93

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗΝ Β' «Πῶς ὁ πάντων ἐπέκεινα»: Ταῦτα πολλάκις μέν καί ἐν τῷ «Περί θείων

ὀνομάτων» διαφόρως εἴρηται, κατ' ἐξαίρετον δέ αὐτά ἡρμήνευσεν ἐν αὐτῷ τῷ λόγῳ κεφαλαίῳ ια', περί τό τέλος, λέγων· Πῶς ὁ πάντων αἴτιος καί θεότης καί ἀγαθότης, καί θεότητος ὑποστάτης, καί ὑπέρ ταῦτα. Οὕτω δέ ἀναγνωστέον· Ἐρωτᾶς πῶς ὁ Θεός ὑπέρ θεότητος ἀρχήν; Εἴτα ἀποκρίνεται· Εἰ νοήσεις, ὅτι θεότης αὐτό τό ἐκ Θεοῦ δῶρόν ἐστι καθ' ὅ θεούμεθα, οὐ (15∆_412> μήν αὐτός ὁ Θεός, ἔχεις τήν λύσιν· ὁ γάρ Θεός, αὐτό φημι καί ὑπερούσιος οὐσία ὑπέρ τήν παρ' αὐτοῦ δωρουμένην καί χαριζομένην θεαρχίαν, τουτέστι θέωσίν ἐστι, καί τά ἑξῆς ὁμοίως. Εἶτα λοιπόν συλλογίζεται φάσκων, ὅτι, εἰ τό ἐκ Θεοῦ δῶρον ἀρχή γίνεται τοῦ θεοῦσθαι ἡμᾶς, δῆλον, ὅτι ὁ πάσης αἴτιος καί ἀρχή ὤν, μᾶλλον δέ ὑπεράρχιος, οὕτω καί τῆς λεγομένης θεότητος, ἤ ὡς θεαρχίας ἐπέκεινά ἐστιν. Ὁ μέν γάρ Θεός οὐ κατά σχέσιν, ὡς ἡμεῖς, κτᾶται τό ἀγαθόν, ἀλλ' ἀσχέτως ἔχει, ἡμεῖς δέ σχετῶς, τρεπτοί γάρ, ἐκεῖνος δέ ἄτρεπτος.

«Εἰ θεότητα καί ἀγαθότητα»: Οὐκ αὐτήν, φησί, τήν κατ' οὐσίαν θεότητα καί ἀγαθότητα, ὅ τι ποτέ ἐστι λέγω, ἀλλά τήν ἀγαθοποιόν καί θεοποιόν δωρεάν τοῦ ὄντος Θεοῦ καί ἀγαθοῦ· τοῦτο γάρ ἡ ἀρχή καί αἰτία τοῦ θεοῦσθαι καί ἀγαθύνεσθαι, καί κατά τοῦτον τόν τρόπον φησί λέγεσθαι ὑπέρ θεαρχίαν καί ἀγαθαρχίαν, τήν οὕτω δηλαδή νοουμένην. Σημείωσαι δέ καί ἐντεῦθεν, ὅτι ἡ θεότης και ἡ ἀγαθότης οὐκ αὐτουσία ἐστι τοῦ Θεοῦ· καί γάρ καί τούτων ἐπέκεινα ὁ Θεός μόνος ἐν τῷ «Περί θείων ὀνομάτων» κεφαλαίῳ ια' πλατύτερον εἴρηται.

«Ἀμίμητος καί ἄσχετος»: Ὁ κατά σχέσιν οὐκ ἔχων τι, ἀλλ' ἐξ ἑαυτοῦ μίμησις καί σχέσις αὐτά τά πράγματα, μετέχοντες δέ καί μιμούμενοι, περί οὕς ταῦτα ὁρῶνται. Ἀμίμητον δέ καί ἄσχετον ἔφη τό Θεῖον, ὅτι, ὅσῳ τίς πρός μίμησιν καί σχέσιν Θεοῦ προκόπτει, τοσοῦτον καταλαμβάνει τό ἀνέφικτον τῆς μιμήσεως καί σχέσεως.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗΝ Γ' «Ἐξαίφνης ἐστί τό παρ' ἐλπίδα»: Ἐφίστημι, ὡς ὅτι μᾶλλον ἐκεῖνο τό

προφητικόν τοῦ προφήτου Μαλαχίου ἠρώτησεν ὁ (15∆_414> Γάϊος, τό ἔχον· «Καί ἐξαίφνης ἥξει εἰς τόν ναόν αὑτοῦ ὁ Κύριος, ὅν ὑμεῖς ζητεῖτε, καί ὁ ἄγγελος τῆς διαθήκης, ὅν ὑμεῖς ἐπιποθεῖτε». Ἔδοξε δέ μοι τοῦτο ἠρωτῆσθαι ἐκ τόν ἐπαγαγεῖν· «Τοῦτο οἶμαι τήν θεολογίαν αἰνίττεσθαι». Θαυμασίως ἐνταῦθα θεολογεῖ τά περί τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Σημείωσαι δέ πῶς ἐτυμολογεῖ τό «ἐξαίφνης»· σημείωσαι καί τό ἀνθρωπίνως οὐσιωθῆναι Χριστόν.

«Κρύφιος δέ ἐστι»: Τό «κρύφιος» πολλάκις ἀντί τοῦ Θεός εἶπε, καί κρυφιότητα τήν θεότητα, ὡς ἐν τοῖς ἄνω λόγοις. Τό «κρύφιος» οὖν ἐνταῦθα ἀντί τοῦ «ὁ Θεός» εἴρηται, ὡς ἀόρατος.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗΝ ∆' «Πῶς, φής, Ἰησοῦς»: Ἐπερωτᾷς, φησί, πῶς τοῦτο; Σημείωσαι δέ τό «ἐνθάδε,

τουτέστιν ἐν τῇ οἰκονομίᾳ, ἐπεί δίχα ταύτης, καί ὡς αἴτιος ἀνθρώπων, λέγεται ἄνθρωπος, ὡς ποιητής ἀνθρώπων.

«Οὐ γάρ ὡς αἴτιος ἀνθρώπων»: Τοῦτό φησι καί Ἀφρικανός ἐν ταῖς Χρονογραφίας λέγεται γάρ ὁμωνύμως ὁ Θεός πᾶσι τοῖς ἐξ αὐτοῦ, ἐπειδή ἐν πᾶσίν ἐστιν. Ἐν δέ τῇ οἰκονομίᾳ ὡς κατά τήν οὐσίαν ὅλην οὐσιωθείς ἄνθρωπος λέγεται,