum forsan cunctatio mentis
74 Debuerat tardis haerens insistere verbis.
((70)) Nunc ego, quem Dominus, coeli terraeque repertor,
Ante suos vultus voluit parere ministrum,
Auribus ingratis hominis, visuque receptus,
Supremi mandata Dei temnenda peregi.
0068A Quare promissis manet irrevocabile donum;
((75)) Sed tibi claudetur trepidae vox nuntia mentis,
Donec cuncta Dei firmentur munera vobis.
75 Haec ait, et sese teneris immiscuit auris.
Interea populus miracula longa trahebat,
Quid tantum in templo vellet cessare sacerdos.
((80)) Egressus trepide, numen vidisse supernum
Nutibus edocuit, miserae et dispendia vocis.
0069A 76 Inde domum remeat completo ex ordine vates
Officio, amissamque levant promissa loquelam,
Nec dilata diu venerunt munera prolis;
((85)) Anxia sed ventris celabat gaudia conjux,
Donec quinque cavam complerent lumina lunam.
0070A Tunc majora dehinc idem mandata minister
Detulit, ad Mariae demissus Virginis aures.
Haec desponsa suo per tempora certa propinquo,
((90)) 77 Abdita virgineis caste pubescere tectis,
78 Et servare diem jussis permissa parentum.
0071A Ad quam tranquillum sermonem nuntius infit;
Salve, progenie terras jutura salubri,
Desine conspectu mentem turbare verendo.
((95)) Nam tua concipient coelesti viscera jussu
Natum, quem regnare Deus per saecula cuncta,
79 Et propriam credi sobolem gaudetque, jubetque.
Hunc ubi sub lucem dederis, sit nomine Iesus.
Ad quem Virgo dehinc pavido sic inchoat ore:
((100)) 0072A Nullos conceptus fieri sine conjuge dicunt.
Unde igitur sobolem mihimet sperabo venire?
Nuntius haec contra celeri sermone fatetur:
Virtus celsa Dei circumvolitabit obumbrans,
Spiritus et veniet purus, lectissima virgo,
((105)) Ac tibi mox puerum casto sermone jubebit
80 Magnificum gigni populis, quem credere sanctum
Supremique Dei natum vocitare necesse est.
0073A Sic cognata tibi, sterilis quae credita cunctis,
Zachariae conjux mortali germine nuper
((110)) Aevo defessis auxit miracula membris.
Sextus adest mensis: parent sic omnia jussis.
81 Virgo dehinc: Domino famulam nunc ecce jubenti,
Ut tua verba sonant, cernis servire paratam.
Nuntius abscedens vacuis se condidit auris.
((115)) Illa dehinc rapidis Judaeam passibus urbem,
Zachariaeque domum penetrat, gravidamque salutat,
0074A Elisabeth: clausae cui protinus anxia prolis
Membra uteri gremio, motu majore resultant:
Et simul exsiluit mater concussa tremore
((120)) Divinae vocis: completa afflamine sancto,
82 Et magnum clamans: Felix o femina, salve,
Felicem gestans uteri sinuamine foetum.
Unde meam tanto voluit Deus aequus honore
Illustrare domum, quam mater numinis alti
((125)) Viseret! Ecce meo gaudens in viscere proles
Exsultat, Mariae cum prima affamina sensit.
0075A Felix, quae credit finem mox affore verbis,
Quae Deus ad famulos, magnum dignando, locutus.
Illa trahens animum per gaudia mixta pudore,
((130)) 83 Suppressae vocis pavitantia dicta volutat:
Magnificas laudes animus, gratesque celebrat
Immensi Domino mundi. Vix gaudia tanta
0076A Spiritus iste capit, quod me dignatus in altum
Erigere ex humili celsam, cunctisque beatam
((135)) 84 Gentibus, et seclis voluit Deus aequus haberi.
Sustulit ecce thronum saevis, fregitque superbos,
Largifluis humiles opibus ditavit egentes.
Tunc illic mansit trinos ex ordine menses,
Ad propriamque domum repedat jam certa futuri.
((140)) 0077A Jamque aderat tempus, quo jussum fundere foetum
85 Elisabeth volvenda dies in luminis auras
Cogeret. Ad partus famam collecta cucurrit.
Turba propinquorum, tum gaudia mira frequentes
Concelebrant, nomenque jubent genitoris habere.
((145)) Abnuit hoc genitrix, sed Joannes vocitetur,
0078A Ingeminat. Placuit muti tunc jussa parentis
Consulere, scriptoque rogant edicere nomen.
Sed, proh mira fides! tabulis cum scribere tentat,
86 Implicitam solvit per verba sonantia linguam.
((150)) Mox etiam assuetam penetrant spiracula mentem,
0079A Completusque canit venturi conscia dicta:
Concelebrent cuncti laudes, gratesque frequentent
Astrorum, et terrae, pontique, hominumque parenti:
Visere quod voluit, propriamque absolvere plebem.
((155)) En beat antiquam gentem, cornuque salutis
Erecto, indulget Davidis origine lumen.
Hoc est, quod prisci cecinere ex ordine vates:
Haec est illa salus, quae nos ex hostibus atris
Eripit, ut juste justo servire queamus.
((160)) 87 Et tu, parve puer, sanctus, dignusque propheta
0080A Dicere, et Dominum mox praegrediere viando.
Illius et populum duces per lumen apertum:
Errorem per te spernent, mortisque tenebras
Abrumpent omnes, tua qui praecepta sequentur.
((165)) Exhinc secretis in vallibus abdita semper
Vita fuit puero, donec, poscentibus annis,
Vatis ad officium pleno pubesceret aevo.
Interea Mariae sponso miracula mentem
Sollicitant, manifesta uteri quod pondera vidit:
((170)) Et secum volvit, quanam ratione propinquae
Dedecus oppressum celet, thalamosque recuset.
88 Talia tractanti torpescunt membra sopore,
0081A Audivitque Dei super horrida somnia vocem:
89 Accipe conjugium nullo cum crimine pactae,
((175)) Spiritus implevit sancto cui viscera foetu.
Hanc cecinit vates venturam ex virgine prolem;
0082A Nobiscum Deus est nomen cui. Protinus ille
90. Haec praecepta sequens, servat sponsalia pacta.
Sed tum forte novi capitum discussio census
((180)) Caesaris Augusti jussis per plurima terrae
0083A Describebatur, Syriam cum jure regebat
91 Cyrinus, proprios cui tota per oppida fines
Edebant populi, vires, nomenque, genusque.
Urbs est Judaeae Bethlehem, Davida canorum
((185)) Quae genuit, generis quae censum jure petebat.
Edidit hic Mariam Davidis origine Joseph,
0084A Desponsamque sibi scribens, gravidamque professus.
Hospitium amborum Bethlehem sub moenibus urbis
92 Augusti fuerant praeparva habitacula ruris.
((190)) Illic virgo novo completo in tempore foetu.
0085A Solvitur, et puerum veteri cunabula textu
93 Involvunt, duroque datur praesepe cubili.
Circa sollicitae pecorum custodia noctis
Pastores tenuit vigiles per pascua laeta.
((195)) Ecce Dei monitu visus descendere coelo
Nuntius, et subitus terror tremefacta pavore
Prostravit viridi pastorum corpora terrae.
94 Talis et attonitis coelo vox missa cucurrit:
Ponite terrorem mentis: mea sumite dicta,
((200)) Pastores, quibus haec ingentia gaudia porto.
0086A Nam genitus puer est Davidis origine clara,
Qui populis lucem mox, laetitiamque propaget.
Hoc signum dicam, puerum quod cernere vobis
Jam licet, implentem gracili praesepia voce.
((205)) Talia dicenti junguntur millia plebis
Coelestis, cunctique Deum laudantque, rogantque,
Talis et uniti vox agminis aera complet:
Gloria supremum comitetur debita patrem,
95 In terris justos homines pax digna sequatur.
((210)) 0087A Et simul his dictis coeli secreta revisunt.
Pastores propere veniunt, puerumque jacentem
Praesepis gremio cernunt: post inde sequentes
Dispergunt late celeris vaga semina famae.
Mirantes laudant, laetantes constupuerunt,
((215)) 0088A Omnia nocturnis monitis quod vera recurrant.
96 Viderat octavam lucem puer: ecce recidi
Ad morem legis, nomenque aptare necesse est:
Impositumque illi est, monitis coelestibus olim
Quod Mariae vox missa Deo praecepit, Iesus.
((220)) 0089A 97 Scripserat antiquae Moses moderamina legis,
98 Inter quae, primos prisco de sanguine vatum,
Observare dedit, fetus offerre sacrandos,
Implumesque simul ferre ad delubra columbas.
Haec ubi per Mariam templo servata feruntur,
((225)) Ecce senex Simeon, dignus comprendere sensu
0090A Coelestes voces, cui quondam praescia rerum
Virtus prodiderat, quod carcere corporis aegri
Deposito, mortem liber, requiemque videret,
Cum primum coeli laudem, terraeque salutem,
((230)) 99 Omnia quem vatum spondent oracula, Christum
Vidisset templo solemnes ferre palumbes.
0091A Isque ubi, curvato defessus corpore, templum
Jam gravior penetrat, monuit quod spiritus auctor,
Ecce simul parvum gremio genitricis Iesum
((235)) 100 Ad templum sensit venisse, trementibus ulnis
Accepit puerum, laetusque haec dicta profatur:
Nunc, nunc me famulum Dominus nunc liberet arctis
0092A Corporis e vinclis, finemque imponere verbis
Dignetur cum pace suis. En splendida nostros
((240)) Lux oculos tua circumstat, radiisque refulget,
Quam cunctis hominum lustratis gentibus addet
Israelitarum cumulatae gloria plebis.
101 Quid tantum Mariae stupuerunt pectora matris?
Hic puer ad populi casum datur: iste renasci
((245)) Concedet populis: dicta in contraria signum
0093A Istius adveniet; percurret debita letho,
102 Atque animam matris ferro fulgente machaera;
Quo pateant tecti tenebrosa volumina cordis.
Haec ait in Simeone Deus: mox ecce prophetae
((250)) Femineam sancto complet spiramine mentem.
Anna fuit natu gravior, quam in flore juventae
0094A Destituit viduam mors immatura mariti.
Casta sed in templo semper pro conjuge vita,
103 Et cultus cessere Dei; quae numine jussa
((255)) Cognovit Christum, et simili sermone locuta est.
Inde ubi solemnem pueri pro nomine legem
Complevit genitrix, et Joseph omnia mirans,
Ad patriam laeti repedant, puerumque reportant.
0095A Gens est ulterior, surgenti conscia soli,
((260)) 104 Astrorum solers ortusque, obitusque notare.
Hujus primores nomen tenuere Magorum.
Hinc lecti proceres Solymos per longa viarum
Deveniunt, regemque adeunt, orantque doceri,
0096A Quae regio imperio puerum Judaea teneret
((265)) Progenitum: sese stellae fulgentis ab ortu
105 Admonitos venisse viam, quo supplice dextra
Exortum terris venerabile numen adorent.
Territus Herodes Solymorum culmina vatum,
0097A Quique prophetarum veterum praedicta recensent
((270)) Imperio accitos jubet omnia quaerere legis,
Queis pateat, quae sint genitalia moenia Christo;
Omnia venturum spondent quem oracula vatum.
106 Tunc manifestatur, Bethlehem quod moenibus illum
Progigni maneat, cui sacram ducere plebem
((275)) Israelitarum sancta virtute necesse est.
Tunc jubet Herodes, Persas pertendere gressum,
Inventumque sibi puerum monstrare colendum.
0098A Ecce iteris medio stellam praecurrere cernunt.
Sulcantem flammis auras, quae culmine summo
((280)) Restitit, et pueri lustrata habitacula monstrat.
Gaudia magna Magi gaudent, sidusque salutant:
107 Et postquam puerum videre sub ubere matris,
Dejecti prono texerunt corpore terram.
Summissique simul quaesunt: tum munera trina,
((285)) Thus, aurum, myrrham regique, hominique, Deoque
0099A Dona dabant. Totam mox horrida somnia noctem
Sollicitant, saevumque jubent vitare tyrannum.
108 Denique diversis Herodis callibus aulam
Diffugiunt, patriamque magi rediere latentes.
((290)) Ipsum etiam puerum monitis coelestibus actus
Aegyptum cum matre simul transportat Ioseph.
At ferus Herodes sibimet succedere credit,
Quem callens astris quaesisset cura magorum.
Quorum praecauto discessu sollicitatus,
((295)) 0100A Horribilem jussit Bethlehem per compita caedem,
109 Infantes mandans, teneramque sub ubere plebem
Avelli ferro nullo sub crimine culpae.
Haec etiam caedes olim praescripta manebat,
Quam bonus Hieremias, divino numine jussus,
((300)) Complorat, misero sobolis pro funere matres
Horrendis graviter coelum pulsare querelis.
Ast ubi sopitus furor est, et saeva tyranni
0101A Infantum horribili feritas satiata cruore
Exstinxisse putat cunctos, quos primus, et alter
((305)) 110 Annus lethiferi miseros oppresserat aevi:
Mirandis rursus devinctus membra sopore
Urgetur monitis Mariam, puerumque Ioseph
Aegypto ad patriam vectare, ubi Nazara felix
Olim praedictum puero dedit addere nomen.
((310)) Dixit et alterius quondam praenuntia vatis
111 Vox instincta Deo: Veniet, veniet mea proles
0102A Aegypto ex alta terris lumenque, salusque.
Crescebat rapidis annorum gressibus infans,
Occurrens aevum sapientia praeveniebat,
((315)) Gratiaque in vultu, et verbis veneranda micabat.
Et jam bissenos aevi comprenderat annos,
Cum paschae ritum servare ex more parentes
Ad templum laeti puerum perducere festis
Omnibus annorum vicibus de more solebant.
((320)) Ergo aderant paschae pariter, cunctisque diebus
Festorum impletis patriam remeare parabant.
0103A 112 Cum puer in populo comitis vestigia matris
Deseruit, templique libens secreta petivit.
Illum per vicos urbis, perque abdita tecta,
((325)) Perque iteris stratas, per notos, perque propinquos
Quaerebat genitrix: sed lux ubi tertia venit,
113 Ad templum propere remeat; vatumque choreis
Invenit insertum, legumque obscura senili
Tractantem coetu. Vix admiratio digna
((330)) 0104A De pueri verbis senibus fuit. At pia mater,
Nate, ait, amissum lacrymis te quaero profusis
Anxia cum genitore gemens: quae causa parentum
Secernit gressu, templique in sede retentat?
Ille autem: Quid me tantum, quid quaeritis? inquit.
((335)) An nondum sentis, genitrix, quod jure paternis
Sedibus, et domibus natum inhabitare necesse est?
0105A 114 Haec ait, et gressum sociat, patriamque revisit:
Nec genitrix tanti persensit pondera verbi,
Ordine cuncta tamen cordis secreta reservant.
((340)) At puer obsequiis apte praedulcibus ambos
Ad proprium semper cogens nectebat amorem.
Interea veteris scripti per debita currens
Omnia seclorum series promissa trahebat.
115 Zachariae soboles desertis vallibus omnes
((345)) Ad deponendas maculas clamore vocabat,
Fluminis ut liquidi caperent miranda lavacra,
Queis animae species abluta sorde niteret,
0106A Isaias vates cecinit quod numine jussus:
Vox late resonat desertis vallibus; amplas
((350)) Instruite stratas, omnis sit recta viarum
Semita, quae Domini digne vestigia gestet.
Subsident colles, vallis complebitur omnis:
Corriget anfractus iteris bona linea recti,
Corporeisque oculis lumen tractare serenum
((355)) 116 Omnibus indulget Genitor, Dominusque salutis.
Ergo aderant populi, passimque hinc inde ruentes
Complebant ripas, avidique lavacra petebant.
Texta camelorum fuerant velamina setis,
0107A Et zonae pelles medium cinxere prophetam,
((360)) Arvis qui solitus ruralibus esse locustas,
117 Et tenuem victum praebent silvestria mella.
Isque ubi tot populos diversis sedibus ortos
Irruere ad fluvium cernit, sic increpat ore:
Vipereae gentis soboles, quis debita vobis
((365)) Supplicia, urgentesque iras evadere monstrat?
Sed facite, o miseri, fructum, si poenitet, aptum,
Nec generis vestri tollat fiducia mentes.
0108A Nam facile e saxis etiam pro nomine plebes
Succedent vestro, soboles, quia degener errat.
((370)) Proxima roboreis jam jam radicibus instat
Cunctorum ante oculos, aciesque levata securis.
Caedentur silvae steriles, ignemque fovebunt.
118 Nunc ego praeteritas maculas in flumine puro
Abluere institui: veniet sed fortior alter,
((375)) Cujus vincla pedum non sum contingere dignus.
0109A Abluet ille homines sancto in spiramine mergens,
Flammarumque globis purgabit noxia corda.
119 Illius et manibus ruralis pala tenetur.
Et propria ipsius purgabitur area frugum,
((380)) Horreaque implebit secreti copia farris,
Aeternusque leves paleas populabitur ignis.
Haec ait, et properis per silvam passibus ipsum
Cernit Jordanis veneranda lavacra petentem.
Sed verat increpitans vates, et talia fatur:
((385)) 0110A Tune meis manibus dignaris mergier undis,
Cum tua me melius possint purgare lavacra?
Dixit Joannes, cui talia reddit Iesus.
Nunc sine; nam decet hoc: sic sancta per omnia nobis
Justitiae consectandus complebitur ordo.
((390)) 120 Haec memorans, vitreas penetrabat fluminis undas.
((.....))genti manifesta dei praesentia claret.
0111A Scinditur auricolor coeli septemplicis aethra,
121 Corporeamque gerens speciem descendit ab alto
Spiritus, aeream simulans ex nube columbam,
((395)) Et sancto flatu corpus perfudit Iesu.
0112A Tum vox missa Dei longum per inane cucurrit,
Ablutumque undis Christum, flatuque perunctum.
Alloquitur: Te, nate, hodie per gaudia testor
122 Ex me progenitum; placet haec mihi gloria prolis.
((400)) 0113A Tum petit umbrosos montes, et lustra ferarum,
Obsequiumque illi Patris praebere ministri
123 Certabant, rabidi mox livor daemonis atram
Cum terrore rapit mentem, nec defuit aegro
Tentandi interea Christum versutia fallax.
((405)) Quadraginta illi fuerant ex ordine soles,
Ex quo nulla cibi, potusve alimenta dabantur:
Sed contexta simul firmi jejunia cordis
Terrarum ad regnum mentis secreta tenebant.
Tunc epulas demum monuit conquirere corpus.
((410)) 0114A Horrendi interea sceleris fallacia tentans,
124 Si te pro certo genuit Deus, omnibus, inquit,
His poteris saxis forti sermone jubere
Usum triticei, formamque capessere panis.
Christus ad haec fatur: Nil me jam talia terrent.
((415)) Nam memini scriptum, Quoniam non sola tenebit
Vitam credentis facilis substantia panis:
Sed sermone Dei complet pia pectora virtus.
Rursus at ille dolos versutis artibus aptans
Nectere tentator properat. Nam moenibus urbis
((420)) 0115A Mox inferre pedem sensit, vis livida Christum
125 Culmine marmoreo suasit consistere templi.
Tunc sic aggreditur vocis fallente veneno:
Si deus est vere genitor tibi, culmine templi
Aera per vacuum saltu jaculabere corpus.
((425)) Testis erit scriptura tibi, quae spondet aperte
Mandatum summi genitoris tale ministris,
Ut lapsum studeant casu defendere corpus,
Et famulis manibus curent tua membra levare,
Ne lapidis laedat summas offensio plantas.
((430)) Reddidit his Christus dictis contraria dicta:
126 Me meminisse magis scripti coelestis oportet,
0116A Ne vires Domini fidens audacia tentet.
Rursus in abrupti montis consistere celsis
Mox furibunda jugis sensit fallacia Christum,
((435)) Ostendens illi fulgentia regna per orbem,
Cernis, ait, quae sit tantarum gloria rerum?
Cuncta tuo possum jamjam concedere regno,
Talia donantem me si veneratus adores.
Tum sic instantem dictis rejecit Jesus:
((440)) Effuge, pestiferi rabies vesana veneni,
Haereat ut semper nobis immobile jussum,
Ut justus coeli Dominum devotus adoret,
Unius et famulans veneretur numen in aevum.
Talibus excussus fugit per devia daemon.
((445)) 127 Ille ubi Joannem cognovit carceris umbris
0117A Immersum, tristi compressit corda dolore,
Finibus et statuit Zabulonum ponere sedes,
Ut dictum Isaiae concurreret ordine secli:
Terra Zabulonum, et regionis Nephthala nomen,
((450)) Et via trans pelagus longe, Galilaeiaque arva,
128 Trans et Jordanem gentes, populique tenebris
Inclusi, magnum lumen, subitumque videbunt:
In mortisque illis umbra residentibus alma
Exoritur fidei resplendens luce voluntas.
((455)) Ergo instare Dei regnantis munera Christus
Nuntiat, increpitans praeconia larga salutis.
0118A Praeteriensque videt ponti per littora fratres,
Praesolidumque Simon, dignum cognomine Petri,
Andreamque simul, sinuosa volumina lini,
((460)) Piscibus insidias disponere marmoris undis.
Nunc, inquit, pisces capitis maris aestibus altis:
129 Sed me si libeat sectari, fortia vobis
Provenient hominum praepulchra indagine lucra.
Illi confestim firmato pectore certi,
((465)) Retibus abjectis, pariter praecepta sequuntur.
Post fratres Jacobum, Joannemque marinis
Insidias gregibus maculoso innectere textu
0119A Ut vidit, similemque dedit de littore vocem,
Illi Zebedeum genitorem in puppe relinquunt
((470)) Illico, sectantes pulcherrima jussa salutis.
Exin per terram Galilaeae sancta serebat
Insinuans populis regni praeconia Christus,
Donabatque citam fessis, aegrisque medelam,
130 Et mox crebra procul Syriam jam fama tenebat,
((475)) Mille sonans linguis praesentia munera Christi.
Denique certatim languoris tabe peresos,
Diversisque malis nexos, queis longa dolorum
Absumpsit populans membrorum robora tabes,
Monstrabant Christo: facili sed munere cunctos
((480)) Reddebat propere miranda ad gaudia sanos.
0120A Jamque animae ipsius morbi, saevique furores,
Et lunae cursum comitata insania mentis
Discessere gravi sermonis pondere jussa.
131 Illum stipantes miracula magna moventem
((485)) Mixtae sectantur turbae, Solymique, Syrique,
Et Judaea frequens populis, Galilaeaque plebes,
Quos et Jordanis dirimit stagnante fluento.
Hos populos cernens, praecelsa in rupe resedit,
Ac sic discipulis gremium cingentibus infit:
((490)) Felices humiles, pauper quos spiritus ambit:
Illos nam coeli regnum sublime receptat.
His similes mites, quos mansuetudo coronat,
Quorum debetur juri pulcherrima tellus.
Hos modo lugentes solatia digna sequentur.
((495)) 0121A 132 Pabula justitiae qui nunc, potusque requirunt,
Illos plena manet saturandos copia mensae.
Felix, qui miseri doluit de pectore sortem:
Illum nam Domini miseratio larga manebit.
Felices, puro qui coelum corde tuentur:
((500)) Visibilis Deus iis per saecula cuncta patebit.
Pacificos Deus in numerum sibi prolis adoptat.
Felices nimium, quos insectatio frendens
Propter justitiam premit: iis mox regia coeli
Pandetur. Gaudete, operum quos justa tenentes
((505)) Urgebit praeceps stimulis injuria saevis.
133 Plurima nam merces vobis servatur in aethra;
0122A Namque prophetarum fuit insectatio talis.
Discite, vos hac in terra salis esse saporem.
Hic sapor amissa si jam virtute senescit,
((510)) Quae salis absumptos acuet substantia gustus?
Nec quisquam vani post haec superest salis usus,
Ni longe abjectum cuncta ut vestigia calcent.
Vos estis mundi clarum (ne abscondite) lumen.
Nam quis praecelsis impostam rupibus urbem
((515)) Occultare queat? Vestrum sed lumen ad omnes
134 Perveniat, rerumque decus sub luce serena
Ponatur. Cunctis genitoris gloria vestri
Laudetur, celsi thronus est cui regia coeli.
Non ego nunc priscas leges dissolvere veni,
((520)) 0123A Vertere nec, veteres ponunt quae jussa prophetae.
Omnia nam vobis per me complenda manebunt.
Vera loquor, donec coeli, terraeque, marisque
Interitus veniat, legis ne littera saltem,
Aut apicis parvi gracilis distinctio deerit,
((525)) Omnia quin fiant digesta ex ordine saecli.
Siquis enim minimam mandati solvere partem
Ausus erit, pariterque homines suadendo docebit,
135 Hic minimi nomen coelesti in sede tenebit.
At quicumque operis proprii moderamina servans,
((530)) 0124A Inviolata simul tradet praecepta priorum,
Magnus erit, magnique feret trans sidera nomen.
Audistis veteris jussum moderamine legis:
Humano si quis macularit sanguine palmas,
Ille reus ferro persolvet vindice poenas.
((535)) Ast ego praecipiam, ne quis consurgere in iras
Audeat, atque odio fratris fervente moveri.
136 Nam reus hic aequo poenas sub judice reddet.
Nec minor illorum convicia flamma sequetur,
Qui fatui, miserive cient sub nomine fratrem.
((540)) 0125A Sin offerre voles, venerans altaria donis,
Et tua tunc tacitae mentis penetralia tanget,
Quod tibi sit cum fratre domi suscepta simultas,
137 Munera cuncta illic adytis admota relinque:
Et prius ad pacem properans transcurre petendam.
((545)) Fraterno demum jam conciliatus amori,
Offer grata deo tranquillo pectore dona.
Est tibi praeterea virtus contraria semper
Corporis: hoc casti celeri curetur amore,
0126A Dum rapidae tecum graditur per compita vitae.
((550)) 138 Accusabit enim polluti corporis usus,
Et te sublimi statuet sub judice vinctum.
Damnatum rapient ad vincula saeva ministri,
Nec prius e tenebris solveris carceris atri,
Ultima quam minimi reddatur portio nummi.
((555)) Haud ignota, reor, vobis stat cautio legis,
Corpus adulterio prohibens: sed nunc mea jussa
Occulta internae frenent molimina mentis:
Nec minus optati, quam facti poena luenda.
Si te forte oculi dextri laqueaverit error,
((560)) 0127A Auctorem miserae properans convellito labis,
139 Et jaculare procul. Nam membrum perdere refert
Exiguum, flammis quam totum dedere corpus,
Perpetuisque animam pariter convolvere poenis.
Et si dextra manus mentem per devia ducit,
((565)) Erroris causam praestat decidere ferro,
Quam totum aeternis corpus concedere flammis.
Praecipiunt veteres, siquis connubia rumpet,
0128A Scribere discidium, juris feralia verba.
Sola viri recte discedet adultera tectis,
((570)) 140 Ast aliae maneant: nam casti jura pudoris
Auctore amittet mulier deserta marito.
Antiquae leges prohibent perjuria linguis.
Sed nostris cedat jurandi audacia jussis;
Nec fas est homini coelum jurare per altum,
((575)) Quod sedes Domini est, nec quae vestigia gestat
Terra Dei, Solymaeque Urbis venerabile nomen,
0129A Quod regis magni propria est, jurabitur unquam.
141 Nec caput in proprium cuiquam jurare licebit,
Namque potestatem minimi non esse capilli
((580)) Cernitis, albumve, aut nigrum mutare colorem.
Est, est, sufficiat; quod non est, dicite, Non est.
Quod superest istis, totum fallaciter aegro
Suggerit obreptans animo vis tetra veneni.
Pervulgata diu legis praecepta tenetis,
((585)) Laedentem semper similis vindicta sequatur.
Sed tranquilla malum melius patientia vincet.
Ac si quis partem palma percusserit oris,
142 Mox aliam partem vultus praebere memento,
0129B Auferat aut tunicam si quis vi judicis instans,
((590)) 0130A Cede libens, pariterque ferat tua pallia secum.
Si te forte aliquis passus per mille jubebit
Ire viam, gravidique oneris perferre laborem,
Mox perges, aliudque iteris comitabere duplum.
Siquis egens poscet, vel se simulabit egentem,
((595)) Ex animo miserans Iargire; aut mutua si quis
Orabit, tribue, et mitem ne subtrahe vultum.
Nec tibi sit placitum solis succurrere amicis,
Aut caecis odiis inimicos ducere dignos.
143 Quin ego praecipiam blando super esse per omnes
((600)) Obsequio, precibusque Deum mollire benignis
Pro vita ipsorum, qui vos excindere gaudent,
Adversisque truces animis, odiisque sequuntur.
Nam genitor noster communia lumina solis,
0130B Communesque dedit pluvias justisque malisque.
((605)) 0131A Quod si conjunctos tantum veneramur amicos,
Quis locus hic justae poterit mercedis haberi?
Servit amicitiae tantum gens dedita lucris.
Sed vos perfecto similes estote parenti.
Sicubi justitiae pandetur pulchra facultas,
((610)) Devitate oculos hominum: nam nulla manebit
144 Merces, posterius quae factum tale sequatur.
Applaudet tantum sterilis laudatio vulgi.
Sed tu quod dextra facias, nescire sinistram
Convenit, et justis meritis tunc digna rependet
((615)) Occulti solus scrutator praemia cordis.
Sunt, quos praetumidae tollit jactatio mentis,
0132A Et precibus propriis gaudent assistere turbas,
Multifluisque diem verbis ducendo fatigant.
His votis pompae fructus succedit inanis.
((620)) Sed secreta domus precibus penetralia castis
145 Claudantur, paucisque Deum venerabere verbis.
Scit Pater ipse, tui quae sit trepidatio cordis.
Nil, absente Deo, loquimur, nil abdita clausum
Pectoris antra tegunt: praesens Deus omnia cernit.
((625)) His igitur votum placeat concludere verbis:
Sidereo genitor residens in vertice coeli,
Nominis, oramus, veneratio sanctificetur
0133A In nobis, pater alte, tui: tranquillaque mundo
Adveniat, regnique tui lux alma patescat.
((630)) Sic, coelo ut, terris tua fiat clara voluntas,
146 Vitalisque hodie sancti substantia panis
Proveniat nobis, tua mox largitio solvat
Innumera indulgens erroris debita pravi;
Et nos haud aliter concedere fenera fas est.
((635)) Tetri saeva procul tentatio daemonis absit,
Eque malis tua nos in lucem dextera tollat.
Sic etenim genitor populis delicta remittet,
Si vestra alterni vobis peccata velitis
Cedere, nec durum erratis impendere pectus.
((640)) Sunt etiam pergrata Deo jejunia plebis.
0134A 147 Sed propriam multi faciem foedare laborant,
Quo vanam captent hominum jejunia famam.
Tu vero et grato crinem nitefactus olivo,
Laetantem puris de fontibus ablue vultum:
((645)) Ut solus genitor devoti pectoris aptum
Servitium cernens, laudem, meritumque rependat.
Vanum est defossis terra invigilare talentis:
Illic aerugo, et tineae dominantur edaces,
Cunctaque diripiunt fures egesta latebris.
((650)) Condite thesauros vobis in vertice coeli.
Non aerugo illos, tineaeve, aut horrida furum
Factio diripiet. Vobis ubi condita res est,
0135A 148 Illic corda etiam simili ditione tenentur.
Corporis est lumen, quo publica lumina cernis:
((655)) Sed si pura acies oculis, simplexque nitebit,
Totius clare splendebunt corporis artus.
Sin vero nequam fuerit, pravumque videbit,
Obscurae incumbent super omnia membra tenebrae.
In nigras lumen sed si convertitur umbras,
((660)) Ipsis horror erit quantus sine luce tenebris?
Nemi potest dominis aeque servire duobus:
Unius aut odiis cedet, vel cedet amori.
Nec pariter dominum servus patietur utrumque.
Haud unquam poterit quis divitiisque, Deoque
((665)) 0136A 149 Inservire simul. Sed vos haec jussa tenete.
Sollicitet proprio ne vos pro corpore vestis,
Neu faciles victus aegra disquirite cura.
Nonne animam pluris facimus, quam corporis escas?
Aut dubitat corpus quisquam praeponere vesti?
((670)) Aerias spectemus aves: non vomere presso
Terga soli subigunt, jaciunt aut semina farris,
Aut segetum culmos incurva falce recidunt.
Proveniet tamen his satias potusque, cibique.
Nonne Deo magis est hominum curatio cordi?
((675)) 150 Nec dignum fuerat vestis suspendere curam
0137A Pectoribus nostris. Numquid cubitalia possunt
Incrementa suis homines imponere membris?
Cernite, per pingues agros ut lilia florent.
Non ulli tamen iis umquam incubuere labores.
((680)) Nec Salomona illum, cum regni divitis aula
151 Afflueret, talis contexit gratia vestis.
Naturale bonum terris commune placebit.
Quod si pratorum, fruticumque virentia laeta
Ipse Deus vestit, nostris obnoxia flammis,
((685)) Cur vobis potior non est fiducia patris?
Ergo cibum, potum, vestemque, et inania cuncta,
0138A Gentibus infidis terrenam linquite curam.
Vos potius digne coelestia quaerite regna,
Justitiamque Dei: spontanea caetera current:
((690)) Crastina nec vobis curetur copia rerum.
152 Quisque dies sibimet satis est pro fraude diurna.
Judicium vestrum fugiat damnatio saeva.
Nam Dominus juris vestri documenta sequetur.
Quae vos in terris statuetis tempore capti,
((695)) Haec eadem vobis Genitor servabit in aethra.
Mensuram tibi, quam ponis, portare necesse est.
0139A Cernis adhaerentem festucam in lumine fratris,
Nec tamen in proprio tignum consistere sentis?
Atque oculum prius alterius purgare laboras?
((700)) Diripe sed proprio fallax de lumine tignum.
Tum minimam alterius curabis demere aristam.
Ne canibus sanctum dederitis, neve velitis
153 Turpiter immundis jactare monilia porcis.
Namque illa in coeno pedibus subjecta jacebunt,
((705)) Conversique sues vasto vos vulnere rumpent.
Poscenti dabitur, quaerens inventa tenebit,
Pulsantique aditus foribus pandetur apertis.
Vos homines natis panem poscentibus omnes
Num lapidem dabitis, piscemve petentibus, anguem?
((710)) Vos, inquam, rigidi, quibus alte est insita cordi
0140A Durities, vestris dabitis semper bona natis.
Indulgens hominum Genitor bona mitia digne
Quam praestare magis gaudet poscentibus aequis!
Quae cupitis vobis hominum benefacta venire,
((715)) 154 Haec eadem vestro cunctis praestate favore.
Haec legis summa est, hoc jus dixere prophetae.
Ite per angustam, justi, supra sidera portam.
Quam lata, et spatiosa via est, quae limite laevo
Praeruptum convolvit iter caligine mortis,
((720)) Innumeraeque illam penetrant per prona catervae!
Vitalis vastis stipatur semita saxis,
Celsaque vix paucos ducit per scrupea virtus.
At si quos nimium fallax, illexque malorum
Planities suasit deformi lubrica lapsu,
0141A 155 Arripit hos, pronosque trahit, velut impetus amnis,
Aut alacer sonipes ruptis effrenus habenis,
Aut rectoris egens ventosa per aequora puppis.
Observate illos, falso qui nomine vobis
Insidias faciunt, appellanturque prophetae.
((730)) Hos ovium species vestit, sed saeva luporum
Pectora fraude tegunt, lacerantque incauta trahentes
Agmina credentum, saevus quos decipit error.
Fructibus e propriis noscuntur talia monstra:
Quemque petat finem fallax doctrina, videndum.
((735)) Quapropter rerum molitio perspiciatur.
Nam neque de tribulis ficus, nec sentibus uvas
0141B Provenisse umquam ruris per terga notastis.
Utque arbor proprio vestitur germine pomi,
156 Sic dolus illorum fructu monstrante patescit.
((740)) 0142A Non ego palpantum verbis, et honore movebor,
Nec me quod Dominum perblanda adulatio dicit.
Praemia coelestis capiet spontanea sedis.
Illi sed merito gaudebunt munere regni,
Qui faciunt nostri Genitoris jussa volentes.
((745)) Adveniet mox summa dies, quae jure severo
Praemia justitiae tribuet, scelerique gehennam.
Tum mihi multorum clamabit talia fletus.
Nonne tuo quondam magnae sub nomine nobis
Virtutes sanctis domuerunt omnia jussis?
((750)) Saepe etiam nostra est vox annumerata prophetis:
Servivitque tuo nobis sub nomine daemon.
Tunc jurabo illis, quod talis cognita numquam
0142B 157 Vita mihi est hominum, gestis quae sordet iniquis.
Quisque meis monitis auresque, et facta dicabit,
((755)) Hunc aequabo viro, solidis fundamina saxis
0143A Ponenti, librata super quae moenia surgent.
Illa domus pluviis, ventisque illaesa manebit,
Torrentumque minas firmato robore vincet:
Haerent immotae quoniam fundamina petrae.
((760)) Qui vero auditu tantum mea jussa tenebit,
Diversisque procul factis per lubrica perget,
Hunc similem faciam volucri qui fulcit arena
Fundamenta domus, primo cui flamine venti,
Et pluvia effusis coepit cum incumbere rivis,
((765)) Omnis subverso procumbit pondere moles,
158 Insequiturque gravi tectorum strage ruina.
Talia dicentem magna admiratio plebis
Immensum stupuit, quoniam transcenderat alte
Doctrinam veterum Christo conce ssa potestas.
((770)) 0144A Denique linquentem celsi fastigia montis
Stipabat gaudens populorum turba sequentum.
Ecce sed horrenda confixus viscera tabe,
Quem toto obsessum foedarat corpore lepra,
Procubuit venerans juvenis, Christumque precatur;
((775)) Ut caream tandem languoris pondere tanti,
Sufficiat voluisse tuum. Tum dextera Christi
Attactu solo purgavit lurida membra.
Incolumique dehinc, celaret gaudia, jussit,
159 Et legi parens offerret munera templo.
((780)) Inde recedenti supplex se protinus offert
Centurio, et precibus projectus talibus orat.
Impubis pueri cruciatur spiritus aeger,
Cujus cuncta repens membrorum munia languor
Dissolvit, vitamque tenet jam poena superstes.
((785)) 0145A Sed jussu miserere, precor: nam tecta subire
Crimina nostra vetant vitae, lucisque parentem.
Nunc verbo satis est jubeas remeare salutem.
Subjectos mihi saepe viros sic nostra potestas
Officiis verbo jussis parere coegit.
((790)) Dixerat: ille viri motus precibusque, fideque,
Talia conversus populo dat dicta sequenti.
Haud umquam talem memini me gentis avitae
160 Invenisse fidem: sed veris discite dictis,
Quod multos homines diversis partibus orbis
((795)) Progenitos coeli regnum sublime vocabit
Cum patribus nostris vitali accumbere mensae:
Progenies quorum caecis demersa tenebris
0146A Dentibus horrendum stridens, fletumque frequentans
Perpetuis poenam cruciatibus acta subibit.
((800)) At tibi jam juveni mentis virtute fidelis,
161 Ut credis, veniet fructus cum luce salutis.
Dixerat, et dicto citius cum voce loquentis
Ad puerum celeris transcurrunt munera verbi.
Ingressusque domum miles properante recursu
((805)) Praevenisse Dei laetatur dona medentis.
Aedes inde Petri sanctus penetrabat Iesus,
Cujus anhela socrus aestu, febrique jacebat.
Utque illi dextram tetigit Salvator Iesus,
((809)) Sana ministerium praebebat femina mensis.