106

δίδωσι. Τό δέ συμβολικόν διά τῶν τελουμένων προσοικειοῖ τῷ Θεῷ, πραγματικῇ ἕξει τε καί τυπώσει, ὅπερ καί «ἀδιδάκτους μυσταγωγίας» ἐκάλεσεν.

«Ἤ τῆς νομικῆς παραδόσεως»: Ὅτι οὐ μόνον ἡ νομική παράδοσις, ἀλλά καί ἡ τελετή τῶν καθ' ἡμᾶς μυστηρίων τῶν ἱερῶν ἐδεήθη συμβόλων. Καί οὐδέν θαυμαστόν, ὅπου καί οἱ ἄγγελοι δι' αἰνιγμάτων τά θεῖα μυστήρια προάγουσι. Καί αὐτός ὁ Κυριος ἐν παραβολαῖς φαίνεται θεολογῶν. Τῆς τῶν θεολόγων παραδόσεως ἡ μέν ἀπόρρητος καί μυστική, ἥτις ἐστί καί συμβολική καί τελεστική, καί δραστική·

ἡ δέ ἐμφανής καί γνώριμος, ἥτις ἐστί φιλόσοφος καί ἀποδεικτική καί πιθανή.

«Συμβόλων»: Φυσιολογία τήν αἰτίαν ἔχουσα, διά τί τά μέν συμβολικά, τά δέ ἄχραντα τῆς Γραφῆς παραδέδοται.

(15∆_464> «∆ι' αἰνιγμάτων»: ∆ι' αἰνιγμάτων, ὡς ὁ παρά τῷ Ζαχαρίᾳ ἄγγελος τά περί τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ἰοσεδέκ καί τῆς στολῆς αὐτοῦ τυπῶν καί λέγων· καί παρά τῷ ∆ανιήλ ὁ Γαβριήλ τά περί Χριστοῦ διηγούμενος καί τά σύν αὐτῷ μυστικά ὑπαγορεύων, καί ἕτερα τοιαῦτα. «Θεουργά» δέ φησιν ἤ τά Θεόν ἀποτελοῦντα τόν μετέχοντα αὐτῶν, ἤ τά παρά Θεοῦ εἰργασμένα

«∆ιά τυπικῆς τραπεζώσεως»: Τραπέζωσίν φησι τά ἐν τῇ θείᾳ τραπέζῃ διά τοῦ ἁγίου ἄρτου καί τοῦ ποτηρίου τῆς εὐλογίας τελούμενα μυστήρια. Σημείωσαι δέ, ὅτι καί ἡ παλαιά καί ἡ νέα Γραφή πολλά διά συμβόλων παραδίδωσι, καί διά τι.

[α'] «Τήν ἀνθρωπίνην ζωήν»: «Ἀμέριστον» οἶμαι εἰρηκέναι αὐτόν τήν ἀνθρωπίνην ζωήν καί «μεριστήν», τό μέν διά τό τῆς ψυχῆς ἀμερές καί ἀσώματον, τό δέ διά τό τοῦ σώματος ποικίλον τε καί πολυμερές. Ὅρα δέ, πῶς θαυμασίως τά τῆς ψυχῆς παραδίδωσι. Τό μέν γάρ αὐτῆς ἀμέριστόν φησιν, ὅ καί ἀπαθές καλεῖ· τοῦτο δέ ἐστι τό τῆς ψυχῆς ἀκραιφνέστατον καί αὐτό, ὡς ἄν τις εἴποι, τό ἄνθος, ὅπερ ἐστίν ὁ νοῦς, ὁ καί τό λογικόν προχέων, καθ' ὅν νοῦν καί νοερά ἡ ψυχή, ἐν ᾧπερ νῷ τά ἁπλᾶ καί οἷον γυμνά συμβόλων χωρίς μυστήρια ἐπιστητῶς ἐποπτεύεται. Τό δέ αὐτῆς μεριστόν ἐστιν, ὅ καί παθητικόν φησι, τοῦτο δέ ἐστιν ἡ τῆς ψυχῆς δύναμις, ἡ πρός τάς αἰσθήσεις ἑνουμένη διά τοῦ πνεύματος τοῦ μέσου τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, ἐν ᾧ πνεύματι ἐναπεστηριγμέναι εἰσίν αἱ τῆς αἰσθήσεως καί τῶν διανοήσεων τῶν διά τῆς σκέψεως γνωριζομένων δυνάμεις. Τοῦτο οὖν παθητικόν ἐστι τῆς ψυχῆς, ἅτε διά τῶν αἰσθήσεων εἰς προσπάθειαν ταύτης τῶν αἰσθητῶν καταφερομένης. Τοῦτο δέ τό μέρος, φέρε εἰπεῖν, τῆς ψυχῆς, ὡς ὁ νοῦς, οὐκ ἔστι καθαρόν, οὔτε ἐποπτεῦσαι δύναται τά θεῖα καί ἐπιστητά καί νοητά ἀμέσως, ἀλλά δεῖται μέσου τινός παχύτερου, καθάπερ χειραγωγοῦντος αὐτό ἐπί τά ἁπλᾶ καί ἀμέριστα, ὅπερ ποιεῖ τά σύμβολα διά τῶν μεριστῶν, τουτέστι τῶν αἰσθητῶν καί φαινομένων ἐπί τά ἄρρητα ξεναγοῦν.

(15∆_466> [β'] «Καί τό μέν ἀπαθές τῆς ψυχῆς»: Ἀπαθές τῆς ψυχῆς τό νοερόν, οὐχ ὡς πάντῃ ἀμέτοχον πάθους, ἀλλ' ὡς ἔξωθεν τοῦ πάσχειν οὐκ ἔχον τάς ἀφορμάς, ὥσπερ τό σῶμα πλείστοις ὑποπίπτον κακοῖς συμπτώμασιν, ἅπερ ἡ ψυχή ἄνευ τῆς οἰκείας ἑκουσιότητος οὐχ ὑπομένει. Παθητικόν δέ αὐτῆς τό διά τῶν αἰσθήσεων ἀντιληπτικόν τῶν ἔξωθεν, ᾧτινι συγγενές ἔφη τό διά συμβόλων σωματικῶς παραδίδοσθαι τά θεῖα, δι' ὧν πρός τήν τῶν ἀΰλων ἀναγόμεθα θεάν.

[γ'] «θεολογίας σαφοῦς»: Ὅτι καί οἱ θεολογίας σαφοῦς καί γυμνῆς προκαλυμμάτων ἀκηκοότες, τύπους τινάς ἐν ἑαυτοῖς ἀναπλάττουσι πρός νόησιν τούς ἀκροωμένους χειραγωγοῦντες· «Ἄλλως»· Θεολογίας σαφοῦς, οἷον «Ὤφθη Κύριος τῷ Ἀβραάμ, ἤ τῷ Μωϋσεῖ» καί, «Εἶπεν ὁ Κύριος» καί, «Ἐγένετο ὁ λόγος Κυρίου πρός τόν προφήτην», καί τά τοιαῦτα. «Σαφοῦς» δέ, ὡς οὐ διά συμβόλων τυπωτικῶν. Τύπον οὖν φησιν ἀναπλαττόμενον, ἥν ἐπινοοῦμεν ἐπί τοῖς τοιούτοις ρητοῖς εὐσεβῆ θεωρίαν καί τῇ θεία φύσει κατάλληλον.