71 Caput V. De Asterio, qui carmina Sedulii collegit; de Liberio, et Belisario, qui Sedulium versibus acrostichis ornaverunt.

136. In multis mss. codicibus Sedulii annotatur, Asterium carmina Sedulii dispersa collegisse, ac divulgasse: 0486D sed cum id ab aliis aliter exponatur, verba ipsa codicum ad examen revocare oportet. Antiquissimus codex noster Vaticanus Reg. 1 sic habet: Hoc opus Sedulius in certas chartulas dispersum reliquit, quod recollectum, adunatum, atque ad omnem elegantiam divulgatum est a Turcio Ruffo Asterio viro claro exconsule ordinario, atque patricio. In codice legitur in certa, sed mendum clarum est pro in certas. Haec nota etsi ab opere separata est in hoc codice, ut dixi num. 66, tamen videtur desumpta ex alio codice in quo praecedebat prologum metricum. Post notam illico exscribitur epigramma Asterii: Sume, sacer meritis, etc., sed non exprimitur quisnam sit hic sacer meritis. Reg. 3 illico post epistolam ad Macedonium sic refert: 0487A Hoc opus Sedulius inter chartulas dispersum reliquit. Recollectum, adunatum atque ad omnem elegantiam divulgatum est a Turcio Rufio Asterio Quinto V. C. exconsule ordinario, atque patricio. Sequebatur, ut videtur, carmen paschale, cujus solum extrema pars in hoc codice reperitur. Ottobonianus codex I eamdem notationem affert post epistolam ad Macedonium et ante explicationem prologi metrici, quamvis post hanc explicationem non statim ponatur prologus metricus, sed hymnus A solis ortus, ut exposui num. 75; in eo vero discrepat a Reg. 1, quod pro in certas chartulas habet inter chartulas, et postea devulgatum, et Turtio Ruffo Asterio Quinto vicario consule ordinario, etc. Verba Quinto vicario, quae in nonnullis aliis codicibus etiam inveniuntur, ab ignaris 0487B exscriptoribus intrusa sunt pro V. C., sive viro clarissimo, ut multi observarunt. Neque in hoc codice indicatur nomen ejus, quem Asterius alloquitur, dum ait, 72 Sume, sacer meritis. In codice Vaticano 2, qui satis recens est, nota eadem collocatur in fine carminis paschalis. Differt etiam a Reg. 1 in his: inter chartulas . . . et adunatum, atque omni elegantia d. e. a Turcio Rufio Asterio Quinto V. C. exconsule ordinario, atque patricio.

137. Sirmondus in notis ad Ennodium l. I, epist. 24, profert ex codice Remensi epigramma Asterii, Sume, sacer meritis, etc., quod dicit esse directum ad eumdem Macedonium, cui Sedulius Carmen Paschale dedicavit. Animadvertit, post epistolam Sedulii ad Macedonium esse hanc annotationem, Hoc 0487C opus, etc., ut in Reg. 1, cum hoc tamen discrimine, inter chartulas d. r. q. r. adornatumque, a. a. o. e. d. e. a Turcio Rufio Asterio V. C. consule ordinario, etc. Sequitur epigramma, Sume, sacer. Labbeus in Bibliotheca Nova mss. part. I, pag. 23, se vidisse testatur exemplar Operis Paschalis (intelligo Carmen Paschale) initio mutilum, in cujus fine erat eadem nota, H. o. S. inter chartulas d. r. q. r. adunatum, a. a. o. e. divulgatum est a Turtio Rufio Asterio exconsule ordinario a. p. Tum versus Asterii, Sume, sacer meritis, etc. Bandinius in codice bibliothecae Laurentianae, quem recensui num. 86, invenit eamdem notationem, Hoc o. S. inter chartulas d. r., quod r. adunatum, atque a. o. e. d. e. a Tertio Rufio Austerio V. C. exconsule ordinario a. p. Usserius ex ms. Thorneyensi 0487D eadem fere verba initio carminis paschalis apposita sic affert: Hoc o. S. inter c. d. r. q. r. adunatumque, a. a. o. e. d. e. a Turcio Rufino Asterio Quinto consule ordinario, atque patricio.

138. Barthius in vetustissimis membranis reperit epigramma Asterii, operi paschali praemissum hac inscriptione: Opus Paschale, quod recollectum, adunatum, a. a. o. e. d. e. a Turcio Russio Asterio Quinto exconsule o. a. p. Paschalis Carminis liber primus. Sequitur deinde epistolae Sedulii ad Macedonium fragmentum. Codex Almeloveenii sic refert: Hoc o. S. inter chartulas d. r. q. adunatum a. a. o. e. d. e. a Turcio Rufo Asterio Quinto, viro clarissimo, consule o. a. p. Codex vero Arntzenianus, Hoc o. S. inter 0488A chartulas d. r. q. adornatum, atque ad omnem elegantiam compositum divulgatum est a Turcio Rufo Asterio V. C. 73 exconsule o. a. p. Wilthemius etiam in codice S. Albini invenit ex consule ordinario, et patricio, caetera, ut in codice Remensi apud Sirmondum, quod confirmat Labbeus de Script. Eccles., ubi advertit, in ms. S. Albini annotationem, et epigramma Asterii subjici Carmini Paschali, in ms. vero Remensi inserta esse inter epistolam ad Macedonium, et praefationem metricam Sedulii. In perveteri codice Taurinensi alia manus litteris partim rubris, quae magnam partem evanuerunt, partim nigris, ex alio codice, ut videtur, notam de Asterio exaravit, ex qua V. C. comes Galeanus Napione haec potuit tantum describere. Robeo incipetratum opus, 0488B id est esc vester . . . . . amen . . . . . lib . . . . . Primus . . . . quatuor . . . . Sedulius inter cartolas suas reliquid, et colliti adunatique sunt a Tuscio Rufo Asterio V. C., et exconsol. Ord. patricio suprascriptorum editore librorum. Pro Robeo videri legendum Bobio dicam in schol. ad prolog. metric. Alia fortasse in hunc modum explicanda sunt: Incipit Sacrum Opus, id est, veteris Testamenti liber primus. Quatuor alios (novi Testamenti) Sedulius, etc. Cl. Franc. Antonius Zacharias De prohibit. librorum ad ann. 496, n. 10, simpliciter negat, in codice Taurinensi monitum de Asterio correctore Sedulii exstare; sed vel eum fugit notatio, quae ad me missa est, vel solum ille intelligit, notationem ejusmodi a prima manu exaratam non esse.

139. His ita expositis, quaerendum est, cur in recentibus 0488C Sedulii editionibus epigramma Asterii sic inscriptum appareat: Turcii Rufii Asterii, qui Sedulii carmina post fata ejus collegit, et edidit, epigramma ad eumdem Macedonium, cui Sedulius opus suum dedicaverat. In nullo ms. codice expressum est nomen ejus, cui epigramma inscribitur: quod enim Sirmondus ait, epigramma directum esse ad eumdem Macedonium, cui dedicatum erat Carmen Paschale, id non ex codice, ut videtur, posuit, sed ita ex eo collegit, quod post epistolam Sedulii ad Macedonium memoratam annotationem in suo ms. invenerit. Titulum enim epigrammatis nullum ex codice promit. At codices mss. non omnes eodem in loco annotationem ponunt, cum alii eam in principio carminis, alii in fine, alii alibi collocent, ut vidimus. Etiamsi 0488D autem certa sedes inscriptionis illius, sive notae esset post 74 epistolam ad Macedonium, tamen non certum argumentum hoc esset, Asterium eo epigrammate editionem Sedulii Macedonio dedicasse. Immo, ut observat Labbeus de Script. Eccles., quamvis in aliquo ms. mentio fieret Macedonii in ea annotatione, non tamen certo colligi posset, eumdem esse Macedonium, quem Sedulius et Asterius allocuti sunt. Adde, potuisse etiam accidere (ut usu solet evenire), librarium aliquem, qui epigramma Asterii post epistolam ad Macedonium legisset, inscriptionem, quae nunc exstat, finxisse, quod putaverit epigramma Asterii eidem fuisse dicatum, cui epistola Sedulii inscripta erat.

0489A 140. Retineamus tamen notam epigrammati Asterii praemissam. In ea exscribenda codices mss. inter se discrepant. Verius puto, quod Reg. 1 effert: Hoc opus Sedulius in certas chartulas dispersum reliquit, pro quo caeteri, inter chartulas. Conscripserat ergo Sedulius Carmen Paschale non uno volumine conclusum, sed in certas chartulas dispersum. Quod enim alibi legitur inter chartulas dispersum, innueret, carmen inter plures alias chartulas Sedulii dispersum delituisse, quod minus verum puto. Pergit noster codex Reg. 1, quod recollectum, adunatum, atque ad omnem elegantiam divulgatum est. Alii pro adunatum habent adornatum; sed melius videtur adunatum: cum enim carmen in certas chartulas esset dispersum, Asterius illud recollegit, adunavit, etc. Quamvis autem 0489B legere velis adornavit, tamen hoc verbum, uti et sequentia ad omnem elegantiam intelligenda sunt de ornatu et elegantia codicis aut voluminis, non quod Asterius in Sedulii verbis mutandis, aliquid sibi licere existimaverit. Ipse enim in epigrammate de se solum ait: Cujus ope et cura edita sunt populis. Collectum igitur Carmen Paschale ex multis chartulis, et in unum corpus redactum, atque eleganter descriptum, ab Asterio editum fuit populis, sive divulgatum. Cura etiam Asterii videtur fuisse, ut carmen correctum ederetur.

141. In nominibus ejus exprimendis exemplaria vetera non satis conveniunt. Videntur haec esse praeferenda, Turcius Rufius Asterius: pro Turcius alii habent Turtius, aut Tertius: pro Rufius alii Ruffus, aut 0489C Rufus, aut Russius. In mss. codicibus 75 Sedulii, uti in ipso epigrammate constanter legitur Asterius, excepto codice bibliothecae Mediceae, in quo titulus exhibet Austerio: in aliis documentis aliquando Austerius, aliquando Astorius, aliquando Aterius, aliquando Austurius, aliquando Asturius, aliquando Astyrius, aliquando Hasterius, nisi diversa haec cognomina statuamus, quod nonnulli volunt. Turciorum nomen clarum olim fuit, ut ex veteribus inscriptionibus, aliisque monumentis patet: pro quo nonnumquam scribitur Turgius eo errore, quo saepe C in G mutatur; apud alios invenias Turcicus, et Curtius Rufus Apronianus, quia scilicet inscriptiones aliquae male descriptae sunt. Panuinius l. III Fast. ad ann. 494 nominat Turcium Secundum Asterium: sed per errorem 0489D Secundi nomen intrusit. De gente Turcia Aproniana Asteria disserit Norisius Cenotaph. Pisan. dissert. 4, et Muratorius dissert. 1 ad Paulin. carm. Cognomen Rufi in multis familiis romanis reperitur: de quo ita Quintilianus. l. I, c. 4, al. 7: Scrutabitur origines nominum, ut quae ex habitu corporis Cicerones, Rufos, Longosque fecerunt. Hinc contra orthographiam videtur scribere Ruffus. Ex nominibus, praenominibus, et cognominibus plura gentilitia nomina propagata sunt, ut Decimii, Sextii, Tullii, Quinctii. Hinc potius praeferendum est Rufii nomen cum multis codicibus, quam Rufi cum aliis. In inscriptione Virgiliani codicis Medicei, mox num. 145 proferenda, clara sunt haec tria nomina Turcius Rufius Apronianus.

0490A 142. Asterii multi occurrunt inter ethnicos, inter Christianos, inter sanctos, inter episcopos, inter quosvis alios viros insignes. Sed a nobis solum quaerendus est Asterius, qui post Sedulium vixerit, qui consul fuerit, qui nomen habuerit Turcius Rufius Asterius. Duo saeculo V Asterii consules fuerunt, alter anno 449 cum Protogene, alter anno 494 cum Praesidio. Priorem Asterium fuisse, qui carmina Sedulii collegit, tenent Sirmondus in not. ad Ennodium l. I, epist. 24, Cellarius pag. 10 editionis suae, Arntzenius cap. 10 Specim. observat., qui multis hanc opinionem confirmat. Ratio Sirmondi videtur haec fuisse, quod Asterius, qui Sedulii carmina in unum corpus collecta edidit, ad eumdem Macedonium, cui Sedulius carmen dicaverat, 76 ea miserit, 0490B aut direxerit. Ad aetatem autem Sedulii, qui floruit anno circiter 430, magis accedit Asterius consul cum Protogene anno 449, quam Asterius consul cum Praesidio anno 494.

143. Arntzenius hoc ipsum argumentum promovet, quia Asterius videtur conjunctus amicitiae vinculo fuisse Sedulio, et Macedonio: huic certe amicus erat, ut probant verba epigrammatis Asteriique tui, etc. Fieri autem non potest, aut vix quidem potest, Macedonium, quem patrem, et magistrum multorum appellat Sedulius, ad annum 494 pervenisse, quo alter Asterius consul fuit. Praeterea tenendum est, eumdem esse Asterium, qui Virgilii codicem emendavit, et de hac sua emendatione epigramma confecit, et Asterium, qui simili epigrammate editionem 0490C suam Sedulii adornavit: praesertim quia in epigrammate ad emendatum codicem Virgilii ait:

Asteriumque suum vivax transmittit in aevum:
qui versus prodit auctorem epigrammatis Sedulio praemissi:

Asteriique tui semper meminisse jubeto.
Quod autem Asterius, qui recensuit codicem Virgilii Medicei, fuerit prior Asterius, consul anno 449, probat Arntzenius auctoritate Heinsii in epist. ad Papebroch. 495 tom. II Syllog. Burm., et ad Reinesium tom. V. p. 191 et 197, et Reinesii ad Heinsium tom. eod. ep. 178. Denique in plerisque codicibus mss. Asterius Sedulii editor dicitur exconsul. Asterius vero secundus consul fuit anno 494, quo anno 0490D prodiit decretum Gelasii de libris recipiendis et non recipiendis, ubi Sedulius, ejusque opus insigni elogio commendatur.

144. Haec fere sunt argumenta non contemnenda pro opinione Sirmondi. Contraria tamen mihi magis placet, quam tenuit etiam Fabricius in Biblioth. Lat., Fontaninus de Antiquit., Hort. l. II, c. 3, Norisius de Cenotaph. Pis. dissert. 4, Pagius ad Baron. anno 494, et alii. In notis ad Baron. anno 449 editionis Lucensis consul hujus anni Asterius ex Relando, et Marcellino ita sine alio nomine dicitur Asterius: ex Fastis vero Idacii, et Victoris, et epistola S. Leonis papae ad Flavianum in vetustis codicibus Ecclesiae Veronensis Asturius, ex ms. Vaticano Prosperi 0491A Astyrius, ex nonnullis recentibus fastorum concinnatoribus 77 Fl. Asturius, ex aliis Turcicus Secundus Asterius. In Fastis Graecis Heraclii vocatur Astyrius: a Sidonio epist. 6 l. VIII, Asterius. In Cod. Justin. lib. V, tit. 17, de repud., leg. 8, subscriptio haec est: Dat. V Id. Jan. Protogene et Asterio conss. Alii habent Astori, vel Astorio, uti apud Ferret. Mus. lapid. 3, 14.

Asterio meritam dicat hanc Octavius aram,
pro Asterio aliqui legunt Astorio. De praenomine Flavii nihil aliud profertur ex antiquis monumentis, nisi diptychum Leodiense in eburneo Evangeliorum operculo: Fl. Astyrivs V. C. Et Inl. Com. Et Mac. Vtrivsq. Mil. Cons. Ord. 0491B Hoc diptychum illustravit Wilthemius: ac de eo agunt Norisius, Sirmondus, qui scribit Asturius, et Pagius, qui habet Astyrius cum Wilthemio, et Norisio.

145. Discrepant autem inter se hi auctores: nam in eodem diptycho Leodiensi Norisius, et Pagius agnoscunt Asterium collegam Protogenis consulem anno 449, ac propterea Flavii praenomen illi apponunt. Wilthemius hunc ipsum Asterium consulem an. 449 intelligit, sed eumdem fuisse existimat Fl. Turcium Rufium Asterium, qui quatuor haec nomina habuerit. Sirmondus agi putat de Asterio consule cum Praesidio an 494. Addit Asturium collegam Praesidii videri diversum ab Asturio, cui Ennodius misit epistolam 24 libri I. Difficile est hanc quaestionem definire nisi per conjecturas. Hoc mihi valde probabile est, Flavium Asterium laudatum in diptycho diversum 0491C esse a Turcio Rufio Aproniano Asterio, qui Virgilii codicem correxit: cum enim is haec quatuor sua nomina distincte posuerit, non omisisset nomen Flavii, quod solum cum nomine Asterii in diptycho legitur, si ita ipse vocatus fuisset. Addi etiam potest, quod Flavius potius videtur esse nomen gentis Flaviae, adeoque duo diversae gentis Asterii sunt Fl. Asterius, et Turcius Rufius Apronianus Asterius. Norisius satis prudenter conjicit, Asterium, sive potius Asturium consulem anno 449 esse Asturium illum, cujus meminit Idacius ad annum 443: Asturio magistro utriusque militiae gener ipsius successor ipsi mittitur (in Hispanias) Merobaudis. Asterius, sive Astyrius laudatus in diptycho Leodiensi, cum consul fuit, jam fuerat magister utriusque militiae, ac 0491D propterea dicitur exmagister utriusque militiae.

78 146. Asterius, qui Virgilii codicem distinxit, et emendavit, plures alios titulos sibi ipse ascribit, non vero titulum magistri utriusque militiae. Neque simile vero est, in diptycho Leodiensi omittendos fuisse titulos Turcii Rufii Aproniani Asterii, praesertim titulum expraefecti urbi, et patricii, qui nobilissimi erant, si vere is Asterius in eo diptycho describeretur. En subscriptionem, quae exstat in vetustissime Virgilii codice Mediceo:

Tvrcivs Rvfivs Apronianvs Asterivs Vc Et Inl- Ex Comite Domest- Protect- Ex Com Priv Largit * Expraef. Vrbi Patricivs 0492A Et Consvl Ordin Legi Et Distincxi Codicem Fratris Macharii Vc * Non Mei Fidvcia Set Eivs CVI Si Et Ad Omnia Svm Devotvs Arbitrio XI Kal- Mai Romae. P Vergili Maronis

Distincxi emendans. gratum mihi munus amici suscipiens. operi sedulus incubui.

Bucolicon- Liber Explicit

 

Tempore quo penaces circo subiuncximus. atq; scenam euripo extulimus subitam.
Vt ludos. currusq simul variumq. ferarum certamen. iunctim Roma teneret ouans.
Ternum quippe sofos merui. terna agmina vulgi. per caueas plausus concinuere meos.
In quaestum famae. census iactura cucurrit. Nam 0492B laudis fructum talia damna serunt.
Sic tot consumptas seruant spectacula gazas. festorumq; trium, permanet una dies.
Asteriumq. suum. viuax transmittit in aeuum, qui parcas trabeis. tam bene donat opes.

 

Incipit Georgicon Lib- I Feliciter

 

Quisq. legis. relegas felix. parcasq; benigne. siqua minus vacuus praeteriit animus.
Ad v. In quaestum notatur veluti varia scriptura In pretium, supra benigne indicatur correctio benignus. Hi versus a Mabillonio De re diplom., a Norisio, et ab aliis magna ex parte corrupti exhibentur. Stella appicta initium novae lineae indicat.

147. Egregie de hoc codice, ejusque antiquitate, ac praestantia Norisius loc. cit. disserit: qui observat, 0492C scriptum videri ex sententia Holstenii circa Valentis, aut Theodosii tempora, postea a Macario V. C. dono datum Asterio amico, qui hac de causa Macarium primum fratrem, tum amicum appellat. Fuit is codex aliquando cardinalis Rodulphi Carpensis; deinde cardinalis de Monte, qui postea fuit Julius III, ut ex litteris Cosmi I, magni Etruriae ducis, ad eum anno 1567 datis colligitur apud Biscionium Catal. Codic. Orient. biblioth. Mediceo-Laurentianae praefat. 79 pag. 39, et Bandinium tom. II Catal. ejusd. bibl. pag. 282 seq. Multi asserunt, eumdem codicem ad Achillem Statium, cujus epigramma initio legitur, et ad bibliothecam Vaticanam pertinuisse? qui tamen errore decepti videntur. Et epigramma quidem Achillis Statii arguit, codicem non ejus, sed cardinalis Rodulphi Pii tunc fuisse. Epistola 0492D autem Cosmi I anno 1567 non potuit esse data ad cardinalem de Monte, qui deinde fuit Julius III, ut affirmat Biscionius, cum Julius III longe ante obierit; immo ipsi superstes fuerit cardinalis Rodulphus, qui in ea epistola jam vita functus dicitur. Neque ea epistola (ad alium cardinalem de Monte forte scripta) argumentum omnino efficax est contra Manutium, qui eo codice usus fuerat, et illo ipso tempore in Orthograph. verbo aethereus referebat, a Rodulpho codicem bibliothecae vaticanae testamento legatum fuisse: Et opinor, addit, ab aliquo furto surreptum. Excusus Florentiae typis est totus simillimis characterum formis expressis, iisdem omnino distinctionibus, et correctionibus, 0493A quas Asterius adjecerat, recensente Petro Francisco Fogginio, qui in praefatione pollicetur opus separatum, in quo agere cogitabat de codice, de Asterio, etc. Specimen characteris a Fogginio exhibitum non parum differt ab eo quod Mabillonius tab. 6 de Re Diplomatica protulit.

148. Constituta jam distinctione inter Fl. Asterium consulem laudatum in diptycho Leodiensi, et Turcium Rufium Apronianum Asterium consulem correctorem codicis Virgiliani, facile est ostendere, editorem Sedulii non Fl. Asterium fuisse, sed Turcium Rufium Apronianum Asterium cum ex simili stylo epigrammatis praemissi codici Virgiliano, et carmini Sedulii, tum ex tribus nominibus editoris Sedulii, Turcio Rufio Asterio: nam nomen Apronianus 0493B proprium est familiae Turciae Rufiae. Praeterea honorum tituli, quibus editor Sedulii, et emendator codicis Virgiliani decorantur, magis inter se consentiunt, cum uterque fuerit patricius, neuter dicatur magister utriusque militiae.

149. Nondum tamen soluta quaestio est: sed investigandum superest, Flauviusne Asterius, an Turcius Rufius Asterius fuerit consul anno 449. Norisius et Pagius sine ulla dubitatione respondent, Flavium Asterium consulem luisse anno 449, Turcium Rufium Asterium anno 494. Sed vellem, veteri id monumento aliquo confirmarent. Nam fasti veteres nudum nomen Asterii utroque anno proferunt: quod autem Asterius, qui consul fuit anno 449, Astyrius et Asturius alicubi dicatur, non tanti ponderis est 0493C haec ratio, ut necessario teneamus Fl. Asterium, vel Astyrium, vel Asturium consulem fuisse anno 449, Turcium vero Rufium Asterium anno 494. Ut autem dicamus, Turcium Rufium Asterium, qui Sedulii carmina vulgavit, consulatum gessisse anno 449, urgent rationes ex Sirmondo, et Arntzenio num. 142 seq. prolatae. Earum vim sensit etiam Norisius, qui propterea probabile esse dicit, Sedulium circa annum 494, 80 vel paucis ante annis et scribendi, et vivendi finem fecisse. Quod enim Sirmondus ait, in integris Gennadii exemplaribus mss. legi, Sedulium Theodosio juniore vita defunctum, id Norisius censet non esse a Gennadii manu, sed ab aliena additum, ut nonnulla alia capita Gennadio adjecta esse dicit. Verum aetatem Sedulii tamdiu differri 0493D non posse, ex multis codicibus mss. demonstravimus num. 23 seq.

150. Aliud argumentum ex decreto Gelasii de libris recipiendis, vel non recipiendis petitum ita explicant Usserius, Pearsonius, Norisius, et Pagius, ut negent, ejusmodi decretum prodiisse Asterio, et Praesidio consulibus, sive anno 494, ut praefert titulus in collectione Conciliorum. Variae, ac discrepantes inter se sunt doctorum virorum opiniones de ejuscemodi decreto. In collectione Conciliorum Labbei tom. IV, col. 1260, haec est inscriptio: Concilium Romanum primum, quo a LXX episcopis libri sacri, et authentici ab apocryphis sunt discreti, sub Gelasio anno Domini 494, Asterio atque Praesidio consulibus. 0494A Ad marginem ex vetustissimo codice: Notitia sacrarum Scripturarum, seu librorum canonicorum, cum descriptione, vel annotatione Gelasii papae. Et post libros veteris novique Testamenti recensitos: Gelasii papae decretum cum LXX episcopis habitum de apocryphis Scripturis. Pearsonius in Vindiciis Ignatianis opinatur, hoc decretum conditum fuisse post synodum V anno 553 celebratam. Huc fortasse pertinet, quod Damianus Grana in praefatione ad Centonem Probae Romae 1588 decretum Pelagii appellat: sed similius vero est, Granae excidisse Pelagii nomen pro Gelasio. Baluzius codicem ms. Collectionis Dionysii Exigui vidit, in quo hoc decretum Damaso tribuebatur, et cardinalis Baronius anno 69, n. 4, refert, Cresconianam Collectionem continere concilium 0494B Romanum sub Damaso, in quo de libris apocryphis agitur: sed melius dixisset, de sacris Scripturis. Nam Concilium Romanum sub Damaso, quod descriptum habeo ex codice Vat., canonem exhibet librorum veteris et novi Testamenti, sed de libris apocryphis omnino silet: ac censeo, canonem Damasi in decretum de libris apocryphis immissum fuisse. Baluzius testatur, in antiquissimo Urgellensi codice Hormisdae idem decretum 81 ascribi. Petrus Franciscus Chiffletius edidit ex codice Jurensi decretum ipsum sic inscriptum: Incipit decretale in urbe Roma ab Hormisda papa editum. In codice Vaticano 1341, saeculi fortasse X, est Collectio canonum Hispanica, qualem Ballerinii describunt in dissert. de Collectionibus canonum. Index decretalium 0494C Romanorum pontificum solum exhibet sinceras epistolas, et post epistolas S. Gregorii Magni ad S. Leandrum Hispalensem antistitem notatur: Decreta Romanae sedis de recipiendis, et non recipiendis. Nihil aliud additur, neque haec decreta in corpore inserta sunt: sed indicatur certe decretum de recipiendis, et non recipiendis libris, quod in his Collectionibus antiquis Hispanicis ultimum erat inter decretales epistolas Romanorum pontificum, ut apparet non solum in indice hujus collectionis, sed in indice etiam aliarum Collectionum uberiorum, in quibus vetus index retentus est. Contemnenda propterea est quorumdam haereticorum opinio, qui decretum de libris apocryphis confictum putant, et mercibus Isidori Mercatoris annumerant. Immo canon 0494D sacrarum Scripturarum, qui eos potissimum vexat, sub Damaso confectus fuit, ut dixi, ex quo Gelasius, sive alius pontifex primam partem Decreti de libris apocryphis, sive de libris recipiendis et non recipiendis concinnavit. Qua in controversia diligentissime versatur cl. Zacharias in opere suo optimo de Prohibitione librorum ad an. 379 et 496.

151. Pagii aliorumque sententia est, decretum Gelasium habuisse auctorem: sed ita ut Hormisdas latius promulgari curaverit. Luitprandus in Vitis Pontificum cap. 51, de Gelasio ejusque decreto, sic ait: Item Orosii historiam laudat, et opus Sedulii et Juvenci. Nicolaus I pontifex, Lupus Abbas Ferrariensis, Hariulfus monachus S. Richarii in Chronico 0495A Centulensi saeculo XI apud Duchesnium, Gratianus Burchardus Wormatiensis, multi codices mss., et omnes impressi Gelasium decreti auctorem laudant. In Chronico Fontanellensi tom. III Spicil. Dacher. p. 240, inter codices coenobio Flaviniacensi sub Ludovico Pio ab Angesiso abbate donatos, recensentur Decreta Gelasii papae de libris recipiendis et non recipiendis. Pearsonius codicem antiquissimum a Lantfranco ex Beccensi monasterio in Angliam delatum 82 legit, in quo hic erat titulus: Decreta Gelasii papae de recipiendis, et non recipiendis libris, quae scripta sunt ab eo cum LXX eruditissimis episcopis. Huic omnino consonat codex Justelli in collectione Labbeana Conciliorum ad marg. Decreti. Similem inscriptionem inveni ego in codice Vaticano 0495B 3791, in fol. parvo membran. saeculi X circiter. Initium codicis est: Item incipiunt capitula decretalium Apostolicorum sanctae Romanae sedis Ecclesiae. Post Felicis epistolam ad Zenonem Hispalensem episcopum legitur: In Christi nomine incipiunt decreta de recipiendis et non recipiendis libris, quae scripta sunt a Gelasio papa cum LXX eruditissimis viris episcopis in sede apostolica urbis Romae. In alio cod. Vat. Reg. 6018, saeculi circiter X, decretum idem ita inscriptum reperi: Incipit confirmatione domini Gelasii papae de libris veteris ac nobi Testamenti: In principio videlicet quinque libri Moysi, etc. Alia similia menda occurrunt. Alius est codex Vat. Reg. 199, in quo post librum auctum Isidori de obitu Patrum est quoddam opus anonymum de numeris. Auctor 0495C occasione binarii numeri agit de duobus modis, quibus tota scriptura intelligenda est, et inserit totum decretum Gelasii libere a se descriptum. Praemittit autem: Ordo itaque divinorum librorum, quos Ecclesia catholica scribere, legere, recipere debet secundum traditionem sanctorum virorum, et orthodoxorum Patrum, hoc est, Gelasii papae cum LXX episcopis eruditissimis viris in sede apostolica urbis Romae, et secundum traditionem S. Athanasii episcopi Alexandriae civitatis. Laudatur quoque Decretale Gelasii de libris recipiendis, etc., initio codicis Vat. Reg. 551. Joseph Blanchinus in Proleg. ad t. IV Anast. opusc. 3, ex antiquissimo codice Florentino titulum profert: Incipit decretum de recipiendis et abjiciendis libris, quod scriptum est a Gelasio papa cum LXX eruditissimis 0495D viris episcopis in sede apostolica, urbe Roma. Ex codice vero Vaticano Palatino n. 493, fol. 101, a Justo Fontanino olim, et postea ab ipso Blanchino diligentius collato: Incipit decretalem (sic mendose pro decretale) sancti Gelasii papae urbis Romae. Varias lectiones ex his duobus codicibus, et ex codice Jurensi Chiffletii, qui saepe Furensis errore typographico, ut puto, in eis Proleg. vocatur, diligenter 83 annotavit Blanchinus. Vidi ego etiam codicem Vat. Palat. num. 493, quo ante Decretum Gelasii continetur Missale Gallicanum vetus a Ven. Thomasio dictum, cujus antiquitatem Mabillonius, et Thomasius vehementer exaggerant. Sed Lesleus in praefat. ad Missale Gothicum num. 290 conjicitl 0496A aetatem Caroli Calvi non superare. Character Decreti Gelasiani recentior videtur charactere missalis litteris majusculis exarati, et a Blanchino dicitur pertinere ad saeculum IX circiter. Mihi totus liber videtur scriptus saeculo X aut XI, cum divites nonnulli abbates codices praesertim sacros magnis impensis, et luxu ad imitationem antiquiorum exarari jubebant. Denique Jacobus Petitus in not. ad Poenitential. Theodori Cantuariensis observat, idem decretum Gelasio assignari a Theodoro, et in aliis mss. codicibus, quos enumerat.

152. Statuamus igitur, a Gelasio editum fuisse decretum de libris recipiendis et non recipiendis; ac difficultatem, quae ex verbis ejus de Sedulio oritur, alio modo, si fieri possit, explicemus. In collectione 0496B Labbeana Conciliorum sic decretum habet de Sedulio: Item venerabilis viri Sedulii Paschale Opus, quod heroicis descripsit versibus, insigni laude praeferimus. Sic etiam Gratianus distinct. 15, sed proferimus pro praeferimus: pro diversa scriptura notatur preferimus. Codex Florentinus apud Blanchinum, et Jurensis apud Chiffletium praeferimus: Vaticanus num. 1341 hoc ipsum, quamvis in compendio litterarum, quod facile ab incautis trahi possit ad proferimus. Codex Vat. Reg. 6018 clare preferimus. Auctor operis de Numeris in Cod. Vat. Reg. 199 paucis immutatis: Item venerandi viri Sedulii episcopi Paschale Opus, quem (lege quod) theoricis versibus descripsit, insigni laude praeferimus. Codex Vatic. Palat. apud Blanchinum in textu referimus, 0496C secundis curis praeferimus: idem codex in textu Sedulii, sec. cur. Sydulii, in textu erroicis, sec. cur. eruditis, quod amplexus est Blanchinus pro heroicis. Pagius postrema verba sic refert insigne laude praeferimus: atque ita revera legitur in codice Vatic. 1341, sed, ut opinor, eodem sensu, non ut dicatur opus insigne, sed laude insigne, vel insigni. Alia discrepantia est in hoc codice Vaticano 1341, descripserit 84 pro descripsit, ut caeteri omnes exhibent: quod omittendum a nobis non fuit; nam inde fortasse diversa quaedam decreti interpretatio erui poterit, ut nunc dicam.

153. Animadversum jam fuit num. 34, Sedulium poema suum voluisse vocari Carmen Paschale, prosam vero, sive interpretationem postea editam Opus 0496D Paschale. Juretus, qui primus omnium prosam Sedulii vulgavit, expendens verba Gelasii, qui Opus Paschale, et versus heroicos, quibus descriptum fuit, nominat, concludit, videri Gelasium utrumque opus comprehendere voluisse. Sane propositio Gelasii aliquantulum obscura est, atque adeo locus conjiciendi esse potest, an oporteat legere Opus Paschale, et quod heroicis descripsit versibus. Cum autem in epistola ad Macedonium praemissa Operi Paschali, sive prosae, Sedulius dicat, se idem opus antea versu digessisse, dubitare merito aliquis poterit, num retenta scriptura codicis Vatic. 1341, quod heroicis descripserit versibus, mens Gelasii fuerit laudare Opus Paschale, quod ex praefatione intellexerat 0497A versibus fuisse descriptum, quamvis Carmen ipsum non viderit.

154. Hoc pacto facile solvi posset difficultas, ex tempore, quo decretum Gelasii prodiit, a multis objecta. Dicitur enim decretum editum, Asterio et Praesidio consulibus: et Turcius Rufius Asterius Sedulii carmen non collegit, et edidit, nisi post consulatum: nam etsi in nonnullis codicibus dicitur consule ordinario, in plerisque tamen expressum est exconsule ordinario. Nemo dubitat, quin Opus Paschale, sive prosa Sedulii sine ope et cura Asterii prodierit. Potuit ergo Gelasius Opus Paschale commendare, quamvis in vulgus editum nondum fuisset Carmen Paschale. Nihilominus probabilius censeo, Gelasium vel utrumque opus, vel potissimum 0497B Carmen Paschale insigni illa sua laude prosecutum fuisse: siquidem Juvencum cum Sedulio conjungens, illico addidit: Item Juvenci nihilominus laboriosum opus non spernimus, sed miramur: quo innuit, Juvenci carmen nec minus laboriosum, nec minus laude dignum esse.

155. Pagius ergo cum aliis hinc colligit decretum Gelasii post consulatum Asterii editum fuisse. Testatur, se vidisse codicem ms. antiquissimo charactere exaratum in bibliotheca Regia 85 Parisiensi, aliumque in bibliotheca Parisiensi S. Victoris, a quibus aberat nota illa temporis, Asterio et Praesidio consulibus, quam Baronius et Conciliorum collectores decreto Gelasii ascripserunt. Duo Codices Vaticani et codex Florentinus supra commemorati 0497C pariter ignorant ejusmodi notam temporariam: neque video, eam ab aliquo ex designato veteri ms. produci. Quamobrem Pagius arguit, primam synodum Romanam sub Gelasio celebratam fuisse anno 495, tertio idus Martii, in qua Misenus reconciliatus est cum Ecclesia, synodum secundam vel autumno ejusdem anni, vel potius anno sequenti, in qua de libris apocryphis actum. Priori interfuerunt episcopi LV, posteriori LXXII, vel, ut plerique alii habent, LXX. In Collectionibus Conciliorum hae synodi contrarium ordinem servant.

156. Ex his idonea eruitur ratio, cur Gelasius tam praeclaro elogio Sedulium mactaverit: nam fortasse rem gratam facere voluit recenti editori Sedulii, viro patricio et consulari Asterio. Subit etiam animum 0497D suspicari, an Asterius novam Sedulii editionem Gelasio dicaverit: nam Asterius Romae, ut videtur, epigramma suum scripsit, et quemnam alium sacerdotem ab eo appellari conjiciemus, nisi summum pontificem Gelasium? In primo versu plerique habent,

Sume, sacer meritis, veracis dicta poetae:
Sirmondus e suo codice protulit veracia, et Cellarius e cod. Cant. pater pro sacer. In Cod. Vaticano Reg. 1 pro Sume legitur Summe. Non absurdum esset totum versum sic reformare,

Summe sacer meritis, veri accipe dicta poetae.
Vel Summe pater, etc. Verius tamen puto sacer substantivo modo pro sacerdos. Sic in carmine elegiaco 0498A Ermoldi Nigelli pro Ludovico imperatore apud Muratorium tom. II, part. II, col. 3, Hoc sacer aspiciens, etc., et Parrhasius, cujus verba num. 190 exhibebo, simile quiddam in Prudentio animadvertit, quamvis alii in Prudentii versu sacer adjectivo modo sumant, ut dixi ad hymn. Perist. vers. 2. Verum etiamsi retineatur versus, ut in plerisque mss. exstat, tamen probabilis est conjectura, Asterium Gelasio carmina Sedulii obtulisse.

157. Fontaninus de Antiq. Hort. l. II, cap. 3, censet, Sedulium 86 suum carmen vulgasse circa annum 434, quod postea Asterius ex schedis auctoris recognitum, et emendatum edidit, quemadmodum fecerat adhuc consul de scriptis Virgilii. Cellarius jam observarat verba ipsius Sedulii in epistola 0498B ad Macedonium praemissa prosae: Paschalis Carminis textum, quod officio purae devotionis simpliciter executus vobis obtuli perlegendum. Quid ergo collectore schedarum opus fuit? reponit Cellarius. Grunerus respondet, verbis codicum mss., dispersum reliquit, non nimis esse tribuendum: nam Sedulius integrum carmen Macedonio obtulit perlegendum, sed non edidit in publicum. Haec ergo cura fuit Asterii, ut Carmen Paschale vulgaretur. Arntzenius advertit, Sedulii carmen non solum collectum, sed adornatum ab Asterio fuisse, ut inscriptio epigrammatis praefert. Cum enim Sedulius carmen Macedonio obtulisset, et hic voluisset, in solutum sermonem transferri, Sedulio enata est suspicio, carmen ipsum Macedonio non placuisse, adeoque neglexit carmen, 0498C cujus proinde membra in varias partes dispersa jacuerunt. Asterius igitur abjectas, neglectasque chartas collegit, atque vulgavit.

158. Ita ratiocinatur Arntzenius, quia Sedulius Macedonium alloquens in epistola prosae praemissa, de Carmine Paschali ait: Quod utrum placuerit, ideo geminari volueris, an quod offenderit, ut potius arbitror, stylo censueris liberiore describi, sub dubio videor fluctuare judicio. Haec tamen satis non esse videntur, ut revera carmen a Sedulio editum non fuisse credamus: nam potius Sedulius innuit, carmen a se in publicum emissum, cum illud Macedonio obtulit: et quia priores libri titulum habebant Carminis Paschalis, idcirco prosam inscripsit Opus Paschale. 0498D Cur ergo non teneamus, editum fuisse a Sedulio Carmen Paschale, sed in certas chartulas dispersum? Inscriptio epigrammatis Asterii non aliud evincit: Hoc opus Sedulius in certas carthulas dispersum reliquit, etc., ut num. 136 ostendimus. Ex quo colligi potest, necessarium non esse decretum Gelasii de libris apocryphis post annum 494, sive post consulatum Asterii differre. Etsi enim Asterius in epigrammate profitetur, sua ope, et cura dicta Sedulii fuisse populis edita, tamen id intelligendum 87 est de editione elegantiori omnium partium carminis, quae antea in certas chartulas dispersae erant. Ac fortasse quod ita primum carmen Sedulii dispersum fuerat, causa est, cur tanta sit discrepantia in libris distinguendis, et numerandis, ut constat ex 0499A num. 31 seq. Consule not. 12 ad dedicationem prosae.

159. Certum quidem est, olim plures doctos, ac nobiles viros operibus veterum scriptorum, quae jam vulgi manibus terebantur, novum lumen attulisse, exemplaribus denuo editis, recensitis, et emendatis. Asterius ipse, de quo loquimur, distinxit, et correxit codicem Virgilii, ut vidimus. Ex num. 62 constat, Abundantium quemdam contulisse codicem vetustissimum Sedulii, qui in bibliotheca Taurinensi asservatur. Concilii Chalcedonensis exemplaria contulit, et emendavit Rusticus diaconus saeculo VI, cujus verba ex mss. refert Labbeus tom. IV Concil. col. 309, post primam actionem: Rusticus per gratiam Dei diaconus sanctae Ecclesiae Romanae contuli, 0499B annotavi, distinxi. Deo gratias. Mabillonius Annal. Benedict. l. XII, ad ann. 721, pag. 154, num. 56, memorat Commentarium Ambrosii in Lucam scriptum jussu Leutcharii, sive Leodegarii abbatis anno 752, quem postea Ratbertus manu propria emendavit. In mss. codicibus Terentii saepe occurrit subscriptio haec Calliopius recensui: hunc Calliopium fuisse Alcuinum Caroli Magni magistrum multis probat Barthius Advers. l. VI, cap. 20. Ex schedis mss. V. C. Giovenazzii in comment. ad Prudent. l. II contra Symm. vers. 909, protuli subscriptiones Nicomachi Dextri, qui codicem Titi Livii emendavit ad exemplum Clementiani parentis sui, alterius Nicomachi, qui apud Hennam codicem etiam Titi Livii emendavit, ad Victoriani V. C., qui dominis Symmachis 0499C exemplum pariter Titi Livii emendavit. Celsum Constantinum, virum clarissimum, commentarios Caesaris correxisse ex mss. Puteanis patet. In bibliotheca Vaticana exstat Terentius ms., quem aevo Caroli Magni Hrodgarius scripsit, et Calliopius Scholasticus recensuit. Paulus Constantinopolitanus exemplar ms. Lucani eadem ratione correxit. De hoc veteri more videri possunt Walchius diatr. de Art. crit. vet. Roman. num. 26, Philibertus de la Marne ep. ad Heinsium 595 tom. V Syll. Burmann., et Fontaninus in Vindic. 88 diplomat. antiq. l. I, cap. 3, qui putat, Calliopium, correctorem Terentii, ex dignitate ecclesiastica appellatum fuisse Scholasticum: nimium tamen exaggerat, cum ait, saeculo V morem fuisse, ut illustrium virorum lucubrationes 0499D per librarios non ederentur, nisi a viris in dignitate constitutis ante recognitae, et emendatae. Advertendum etiam est, saepe accidere, ut ejusmodi subscriptiones correctorum non sint autographae: nam exscriptores codicum, cum mss. aliquod exemplar describebant, omnia quae in eo reperiebant, atque adeo ipsas primorum correctorum subscriptiones fideliter exarabant. Praeterea vereor, ne interdum fraus etiam librariorum irrepserit, qui subscriptionem alicujus viri insignis, ac veteris effinxerint, ut ita ex antiquitate et correctione pretium codicis augeretur. Quo spectant Phaedri verba l. V fab. 1:

0500A Ut quidam artifices nostro faciunt saeculo,
Qui pretium operibus majus inveniunt, novo
Si marmori ascripserunt Praxitelem suo,
Detrito Myronem argento.

160. Exemplum hujus fraudis satis clarum, ut puto, nuper inveni. In codice Vaticano Alexandrino num. 1598 exstat catalogus librorum bibliothecae, sive Archivii basilicae Vaticanae, anno circiter 1620 scriptus. In eo catalogo, pag. 16, sic enuntiatur: Persii Flacci satyrae ante 1200 annos scriptae, et Barcellonae emendatae a Flavio Julio Trebatio nominis Sabini anno Christi 416. Auctor catalogi id probat, quia fol. 63 codicis haec inscriptio legitur: Fl ^s Iul ^s Tre ^s nn ^s Sabini ut protector domesticus temptavi emendare sine antigrapho meo, et annotavi Barcellonae Coss Dd. Nn. Arcadio, et Honorio Q ^s . Sequuntur in eodem 0500B codice versus Prisciani de Est, et Non, Sermo super verbis, Fili hominis, sta super pedes, etc. Praecepta artis rhetoricae a Julio Severiano collecta. Haec diverso, et recentiori charactere sint scripta, oportet: non enim attingere possunt antiquitatem illam, quae satyris Persii tribuitur. Profecto hic codex, si vera esset subscriptio, antiquitate excederet celeberrimum codicem Virgilii Mediceum ab Asterio anno 494 emendatum: nam emendatio Trebatii pertinet non ad annum 416, ut ait auctor catalogi, sed ad annum 402, quo consules fuerunt Arcadius V et Honorius V, hoc enim vult, ut interpretor, nota in 89 fine Q ^s . Hunc consulatum Arcadii, et Honorii in nonnullis codicibus Persii, et Nonii designari animadvertit Petrus Relandus de Fast. Consular., 0500C nimirum ad finem codicis ms. Persii: Flavii Jul. N. N. Sabini Vi. protector domesticus temptavi emendare sine antigrapho, et annotavi Barcellonae coss. Dd. Nn. Arcad. et Honorio quinquies. Et ad finem Nonii Marcelli: Jun. Trifon. Sabin. Protector dominic. Legi Q. cum Dd. Nn. Arcad. et Honor. quinquies coss. prout potui sine magistro emendans anno tavi anno aetatis XXX et militiae quarto in civitate Tolosa. Idem corrector codicis Persii, ac Nonii videtur indicari. Equidem pro certo habeo, subscriptionem codicis basilicae Vaticanae supposititiam esse. Auctor fortasse non scripsit ut, vel Vi, ut clarius habet Relandus, sed v. c. pro vir clarissimus. Omissis autem aliis suppositionis notis, verbum Barcellonae longe post natum est: nam scriptores 0500D ejus temporis, ut Ausonius, Prudentius, et alii dicebant Barcino, vel Barcinon, Barcinonis. Neque antigraphum pro exemplo, vel exemplari apud scriptores ejus saeculi facile invenies, neque notam Q ^s pro V, vel Quintum in antiquis monumentis reperire licet. Minus vero probari debet quinquies, ut Relandus scribit. Possem hoc loco agere de codice S. Hilarii ejusdem basilicae Vaticanae: sed pleniorem de eo tractationem capiti 7 reservo.

161. Ut redeam ad Asterium, concludendum est, ita a Sedulio Carmen Paschale fuisse editum, ut ab Asterio collectore schedarum, et partium carminis, qui simul eleganter, ornate, et emendate totum corpus describi curavit, ac fortasse adjunxit elegiam et 0501A hymnum, Sedulii nomen multo magis inclaruerit. Itaque sive jam Asterius novam editionem carminis Seduliani perfecerat, sive in id opus tunc incumbebat, simile vero est, Gelasium Pontificem inde permotum fuisse, ut Sedulium in paucis nominaret, et effusa laude extolleret. Monet me hic locus, ut lepidam fabellam discutiam, in quam heterodoxi occasione quavis data, vel arrepta libenter excurrunt. Narrant, locum Gelasii per librarios corruptum aliquando fuisse, qui substituerunt: Opus Paschale, quod haereticis descripsit versibus pro heroicis: quod mendum Paulum II ad capitale poetarum odium perduxit, 90 ac pluribus aliis legum professoribus imposuit: quin nonnulli eorum addunt, ex decreto Gelasii ita corrupto ab Ecclesia catholica poetas exsulare 0501B jussos, cum multi crederent, omnes poetas esse haereticos. Verum quis non videat, nemini sanae mentis venire in mentem potuisse, ut ex decreto Gelasii, quo insigni laude carmen Sedulii ornatur, colligeret, poetas omnes esse haereticos? In nullis variis lectionibus reperio, verba Gelasii mendose ita fuisse exarata: Opus Paschale, quod haereticis descripsit versibus, insigni laude praeferimus. Fac tamen, alicubi hoc mendum irrepsisse. An serio putas, fuisse aliquem, qui simul crederet, Opus Paschale et haereticis versibus descriptum fuisse, et insigni laude esse praeferendum? Quae quidem ratio tam aperta est, ut Baylius ipse, cui certe cordi non erat causam Romanorum pontificum agere, tamen fabellam hanc suspicatus fuerit ab Italis litterarum humaniorum cultoribus 0501C confictam fuisse, ut eos deriderent, qui parum poetis ejus temporis favere viderentur. Non me fugit, Paulum II a Platina, aliisque vitis litteratis, quos ille justis de causis insectatus fuerat, ita male habitum, ut fingerent, eum omnes litteratos, atque elegantioris doctrinae studiosos pro haereticis habuisse. Verum hanc calumniam egregie refutarunt cum Raynaldus in Annal. Eccles., tum eminentissimus cardinalis Quirinus in Pauli II Vita. Heterodoxi objectam fabellam satis probari putant Pierii Valeriani oratione pro Barbis sacerdotum. Sed in primis quaeram, quid fuerit causae, cur haeretici Paulum II ubique nominent, cum Valerianus fabulam de Hadriano VI narret? Compertum est, Hadrianum VI severioris disciplinae amantissimum poetis, qui tunc 0501D temporis Romae ineptam quamdam ethnicismi imitationem affectabant, et liberius vivebant, parum favisse. Hinc poetarum adversum eum praesertim jam mortuum dicteria: hinc Pierius Valerianus in oratione pro sacerdotum barbis Romae edita 1531, post Gelasii verba de Sedulio: Vulgata tamen hactenus exemplaria pro Heroicis versibus Haereticis versibus habuere. Quod bonis quibusdam legum professoribus suspicionem oggessit, poemata omnia esse haeretica, poetasque inter pios, etiamsi sacra tractent, nequaquam annumerari. Id quod Hadriano IV pont. maximo usque adeo persuasum 91 vidimus, ut hac de causa nullum hominum genus majori prosequeretur odio, quam poetas: id nominis nihil aliud prae se ferre 0502A arbitratus, quam impietatem. Et adhuc aliqui non mali quidem praesules depravatae illius lectione (lego lectionis) hallucinatione, et alterius hujus de rasitanda barba errore ducti, neminem sacerdotio dignum putant, qui vel barbam nutriat, vel versus faciat: tanti est pravam semel opinionem imbibisse. Haec ita exaggerata risus excitandi causa confingi ab aliquo scurra potuerunt; credi a nemine certe debent. Quo magis mirari subit, Funcium cap. 3 de Veget. Lat. ling. senect. cum solum Baylium auctorem alleget, tamen eamdem crambem, tamquam certam historiam, recoquere, ac diversa narrantes scriptores ita componere, ut utrique pontifici, Paulo II et Hadriano VI, tam absurdum errorem imputet.

0502B 162. Breviter expedienda nunc est alia quaestio de Asterio, de qua nonnihil supra num. 46 et 122 actum est, sitne auctor elegiae, Cantemus socii, etc. Norisius, quia in cod. Vaticano 1165 post Carmen Paschale ascribitur nota, qua significatur, carmen ab Asterio editum fuisse, et statim subjicitur elegia, arguit, incertum esse, utrum auctorem habuerit illa elegia, nec vero Labbeum adeo confidenter debuisse eam Turcio Rufio Asterio abrogare. Loquitur, ut opinor, de codice recenti Vaticano 3178, quem n. 65 recensui. Verum quamvis aliqui sint codices, ut jam notavi, qui post Carmen Paschale notam illam afferant, tamen nullo modo colligi potest Asterium auctorem esse elegiae. Notatio enim Asterium indicat carminis collectorem, et editorem, 0502C non auctorem. In cod. Vatic. Reg. 5, qui etiam recens est, et ad Aldi editionem videtur accommodatus, sic eadem nota profertur: Turtius Ruffus Asterius Quintus sequentia carmina inter scripta Cellii Sedulii invenit. Sequuntur autem elegia, hymnus et epigramma Sedulii. Non difficulter credam, elegiam etiam ab Asterio fuisse collectam, ac simul cum Carmine Paschali elegantiori ornatu vulgatam, quod tradunt Labbeus, et Goldastus in not. ad carmina S. Columbani. Ex nota tamen, Hoc opus Sedulius etc., sive Carmini Paschali ea praeponatur, sive postponatur, id evidenter demonstrari non potest. Quod 92 enim in nota innuitur opus, vel unice, vel praecipue intelligi debet de Carmine Paschali: quo pertinet secundus versus epigrammatis Asterii,

0502D Quae sine figmenti condita sunt vitio.
Id enim alludit ad primum versum Sedulii post prologum metricum:

Cum sua gentiles studeant figmenta poetae.
Nihil ergo est causae, cur Sedulio elegiam abjudicemus, quam illi adjudicant multi vetustissimi codices, ut liquet ex cap. 3, et ex variis lection. ad titulum elegiae, Beda non semel de Arte metr., Auctor comment. in Bedam de Art. metr. ms. in bibliotheca Vaticana, auctor anonymus saeculi X, Osbernus, Joannes Tinmuthensis in Vita S. Dunstani, Guilielmus Malmesburiensis de Vit. Pontific. l. I, aliique.

163. Nimis jam multa de Asterio: de duobus 0503A autem aliis poetis antiquis, qui Sedulium versibus acrostichis laudarunt, brevius, quam opus esset, disserendum est. Nihil enim occurrit, quo pedem figere possimus. Eos satis antiquos esse, ex veteribus codicibus Sedulii, in quibus versus acrostichi leguntur, liquido demonstratur. Dempsterus in Histor. Eccles. Scotor. Liberium, et Belisarium anno 440 vixisse affirmat, sed nullo vel levi indicato fundamento. Non tamen ineptum erit conjicere, eos poetas, qui simili carmine veluti certatim Sedulium commendarunt, eodem simul tempore vixisse, et aequales fuisse sive ipsius Sedulii, sive editoris Asterii. In indice librorum expurgandorum Joannis Mariae Brasichellensis pag. 256 praescribitur, delendum esse titulum Divi in Liberio, et Belisario. 0503B Nonnulli tamen adhuc vocant D. Liberium, D. Belisarium: quippe intelligunt, D. significare praenomen Decimum. Labbeus in quodam ms., et Usserius in alio pro Liberio reperit Liberatum, Barthius vero Libertum. Mabillonius in Analect. t. l, Belisarium appellat e suo ms. Bellesarium scholasticum, sive Belisarium: alii Belaesarium, sive Bellaesarium, alii Belezarium: immo Silonem in quodam codice regio Parisiensi vocari animadverti num. 93, siquidem in Catalogo ejus bibliothecae versus Liberati simul in eo codice recensentur, et in codice 8094: Bellesarii versus acrostichi in laudem 93 Sedulii. Nonnulli codices omittunt nomina horum poetarum, alii utrumque epigramma Belisario ascribunt, ut dubitari possit an unicus sit utriusque auctor Decimus 0503C Liberius Belisarius. Non procul ab Asterii temporibus vixit celeberrimus ille dux Belisarius, qui post Silverium pontificem in exsilium missum, in se reversus, Ecclesiam Romae erigi curavit, in qua exstat inscriptio:

Hanc vir patricius Vilisarius urbis amicus
Ob culpae veniam condidit Ecclesiam.
Hanc idcirco pedem sacram qui ponis in aedem,
Ut miseretur eum, saepe precare Deum.
Janua haec est templi Domino defensa potenti.
In schedis mss. Josephi Blanchini de inscriptionibus Romanis apud v. c. praesulem Reggium notatum invenio, hanc inscriptionem a Grutero pag. 1562, n. 10, reponi ad Cruciferorum aedem in Campo Martio, et non exstare. Verum Baronius, qui eam refert ad 0503D ann. 538, n. 10, advertit, eam conspici in pariete Ecclesiae Cruciferorum inter Pincium montem, et Quirinalem; quae nuncupatur S. Mariae in Trivio, in cujus exteriori latere e regione aedium De Comitibus etiamnum cernitur. Ex inscriptionis stylo, atque orthographia colligi potest, eam circiter saeculum IX exaratam, et collocatam fuisse. Quod si haec inscriptio vere a Belisario, aut ab aliquo ejus aequali conscripta est, argumentum ex ea peti potest, ad antiquitatem versuum Leoninorum confirmandam. Baronius, aliique V. 4 habent misereatur: sed in lapide legitur miseretur. Cajetanus Marinius in locupletissima sua collectione inscriptionum veterum Christianarum, quam jam diu viri eruditi expetunt, sic etiam legit ex simili inscriptione a se visa, quae 0504A asservatur in aedibus privatis D. de Balneo. Alio modo scribitur nomen Belisarii in lapide, qui egredientibus porta Pinciana jacet a manu sinistra: Date obulum Belisario. Verum haec inscriptio posteriorum temporum videtur esse, cum res ipsa, scilicet quod Belisario eruti oculi fuerint, et his verbis eleemosynam petere consueverit, inter fabulas a multis referatur, ut a Pagio ad Baronii annales ann. 561, num. 4, Joannes Tzetzes, poeta graecus, in suis iambis haec ipsa verba refert: Poculum ligneum detinens clamabat plebi in stadio: Belisario 94 obulum date imperatori. Hujusce fabellae famam vigere adhuc Constantinopoli, multi narrant.