QUINTI SEPTIMII FLORENTIS TERTULLIANI AD NATIONES

 0559B 1. Testimonium ignorantiae vestrae, quae iniquitatem dum defendit, revincit, in promptu est, quod omnes, qui vobiscum retro ignorabant et vobisc

 2. In quo ipsi etiam contra formam indicandorum malorum judicatis. Nam nocentes quidem perductos, si admissum negent, tormentis urgetis ad confessione

 3. Vos igitur, alias diligentissimi ac pertinacissimi discussores scelerum longe minorum, cum talibus tam horrendis et omnem impietatem supergressis e

 4. Sed dicitis, sectam nomine puniri sui auctoris. Primo quidem, sectam de auctoris appellatione notari, utique probum usitatumque jus est, dum philos

 5. Quod ergo dicitis: pessimi et probrosissimi avaritia, luxuria, improbitate non negabimus quosdam sufficit et hoc ad testimonium nominis nostri: s

 6. His propositionibus responsionibusque nostris, quas veritas de suo suggerit, quotiens comprimitur et coarctatur consciencia vestra, tacitae ignoran

 7. Unde ergo, inquitis, tantum de vobis famae licuit, cujus testimonium suffecerit forsitan conditoribus legum? Quis, oro, sponsor aut illis tunc aut

 8. Si qua istic, apud vos saltem ratio est, edatis velim primum et secundum genus, ut ita de tertio constet. Psammetichus quidem putavit tibi se ingen

 9. Sed quid ego mirer vana vestra, cum ex forma naturali concorporata et concreta intercessit malitia et stultitia sub eodem mancipe erroris? Sane, qu

 10. Pudeat igitur deos ab homine defendi. Effundite jam omnia venena, omnia calumniae tela infligite huic nomini, non cessabo ultra repellere at post

 11. Nec tantum in hoc nomine rei desertae communis religionis, sed superductae monstruosae superstitionis. Nam, ut quidam, somniastis caput asinium es

 12. Crucis qualitas, signum est de ligno etiam de materia colitis penes vos cum effigie quanquam sicut vestrum humana figura est, ita et nostrum pro

 13. Alii plane humanius solem Christianum deum aestimant, quod innotuerit ad orientis partem facere nos precationem vel die solis laetitiam curare. Qu

 14. Nova jam de Deo nostro fama suggessit. Adeo nuper quidam perditissimus in ista civitate, etiam suae religionis desertor, solo detrimento cutis Jud

 15. Plures Onocoetae penes vos deprehenduntur. Si in deis aequalitate concurrimus, sequitur, ut sacrificii vel sacri quoque inter nos diversitas nulla

 16. Quanquam quid minus, imo quid non amplius facitis? parum scilicet humanis visceribus inhiatis, quia vivos et puberes devoratis? parum humanum sang

 17. De Obstinationibus vero vel praesumptionibus, si qua proponitis, ne istae quidem ad communionem comparationis absistunt . Prima obstinatio est, qu

 18. Imo qui deum Caesarem dicitis, et deridetis, dicendo quod non est, et male dicitis, quia non vult esse quod dicitis mavult enim vivere, quam deus

 19. Hucusque, opinor, horrenda obstinationum christianarum quae si vobiscum communicamus, superest deridenda personarum conferamus quamquam de persu

 [20.] Quoniam igitur usque, iniquissimae nationes, non agnoscitis, imo insuper exsecramini vestros, si nihil inter vos diversitas habet, si unum et ei

 LIBER SECUNDUS.

 0585D 1. Nunc de deis vestris, miserandae nationes, congredi vobiscum defensio nostra desiderat, provocans ipsam conscientiam vestram, ad censendum, a

 2. Sed physicorum auctoritas philosophorum ut mancipium sapientiae patrocinatur. Sane mera sapientia philosophorum , cujus infirmitatem prima haec con

 3. His ita expeditis , videmus physicum istud ad 0589C hoc subornatum, ut deos elementa contendat, cum his etiam alios deos natos alleget Dei enim no

 0590D 4. Aiunt quidam propterea deos fuisse appellatos, quod θέειν et σείεσθαι, procurrere ac motari interpretatio est. Sane vocabulum istud non est a

 5. Quin ergo ad humaniorem aliquanto . . . . imur opinionem, quae de communi omnium sensu et simplici cog. . . . deducta videatur ? Nam et Varro memin

 6. Age jam, conceditisne divinitatem non modo non serviliter currere, sed imprimis integre stare, neque minui neque intercipi neque corrumpi debere. C

 7. Caeterum cui res examinabitur, verisimilius utique dicet elementa ista ab aliquo regi, quam ultro . . . igitur non deos, quae sub aliquo. At si in

 8. Superest gentile illud genus inter populos deorum, quos libidine sumptos, non pro notitia veritatis, docet privata notitia. Deum ergo existimo ubiq

 0597B 9. Haec secundum tripertitam dispositionem . . . . divinitatis aut notiora aut insigniora digessimus, ut possit jam videri satis responsum de ph

 10. Ad foediora festino. Non puduit auctores vestros de Larentina palam facere . Scortum haec meritorium fuit, sive dum Romuli nutrix, et ideo lupa, q

 [11.] Non contenti eos deos asseverare, qui visi retro, auditi contrectatique sunt, quorum effigies descriptae, negotia digesta, memoria propagata, um

 12. Et quonam usque deos . . . quia disserendum, quales deos receperitis, quantum vobis erus . . . . Rideam vanitatem, an exprobrem caecitatem, est ad

 0603C 13. Satis de Saturno et Prosapia ejus . . . . um est, homines fuisse. Tenemus compendium, in caeteros originis praescriptionem, ne per singulos

 14. Sed quoniam alios seorsum volunt in divinitatem ab hominibus receptos, et distingui inter nativos et factos secundum Dionysium Stoicum, de ista qu

 15. Longum foret recensere etiam de illis quos in sidera sepelistis, et audaciter dei . . . tratis. Sic opinor digni de coelo Castores et Perseus et E

 16. Quaeso vos, cum dicitis invenisse illos, non confitemini prius fuisse quae invenirentur. Cur ergo non auctorem potius honoratis, cujus haec dona s

 0607A 17. Denique . . . . toribus suis non negatis omnibus his quos deos antiquitas voluit, posteritas c . . . . superstitionum . . . . l . . , praesu

 Fragment...

Chapter XIX.292    Compare The Apology, cc. xlvii. xlviii. xlix. [This Vol., supra.]—If Christians and the Heathen Thus Resemble Each Other, There is Great Difference in the Grounds and Nature of Their Apparently Similar Conduct.

Here end, I suppose, your tremendous charges of obstinacy against the Christians. Now, since we are amenable to them in common with yourselves, it only remains that we compare the grounds which the respective parties have for being personally derided. All our obstinacy, however, is with you a foregone conclusion,293    Præstruitur. based on our strong convictions; for we take for granted294    Præsumimus. a resurrection of the dead. Hope in this resurrection amounts to295    Est. a contempt of death. Ridicule, therefore, as much as you like the excessive stupidity of such minds as die that they may live; but then, in order that you may be able to laugh more merrily, and deride us with greater boldness, you must take your sponge, or perhaps your tongue, and wipe away those records of yours every now and then cropping out,296    Interim. which assert in not dissimilar terms that souls will return to bodies. But how much more worthy of acceptance is our belief which maintains that they will return to the same bodies! And how much more ridiculous is your inherited conceit,297    Traditum. that the human spirit is to reappear in a dog, or a mule, or a peacock! Again, we affirm that a judgment has been ordained by God according to the merits of every man. This you ascribe to Minos and Rhadamanthus, while at the same time you reject Aristides, who was a juster judge than either.  By the award of the judgment, we say that the wicked will have to spend an eternity in endless fire, the pious and innocent in a region of bliss. In your view likewise an unalterable condition is ascribed to the respective destinations of Pyriphlegethon298    The heathen hell, Tartarus or Orcus. and Elysium. Now they are not merely your composers of myth and poetry who write songs of this strain; but your philosophers also speak with all confidence of the return of souls to their former state,299    Reciprocatione. and of the twofold award300    Distributione. of a final judgment.

19. Hucusque, opinor, horrenda obstinationum christianarum; quae si vobiscum communicamus, superest deridenda personarum conferamus; quamquam de persuasionibus omnis obstinatio nostra praestruitur: mortuorum enim praesumimus resurrectionem. Spes resurrectionis fastidium est mortis. Ridete igitur quantumlibet stupidissimas mentes, quae moriuntur ut vivant; sed quo facilius rideatis et resolutius decachinnetis, arrepta spongia vel interim lingua delete litteras interim vestras, quae similiter asseverant animas in corpora redituras. Attamen quanto acceptabilior nostra praesumptio est, quae in eadem corpora redituras defendit? vobis autem quanto 0585B vanius traditum est, hominis spiritum in cane vel mulo aut pavone rediturum? Item judicium annuntiamus a Deo pro cujusque meritis post interitum destinatum. Id vos Minoi et Radamantho adscribitis, justiore interim Aristide recusato. Eo judicio iniquos aeterno igni, pios et insontes amoeno in loco dicimus perpetuitatem transacturos. Apud vos . . . quoque Pyriphlegethontis et Elysii non alia conditio disponitur. Nec mythici ac poetici soli talia canunt, sed et philosophi de animorum reciprocatione et judicii distributione confirmant.