97

ἐδήλωσεν, εἰπών «τῶν ὅλων, καί κρειττόνων, καί περιεχόντων»), ἥλιος δέ καί σελήνη (τά γάρ «περιεχόμενα» ταῦτα) οὐ συμπεριήγετο τῷ περιέχοντι.

«Κατά συνέχειαν σχεδόν τριπλασιάζηται»: Τό «σχεδόν» (15∆_428> προσέθηκεν, ἐπειδή τριπλῆ κατά τό πλῆρες οὐκ ἐγένετο ἡμέρα ἐκείνη (λβ' γάρ ὡρῶν γέγονε)· τό ἀπό ἀνατολῆς μέχρι τοῦ τόπου ἐν ᾧ ἦν, ὅτι τό σημεῖον ἐδόθη, καί δέκα ἐκεῖθεν ἐπί ἀνατολάς, καί δώδεκα μέχρι τῆς τελευταίας δύσεως. Τῷ αὐτῷ δέ σχήματι τοῦ λόγου καί ἐνταῦθα ἐχρήσατο, ὅτι ἤ ὁ πόλος αὐτός σύν τῷ ἡλίῳ ἐν τῷ τῶν κδ' ὡρῶν διαστήματι τήν ὑπερφυῆ ἐκείνην ἀντιπεριαγωγήν ἐποιήσατο, ἤ μόνος ὁ ἥλιος.

«Ἤ τό πᾶν τοσούτου χρόνου»: Τό ρητόν οὕτω σύνθες καθ' ὑπέρβασιν ὄν· Ἤ τό πᾶν ἐπαναστρέφει τάς ἐναντίας ταύτας φοράς, τοσοῦτον διάστημα χρόνου ἀναποδίζον ταῖς ὑπέρ λόγον ταύταις περιδινήσεσι. Ταῦτα δέ καί ἐν τῇ δ' τῶν «Βασιλειῶν» δηλοῦται, καί μάλιστα ἐν τῇ κατά Σύμμαχον ἐκδόσει, καί ἐν τῇ β' τῶν «Παραλειπομένων».

«Ἤ ὁ ἥλιος ἐν ἰδίῳ δρόμῳ»: Ἡ τόν ἡλίου ἐνιαύσιος κίνησις πέντε ποιεῖται τροπάς, ἀνάβασιν βορείαν, τουτέστιν ἀπό ἰσημερινῆς ἐν τῷ ἔαρι εἰς τόν θερινόν τροπικόν, καί κατάβασιν βορείαν ἀπ' αὐτοῦ ἐπί τόν ἰσημερινόν τῷ μετοπώρῳ, καί κατάβασιν νοτίαν ἀπό τοῦ ἰσημερινοῦ ἐπί τόν χειμερινόν τροπικόν, καί ἀπ' αὐτοῦ πάλιν ἀνάβασιν νοτίαν ἐπί τόν ἰσημερινόν, καί πέμπτην τήν ἐναντίαν τῷ παντί. Εἰπών οὖν αὐτοῦ τήν πεντάτροπον κίνησιν, διά τῆς προσθήκης τοῦ ἄρθρου, καί τοῦ προσθεῖναι αὐτοῦ, τήν γνώριμον καί συνήθη ὑπέφηνε. Τό δέ ἐν τούτοις λεγόμενον ὑπό τοῦ Πατρός νοήσωμεν οὕτως· Ὑποθώμεθα τόν ἥλιον εἶναι κατά τήν ἡμέραν ἐκείνην τῇ ὥρᾳ τῆς ἀνατολῆς ἐν πρώτῃ μοίρᾳ τοῦ Κριοῦ πλήρει, μή ἐχούσῃ λεπτά· εἰς τήν αὐτήν οὖν μοῖραν αὐτόν ἐπανελθεῖν οὐκ ἦν, μή τελέσαντα τήν προταγεῖσαν τήν πεντάτροπον κίνησιν, ἤ ὡς δι' ἡμερῶν τξε', καί τεταρτημορίου. Ἐν ταῖς ι' οὖν ὥραις ταῖς ἀπό ιβ' ἐν ᾗ ἦν, μέχρι τοῦ τόπου ἐν ᾧ τήν ἀνατολήν αὑτοῦ ἐποιήσατο, τουτέστι τῆς πρώτης μοίρας τοῦ Κριοῦ, ἀναποδίσας ἐν αὐτῇ, τά τῆς πεντατρόπου κινήσεως, ἤγουν τῆς ἐνιαυσιαίου περιόδου, ἐπλήρωσε· καί ἐν ταῖς ἄλλαις ι' (15∆_430> ταῖς μετά τόν ἀναποδισμόν κατά τόν τόπον γενόμενος ἐν ᾧ ἦν τῇ μιᾷ καί ἡμισείᾳ μοίρᾳ τοῦ Κριοῦ, ὁμοίως τά τῆς αὐτῆς πεντατρόπου κινήσεως ἐπλήρωσε κατά ἀνάλυσιν, ὅπερ ἀναλυτικῶς ἐκάλεσεν· οὐκ ἦν γάρ αὐτόν πάλιν ἐν τῇ μιᾷ καί ἡμισείᾳ μοίρᾳ, ταύτῃ τοῦ Κριοῦ γενέσθαι, ἅπαξ ἀποστάντα ἀπ' αὐτῆς, μή διά τῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ ἡμερῶν, ὡς εἴρηται.

«Ἐμφέρεται φήμαις»: Ἀντί τοῦ ἱστορίαις. «Μίθρου τελοῦσι»: Μίθραν τόν ἥλιον Πέρσαι καλοῦσι. Τό παρέκταμα οὖν τῆς

ἡμέρας ἐκείνης διά τοῦ τριπλασίου ἐσήμανε. Σημείωσαι δέ πρός τούτῳ καί περί τοῦ ἀπό ὥρας ἕκτης ἕως ὥρας θ' γενομένου σκότους ἐπί πᾶσαν τήν γῆν τῷ καιρῷ τῆς τοῦ Κυρίου σταυρώσεως, τί λέγει ὁ πατήρ.

«Κατά τήν Ἡλιούπολιν»: Τήν ἐν Αἰγύπτῳ Ἡλιούπολιν ἴσως φησίν· ἔτι γάρ ἀνεγίνωσκον ἐκεῖ ἅμα.

«Παραδόξως»: Φασί γάρ, μή ἑτέρως γίνεσθαι τήν ἔκλειψιν, εἰ μή συνεμπέσοι ἡ σελήνη τῷ ἡλίῳ.

«Αὖθίς τε αὐτήν»: Σημείωσαι ἐντεῦθεν τήν λύσιν τοῦ παρά τῷ εὐαγγελιστῇ Λουκᾷ ἀπορήματος. Οὐδείς δέ τό ξένον τοῦ τρόπου καί τοῦ θαύματος διηγήσατο, εἰ μή μόνος οὗτος. Τοῦ γάρ θείου Λουκᾶ εἰπόντος, «ἀπό ς' ὥρας σκότος ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου γενέσθαι, τοῦ ἡλίου ἐκλείποντος», παρά πᾶσιν ἀμφεβάλλετο, πῶς ἔκλειψιν ἐκάλεσε ταύτην, τῆς σελήνης τεσσαρεσκαιδεκαταίας οὔσης, οὐ μήν συνόδου οὔσης ἡλίου καί σελήνης. Οἱ γάρ ἐξηγηταί σχεδόν πάντες, μεταγενέστεροι πολλῷ τῶν χρόνων τούτων ὄντες, ὑπέλαβον τόν ἥλιον αὐτόν ἀποβαλεῖν τάς ἀκτῖνας τάς τρεῖς ὥρας ἕως τῆς ἐνάτης. Ἐνταῦθα μέντοι καί ὁ ξένος τρόπος εἴρηται