Epistola II. Ad Eamdem. De Virginitate.

0227C I. Quantam in coelestibus beatitudinem virginitas sancta possideat, praeter Scripturarum testimonia, Ecclesiae etiam consuetudine edocemur, quia addiscimus peculiare illi subsistere meritum cujus est specialis consecratio. Nam cum universa turba credentium paria dona gratiae percipiat, et iisdem omnes sacramentorum benedictionibus glorientur, istae proprium aliquid prae caeteris habent, dum de illo sancto et immaculato Ecclesiae grege quasi sanctiores purioresque hostiae pro voluntatis suae meritis a sancto Spiritu eliguntur, et per summum sacerdotem Dei offeruntur altario. Digna revera Domino hostia tam pretiosi animalis oblatio, et nullius magis quam suae imaginis hostia placitura. De hujusmodi enim Apostolum praecipue dixisse reor: Obsecro autem vos, 0227D fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam vivam, sanctam, Deo placentem (Rom. XII, 1) . Possidet ergo virginitas et quod alii habent et quod alii non habent, dum et communem et peculiarem obtinet gratiam, et proprio, ut ita dixerim, 0228A consecrationis privilegio gaudet. Nam et Christi sponsas virgines dicere ecclesiastica nobis permittit auctoritas, dum sponsarum modo eas Domino consecrat et velat, ostendens eas vel maxime habituras spiritale connubium quae subterfugerint carnale consortium. Et digne Deo per matrimonii comparationem spiritaliter copulantur quae ejus dilectionis causa humana connubia spreverunt. In his quam maxime illud completur Apostoli: Qui autem adhaeret Deo, unus est spiritus (I Cor. VI, 17) .

II. Grande est et immortale, pene ultra naturam corpoream, superare luxuriam, et concupiscentiae spasmeam adolescentiae facibus accensam animi virtute restinguere, et spiritali conatu vim genuinae oblectationis excludere, et vivere contra humani generis 0228B legem, despicere solatia conjugii, dulcedinem contemnere liberorum, et quaecumque praesentis vitae esse commoda possint pro nihilo spe futurae beatitudinis computare. Magna haec, ut dixi, et admirabilis virtus est, et non immerito pro magnitudine laboris sui ingenti praemio destinata. Dabo spadonibus, dicit Deus, et in domo mea et in muro meo locum nominatum meliorem filiis et filiabus; nomen aeternum dabo illis, et non deficiet (Isa. XVI, 5) . De quibus spadonibus Dominus in Evangelio repetit dicens: Sunt enim spadones qui se ipsos castraverunt propter regnum coelorum (Matth. XIX, 12) . Magnus est quidem pudicitiae labor, sed majus est praemium; temporalis custodia, sed remuneratio aeterna est. De his enim et beatus Apostolus Joannes loquitur, quod 0228C sequantur agnum quocumque ierit. Quod ita intelligendum puto, nullum eis locum in coelesti aula claudendum, sed cuncta eis divinarum mansionum habitacula reseranda.

III. Sed ut illustrius virginitatis meritum clareat, et quam digna Deo sit manifestius intelligi possit, illud cogitetur quod Dominus et salvator noster Deus, cum propter humani generis salutem hominem dignaretur assumere, non alium quam virginalem uterum elegerit, ut hujusmodi plurimum sibi placere monstraret, et ut pudicitiae bonum utrique sexui intimaret. Virginem matrem habuit virgo mansurus. In se viris, et in matre feminis praebuit virginitatis exemplum. Quo demonstratur in utroque sexu beatam integritatem divinitatis habere plenitudinem ineruisse, 0228D dum tantum in matre fuit quidquid habebat in filio. Sed quid ego satisago excellens ac sublime pudicitiae meritum revelare, et gloriosae bonum virginitatis ostendere, cum de hac re plerosque perorasse non nesciam et ejus beatitudinem manifestissimis 0229A rationibus comprobasse, et nulli sapienti in dubium venire possit eam rem majoris esse meriti quae sit amplioris laboris? Quisquis enim pudicitiam aut nullius praemii aut parvi existimat, certum est illum aut ignorare aut non voluntarie ejus ferre laborem. Inde illi semper castitati derogant qui eam aut non habent, aut habere coguntur inviti.

IV. Nunc itaque, quoniam, paucis licet, tam laborem quam meritum integritatis ostendimus, ne res quae grandi virtute constat, et ingenti praemio destinatur, carere fructu suo possit, diligentius excubandum est. Quantum enim quaecumque species pretiosior fuerit, tanto majore sollicitudine custoditur. Et quoniam multa sunt quae bono proprio carent, nisi 0229B aliarum rerum juventur auxilio, ut est mellis species, quae nisi cerarum custodia et favorum cellulis conservetur, et ut verius dixerim nutriatur, naturalem gratiam perdit et subsistere per se ipsam non potest: sicut et vini species, quod si non boni odoris vasis, et reparatis crebris picibus foveatur, genuinam vini suavitatem amittit. Attentius ergo providendum est ne forte et virginitati aliqua sint necessaria, sine quibus nequaquam fructum afferre sufficiat; et tantus nihil proderit labor, dum vane prodesse creditur, quod absque viribus necessariis possidetur. Nisi fallor enim, ob coelestis regni praemium pudicitiae servatur integritas, quod sine vitae aeternae merito neminem consequi posse certum est. Aeterna vero vita nonnisi per omnem divinorum 0229C praeceptorum custodiam promereri potest, Scriptura dicente: Si vis in vitam pervenire, serva mandata (Matth. XIX, 17) . Vitam ergo non habet, nisi qui cuncta mandata legis servaverit. Et qui vitam non habuerit, coelestis regni non potest esse possessor, in quo non mortui, sed vivi quique regnabunt. Nihil ergo virginitas sola proficiet, quae coelestis regni gloriam sperat, nisi et aliud habuerit cui perpetua vita promittitur, per quam coelestis regni praemium possidetur. Ante omnia ergo pudicitiam integritatemque servantibus, et ejus remunerationem a Dei aequitate sperantibus mandatorum custodia est praecepta, ne gloriosae castitatis et continentiae labor in irritum deducatur. Supra mandatum vel praeceptum esse virginitatem sapiens ex lege nullus ignorat, 0229D Apostolo dicente: De virginibus autem praeceptum Domini non habeo, consilium autem do (I Cor. VII, 25) . Cum ergo obtinendae virginitatis consilium dat, non praeceptum, supra mandatum et praeceptum eam esse professus est. Quicumque ergo virginitatem servant, majus quam praeceptum est faciunt. Tunc enim proderit amplius fecisse quam jussum est, si quod jussum est feceris. Nam quomodo plus fecisse gloriaberis, si minus aliquid non feceris? Cupiens divinum 0230A implere consilium, ante omnia serva mandatum. Volens virginitatis praemium consequi, amplectere meritum vitae, ut tua castitas remunerari possit. Nam ut vitam praestat observatio mandatorum, ita eorum e contrario generat praevaricatio mortem. Et qui per praevaricationem in morte fuerit, virginitatis coronam sperare non poterit, neque pudicitiae praemium exspectare constitutus in poena.

V. Tres enim species sunt per quas regni coelestis possessio introitur. Prima est pudicitia, secunda mundi contemptus, tertia vero justitia: quae ut connexae plurimum se possidentibus praestant, ita divisae prodesse difficile possunt; dum unaquaeque earum non propter se tantum, sed propter alias flagitatur. In primis ergo quaeritur pudicitia ut facilius subsequatur 0230B mundi contemptus, quia ab illis mundus contemni levius potest qui matrimonii nexibus non tenentur; mundi vero contemptus exposcitur ut justitia conservetur, quam difficile implere possunt qui saecularium bonorum cupiditatibus et mundanarum voluptatum negotiis implicantur. Quisquis ergo pudicitiae possidet primam speciem, et secundam, quae est mundi contemptus, non obtinet, pene sine causa possidet primam, quando secundam non habet, propter quam prima quaesita est. Et si primam et secundam habeat, cui tertia, quae est justitia, desit, frustra laborat, quoniam superiores duae propter tertiam praecipue requiruntur. Quid enim prodest propter mundi contemptum pudicitiam habere, et propter quod eam habeas non habere? Vel cui rei 0230C mundum contemnas, si justitiam, propter quam pudicitiam et propter quam mundi contemptum habere te convenit, non custodias? quia ut prima species propter secundam est, ita et prima et secunda propter tertiam; quae si non fuerit, nec prima nec secunda proficiet.

VI. Dicis forsitan: Doce me ergo quid sit justitia, ut eam si cognoverim, facilius implere sufficiam. Dicam tibi breviter ut valeo, et verborum utar simplicitate communium; quia causa de qua agimus talis est, quae disertioribus facundiae sermonibus nequaquam debeat obscurari, sed simplicioris eloquentiae narrationibus pandi. Res enim omnibus in commune necessaria, communi debet sermone monstrari. Justitia ergo non aliud est quam non peccare; 0230D non peccare autem est legis praecepta servare. Praeceptorum vero observatio duplici genere custoditur, ut nihil eorum quae prohibentur facias, et cuncta quae jubentur implere contendas. Hoc est quod dicit Psalmista: Recede a malo, et fac bonum (Ps. XXXIII, 15) . Nolo enim in hoc putes constare justitiam ut malum non facias, cum et bonum non facere malum sit, et in utroque legis praevaricatio continetur: quoniam qui dixit: Recede a malo, ipse dixit, et fac bonum. Si 0231A a malo recesseris et non feceris bonum, transgressor es legis, quae non tantum in malorum actuum abominatione, sed et in bonorum operum perfectione completur. Neque enim tibi hoc solum praecipitur ut vestitum suis non spolies indumentis, sed ut spoliatos operias tuis; neque ut habenti panem non auferas suum, sed ut non habenti tuum libenter impertias; neque ut solum pauperem suo non pellas hospitio, sed ut pulsum et non habentem recipias tuo. Praeceptum enim est nobis flere cum flentibus (Rom. XII, 15) . Quomodo cum illis flemus, si in nullo eorum necessitatibus participamus, nec aliquod eis in his propter quas lacrymantur causis, praebemus auxilium? Neque enim fletuum nostrorum Deus infructuosum quaerit humorem; sed quia lacrymae doloris 0231B indicium sunt, vult te ita alterius angustias sentire ut tuas. Et quomodo tibi, in tali tribulatione si esses, subveniri cuperes, ita alteri ipse subvenias, propter illud: Quaecumque vultis ut faciant vobis homines bona, ita et vos facite illis (Matth. VII, 12) . Nam cum flente flere, si nihil, cum possis flenti conferre, conferas, subsannationis, non pietatis indicium est. Denique Salvator noster cum Maria et Martha Lazari sororibus flevit, et immensae misericordiae affectum lacrymarum contestatione monstravit. Et verae pietatis indicia mox opera subsecuta sunt, cum suscitatus Lazarus, cujus causa lacrymae funduntur, sororibus vivus redditur. Et hoc fuit pie flere cum flentibus, occasionem fletus auferre. Sed quis potens? inquies. Sed nec tibi aliquid impossibile imperatur. 0231C Implevit omnia qui quod potuit fecit.

VII. Sed, ut dicere coeperamus, non sufficere Christiano a malis se abstinere, nisi etiam bonorum operum officia perfecerit, illo vel maxime testimonio comprobatur, quo comminatur Dominus aeterni ignis reos fore qui, quamvis mali nihil gesserint, non fecerint omne quod bonum est, dicens: Tunc dicit Rex his qui ad sinistram sunt: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, quem praeparavit Pater meus diabolo et angelis ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare, et reliqua (Matth. XXV, 41) . Non dixit, Discedite a me, maledicti, quia homicidium, quia adulterium, aut quia furta fecistis; sed quia bona non fecerunt, condemnantur. Hi aeternis gehennae suppliciis addicuntur, non quia quae prohibita fuerant 0231D admisissent, sed quia quae praecepta fuerant implere noluerunt. Unde advertendum est quam spem habere possint qui adhuc aliquid eorum faciunt quae prohibentur, cum etiam illi rei sint qui non fecerunt quae jubentur. Nolo enim tibi in hoc blandiaris, si aliqua 0232A non feceris, cum scriptum est: Qui universam legem servaverit, offenderit autem in uno, factus est omnium reus (Jac. II, 10) . Adam enim semel peccavit, et mortuus est. Et tu te vivere posse existimas illud saepe committens quod alium, dum semel perpetrasset, occidit? An grande illum commisisse crimen putas unde merito ac juste damnatus est? Videamus ergo quid fecerit. Contra mandatum de fructu arboris edit. Quid ergo? Propter arboris fructum Deus hominem morte multavit? Non propter arboris fructum, sed propter mandati contemptum. Ergo non agitur de qualitate peccati, sed de transgressione mandati. Et qui dixit Adae ut de arboris fructu non ederet, ipse tibi praecepit ut non maledicas, non mentiaris, non detrahas, nec detrahentes auscultes; ut omnino 0232B non jures, ut non concupiscas, non invideas, non sis tepidus, non sis avarus, ut nulli malum pro malo reddas, ut pro calumniantibus et persecutoribus tuis ores; ut percutienti maxillam, alteram praebeas; ut in judicio saeculari non litiges; ut si quis tua auferre voluerit, gratanter remittas; ut nec iracundiae nec zeli livoris malum intra pectus admittas, ut crimen avaritiae fugias, ut omnis jactantiae ac superbiae malum caveas, et humilis ac mitis Christi exemplo vivas; malorum consortia in tantum devitans, ut cum fornicatoribus aut avaris, aut maledicentibus aut invidis, aut detrectatoribus aut ebriosis, aut rapacibus cibum non capias. Quem si in aliquo contempseris, si pepercit Adae, parcet et tibi? Immo illi magis parcendum fuerat, qui adhuc rudis et novellus erat, et 0232C nullius ante peccantis et propter peccatum suum morientis trahebatur exemplo. Tibi vero post tanta documenta, post legem, post prophetas, post Evangelia, post apostolos si delinquere volueris, quomodo indulgeri possit ignoro.

VIII. An tibi de virginitatis praerogativa plaudes? Memento Adam et Evam virgines deliquisse, nec integritatem corporis profuisse peccantibus. Virgo quae peccat, Evae, non Mariae comparanda est. Non negamus in praesenti tempore remedium poenitentiae; sed hortamur magis praemium sperare debere quam veniam. Turpe est enim delicti indulgentiam postulare quae palmam virginitatis exspectant, et illicitum aliquid incurrere quae se etiam a licitis castraverunt. Licitum quippe est matrimonii inire 0232D consortium. Et ut laudandae sunt quae propter Christi amorem et coelestis regni gloriam copulam contempserunt nuptiarum, ita damnandae non sunt quae propter incontinentiae voluptatem, nondum Deo devotae, remedio apostolico abutuntur. Ergo, ut 0233A diximus, quae connubia deserunt, non illicita sed licita spernunt. Ejusmodi autem si jurent, si maledicant, si detrahant, si detrahentes probantur audire, si malum pro malo reddant, si cupiditatis in alienis vel avaritiae in propriis incurrant crimen, si zeli, si livoris venena possideant, si contra legalia et apostolica instituta indecens aliquid aut loquantur aut cogitent, si in carne placendi studio comptae et ornatae procedant, et alia quae fieri solent illicite faciant; quid proderit eis sprevisse quod licuit, et exercere quod non licet? Si vis prodesse tibi quod licita contempsisti, vide ne quid eorum quae non licent facias. Stultum est enim timuisse quod minus est, et non timere quod majus est; aut ab iis non vitari quae prohibentur, quae subterfugerint quae conceduntur. 0233B Dicit enim Apostolus: Innupta cogitat quae Dei sunt, quomodo placeat Deo, ut sit sancta corpore et spiritu (I Cor. VII, 34) . Quae Dei sunt, inquit, cogitat; non quae saeculi, non quae hominum, sed quae Dei sunt cogitat. Quae sunt ergo Domini? Dicit Apostolus: Quaecumque sancta, quaecumque amabilia, quaecumque bonae famae, si qua virtus, si qua laus disciplinae (Philipp. IV, 8) , ista sunt Domini, quae sanctae vere apostolicae virgines die noctuque meditantur et cogitant. Dei est etiam regnum coelorum, Domini est resurrectio mortuorum, Domini est immortalitatis incorruptio; Domini est splendor solis, qui sanctis promittitur: Domini sunt plures iterum in coelestibus mansiones, Domini est fructus trigesimus et sexagesimus et centesimus. Haec cogitant, et quibus 0233C possint operibus promereri quae Domini sunt, cogitant. Domini est etiam lex novi et veteris Testamenti, in quibus ejus elogia sancta refulgent: quae si virgines sine intermissione meditantur, quae Domini sunt cogitant, et impletur in eis propheticum illud: Fundamenta aeterna super terram solidata, et mandata Domini in corde mulieris sanctae (Eccli. XXVI, 24) .

IX. Sequitur, quomodo placeat Deo. Deo, inquam, non hominibus. Ut sancta corpore sit et spiritu. Non dixit, ut sit sancta membro aut corpore tantum, sed, ut sit sancta corpore et spiritu. Membrum enim una corporis pars est, corpus vero omnium compago membrorum. Cum ergo dicit ut sit sancta corpore, omnibus membris eam sanctificari debere testatur: quia non proderit sanctificatio caeterorum membrorum, 0233D si inveniatur vel in uno corruptio. Non erit sancta corpore, quod ex omnibus constat membris, quae vel unius fuerit coinquinatione polluta. Sed ut quod dico manifestius et lucidius fiat, esto, sit quaecumque 0234A omnium membrorum sanctificatione purgata, et lingua tantummodo peccet, aut blasphemet, aut testimonium falsum dicat; numquid liberabunt omnia membra unum, an propter unum judicabuntur et caetera? Ergo si nec aliorum membrorum sanctificatio proderit, cum in uno sit vitium; quanto magis si diversorum flagitio peccatorum omnia corrumpantur, unius nihil proficiet integritas!

X. Unde quaeso te, virgo, ne in sola tibi pudicitia blandiaris, neque in unius membri integritate confidas; sed secundum Apostolum soli Deo conserva corporis sanctitatem. Munda ab omnibus inquinamentis caput; quia crimen est illud, post chrismatis sanctificationem, aut croci aut alterius cujuslibet pigmenti fuco vel pulvere sordidari, aut auro aut 0234B gemmis vel cujuscumque terrenae creaturae specie. Grandis quippe divinae gratiae contumelia est, mundani et saecularis ornamenti praelatio. Munda frontem, ut humana non divina opera erubescat, et illam confusionem recipiat quae non peccatum, sed Dei gratiam parit, Scriptura divina dicente: Est confusio adducens peccatum, est confusio adducens gratiam Dei (Eccli. IV, 25) . Munda collum, ut non auro texta capillis portet suspensa monilia, sed potius illa ornamenta circumferat de quibus Scriptura dicit: Misericordia et fides non deficient a te: suspende autem illa in collo tuo (Prov. III, 3) . Munda oculos, dum eos ab omni concupiscentia retrahis, et ab intuitu pauperum numquam avertis, et ab omnibus fucis liberos ad ea quae a Deo sunt facta custodis. 0234C Munda linguam a mendacio, quia os quod mentitur occidit animam (Sap. I, 11) ; a detractione, a juramento, ab adulatione, a perjurio. Nolo praeposterum ordinem putes quod prius a juramento quam a perjurio linguam dixi debere mundari: quia tunc perjurium facilius effugies, si in toto non jures. Impleatur in te illa sententia: Cohibe linguam tuam a malo, et lubia tua ne loquantur dolum (Psal. XXIII, 14) . Et memor esto dicentis Apostoli: Benedicite et nolite maledicere (Rom. XII, 14) . Sed et illud crebrius recordare: Videte ne quis malum pro malo reddat alicui, neque maledictum pro maledicto; sed e contrario benedicentes, quia in hoc vocati estis ut benedictionem haereditatis possideatis (I Pet. III, 9) . Et illud: Si quis autem verbo non offendit fratrem, hic perfectus est 0234D (Jac. III, 2) . Nefas est enim ut labia illa quibus Dominum confiteris, rogas, benedicis et laudas; alicujus polluantur sorde peccati. Nescio qua conscientia ea lingua quis Dominum rogat, qua aut mentitur, 0235A aut maledicit, aut detrahit. Labia sancta exaudit Dominus, et ipsis annuit cito precibus quas lingua immaculata pronuntiat. Munda aures, ut nonnisi sermonibus sanctis et seriis auditum praebeant, ut numquam obscena aut turpia aut saecularia verba suscipiant, aut non aliquem de altero audiant detrahentem, propter illud quod scriptum est: Sepi aures tuas spinis, et noli audire linguam nequam (Eccli. XXVIII, 28) ; ut cum eo habere partem possis, de quo dicitur, quoniam auditu et visu justus erat (II Petr. II, 8) , hoc est, nec auribus nec oculis delinquebat. Munda manus, ne porrectae ad accipiendum sint, ad dandum autem collectae (Eccli. IV, 36) ; nec ad feriendum paratae, sed ad omnia misericordiae et pietatis opera satis promptae. Munda pedes, ne latam et spatiosam viam pergant quae ducit ad splendida saeculi 0235B et pretiosa convivia, sed ad arduum magis et angustum gradiantur iter quod tendit ad coelum; quia scriptum est: Iter rectum facite pedibus vestris (Prov. IV, 26; Isai. LVII, 14; LXII, 10) . Agnosce tibi a Deo artifice non ad vitia, sed ad virtutes membra formata; et cum universos artus mundaveris ab omni sorde peccati et toto fueris sanctificata corpore, tunc tibi castitatem intelligas profuturam, et cum fiducia palmam virginitatis exspecta.

XI. Quid sit sancta esse corpore breviter quidem, sed plene exposuisse me arbitror. Nunc quod sequitur, et spiritu, nosse debemus, hoc est, ut quod opere nefas est fieri, nec cogitatione concipere. Illa enim est sancta tam corpore quam spiritu, quae nec mente nec carne delinquit; sciens enim cordis esse speculatorem 0235C Deum, et idcirco satis agit ut omni modo etiam animum cum corpore mundum habeat a peccato, sciens scriptum esse: Omni custodia custodi cor tuum (Prov. IV, 23) . Et: Ita enim diligit Dominus sancta corda, accepti sunt autem ei immaculati (Prov. XI, 20) . Et alibi: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8) . Quod de illis dici arbitror, quos conscientia in nulla redarguit culpa peccati; de quibus et Joannem in epistola dixisse reor: Si cor nostrum nos non reprehendit, fiduciam habemus ad Deum; et quaecumque petierimus accipiemus ab eo (I Joan. III, 21) . Nolo existimes te peccati crimen fugisse, si voluntatem non sequatur effectus, cum scriptum sit: Quicumque viderit mulierem ad concupiscendum, jam moechatus est eam in corde suo (Matt. 0235D V, 28) . Ne dicas: Cogitavi quidem, sed non perfeci; quoniam etiam concupiscere nefas est, quod fieri crimen est. Unde et beatus Petrus praecipit dicens: Animas vestras castificate (I Pet. I, 22) . Qui si nullam animae constuprationem nosset, nec castificari eam desiderasset. Sed et illum locum quo continetur: Hi sunt qui se cum mulieribus non coinquinaverunt, virgines 0236A enim permanserunt; hi sequuntur agnum quocumque ierit (Apoc. XIV, 4) , attentius considerare debemus, et animadvertere si solius integritatis ac pudicitiae merito isti divino comitatui copulentur, et per omnia coelorum tabernacula discurrant, an et alia sint quibus adjuncta virginitas tantae beatitudinis gloriam consequatur. Sed unde hoc scire poterimus? De sequentibus, nisi fallor, in quibus scriptum est: Hi empti sunt ex omnibus primitiae Deo et Agno, et in ore ipsorum non est inventum mendacium; sine macula sunt ante thronum Dei (Ibid.) . Vides ergo quod non in uno tantum membro dominicis referantur inhaerere vestigiis, sed illi qui praeter virginitatem ab omni cogitatione peccati immaculatam gesserint vitam. Idcirco vel maxime virgo nuptias spernat, ut dum securior est, facilius, quod etiam a nubentibus 0236B quaeritur, ab omni se delicto custodiat, et universa legis mandata perficiat. Nam si non nubat, et ea nihilominus faciat a quibus et nuptae esse jubentur immunes, non nupsisse quid proderit? Et quamquam nulli christianorum peccare liceat, et omnes quicumque spiritalis lavacri sanctificatione purgantur, immaculatam decurrere conveniat vitam, ut Ecclesiae, quae sine macula, sine ruga, sine aliquo vitio hujusmodi esse describitur (Ephes. V, 27) , possint visceribus intimari; multo magis hoc virginem implere necesse est, quam nec mariti nec filiorum nec alterius necessitatis causa prohibet, quominus divinam Scripturam perficiat, nec, si qua peccet, poterit excusatione defendi.

XII. O virgo, serva propositum tibi magno praelio 0236C destinatum. Praeclara est apud Dominum virginitatis et pudicitiae virtus, si non aliis peccatorum et macularum lapsibus infirmetur. Agnosce statum tuum, agnosce locum, agnosce propositum. Christi sponsa diceris. Vide ne quid indignum ei cui desponsata videris admittas. Cito scribet repudium, si in te vel unum viderit adulterium. Quaecumque ergo humanorum sponsaliorum pignoribus obarrhatur, statim a domesticis, a familiaribus, ab amicis sponsi sollicite ac diligenter requirit et servulis, quales juvenis habeat mores, quid potissimum diligat, quid accipiat, quo usu vivat, qua se consuetudine regat, quibus utatur dapibus, in quibus maxime rebus delectetur et gaudeat. Quae cum didicerit, ita se in omnibus temperat ut sponsi moribus suum obsequium, sua 0236D jocunditas, sua dilectio, sua diligentia, sua vita concordet. Et tu quoque quae Christum sponsum habes, a domesticis, et familiaribus ejus, sponsi tui mores interroga, et sirenue ac solerter inquire in quibus praecipue delectatur, qualem in te compositionem vestium diligat. Dicat tibi ejus familiarissimus Petrus, qui nec nuptis quidem corporalem, sed 0237A spiritalem permittit ornatum, sicut in Epistola sua scribit: Mulieres similiter subjectae viris suis; ut si qui non credunt verbo, per mulierum conversationem sine verbo lucrifiant, considerantes in timore castam conversationem vestram: quarum sit non extrinsecus capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti vestimentorum cultus, sed qui absconsus est cordis homo in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, qui est in conspectu Dei locuples (I Pet. III, 1-4) . Dicat et alius apostolus beatus Paulus qui ad Timotheum scribens eamdem fidelium feminarum disciplinam testatur: Mulieres similiter in habitu ornato, cum verecundia et sobrietate ornantes se, non in tortis crinibus, aut auro, aut margaritis, aut veste pretiosa; sed quod decet mulieres, promittentes castitatem per bonam conversationem 0237B (I Tim. II, 9, 10) .

XIII. Sed forsitan dicis: Cur haec apostoli virginibus non jusserunt? Quia non necessarium judicabant; ne talis virginibus commonitio potius injuria quam emendatio videretur. Sed nec eas umquam tantae temeritatis fore credidissent, ut nec nuptis quidem concessa carnalia ornamenta et terrena praesumerent. Revera ornare se et componere virgo debet. Nam quomodo sponso suo placere poterit, nisi composita et ornata processerit? Ornetur plane, sed interioribus ornamentis, et spiritualiter, non corporaliter, componatur; quia Dominus non corporis, sed animae decorem in illa desiderat. Ergo et tu quaecumque animam tuam a Deo diligi et inhabitari concupiscis, omni eam diligentia come et 0237C spiritualibus indumentis exorna. Nihil in ea indecorum, nihil foedum appareat. Resplendeat auro justitiae, et gemmis refulgeat sanctitatis, et pretiosissimo margarito pudicitiae coruscet: pro bysso et serico, misericordiae et pietatis tunica vestiatur, secundum quod scriptum est: Induite vos ergo sicut electi Dei, sancti et dilecti, viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, etc. (Coloss. III, 12) . Non cerussae aut alterius pigmenti decorem quaerat, sed innocentiae simplicitatisque candorem habeat, roseum verecundiae colorem et pudorem ruboris pudorisque possideat. Coelestis abluatur nitro doctrinae, et lumentis 0238A spiritalibus emundetur. Nulla in ea malitiae, nulla doli macula relinquatur. Et ne quando male redoleat odore peccati, unguento suavissimae sapientiae et scientiae perfundatur.

XIV. Hujusmodi Deus quaerit ornatum, et animam taliter compositam concupiscit. Memento te Dei filiam dici, secundum illud: Audi, filia, et vide (Psal. XLIV, 11) . Sed et tu ipsa, quotiescumque Deum patrem nominas, Dei te filiam esse testaris. Ergo si filia Dei es, vide ne quid eorum facias quae Deo patri incongrua sunt; sed age omnia quasi filia Dei. Cognosce quomodo hujus se saeculi nobilium filiae gerant, quibus assuescant moribus, quibusve se disciplinis instituant. Tanta in quibusdam verecundia est, tanta gravitas, tanta modestia, ut caeterorum hominum 0238B ritum intuitu humanae ingenuitatis excedant, et nequaquam honestis parentibus suis per lapsum suum infamiae notam inurant, alteram sibi quodam modo inter homines consuetudinis facientes naturam. Et tu ergo originem tuam respice, genus intuere, gloriam nobilitatis adverte. Agnosce te non hominis tantum esse, sed et Dei filiam, et divinae nativitatis nobilitate decoratam. Ita te exhibe ut in te coelestis nativitas pateat, et ut ingenuitas divina clarescat. Sit in te nova gravitas, honestas admirabilis, stupenda verecundia, mira patientia, virginalis incessus, et verae pudicitiae habitus, sermo semper modestus et suo in tempore proferendus; ut quisquis te viderit admiretur et dicat: Quae haec nova inter homines gravitatis patientia est, quae pudoris verecundia, 0238C quae honestatis modestia, quae maturitas? Non est ista humana institutio, nec disciplina mortalis. Coeleste mihi aliquid in terreno corpore refulget. Puto quod habitet in quibusdam hominibus Deus. Et cum te filiam Christi esse cognoverit, majori stupore tenebitur, et cogitet qualis ille sit Dominus cujus talis ancilla est.

XV. Si vis ergo habere partem cum Christo, Christi tibi exemplo vivendum est, qui ab omni malitia et nequitia ita fuit extraneus, ut nec inimicis quidem vicem redderet, quin potius et pro ipsis oraret. Nolo enim ut eas animas Christianas existimes 0239A esse, quae aut fratres aut sorores non dico oderunt, sed quae proximos toto corde et conscientiae coram Deo testimonio non diligunt, cum Christianis Christi similitudine inimicos etiam amare necesse sit. Si sanctorum cupis habere consortium, a malitiae et nequitiae cogitatu pectus emunda. Nemo te circumveniat, nemo fallaci sermone seducat. Nonnisi sanctos et justos et simplices et innocentes et puros coelestis aula suscipiet: nullum apud Deum locum habet malitia. Ab omni nequitia et dolo mundum esse necesse est qui cupit regnare cum Christo. Nihil tam contrarium, nihil tam exsecrabile Deo quam aliquem odisse, alterum velle vel laedere; nihil tam probabile quam omnes amare. Quod Propheta prospiciens testatur dicens: Qui diligitis Dominum, odite malum (Psal. XCVI, 10) .

XVI. Vide ne aliquam humanam gloriam diligas, ne et tua portio inter illos computetur quibus dictum est: Quomodo vos potestis credere, gloriam ad invicem 0239B quaerentes (Joan. V, 44) ? et de quibus per Prophetam dicitur: Auge eis mala, auge mala gloriosis terrae (Isai. XXVI, 15, sec. LXX) . Et: Confundantur a glorificatione vestra, et ab opprobrio in conspectu Domini (Jerem. XII, 13, sec. LXX) . Nolo enim illas respicias quae saeculi non Christi sunt virgines, nec quae propositi sui et professionis immemores gaudent in deliciis, in opibus delectantur, et corporeae nobilitatis in origine gloriantur; quae si pro certo Dei filias se esse crederent, numquam post divinos natales nobilitatem admirarentur humanam, nec gloriarentur in patre quolibet honorato, si patrem Deum se habere sentirent. Quid tibi, o stulta, blandiris et complaces? Duos homines in exordio fecit Deus, ex quibus totius humani generis silva descendit. Mundanam 0239C nobilitatem non naturae aequitas praestat, sed cupiditatis ambitio; et nulla inter eos discretio potest esse quos nativitas secunda generavit, per quam tam dives quam pauper, tam liber quam servus, tam nobilis quam ignobilis, Dei efficitur filius, et terrena nobilitas splendore coelestis gloriae adumbratur. Nusquam omnino jam comparet, dum qui retro in saecularibus honoribus impares fuerant, coelesti divinae gloriae nobilitate vestiuntur aequaliter. Nullus ibi jam ignobilitatis locus est; nec degener quisquam est quem divinae nativitatis sublimitas ornat, nisi apud illos qui non putant humanis coelestia praeponenda. Aut si putant, quam vanum est ut sese 0240A illis in minoribus praeferant quos sibi in majoribus pares sentiant, et quasi infra se positos in terra existiment, quos sibi in coelestibus aequales crediderunt. Tu autem, quaecumque Christi non saeculi virgo es, omnem praesentis vitae gloriam fuge, ut eam quae in futuro promittitur consequaris.

XVII. Contentionum verba et animositatis causa evita, discordiarum quoque et litium occasiones subterfuge. Nam si juxta Apostoli doctrinam servum Domini litigare non oportet, quanto magis Dei ancillam; cujus quo verecundior est sexus, animus debet esse modestior! Linguam a maliloquio cohibe, et ori tuo frenos legis impone; et tunc si forte loquaris quando tacere peccatum, cave ne quid quod in reprehensionem veniat dicas. Lapis emissus est sermo prolatus: quapropter diu antequam proferatur cogitandus est. Beata quippe labia sunt, quae numquam quod revocare velint emittunt. Pudicae mentis sermo debet esse pudicus, qui aedificet semper 0240B magis quam aliquando destruat audientes, secundum quod praecepit Apostolus dicens: Omnis sermo malus de ore vestro non procedat; sed si quis bonus est ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus (Ephes. IV, 29) . Pretiosa Deo lingua est quae non nisi de divinis rebus novit verba construere, et sanctum os unde coelestia semper eloquia proferuntur. Absentium obtrectatores quasi malignos Scripturae auctoritate deterre; quia etiam hoc inter perfecti hominis virtutes Propheta commemorat (Psal. XIV, 4) , si ante conspectum justi malignus ad nihilum deducatur, qui contra proximum non probanda protulerit. Non licet tibi alterius vituperationem patienter audire, quia nec ab aliis optas recipi tuam. Injustum quippe est quidquid contra Christi Evangelium venit, si alteri quod tibi ab alio fieri molestum 0240C est, patiaris inferri. Linguam tuam semper de bonis loqui assuesce, et auditum tuum magis ad bonorum laudem quam ad malorum vituperationem accommoda. Vide ut omnia quaecumque bene facis propter Deum facias, sciens ejus rei tantam te a Domino recepturam esse mercedem, quam ejus timoris et dilectionis causa perfeceris. Sancta magis esse quam videri stude; quia nihil prodest aestimari quod non sis, et duplicis peccati reatus est non habere quod creditur, et quod non habeas simulare.

XVIII. In jejuniis magis quam in epulis delectare, illius viduae memor quae non discedebat de templo, 0241A jejuniis et orationibus Deo serviens die ac nocte. Et si vidua et quidem Judaea talis fuit, qualem nunc esse virginem convenit Christi? Divinae magis dilectionis convivium dilige, et spiritalibus te satiari dapibus concupisce. Illos potius require cibos quibus anima magis quam corpus reficitur. Carnis et vini species quasi caloris fomenta et libidinis incitamenta fuge. Et tunc, si forte, vino exiguo utere cum stomachi dolore nimio corporis compellat infirmitas. Iracundiam vince, animositatem cohibe, et quidquid illud est quod post factum poenitentiam ingerit pro maximo crimine, proximi criminis abominationem declina. Satis quietam et tranquillam convenit esse mentem ab omni perturbatione furoris alienam, quae Dei habitaculum esse desiderat, qui per Prophetam 0241B testatur et dicit: Super quem requiescam alium, nisi super humilem et quietum et trementem sermones meos (Isai. LXVI, 2) ? Omnium operum et cogitationum tuarum speculatorem Deum credere, et cave ne quid quod divinis oculis indignum sit, aut opereris aut cogites. Cum orationem celebrare desideras, talem te exhibe quasi quae sis cum Deo locutura.

XIX. Cum psalmum dicis, cujus verba loquaris agnosce, et in compunctione magis animi quam in tinnulae vocis dulcedine delectare. Lacrymas enim psallentis Deus magis quam vocis gratiam comprobat, sicut Propheta dicit: Servite Domino in timore, et exsultate ei cum tremore (Psal. II, 11) . Ubi timor et tremor est, ibi non vocis elatio est, sed animi flebilis et lacrymosa dejectio. Omnibus actibus tuis 0241C diligentiam exhibe; quia scriptum est: Maledictus qui facit opera Domini negligenter (Jerem. XLVIII, 10) . Crescat in te cum annis gratia, crescat cum aetate justitia, et fides eo perfectior videatur esse quo senior: quia Dominus Jesus, qui nobis vivendi reliquit exemplum, proficiebat non aetate tantum corporea, sed sapientia et gratia spiritali, coram Deo et hominibus (Luc. II, 52) . Omne tempus in quo te non meliorem senseris, hoc te aestima perdidisse. Conceptum virginitatis propositum ad finem usque conserva; quia non inchoasse tantum, sed perfecisse, virtutis est, sicut in Evangelio Dominus ait: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth, X, 12) . Cave ergo ne cuiquam concupiscendi occasionem tribuas, quoniam sponsus tuus Deus zelans est. Criminosior est 0241D Christi adultera quam mariti. Esto igitur omnibus forma vivendi, esto exemplum. Praecede et in actu quos in castitatis sanctificatione praecurris. Virginem te in omnibus exhibe. Nihil corruptionis objiciatur capiti tuo. Cujus corpus integrum est, sit inviolabilis conversatio. Et quoniam, ut in exordio epistolae praefati sumus, te Dei sacrificium factam, quod 0242A utique sanctitatem suam etiam aliis impertit, ut quisquis ex eo digne sumpserit, sanctificationis et ipse sit particeps; ita ergo et per te quasi per divinam hostiam sanctificentur et caeterae, cum quibus te ita in omnibus exhibeas, ut quisquis vitam tuam aut auditu aut visu contigerit, sanctificationis vim sentiat, et tantum sibi intelligat gratiae ex tua conversatione transfundi, ut dum te imitari concupiscit, Dei sacrificio et ipse sit dignus.