(Vers. 26.) Vae cum bene vobis dixerint omnes homines!

71. Nonne tibi videtur his dicere, qui dudum in Ariminensi concilio perfidae praevaricationis auctores, dum imperatoris gratiam sequuntur, Dei gratiam perdiderunt? Qui cum placere potentibus aucupantur, maledicto se perpetuo subdidere.

72. Ergo sanctus Matthaeus praemiis ad virtutem et fidem populos provocavit: hic etiam a criminibus atque peccatis futurorum suppliciorum denuntiatione 1655C deterruit, qui non otiose plurimorum factorum coelestium enumeratione progressus, ad benedictionum locum serius venit; ut populos divinorum miraculis roboratos, ultra Legis tramitem virtutum progredi vestigiis edoceret. Fuerit cavendum illic, ubi adhuc infirmae plebis corda nutabant: hic tubae clangore excitanda virtus fuit. Docet hoc libri hujus, quae in prooemiis, et quae in processu sermonis aperitur oratio. Illic qui infirmi sunt, adhuc quodam Legis lacte potantur, et ideo per Legis tramitem ducuntur ad gratiam: audiunt quae Legis sunt, ut ultra Legem, Legem sequendo procedant: hic Ecclesia fundatior non lacte imbuitur, sed cibo 1373 vescitur; cibus enim validior est charitas. Denique inter tria maxima, fidem, spem, charitatem, major est charitas.

1655D 73. (Vers. 27.) Ordinatur igitur charitas, cum 1656A dicitur: Diligite inimicos vestros; ut compleatur illud Ecclesiae, quod ante jam dictum est: Ordinate in me charitatem (Cant. II, 4) ; Ordinatur enim charitas, cum charitatis praecepta formantur. Vide quam ab altioribus coeperit, et Legem post benedictionis Evangelicae terga rejecerit. Lex vicissitudinem imperat ultionis (Exod. XXI, 24) ; Evangelium inimicitiis charitatem, benignitatem odiis, vota maledictis, subsidia persequentibus, patientiam esurientibus et gratiam remunerationis impertit. Quanto athleta perfectior, qui non sentit injuriam!

74. (Vers. 31.) Et ne videatur Dominus Legem dissolvere, in beneficiis vicem servat, quam negligit in injuriis. Sed tamen dicendo: Prout vultis ut faciant vobis homines, facite et vos illis similiter, vicissitudo 1656B ipsa cumulatior est, quando votis actus aequatur. Nescit enim virtus mensuram gratiae: nec contenta referre quod acceperit, vult cumulare quod sumpsit: ne inferior sit beneficio, licet aequetur officio. Non enim cumulo tantum, sed ordine et tempore beneficia pensantur; cum in beneficio pari prior sit, qui prior coepit; beneficus enim est qui gratiam coeperit, debitor qui retulerit. Aliud itaque beneficium est beneficii principatus; nam si qui pecuniam reddidit, non solvit gratiam, manetque debitor gratiae, etsi jam non sit pecuniae: cur gratiam referendo putamus posse vacuari, cujus relatio acceptae magis est testimonium, quam absolutae?

75. (Vers. 32.) Bono itaque exemplo imbuitur christianus; ut non contentus jure naturae, gratiam 1656C ejus requirat. Si enim commune est omnibus, etiam peccatoribus, redamare: cui genus professionis excelsius, studium quoque debet esse virtutis uberius, ut diligat etiam non amantes. Nam etsi nulla merita diligendi usum amoris excludant, non tamen virtutis excluserint. Sicut enim in eo qui te diligit, pudet gratiam non referre; et gratiae amore referendae amor tibi ejus inolescit quem antea non amabas: ita etiam in eo qui non amat, debes amare virtutem; ut dum virtutem amas, incipias eum amare quem non amas: cum rara et caduca remuneratio sit amantis, sempiterna virtutis.

76. Quid autem tam mirum, quam percutienti maxillam praebere alteram? Nonne omnis indignantis frangitur impetus, ira sedatur? Nonne fit per patientiam, 1656D ut sua amplius poenitentia reverberes verberantem? 1657A Ita erit ut et injuriam repellas, et gratiam quaeras. Ac saepe maximae causae amoris existunt, cum patientia insolentiae, gratia refertur injuriae. Equidem, ut audire me memini, vel hoc solo pressum philosophïae (D. Laert. in Vita Plat.) supercilium putamus; quod in tres partes illa sibi videtur divisisse justitiam: unam in Deum, quae pietas vocatur: alteram in parentes, vel reliquum humanum genus: tertiam in mortuos, ut his exsequiarum 1374 justa solvantur. At vero Dominus Jesus Legis oraculum, ac philosophiae fastigium supergressus, in eos quoque qui laeserint, pietatis porrexit officium. Etenim si hostis qui tecum bello armisque certaverit, depositis armis, misericordiam suae salutis adipiscitur, idque plerumque vel contemplatione 1657B naturae, vel ipsius belli jure defertur, ut subjectis vita tribuatur: quanto amplius meliore religionis intuitu deferendum est! Nam cum praeliatorem appetitae salutis causa non moveat, quid movere debet militem pacis?

77. Itaque illud Apostolicum, quia Charitas patiens est, benigna est, non aemulatur . . . . . non inflatur (I Cor. XIII, 4) , in his praeceptis consummatum videmus. Si patiens est, debet patientiam verberanti: si benigna est, non debet respondere maledictis: si non quaerit quae sua sunt, non debet resistere diripienti: si non aemulatur, odisse non debet inimicum. Et tamen Apostolicis divinae superfluunt praecepta pietatis; plus est enim donare, quam cedere: plus est amare inimicos, quam non 1657C aemulari. Quae omnia Dominus et dixit, et fecit. Qui cum malediceretur, non remaledixit: cum percuteretur, non repercussit: cum despoliaretur, non restitit: cum crucifigeretur, ipsis persecutoribus veniam postulavit, dicens: Pater, dimitte illis peccatum, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 3) . Criminatores suos excusabat a crimine. Illi crucem parabant, hic salutem et gratiam rependebat.

78. (Vers. 35.) Et tamen quoniam studia ipsa virtutum sine remuneratione torpescunt, et exemplum nobis attulit, et mercedem spopondit e coelo, filios Dei futuros pollicens, qui fuerint imitatores ejus. Qui enim festinat ad praemium, fastidire non debet exemplum; quia quanto praecellentius praemium, tanto impensius officium. Quanta autem 1657D misericordiae merces, quae in jus divinae adoptionis adsciscitur! Sequere igitur misericordiam, ut merearis gratiam.

79. (Vers. 36.) Late patet benignitas Dei: super ingratos pluit, malis fecunda non negat terra proventus. Idem mundi sol sacrilegos religiososque pariter illuminat. Aut ut mystice ista pendamus, propheticis populum Judaeorum Dominus pluviis irrigavit, 1658A et solis aeterni refulsit radiis, etiam non merentibus. Sed quoniam illi mundano rore maduerunt, Ecclesia Dei ad coeleste lumen adsciscitur; ita tamen ut illis quoque misericordiae si credant, praerogativa servetur.

80. Addidit, non temere judicandum, ne cum sis tui conscius ipse delicti, in alterum cogaris ferre sententiam.

81. (Vers. 44.) Magna etiam disciplina, ut de infructuosis fructuosa non quaeras, nec de incultis proventum fecunditatis exspectes. Unicuique enim sua cultura dat fructus. In spinis istius mundi ficus illa non potest reperiri, quae quia fecundis fructibus melior est, bene species ei resurrectionis aptatur: vel quia ut legisti: Ficus dederunt grossos suos (Cant. 1658B II, 13) ; quod immaturus, et inutilis, et caducus in Synagoga fructus ante praecessit: vel quia immatura vita 1375 nostra est in corpore, matura in resurrectione. Et ideo procul a nobis debemus saeculares sollicitudines abdicare, quae mordeant animum, mentemque adurant; ut maturos fructus culturae diligentis possimus adipisci: quod in incultis istius mundi reperire non possumus: Quia non legunt de spinis ficus, neque de tribulis vindemiant uvam. Alterum ad mundum et resurrectionem, alterum ad animam et corpus refertur: vel quia nemo peccatis fructum acquirit animae suae, quae sicut uva proxima terris corrumpitur, in superioribus maturatur: vel quia nemo potest damnationem carnis evadere; nisi quem Christus redemerit, qui sicut uva pependit in ligno. 1658C Procul igitur ab illa carne, quae damnato homini tribulos generare praecepta est (Gen. III, 18) , levemus oculos spiritales, tendamus manus; ut Christum vindemiare possimus.

82. (Vers. 46.) Omnium autem fundamentum docet esse virtutum obedientiam coelestium praeceptorum, per quam domus haec nostra non profluvio voluptatum, non nequitiae spiritalis incursu, non imbre mundano, non haereticorum possit nebulosis disputationibus permoveri.

83. (Cap. VII. — Vers. 1.) Pulchre autem ubi praecepta complevit, suorum praeceptorum formam exsequi docet; nam statim gentilis centurionis servus Domino curandus offertur, in quo populus nationum, qui mundanae servitutis vinculis tenebatur 1658D aeger lethalibus passionibus, beneficio Domini sanandus exprimitur. Quod autem moriturum dixit, in eo Evangelista non fefellit; moriturus enim erat, nisi fuisset sanatus a Christo. Implevit igitur praeceptum charitate coelesti, qui sic dilexit inimicos; ut morti eriperet, atque ad perpetuae spem salutis adscisceret.

84. (Vers. 6.) Quantum autem divinae humilitatis insigne, ut coeli Dominus nequaquam dedignaretur 1659A centurionis servulum visitare! Elucet fides in operibus, sed plus operatur humanitas in affectibus. Quod utique non ideo faciebat, quia absens curare non poterat: sed ut formam tibi daret imitandae humilitatis, qua juxta humilioribus doceret ac superioribus deferendum. Denique alibi regulo dicit: Vade, filius tuus vivit (Joan. IV, 50) ; ut scias et potentiam divinitatis, et humilitatis gratiam. Ibi noluit pergere, ne in reguli filio videretur magis divitiis detulisse: hic ipse perrexit, ne videretur in centurionis famulo conditionem despexisse servilem; omnes enim, servus et liber, in Christo unum sumus.

85. Sed vide fidem praerogativam esse medicinae. Adverte etiam in ipso populo gentili perspicaciam esse mysterii. Dominus pergit: excusat centurio, 1659B militarique deposito tumore, reverentiam sumit, et ad fidem facilis, et ad honorificentiam promptus. Et bene Lucas etiam in occursum amicos dicit esse a centurione transmissos; ne praesentia sua gravare Domini verecundiam videretur, et officium officio provocasse. Haec moraliter.

86. Mystice autem, quem Judaeorum populus crucifixit, inviolatum ab injuria manere desideraret 1376 populus nationum: et quod ad fidem pertinet, sermoni credidit, hoc est, non hominis, sed Dei potestate conjiciens dari a Christo hominibus sanitatem: quod vero ad mysterium spectat, vidit in pectora adhuc gentilium non esse penetrabilem Christum. Et ideo quia necdum cogitationis praeteritae maculas abluisset, gravari se magis Domini dignatione 1659C putavit, quam juvari. Sic illa vidua Sareptana indignam se prophetico judicavit hospitio (III. Reg. XVII, 18) . Ideoque Dominus in uno isto fidem gentium praeferebat.

87. (Vers. 9.) Et quidem si sic legas: In nullo tantam fidem inveni in Israel, simplex intellectus et facilis est. Sin vero juxta Graecos: Nec in Israel tantam fidem inveni, fides hujus etiam electioribus, et Deum videntibus antefertur.

88. (Vers. 10.) Videte autem oeconomiam: probatur fides domini, et servi sanitas roboratur. Potest ergo meritum domini etiam famulis suffragari non solum fidei merito, sed etiam studio disciplinae. Spectate etiam alteram oeconomiam Dominicae humilitatis: quae non spondet, operatur; namque 1659D etsi nondum imperaverat sanitatem, tamen servi qui missi fuerant, sanum servulum repererunt.