CAPUT X.

Et est DIGRESSIOdeclarans ea quae dicta sunt de spermate maris et virtutibus ejus.

Iterum autem resumentes ad faciliorem intellectum dicimus, quod fere melius per quod maxime scitur doctrina generationis animalium, est in spermate, et secundum antiquos Peripateticos, Aristotelem videlicet, et suos sequaces, Porphyrium maxime, et Theophrastum, completur generatio ex spermate viri sive maris, etiamsi sperma nullum emittatur a foemina, ita quod quidam eorum tradiderunt, quod mulieres et foeminae animalium nullum proprie loquendo sperma habeant. Hoc autem maxime probari dicunt ex hoc, quod conceptus aliquando formatur quando in coitu nihil emittit foemina : sed tantum matrix in sanguine mentruo concipit gluttiendo sperma : et quod conceptus nullus est omnino ex hoc, quod ambo sperma a toto suo corpore emittant. Semen enim, ut dicunt, est id quod est formativum: et sanguis menstruus praeter omnia animalia quae emittit mulier, sufficiens est materia et cibus generationis: hi enim di- cunt, quod oportet diligenter attendere, utrum sperma exeat a toto corpore, ita quod partim exeat a carne, et partim ab ossibus, et sic de aliis membris corporis. Quidam enim Antiquorum hoc confitebantur, probantes hoc, sicut diximus, per delectationem coitus in exitu spermatis quae totum ligat et comprehendit corpus.

Probant etiam hoc per assimilationem nati ad generantem patrem vel matrem : et haec assimilatio est aliquando secundum totum, et aliquando secundum partem, ita quod etiam maculae vel defectus membrorum eorum qui generant, resultant in generatis, sicut in ante habitis determinatum est. Hujus enim assimilationis hi dixerunt non esse causam, nisi quia sperma habet virtutes membrorum: et non posset habere virtutes eorum, nisi esset effluxum ab eis.

Hujus autem rationis instantiam dabant Peripatetici, dicentes quod assimilatio nati et parentis cadit aliquando in ungues, et pilos, et dentes: a quibus tamen non potest dici sperma effluere.

Institerunt etiam per hoc, quod assimilatio haec aliquando est ad avum, sicut dicunt quod niger Maurus genuit filiam albam, et illa genuit natum nigrum ad modum avi nascentis: et tamen nullum sperma ex avo fuit in nato, avus enim fuerat mortuus, ut dicunt.

Adhuc autem ducunt ad impossibile, quod si sperma esset partes omnium membrorum assimilatae cum virtutibus membrorum, tunc sperma esset animal parvum. Hoc autem animal aut habet membra posita convenienter in ordine, aut non. Si habet convenienter posita, tunc absque dubio sperma hominis est homo parvus, et sperma cujuslibet animalis est animal parvum : quod ridiculosum esse videtur. Si autem non habet membra convenienter posita, tunc vivere non posset, sed esset mortuum, et tunc non generaret, quia mortuum non generat, sed putrescit. Addunt etiam, quod si sperma mulie-

ris ad quam frequenter est natorum assimilatio, communicat in nomine et ratione cum spermate viri, sequetur quando haec duo simul in uno coitu descendunt, quod duo animalia simul concipiuntur : et ex hoc sequitur, quod nascantur gemini habentes sexus differentiam, quod videmus esse falsum.

Addunt etiam, quod nihil prohibet tunc mulierem ex se sine viro parere : eo quod in se in loco convenienti habet sperma quod est animal parvum: et impraegnatio est ab illo, quia matrix non dat ei secundum istos nisi cibum ad quantitatem debitam.

Amplius videmus quosdam primo generare foeminas, et postea mares: et quosdam e converso : nec potest dici quod sperma non exeat sperma ab ipso quando generat. Quae est ergo causa, quod aliquando in genitalibus producit simile, et aliquando dissimile? Adhuc autem quae erit causa, quod quaedam dissimilia producunt in genere, sicut apiculae, et muscae quaedam? Adhuc autem quaedam animalia una commixtione coitus multa progenerant: de quibus sunt quaedam masculina, et quaedam feminina. Quaeritur ergo quae est causa hujus dissimilitudinis ex uno concubitu natorum ? et non erit assignare.

Adhuc instant isti dicentes, quod ramus plantatus profert fructum: cum tamen ramus non sit ex fructu, nec in se habens fructus. Et si dicatur, quod fructus sparsus est in ramo : dicemus quod fructus ille non est totius arboris, quoniam posuimus quod ramus abscissus sit ab arbore. Si autem dicatur quod fructus sparsus in arbore est quidem materialiter tantum in ramo, sed potentialiter et virtualiter est totius arboris, et ideo germinat ex ipso simile totius arboris et non partis tantum : tunc habetur propositum, quia tunc nihil prohibet quin etiam semen descendens a corpore animalis materialiter effluens ex uno membro, et habeat virtutem totius corporis, et ideo generat ad similitudinem totius. Univer- saliter enim loquendo in nulla generatione causa generati est materia, sed potius virtus formativa quae est in ea, sicut causa scamni est carpentarius, et causa totius figurationis est forma artis quae est in ipso.

Et quod dicunt de delectatione, non est ut dicunt: quoniam delectatio non est nisi in fine coitus, quoniam jam sperma fluxit in vasa spermatica: et hujusmodi vasa sunt nervosa sensibilia et inflata spiritu forti et extendente : et ideo delectatio fit ex spermate intus tangente ea, et ex spiritu qui tunc fortius discurrit per ipsa : et juvat ad hoc confricatio levis : sicut titillatio fit in apostematibus quae tumida sunt, quando leve aliquid superducitur super ea, praecipue postquam jam maturata est putredo quae est in eis : nec delectatio illa est in omnibus aequaliter membris, sed intensio ejus est solum in membris quae sunt vasa spermatis: et intensio redundat in alia membra propter colligantiam aliorum cum ipsis.

Sperma igitur est substantia actu humida quae est partium consimilium, quae descinditur a corpore, sed non dissolvitur sicut in antehabitis diximus. Dissolutio enim est innaturalis : sperma autem est res naturalissima, et auxilium naturae est ex spermate : sed in eo quod dissolvitur a corpore, non est auxilium aliquod, quia est in via corruptionis, nisi quod alleviatur aliquando per resolutionem ipsius ab ipso.

Adhuc autem et multae resolutiones fiunt a corporibus ipsorum qui nullum omnino habent sperma : sperma enim est quaedam superfluitas cibi, quae non est per corruptionem, aut per liquefactionem membrorum : nec est superfluitas digestionis primae vel secundae. Phlegma enim et cholera sunt hujusmodi superfluitates : et ideo minuitur vomitus cholerae et vomitus sanguinis post digestionem secundam. Et de hoc possunt poni multa exempla. Sed sperma est superfluitas digestionis ultimae, et

ejus abundantia est, quando multum nutrimentum est in corpore : et quia superfluitas illa virtute similis est omnibus membris, ideo fit ex illo omne membrum, cum tamen non sit res divisa ab omni membro. Et quia sic se habet sperma, non est resolutum quid a corpore per modum liquefactionis : quoniam si ita esset, tunc animal magni corporis quod est multarum resolutionum, esset multi spermatis : hoc autem non est verum. Cujus signum est, quod magni corporis animal paucorum est conceptuum. Et hujus causa est, quia cibus talis animalis depuratus a superfluitate secundae digestionis quae est urina, dispartitur per totum suum corpus : quod quia magnum est, parum remanet ad substantiam spermatis, postquam quaelibet pars est sufficienter nutrita. Et hoc modo homines magni corporis et arbores procerae et magnae, sunt paucae generationis : et similiter paucae generationis est animal multae pinguedinis, eo quod bonum nutrimentum suum transit in sepum aut pinguedinem.

Adhuc autem liquefactio a corpore non habet vasa in quibus melius digeratur et formetur : sperma autem habet vasa in quibus recipitur ad meliorationem, sicut et lac in mulieribus habet vasa in quibus completur et emundatur, lac enim secundum aliquem modum assimilatur spermati.

Amplius sperma diminuitur per resolutionem superfluitatum : non est ergo secundum viam resolutionis, sed potius secundum viam digestionis : propter quod etiam diminuitur in infirmis, et non invenitur in pueris propter augmentum. In pueris enim digestio tertia est valde fortis, et propter augmentum multum necessarium habent cibum.

Amplius autem omnis membrorum liquefactio facit infirmitatem : sed multa spermatis ejectio non inducit infirmitatem aliquam, licet debilitatem inducat, nisi fortasse alteretur sperma ad corruptionem : et tunc ejus exitus erit aliquo modo secundum modum resolutionis. Has autem rationes Peripateticorum contra Stoicorum sectam inductas approbamus.

Dictum tamen Stoicorum et medicorum, quod sperma exit a toto corpore, non usquequaque est falsum : quia et nos diximus hoc in ante habitis, ubi egimus de natura spermatis : sed nos non dicimus, quod ideo exit a membris sicut pars exit a toto, sed potius descinditur a quarta digestione quae jam virtutem assimilationis a membris accipit, antequam membris imbibatur et uniatur. Sunt enim quatuor in humore quartae digestionis : quorum unum est digestio : secundum assimilatio : tertium apprehensio humoris a specie membri, quando jam divisus humor imbibitur membris : quartum autem est unitio, quando unitur. Et prima duo fiunt in humore extra membra : et secunda duo fiunt in membro, quando dividitur humor et distribuitur per membra : et post secundum fit decisio seminis. Et quia illa assimilatio est universalis, praecipue membris similibus ex quibus ubique per totum componuntur membra composita instrumentalia, ideo universaliter secundum illum modum dicitur a toto corpore sperma descindi.