In Ausonium Prolegomena.

1. Ausonii aetas et religio.

0817B

Decimus Magnus Ausonius Burdegalensis, grammaticus et rhetor doctissimus, poeta vero suavis atque ingeniosus, Christi etiam sacris addictus, etsi ejus rei rara (certe tamen) in scriptis suis reliquit vestigia. Ab imp. Gratiano, quem non 0818B minus ac Valentinianum fratrem in litteris instituerat, promotus ad quaesturam, praefecturam praetorii et, A. C. 379, ad consulatum, obiit imperante Honorio post A. C. 392. De Ausonio consulenda Vita Fl. Mallii Theodori scripta ab Alberto Paulo Rubenio, quam vulgavit Graevius Ultraj. 1699, in-12. Vicarium 0819A Africae fuisse notat Josephus Scaliger lib. II Lect. Ausonianar., cap. 17, ubi et alia. Consulatum suum incidere in annum Urbis conditae 1118, qui ex supputatione Ausonii epocham Varronianam tredecim annis intervertentis respondet anno Christi 379, testatur ipse epigrammate 3 pag. 93 edit. Tollianae:

Mille annos centumque et bis fluxisse novenos
Consulis Ausonii nomen ad usque leges.
Et Epigrammate 2:

Annis undecies centum conjunge quaternos,
Undecies unumque super trieterida necte;
Haec erit aeternae series ab origine Romae.

Fastos digessit Ausonius usque ad A. U. C. 1122, Christi 382. Hinc Epigrammate 4:

0819B Hactenus ascripsi fastos: si sors volet, ultra
Adjiciam; si non, qui legis adjicies.
Scire cupis qui sim? titulum qui quartus ab imo est
Quaere, leges nomen consulis Ausonii.

Sed jam pridem isti Ausoniani fasti interciderunt. Vir illustris Ez. Spanhemius tom. II, de usu numism., pag. 414, ait a sanioribus criticis Ausonium religione gentilem credi, non Christianum. Verius tamen est Christi sacris addictum fuisse, ut argumentis non inficiandis constat, licet carmen Paschale et versus rophalicos alterius scriptoris esse ponamus. Nolim tamen assentiri Trithemio Ausonium episcopum Burdegalensem concilio Treverensi (A. C. 386) interfuisse affirmanti cap. 114 de Scriptoribus Ecclesiasticis. Alius fuit Ausonius Martyr, Sec. VIII, episcopus Eugolismensis in Aquitania, de quo Acta 0819C Sanctor. tom. V, Maii 22, pag. 131 seq.

2. Ausonii scripta.

Exstat 1º liber Epigrammatum, quibus praemittitur Theodosii epistola, qua Ausonium parentem vocat, eumque rogat, ut scripta sua audacter ad se perferat, non minus patrocinii et amoris reperturus, quam docti poetae et scriptores quondam apud Augustum. Hanc epistolam sequitur triplex praefatio versu scripta, una ad Theodosium imp., altera ad Syagrium, tertia ad Latinum Pacatum Drepanium, quem filium, i. e. discipulum appellat. —2º Ephemeris sive totius diei negotium, vario carminis genere.—3º Parentalia quibus charorum suorum, ut ipse loquitur, obitus commemorat. —4º Commemoratio Professorum Burdegalensium. —5º Epitaphia Heroum qui bello Trojano interfuerunt, adjecta a Guil. Cantero et aliis peplo Graecorum epigrammatum in eosdem heroas, auctore 0820A Aristotele, sed ut Jo. Tzetzes ad Hesiodum monet, non Stagirita. Addidit Ausonius alia quaedam Epitaphia ut Niobes, Didonis, Diogenis Cynici, etc. —6º De XII Caesaribus per Suetonium Tranquillum scriptis Monosticha dicata Hesperio filio, et de iisdem Caesaribus a Julio Caesare usque ad Heliogabalum tetrasticha. Haec saepius ad calcem Suetonii vulgata sunt. Tetrasticha Ausonii de Caesaribus occurrunt etiam P. I. elogiorum Jo. Papirii Massoni pag. 147 seq.—7º Clarae urbes sive Ordo nobilium urbium seorsim prodiit cum Hippolyti a Collibus de urbium incrementis. Etiam Pictav. 1565, una cum commentario Eliae Vineti.—8º Ludus sive sententiae Septem Sapientum ad Latinium Drepanium Pacatum procos. —9º Idyllia XX, quorum primum est Carmen Paschale 0820B Proco dictum, quod incipit:

Sancta salutiferi redeunt solemnia Christi.
Neque confundi debet cum hypobolimaea, Ausoniique nomine falso edita oratione Paschali versibus Rophalicis, qui incipiunt p. 326:

Spes Deus aeternae stationis conciliator.
Idyllii septimi in Bissulam major pars et lascivior periit. Decimum sive Mosella elegantissimum est, et commentariis Marqv. Freheri illustratum separatim prodiit Heidelbergae 1619, in-fol. Vide etiam clariss. viri Conradi Sam. Schurtzfleischii diss. Historico-politicas p. 520 seq. Tertium decimum est cento Virgilianus nuptialis et fescenninus. Cupido Cruci affixus ibidem mihi dictus idyllii sexti locum occupat. Cum 0820C variorum notis recusus est Hagae Comitis Anno 1712, in-8º , ad calcem Pervigilii Veneris. Carmine Germanico reddidit Martinus Opitius libro silvarum quinto. Hujus idyllii sexti de Cupidine crucifixo locum insignem v. 16 seq. Fulmineos Semele, etc., illustrant viri clariss. Oudinus S. l. et Ravionus de Varennes; Journal des savants 1718, pag. 197, 205; Mémoires de Trévoux 1717, pag. 1181, 1189. Gryphum ternarium, sive idyllion undecimum illustravit Scaliger epist. 199. Claudius item Minos Divionensis, et Franciscus Sylvius Ambianas A. 1516, ac Franciscus Sanctius Brocensis una cum Ovidio in Ibin, Salmanticae 1506, in-8º. At idyllium decimum quintum de ambiguitate vitae seorsim excusum cum commentario Henr. Vagetii Hamb. 1637, in-8º. Idem cum distichis Catonis, aliisque prodiit 1500, in-4º. Idem Idyllium Graeca metaphrasi donavit Federicus 0821A Jamotius pag. 57 poematum. Elegiam ejusdem argumenti scriptoris recentioris edidit Barthius XLV 16 Advers. Ad Idyllion de Viro bono, sive Πυθαγορικὴν ἀκρόασιν dissertatio Magni Danielis Omeisii lucem vidit Altdorfii 1706, in-4º, in qua et plura de Ausonio.—10º Eclogarium variorum poematiorum et epigrammatum, quorum pars ut in aliis quoque Ausonii carminibus expressa e Graecis quae in Scaligeri editione et aliis quibusdam adjuncta leguntur. Epigramma Graecum Posidippi sive Cratetis Cynici, quod expressit Ausonius et amplificavit, una cum contrario Metrodori legitur in Anthologia epigrammatum Graecorum lib. I, p. 27 seq. In ms. codice Antonii Eparchi, qui hodie servatur in Bibl. Regis Christianissimi, prius illud exstat sub Heracliti nomine, 0821B alterum Democrito tribuitur. Vide Bandurium ad Antiquitates Constantinopolitanas pag. 882. Apophthegmata Graeciae Sapientum cum scholiis Erasmi, distichis Catonis et aliis quibusdam, Francofurti ad Oderam in-8º; Carmen Paschale cum notis Speltini, in collectione poematum Speltini, Erfurti 1501, in-4º.—11º Liber Epistolarum XXV, uti omnia hactenus enarrata, vario carminis genere. Idylliis et epistolis nonnullis subinde epistola prosa scripta praemittitur.—12º Oratio Panegyrica ad Gratianum imp. qua illi pro consulatu gratias agit, saepe numero edita cum XII Panegyricis, uti dictum est supra.—13º Periocha in Homeri Iliadem et Odysseam. —14º In editione Vineti leguntur etiam tetrasticha in singulos menses, quae Scaliger in sua omisit, 0821C at in Catalectis veterum poetarum edidit sine auctoris nomine, quod et in sua veterum epigrammatum Latinorum editione fecit P. Pithoeus. In vetustissimo Calendario Romano quod e codice ms. bibliothecae Caesareae vulgavit Petrus Lambecius ad calcem libri quarti commentariorum, et Graevius inseruit tomo octavo thesauri Antiquitatum Romanarum, tetrasticha ista quae Graevius Ausonio haud indigna judicat, imaginibus mensium singula sunt subjecta, illasque pulchre referunt. Confer Eustathium de Ismenis et Ismeniae amoribus libro quarto, ubi duodecim mensium imagines prisco more depictas describit.

3. Operum Ausonii editiones.

Ausonium Gesnerus primum editum narrat ab Aldo, sed Laurentius Pignorius, epist. 16, auctor est Ausonium nos debere 0821D Matthaeo Bosso, Angelo Politiano ac Taddaeo Ugoleto: et in Beughemii Incunabulis typographiae memorari video ἔκδοσιν Mediolanensem anni 1490, quam editionem Ausonii 1490 principem vocat Rosweidus ad Paulini carmen 4, pag. 836, deinde Venetam A. 1496, in-fol., cum praefat. Georgi Merulae. 0822A Exstat etiam Ausonius excusus Mediolani A. 1497, cum Terentiano Mauro. Vide Diarium Venetum, Giornale de' letterati d' Italia tom. XVII, pag. 303. Possideo editionem cum Thaddaei Ugoleti Parmensis praefatione vulgatam Venetiis 1501, in-4º, passimque notatam manu viri summi Andreae Alciati. Epigrammata quaedam accesserunt primum Ausonio ex Bibliotheca Georgii Merulae Alexandrini. Exstat quoque editio Parisiensis a Milh-Humelbergio emendata, ap. Judocum Badium Ascensium A. 1517, in-4º. Eodem anno Aldus Ausonium vulgavit in-8º. Omitto editiones Basileensem Valentini Curionis anno 1523; Lugdunenses ap. Gryphium 1540, in-8º, et 1549; Parisiensem a Vineto castigatam, curante Vineti amico Jacobo Goupylo, A. 1551; Lugdunensem Lud. 0822B Miraei 1557, in-8º; Antwerpiensem Theodori Pulmanni, minore forma A. 1567. Prae reliquis vero laudanda luculenta Ausonii editio, cura viri docti Aeliae Vineti vulgata, Burdegalae A. 1575, in-4º, una cum commentariis ejusdem A. 1580, eadem forma excusis, et post ejus obitum An. 1590, in-4º. Huic Vineto, antequam commentarii ejus in lucem emitterentur, Josephus Scaliger suos Ausonianarum lectionum libros II inscripsit A. 1573, in quorum postremi capite ultimo, Poetae vitam succincte narratam tradidit. Iidem deinde frequenter editi sunt cum Ausonio non tantum Lugd. 1575, sed et ap. Commelinum 1588, in-8º, et eodem anno, minore forma Genevae, alibique ab eo tempore saepius, additis selectis Vineti notis et excerptis ex opere Adversariorum 0822C Adr. Turnebi et scriptis Philologicis Adr. Junii, Guil. Canteri et Justi Lipsii. Ante Vinetum et Scaligerum diatribas in Auson., Ovidium et Solinum vulgaverat Mariangelus Accursius Rom. 1524, in fol., qui plagii postulatus quod labores Fabricii Varani episcopi Camerini sibi tribuisset, crimen illud a se removit hoc concepto jurejurando: Quod dii hominesque fas fidesque audiat, sacramenti religione et si quid est jurejurando sanctius affirmo, idque rite pariter ac sine dolo malo dici, caeterisque accipi volo, me nec ullius umquam scripta perlegisse ac ne conspexisse quidem, unde vel tantillum lucubrationes nostras redimiri juvarique datum fuerit. Quin immo laborasse quoad ejus fieri licuerit, ut si quippiam alterius post observationem quoque meam editam occurrerit, e nostris protinus aboleverimus. 0822D Quod si pejerem, tum pontifex perjurio, malus autem genius diatribis contingat, usque adeo ut si qua bona aut saltem mediocria in ipsis fuerint, imperitorum turba pessima, bonis leviuscula tricisque viliora censeantur: famae si qua manent munera, vento evolent, proque vulgi levitate ferantur. Ausonius cum 0823A Josephi Scaligeri lectionibus Ausonianis Genev. 1608, in 12. Conradus Rittershusius, pag. 113, ad Guntheri Ligurinum, memorat exercitationes suas ad Ausonium, in quibus plura loca Nazarii et aliorum Panegyricorum emendaverit. Sed nec illae, nec Casparis Barthii animadversiones ad Ausonium, aut Henrici Ernstii notae atquae variae lectiones umquam viderunt lucem quod sciam: licet exstent Rittershusii ad Panegyricos observationes quaedam, ut supra lib. II, cap. 22, dicere me memini.

0824A Denique elegantissime hunc scriptorem Lugduni Bat. 1671, in-8º, in lucem emisit Jacobus Tollius cum notis integris Scaligeri, et cujus in Mosellam Ausonianam commentarius Heidelb. 1619, in-fol., prodierat, Marquardi Freheri, selectisque animadversionibus Accursii (quamquam integras titulus, sed falso promittit), Vineti, Barthii, Acidalii, J. F. Gronovii et Jo. Georgii Graevii. Constat Mosellam Ausonii cum selectis Tibulli Propertiique elegiis illustratam quoque a Paulo Duizio, Mussiponti 1615 in-8.