Monitum In Epistolam Sequentem.

0481B

1. Epistola haec aliis in libris brevior, in aliis amplior. Quis eam decurtarit.—Epistolam hauc alii libri breviorem, alii ampliorem exhibent. Sub breviori forma primum a Jac. Merlino edita, eadem deinde ratione cum in epistolarum pontificiarum collectione, tum in variis conciliorum editionibus recusa est, quoad Jac. Sermondus eam in veteribus libris integram nactus, publico bono vulgandam duxit. In exemplis collectionis Hispanae, qualem Ecclesiarum Laudunensis, Noviomensis ac Bellovacensis bibliothecae asservant, sicut in omnibus Isidori Mercatoris exemplaribus, tantum mutila habetur. Hinc ab eo, qui Hispanam canonum collectionem concinnavit, primum truncatam esse suspicati sumus. Sed suspicionem illam subinde amoverunt Colbertinus codex 408, de Institutione clericorum ante annos 700 exaratus, aliusque illi similis nec recentior Coislinus, qui cum ex unis collectionis Hispanae monimentis 0481C compositi sint, ea tamen epistolae hujus capitula retinent, quae in breviori exemplo desiderantur. Demum ubi in Ecclesiis Urgellensi, Gerundensi, Rivipullensi etiamnum exstare didicimus sincera et genuina Hispanae collectionis exempla, in quibus epistola ista integra legitur, eamdem non ab eo qui collectionem illam adornavit, sed ab aliquo alio truncatam esse nobis plane persuasum fuit. Cum autem in omnibus omnino Isidori Mercatoris exemplis mutila dumtaxat et decurtata habeatur, facinoris hujus quis alium auctorem quaerendum censeat? Neque mirum est virum, cui multa confingere, alia interpolare, plura variis modis mutare religioni non fuit, etiam nonnulla supprimere non timuisse. Generalia nimirum Innocentii decreta exscripsisse contentus, caetera quae ad personas causasve speciales attinent, ut a scopo suo magis aliena, subtraxit. Neque opinioni huic officiunt memorati libri Laudunensis, Noviomensis ac Bellovacensis. Quamvis enim 0482A ex Hispana collectione descripti sint, eum tamen, a quo scripti dictative sunt, etiam collectionem Isidori penes se habuisse, atque hanc Hispanae interdum, etiamsi raro, anteposuisse, nominatim ex epistola Vigilii papae ad Profuturum liquet. Porro ista Innocentii epistola integra non modo in genuinis collectionis Hispanae exemplaribus, sed in pervetusto etiam Corbeiensi, et Fossatensi, nunc Colbertino, asservatur. Quae cum ita sint, ut lectori nihil desiderandum supersit, eam nunc e sinceriorum codicum fide sic exhibemus integram, ut et quemadmodum a Mercatore vulgata sit, ad illius calcem indicemus.

2. Toletanae, non Tolosanae synodi episcopis inscripta est.—In utroque exemplarium genere fallax ei praefigitur inscriptio. Et in praevio quidem Corbeiensis codicis indice hoc titulo donatur: Epistola Innocentii papae ad universos episcopos ecclesiae Tolosanae de universis herisebus (leg. haeresibus) vel de ordinationibus episcoporum, et caetera in epistola requirenda: 0482B in ipsius autem epistolae fronte haec ei praeponitur epigraphe: Innocentius episcopis universis in Tolosana synodo constitutis. Eadem legitur et in Fossatensi, nisi quod in hoc diversis pro universis substitutum est. In plerisque etiam cum Hispanae, tum Isidorianae collectionis exemplaribus pariter universis episcopis in Tolosana synodo constitutis inscribitur. Neque hanc inscriptionem mutavit Merlinus. Immo et eamdem Jac. Sirmondus retinuit, eoque nomine inter ipsa Galliae concilia epistolae huic locum dedit. «Qua de re, inquit in praevio Monito, etsi ambigi non injuria posse intelligebam, satius tamen visum est illam, cum mutila praesertim hactenus fuerit, integram vel alieno loco hic exstare, quam suo fortasse desiderari.» Postmodum tamen in notis adjecit. dubium sibi non videri, «quin scripta sit ad episcopos Hispaniae post synodum quidem Toletanam, sed de rebus in ea gestis, vel postea consecutis. Quare, infit, antiquam inscriptionem epistolae restituendam 0482C censeo, ut in Toletana synodo legatur.» Porro antiquam eam vocat, quia jam a Crabbio restituta, ab iis qui vel concilia vel Romanorum pontificum epistolas recuderunt, retenta est. Antea etiam in nonnullis saltem mss. obtinebat. Ipsi inter varios collectionis Isidori codices unum nacti sumus Navarreum a 600 saltem annis scriptum, et alterum monasterii S. Martini Campensis, qui in Toletana synodo prae se ferunt. Nec de lectionis hujus sinceritate ambigendum esse, quae subjecturi sumus firmabunt. Unde vero irrepserit altera, ex variis manuscriptis inter se collatis conjicere licet.

3. Unde contigit ut Tolosanae Synodo inscriberetur. —Quamvis in exemplari Noviomensi universis episcopis in Tolosana civitate constitutis inscribatur haec epistola, in generali tamen ejusdem indice ad universos Tolotanos episcopos praenotatur. Ibi vero Tolotanos pro Toletanos, non pro Tolosanos scriptum esse argumento est Germanensis codex, not. 424, 0483A canonum collectionem ante annos 800 concinnatam complectens, in quo quoties aliqua laudatur Toletana synodus. Tolotana constanter appellatur. Cum igitur etiam hic librarii Tolotana pro Toletana scripsissent, Tolosana restituendum esse eo facilius censuerunt antiquarii, quod et epistolam Innocentii ad Exsuperium Tolosanum conspicerent, et in hujus epistolae contextu, n. 3, Galliarum seu Galliorum, loco Galliciorum seu Gallaecorum corrupte legerent. Praeterea cum infra, num. 6, ubi ex Colbertini exemplaris fide legimus, Rufinum in Toletano concilio erroris tui veniam postulasse, pro Toletano exhibeat Corbeiense Tolosano, idem mendum pari facilitate in inscriptionem irrepere potuisse nemo non assentiet.

4. Toletani I concilii patribus scripta est.—Quae sit illa synodus, ad quam Innocentius modo scribit et quando habita sit, disceptatur. Baronius in priore Annalium editione duo pro certo posuerat: primum quidem, scriptam esse hanc Innocentii epistolam ad concilium Toletanum I; alterum vero, concilium 0483B istud postremo Stilichonis consulatu, hoc est Christi anno 405, fuisse celebratum. At in editione novissima mutavit sententiam, ac persuasum habens Toletanum I concilium primo Stilichonis consulatu, adeoque anno Christi 400 consignandum esse, hanc epistolam ad posteriorem aliquam Toletanam synodum pertinere existimavit. Cui sententiae plures, nominatimque Anton. Pagius subscribunt. Et prior quidem opinio, qua Toletanum I concilium ad secundum Stilichonis consulatum differebatur, defendi prorsus nequit. Sed neque ulla videtur causa, cur concilium, ad cujus episcopos Innocentius nunc scribit, a Toletano I distinguamus. Quod ut evidentius fiat, quae Toletani I concilii nomine vulgata sunt, expendere operae pretium fuerit.

5. Toletani I concilii vulgati tres patres. —In hoc concilio tres distinguendae sunt partes. Prima constat praefatione, canonibus 20 et episcoporum subscriptionibus. Altera regulam fidei continet atque 0483C octodecim capitula contra haereses, cum hac inscriptione: Incipit regula fidei catholicae contra omnes haereses, et quam maxime contra Priscillianos, quam episcopi Tarraconenses, Carthaginenses, Lusitani et Baetici fecerunt, et cum praecepto papae urbis Romae Leonis ad Balconium episcopum Galliciae transmiserunt. Postrema hoc titulo insignitur: Incipiunt exemplaria professionum in concilio Toletano contra sectam Priscilliani aera 438. Tum sequitur praefatio: «Post habitum concilium kalend. Septemb., III nonas Septembris, post diversas cognitiones tunc habitas, sub die VIII iduum Septembrium excerptae sunt de plenariis gestis professiones domini Symphosii et domini Dictinii sanctae memoriae episcoporum, et domini sanctae memoriae Comasii tunc presbyteri, quas inter reliquos habuerunt in concilio Toletano de damnatione Priscilliani vel sectae ejus in hunc modum: Post aliquanta et inter aliquanta eodem tempore acta, Dictinius episcopus dixit,» etc., scilicet reliqua 0483D Dictinii professio, qua descripta subjicitur Comasii professio, hac praefatione seu interlocutione praemissa: «Aera qua supra sub diem III iduum Septembrium professiones sanctae memoriae episcoporum domini Simphosii et domini Dictinii et sanctae memoriae Comasii tunc presbyteri. Comasius dixit.» Demum hanc Comasii professionem excipit «exemplar definitivae sententiae translatae de gestis. Die qua supra episcopi dixerunt: Legatur sententia. Et legit,» etc.

6. Concilium exhibent anno 447 celebratum.—Tres autem illae partes quomodo cohaereant inter se aut ad unum et idem concilium referri queant, nemo hactenus, quod sciam, explicuit. Tantum inter eruditos convenit, mediam ad illud concilium, quod Leo anno 447 ad Turibium scribens cogi praecepit, pertinere; adeoque a Toletano I concilio esse alienam. Hinc post Baronium Binius eam aliis duabus collectoris errore insertam esse notat. Sed neque postremam 0484A commodius ad Toletanum I concilium referre licet. Qui enim in ea interloquuntur episcopi, synodum habere se indicant, cum jam defuncti essent Symphosius, Dictinius atque Comasius, quos Toletani I concilii tempore adhuc superstites, immo in ipso concilio praesentes Priscillani haeresim damnasse constat. Verum aptissime inter se cohaerebunt tres illae partes, si ad generale Hispaniarum concilium, quod Leonis papae jussu congregatum est, referantur: adeo ut in eo primum praelecti sint atque confirmati 20 canones Toletani I concilii, tum fidei regula condita, novi adjecti sint canones 18, ac postremo nonnulla e plenariis Toletanae I synodi gestis excerpta recitata sint. Quod igitur vulgatum est Toletanum I concilium, aptius inscriberetur: Hispaniarum concilium, quod Leonis praecepto Tarraconenses, Carthaginenses, Lusitani et Boetici, anno 447, kalendis Septembris celebrarunt: cui et praemittuntur Toletani I concilii anno 400 celebrati 20 canones, et ejusdem concilii quaedam excerpta, de 0484B plenariis ejus gestis descripta, subjiciuntur.

7. Anno 400, Toleti habitum esse concilium.— Verum istud concilium sic anno 447 restituimus, ut aliud anno 400 Toleti habitum non negemus, sed inde potius luculenter asseramus. De hoc Toletano concilio Idacius in Chronico, ad annum 400, ita loquitur: «In provincia Carthaginensi, in civitate Toleto, synodus episcoporum contrahitur, in qua, quod gestis continetur, Symphosius et Dictinius et alii cum his Gallaeciae provinciae episcopi, Priscilliani sectatores, haeresim ejus blasphemissimam cum assertore eodem professionis suae subscriptione condemnant. Statuuntur quaedam etiam servanda de Ecclesiae disciplina, communicante in eodem concilio Ortygio episcopo, qui Celenis fuerat ordinatus.» Atqui concilium anno 447 jussu Leonis habitum primo canones recenset ad disciplinam pertinentes, quos Toletana synodus Stilichone consule, hoc est anno 400 edidit: ac postmodum ex ejusdem synodi 0484C gestis, more Hispanico aera 438, pro anno 400, consignatis, non modo professiones exhibet Symphosii, Dictinii et aliorum haeresim Priscilliani cum ipso auctore condemnantium, sed et ejusdem concilii sententiam, qua illis servatur honor suus, quaeque in Ortygii gratiam clauditur his verbis: «Fratri autem nostro Ortygio ecclesias, de quibus pulsus fuerat, pronuntiamus esse reddendas.» Unde gestorum illorum cum Idaciano Chronico manifesta est consensio. Praeterea in mox dicta Toletanae synodi sententia memoratur Simplicianus, ut qui Mediolanensem Ecclesiam tunc regeret. Anno autem dumtaxat 397, Ambrosio successit Simplicianus, atque ipse ante XVI Kalendas Julias anni 401, ut ex Carthaginensi concilio Codici can. eccl. Afr., c. 56, inserto liquet, Venerium successorem habuit. Et hinc igitur confirmatur tempus quo Toletana synodus celebrata est.

8. Quatenus huic synodo scripta dici possit sequens 0484D epistola.—His positis, cum exploratum sit atque indubitatum, Toletanam illam synodum, cujus canones et gesta in memorato Hispaniarum concilio referuntur, anno 400 fuisse celebratam, nulla jam restare videtur controversia, quin huic Toletanae synodo sequens Innocentii epistola inscripta sit. Primo enim in ea, ut num. 6 et 7 legere est, synodi hujus gesta et decreta non semel laudantur. Deinde Innocentius, num. 10, eos alloqui se notat episcopos, «qui secundum regulas Nicaenas ordinationes faciendas esse per sententiam decreverunt.» At vero Toletani I concilii praesules «constituta primitus concilii Nicaeni perpetuo esse servanda, nec ab iis esse recedendum» in ipso prooemio cum decrevissent, ad ea constituenda, quae in ordinationibus servari debeant, progrediuntur. Non sic tamen ad Toletanam synodum ut adhuc congregatam, sed ad eos potius episcopos qui in illa convenerant, scribere intelligendus est Innocentius. Nisi quis malit 0485A hic Toletanae synodi nomine episcopos ad Toletanam synodum pertinentes intelligi. Certe de Toletano I concilio ut dudum celebrato laudatus papa, num. 6, loquitur. Nec Patruinus ille venerabilis memoriae, cujus loco Gregorium suffectum esse, num. 9, memorat, alius videtur ab eo qui Toletani I concilii canonibus primus subscripsisse legitur. Denique Innocentii hac in epistola studium eo in primis spectat, ut schisma ex Symphosio, Dictinio aliisque cum honoribus suis in Toletana synodo receptis natum, et latius in dies serpens, comprimat atque componat. Quocirca inter hanc epistolam et illam synodum intervallum aliquod interjectum esse manifestum est. Quantum vero intercesserit, definiri certo nequit. Tantum conjicere licet, epistolam istam ante scriptam esse, quam Hispania bellicis tumultibus perturbaretur, adeo que ante annum 408 quo Constantinus Honorio provinciam illam eripuit. Sed utrum epistola superiori posterior sit, necue, licet ignoremus, ob rerum tamen de clericorum ordinationibus in 0485B utraque definitarum affinitatem, ambas proximas habere lectori gratum atque commodum erit. Neque jam ipsius admodum interest compertum habere tempus quo haec scripta sit, cum quibus, qua occasione, et quo consilio scripta fuerit, teneat. Hic forte mirabitur nonnemo, quo pacto idem pontifex Toletanae synodi erga Priscilliani asseclas indulgetiam nunc tam impense laudet ac probet, qui postea clericis a Bonoso ordinatis honores suos servandos esse tam constanter negavit. Verum sapiens sacerdos inter lepram et lepram dijudicare, et quando disciplinae severitas aut retinenda aut remittenda sit, investigare debet. Quamvis enim eodem spiritu animati sint sancti ecclesiarum duces, diversis tamen temporibus diversa de clericis ab haeresi vel schismate ad Ecclesiam redeuntibus constituerunt. Nicaeni patres, can. 8, Novatianos in clero voluerunt permanere. Afris testibus transmarinum concilium, Siricii atque Ambrosii temporibus, ne clerici ab haeresi venientes 0485C honores suos servarent, prohibuit. Istud vero, anno 400, Priscilliani asseclis indulgendum censuit Toletanum concilium, ejusque sententiam proposito unitatis nunc Innocentius probat, qui anno 414 ecclesiasticae disciplinae severitatem circa Bonosiacos acriter vindicabit. Carthaginense autem concilium, anno 401 habitum, hoc temperamento utendum existimavit, ut clericis redeuntibus, ubi eorum reditu aliqua fit unitatis compensatio, serventur honores sui, et ubi nulla est hujusmodi compensatio, negentur (Cod. can. eccl. Afr., c. 68) .