Caput VIII. Quid in nova hac Sedulii editione praestitum sit.

237. Cum multa sint in poetis sacris, quos adhuc recensui, Prudentio, Dracontio, Juvenco, communia cum Sedulio, ea interdum indicare tantum, plerumque omnino praetermittere opportunum visum fuit. Opus igitur, laborque praecipuus hujus editionis est 0530B veram scripturam e mss. eruere et constituere: si quid variis lectionibus addere oportebit, id eisdem scholiis concludetur. Cum enim carmini prosam Sedulii subjicere decreverim, inconcinnum esset variis lectionibus notas commentariumve subjungere, praesertim cum prosa ipsa efficiat ne multis notationibus opus sit.

238. Consentaneum est prosam loco interpretationis simul cum carmine edere: ex qua non solum mens poetae clarius perspicitur, sed et vera lectio saepissime confirmatur. Utinam alia haberemus vetera exempla, ad quae prosam ipsam multis in locis castigare possemus! Vere enim pronuntiavit Gallandius in Dissert. de Sedulio ad tom. IX Biblioth. Patrum: Ubi primum ad ejus (prosae) lectionem accessimus, 0530C tum illud Ciceronis succurrit: 130 De Latinis (libris) quo me vertam, nescio: ita mendose et scribuntur, et veneunt. Illud etiam incommodum accidit, quod neque Gallandius exemplar prosae a Jureto anno 1585 editum vidit: neque mihi illud nancisci licuit. Gallandius contulit Bibliothecam Patrum Parisiensem anni 1624, ac Lugdunensem: his antiquiores alias ego prae manibus habui, ut mox dicam. Suspicio mihi nata est, prosam, quandoquidem eam Sedulio abjudicare contra Bedae, aliorumque ejusdem fere temporis auctoritatem non licet, ab aliquo interpolatam esse, et in quibusdam locis ad mendosam carminis scripturam accommodatam. Sane cum prosa liberius interdum evagetur, veram carminis lectionem e solis mss. exemplaribus colligere saepissime necesse est. 0530D Ut autem in promptu sit explicatio notarum, quibus editiones veteres et codices mss. in scholiis indicantur, indicem earum subtexo.

Alb. Codex bibliothecae Albaniae. Vide num. 80. — Ald. Editio Aldi, de qua, num. 101.— Alm. Almeloveenii codex. Vide n. 81.— Ang. Codex bibliothecae Angelicae, num. 79.— Arntz. Codex Arntzenii, num. 81.— Barth. Codices Barthii, num. 85, 133.— Burm. Petri Secundi Burmanni codices, et conjecturae, n. 82.— Cant. Codex Cantuariensis, num. 83. seq.— Capp. Editio Cappusoti, num. 95.— Cell. Editio Cellarii, num 126.— Cod. a. b. c. d. e. Quinque Codices, ex quibus Arntzenius varias lectiones habuit, num. 82.— Col. Editio Coloniensis, 0531A num. 110.— Edimb. Editio Edimburgensis, n. 82, 125,— Fabr. Georgii Fabricii editio, num. 118. — Gall. Gallandii editio, num. 130.— Grun. Gruneri editio, num. 128.— Had. Hadamarii editio, num. 108.— Lips. cod. Codex Lipsiensis, num. 84.— Lips. ed. Editio Lipsiensis, num. 102.— Mab. Mabillonii codex, num. 163.— Meus. Codex meus descriptus, num. 80.— 131 Mon. Monasteriensis editio, num. 97.— Nans. Nansii codex, num. 82.— Nebr. Nebrissensis editio, num. 103, 111.— Ott. 1. Codex Vaticanus Ottobonianus 1. Vide num. 75.— Ott. 2. Ottobonianus 2. Vide num. 76.— Palat. Codex Vaticanus Palatinus, num. 5 et 63.— Parrh. Parrhasii editio, num. 100.— Poelm. ed. Poelmanni editio, num. 106, 109.— Poelm. schedae, Poelmanni 0531B notae mss., num. 81.— Reg. 1, 2, 3, 4, 5, 6. Sex codices Vaticani Reginae Suecorum. Vide num. 66 ad 74.— Rom. Codex bibliothecae Collegii Romani, num. 78.— Scota. Editio est eadem atque Edimburgensis, de qua supra.— Taur. Codex bibliothecae Taurinensis, num. 62.— Torn. 1, 2, 3. Editiones tres Tornaesianae, n. 116, 119, 123.— Vat. 1, 2. Duo codices bibliothecae antiquae Vaticanae, n. 64, 65.— Vet. 1, 2. Duae veteres editiones, quibus usus est Arntzenius, num. 96, 103.— Urb. Codex Vaticanus Urbinas, num. 77.— Wonck. Conjecturae Corn. Val. Vonckii, num. 135.— Wopk. Animadversiones Thomae Wopkensii, num. 135.

239. Post varias lectiones hinc inde expensas, brevesque aliquando notas criticas, et philologicas, nonnumquam 0531C accidit, ut controversias quasdam theologicas exponere necessarium sit, quod sine ambitione et fastu praestare soleo, tantum ut dogmata catholica poetarum etiam Christianorum veterum auctoritate confirmem, aut peculiares quasdam eorum opiniones in bono lumine collocem. Etsi autem nihil mihi prius est, quam ut celeberrima quaeque probatissimorum doctorum placita sequar, tamen sententias meas, a quibus graves aliqui theologi dissentiunt, pro certis venditare non audeo, sed eas tantum probabiliores, aut communiores voco, scilicet stivam stivam, ligonem ligonem. Quod eos velim animadvertere, qui meas notationes in examen aliquando vocant, praesertim cum rem apud vulgus agunt, cujus sane nihil interest de istiusmodi subtilioribus theologiae quaestionibus 0531D audire. Exemplum, si placet, proferamus ex Diario ecclesiastico Romano 132 hujus anni 1793, num. 19, in quo enuntiatur Dracontius a me editus Romae anno 1791.

240. Auctor articuli de Dracontio diligenter totam editionem, carminumque argumentum describit, ac meum etiam laborem exquisitis laudibus commendat. Unum tamen fuit, quod animadversione dignum putaret. En ejus verba: Al verso 484 del libro I de Deo, dice il ch. A. de cognitione, qua praeditus fuit Adamus, mysteriorum supernaturalium non levis est quaestio: quam veram fidem supernaturalem fuisse probabilius est: Ci permetta, che noi pure diciamo la nostra. Concessa ad Adamo la cognizione dei misteri 0532A sovranaturali, com'egli dice, ci sembra venirne certa la conseguenza della cognizione sovranaturale; altrimenti dovremo conoscere nella sola natura la forza proporzionata per conoscere ciò che supera la cognizione della natura. Quì parlasi di cognizione certa, non di conghietturale.

241. Quodnam, rogo, de tota hac re judicium illorum erit, qui Latine nesciunt, et verba mea cum verbis Italicis Diarii conferre non possunt? Quodnam etiam eorum, qui Latine quidem sciunt, sed theologiam aut omnino ignorant, aut leviter tantum, quod plerique nunc faciunt, attigerunt? Agam igitur cum auctore ipso Diarii, non solum theologo, verum etiam clarissimo theologiae professore. Asserui sententiam probabiliorem esse, quae tenet cognitionem 0532B mysteriorum fidei, qua praeditus fuit Adamus, fuisse veram fidem supernaturalem. Quid ergo est, quod jure opponere possis? An nescis, id in quaestione positum esse, et quosdam graves doctores negare, ejusmodi cognitionem esse veram fidem supernaturalem? Atqui nihil magis obvium est apud theologos, qui de opere sex dierum scribunt, nominatim apud Suarium l. III, cap. 18, ubi multa disserit de rerum supernaturalium cognitione, quam homo ante peccatum obtinuit.

242. Ac primum negat eam cognitionem fuisse visionem beatificam: tum pro certo ponit fuisse cognitionem supernaturalem: ac deinde quaerit an fuerit vera fides supernaturalis, ut plerique ducent cum S. Thoma, an aliquid fide supernaturali perfectius, et medium inter visionem beatificam et fidem supernaturalem, 0532C ut tenent Hugo de S. Victore, Alensis, S. Bonaventura, 133 Gabriel, etc. Sententiam S. Thomae sequitur, quam ego etiam probabiliorem dixi. Reponis: Concessa Adamo cognitione mysteriorum supernaturalium, videtur inde certo consequi cognitionem supernaturalem. Sed nonne vides, hac arguendi ratione mutari medium, ut scholae loquuntur? Quaestio enim est de vera fide, non de cognitione supernaturali, quae potius Adamo concessa supponitur. Cognitio autem supernaturalis potest esse vel visio beatifica, vel fides, vel ex probabili quorumdam opinione cognitio media inter visionem Dei, et fidem.

243. Plura addere nihil juvat: sed vereor ne, si rationem, quam laudatus hic theologus objicit, tacitus praeteream, silentio eam meo videar approbasse. 0532D Altrimenti, ait, dovremo conoscere nella sola natura la forza proporzionata per conoscere ciò che supera la cognizione della natura. Si nihil aliud ve lit, nisi statuere, seclusa revelatione divina, mysteria supernaturalia cognosci non posse, ultro as sentior: at si existimet (quod verba innuunt) nullam posse esse cognitionem certam naturalem mysteriorum supernaturalium etiam post revelationem, id falsum esse constat in haeretico, qui multis mysteriis supernaturalibus cognitione certa naturali assentitur.

244. Multi quidem sunt, qui naturae humanae lapsae debilitatem aut impotentiam nimis exaggerant, ut olim erant, qui vires cum Pelagio nimis extollerent. 0533A Sed praeterquam quod res nunc esset de natura integra Adami ante peccatum originale, etiam de natura lapsa tenenda illa doctrina est, quam Ss. Patres nobis tradiderunt, et concilium tridentinum decretis canonibusque suis sanxit. Aperte concilium sess. 6, c. I, in decreto de Justif. declarat, in hominibus post Adae peccatum liberum arbitrium minime exstinctum esse, viribus licet attenuatum, et inclinatum; et can. 5: Si quis liberum hominis arbitrium, post Adae peccatum, amissum et exstinctum esse dixerit, aut rem esse de solo titulo, immo titulum sine re, figmentum denique a Satana invectum in Ecclesiam, anathema sit. Quod si liberum hominis arbitrium post Adae peccatum minime amissum exstinctumque est, quo jure naturae humanae lapsae 0533B bona quaevis naturalia negabimus? Neque vero decet contra catholicam sententiam venerabili Augustini nomine 134 abuti, aut causari doctrinam 0534A concilii de justificatione non esse completam, ut auditum ex aliquo memini. Nam etiamsi fingere velis, deesse aliquid in decreto et canonibus de justificatione, fateri tamen debes, nihil inesse catholicae fidei contrarium. Hoc ipsum certe de S. Augustino confidentissime profiteor, doctrinam ejus de justificatione doctrinae concilii Tridentini apprime congruere. Si quod tamen in ejus operibus fortasse inveniatur verbum aliquantulum obscurum, malo illud cum vero ipsius discipulo S. Thoma interpretari, quam a Lutheranis, aut Calvinistis, interpretationem mutuari. Qui autem in hujusmodi controversiis de unanimi Ecclesiae catholicae consensu parum solliciti, in glorioso aliquo nomine, quod sibi ipsi arrogant, sese magnifice jactant, deque eo 0534B sibi, magis securi, quam tuti, blandiuntur, meminerint satyricum illud poetae:

Nunc satis est dixisse: Ego mira poemata pango.