QUINTI SEPTIMII FLORENTIS TERTULLIANI AD NATIONES

 0559B 1. Testimonium ignorantiae vestrae, quae iniquitatem dum defendit, revincit, in promptu est, quod omnes, qui vobiscum retro ignorabant et vobisc

 2. In quo ipsi etiam contra formam indicandorum malorum judicatis. Nam nocentes quidem perductos, si admissum negent, tormentis urgetis ad confessione

 3. Vos igitur, alias diligentissimi ac pertinacissimi discussores scelerum longe minorum, cum talibus tam horrendis et omnem impietatem supergressis e

 4. Sed dicitis, sectam nomine puniri sui auctoris. Primo quidem, sectam de auctoris appellatione notari, utique probum usitatumque jus est, dum philos

 5. Quod ergo dicitis: pessimi et probrosissimi avaritia, luxuria, improbitate non negabimus quosdam sufficit et hoc ad testimonium nominis nostri: s

 6. His propositionibus responsionibusque nostris, quas veritas de suo suggerit, quotiens comprimitur et coarctatur consciencia vestra, tacitae ignoran

 7. Unde ergo, inquitis, tantum de vobis famae licuit, cujus testimonium suffecerit forsitan conditoribus legum? Quis, oro, sponsor aut illis tunc aut

 8. Si qua istic, apud vos saltem ratio est, edatis velim primum et secundum genus, ut ita de tertio constet. Psammetichus quidem putavit tibi se ingen

 9. Sed quid ego mirer vana vestra, cum ex forma naturali concorporata et concreta intercessit malitia et stultitia sub eodem mancipe erroris? Sane, qu

 10. Pudeat igitur deos ab homine defendi. Effundite jam omnia venena, omnia calumniae tela infligite huic nomini, non cessabo ultra repellere at post

 11. Nec tantum in hoc nomine rei desertae communis religionis, sed superductae monstruosae superstitionis. Nam, ut quidam, somniastis caput asinium es

 12. Crucis qualitas, signum est de ligno etiam de materia colitis penes vos cum effigie quanquam sicut vestrum humana figura est, ita et nostrum pro

 13. Alii plane humanius solem Christianum deum aestimant, quod innotuerit ad orientis partem facere nos precationem vel die solis laetitiam curare. Qu

 14. Nova jam de Deo nostro fama suggessit. Adeo nuper quidam perditissimus in ista civitate, etiam suae religionis desertor, solo detrimento cutis Jud

 15. Plures Onocoetae penes vos deprehenduntur. Si in deis aequalitate concurrimus, sequitur, ut sacrificii vel sacri quoque inter nos diversitas nulla

 16. Quanquam quid minus, imo quid non amplius facitis? parum scilicet humanis visceribus inhiatis, quia vivos et puberes devoratis? parum humanum sang

 17. De Obstinationibus vero vel praesumptionibus, si qua proponitis, ne istae quidem ad communionem comparationis absistunt . Prima obstinatio est, qu

 18. Imo qui deum Caesarem dicitis, et deridetis, dicendo quod non est, et male dicitis, quia non vult esse quod dicitis mavult enim vivere, quam deus

 19. Hucusque, opinor, horrenda obstinationum christianarum quae si vobiscum communicamus, superest deridenda personarum conferamus quamquam de persu

 [20.] Quoniam igitur usque, iniquissimae nationes, non agnoscitis, imo insuper exsecramini vestros, si nihil inter vos diversitas habet, si unum et ei

 LIBER SECUNDUS.

 0585D 1. Nunc de deis vestris, miserandae nationes, congredi vobiscum defensio nostra desiderat, provocans ipsam conscientiam vestram, ad censendum, a

 2. Sed physicorum auctoritas philosophorum ut mancipium sapientiae patrocinatur. Sane mera sapientia philosophorum , cujus infirmitatem prima haec con

 3. His ita expeditis , videmus physicum istud ad 0589C hoc subornatum, ut deos elementa contendat, cum his etiam alios deos natos alleget Dei enim no

 0590D 4. Aiunt quidam propterea deos fuisse appellatos, quod θέειν et σείεσθαι, procurrere ac motari interpretatio est. Sane vocabulum istud non est a

 5. Quin ergo ad humaniorem aliquanto . . . . imur opinionem, quae de communi omnium sensu et simplici cog. . . . deducta videatur ? Nam et Varro memin

 6. Age jam, conceditisne divinitatem non modo non serviliter currere, sed imprimis integre stare, neque minui neque intercipi neque corrumpi debere. C

 7. Caeterum cui res examinabitur, verisimilius utique dicet elementa ista ab aliquo regi, quam ultro . . . igitur non deos, quae sub aliquo. At si in

 8. Superest gentile illud genus inter populos deorum, quos libidine sumptos, non pro notitia veritatis, docet privata notitia. Deum ergo existimo ubiq

 0597B 9. Haec secundum tripertitam dispositionem . . . . divinitatis aut notiora aut insigniora digessimus, ut possit jam videri satis responsum de ph

 10. Ad foediora festino. Non puduit auctores vestros de Larentina palam facere . Scortum haec meritorium fuit, sive dum Romuli nutrix, et ideo lupa, q

 [11.] Non contenti eos deos asseverare, qui visi retro, auditi contrectatique sunt, quorum effigies descriptae, negotia digesta, memoria propagata, um

 12. Et quonam usque deos . . . quia disserendum, quales deos receperitis, quantum vobis erus . . . . Rideam vanitatem, an exprobrem caecitatem, est ad

 0603C 13. Satis de Saturno et Prosapia ejus . . . . um est, homines fuisse. Tenemus compendium, in caeteros originis praescriptionem, ne per singulos

 14. Sed quoniam alios seorsum volunt in divinitatem ab hominibus receptos, et distingui inter nativos et factos secundum Dionysium Stoicum, de ista qu

 15. Longum foret recensere etiam de illis quos in sidera sepelistis, et audaciter dei . . . tratis. Sic opinor digni de coelo Castores et Perseus et E

 16. Quaeso vos, cum dicitis invenisse illos, non confitemini prius fuisse quae invenirentur. Cur ergo non auctorem potius honoratis, cujus haec dona s

 0607A 17. Denique . . . . toribus suis non negatis omnibus his quos deos antiquitas voluit, posteritas c . . . . superstitionum . . . . l . . , praesu

 Fragment...

Chapter XVI.—Inventors of Useful Arts Unworthy of Deification. They Would Be the First to Acknowledge a Creator. The Arts Changeable from Time to Time, and Some Become Obsolete.

Well, but615    Sedenim. certain men have discovered fruits and sundry necessaries of life, (and hence are worthy of deification).616    We insert this clause at Oehler’s suggestion. Now let me ask, when you call these persons “discoverers,” do you not confess that what they discovered was already in existence? Why then do you not prefer to honour the Author, from whom the gifts really come, instead of converting the Author into mere discoverers? Previously he who made the discover, the inventor himself no doubt expressed his gratitude to the Author; no doubt, too, he felt that He was God, to whom really belonged the religious service,617    Ministerium. as the Creator (of the gift), by whom also both he who discovered and that which was discovered were alike created.  The green fig of Africa nobody at Rome had heard of when Cato introduced it to the Senate, in order that he might show how near was that province of the enemy618    The incident, which was closely connected with the third Punic war, is described pleasantly by Pliny, Hist. Nat. xv. 20. whose subjugation he was constantly urging.  The cherry was first made common in Italy by Cn. Pompey, who imported it from Pontus. I might possibly have thought the earliest introducers of apples amongst the Romans deserving of the public honour619    Præconium. of deification. This, however, would be as foolish a ground for making gods as even the invention of the useful arts. And yet if the skilful men620    Artifices. of our own time be compared with these, how much more suitable would deification be to the later generation than to the former! For, tell me, have not all the extant inventions superseded antiquity,621    “Antiquitas” is here opposed to “novitas,” and therefore means “the arts of old times.” whilst daily experience goes on adding to the new stock? Those, therefore, whom you regard as divine because of their arts, you are really injuring by your very arts, and challenging (their divinity) by means of rival attainments, which cannot be surpassed.622    In æmulis. “In,” in our author, often marks the instrument.

16. Quaeso vos, cum dicitis invenisse illos, non confitemini prius fuisse quae invenirentur. Cur ergo non auctorem potius honoratis, cujus haec dona sunt, sed auctorem transfertis in repertores? . . . quam invenisset, utique auctori gratias egit, utique illum deum sensit; . . . . ministerium institutoris; a quo et ipse institutus est qui invenit . . . . sum quod invenirentur. Ficum viridem Romae nemo noverat . . . . um Cato senatui intulit; ut quo jam provincia hostilis esset; cui sub . . . . semper instabat exprimeret. Cerasum Cn. Pompeius de Ponto . . . . Italiae provulgavit. Potuerunt mihi novorum apud Romanos pomorum . . . . ruisse praeconium divinitatis. Tam vanum hoc, quam 0606D etiam . . . . commenta deos haberi; quibus si comparentur nostrae aetatis . . . . o dignius posteris, quam prioribus consecratio competisset . . . . on in omnibus jam artificiis antiquitas exolevit, usu quotidiano instruente novitatem; atque adeo quos ob artes sanctifi . . . in ipsis artibus et provocatis in aemulis insuperatos.