Epistola Blanchini. Comparantur variantes quaedam lectiones Evangelistarum

Eminentissimo et reverendissimo principi ac domino D. Nerio S. R. E. cardinali Corsino, regnorum Portugalliae protectori benemerentissimo, Joseph 0838 Blanchinus Veronensis, presbyter congregationis Oratorii Romani, felicitatem.

Quoniam nudius tertius sanctissimus dominus 0839A noster Benedictus XIV, Pont. Opt. Max., in mirifica illa allocutione quam habuit in consistorio secreto, plaudente universo eminentissimorum S. R. E. cardinalium sacro senatu, declaravit, se motu proprio contulisse per honorificum titulum Fidelissimi Sacrae Majestati Joannis V, Portugalliae et Algarbiorum regis, ejusque successoribus regibus, ob praeclara ipsius regis et majorum suorum regum de fide catholica, et sede apostolica optime meritorum gesta; liceat mihi, eminentissime princeps, ad te benemerentissimum regnorum Portugalliae protectorem per hanc epistolam laetabundum accedere. Officium hoc mihi devoto Nomini, Majestatique ejus praetermittendum non erat; cum praesens Evangeliarium quadruplex antiquae latinae versionis Italicae, jam fere 0839B totum impressum sumptibus, et auspiciis ejus, sit quamprimum in lucem proditurum. Etenim, protector eminentissime, cum isto regiae nuncupationis honore (de quo tibi etiam maxime gratulor) ego primus omnium Opus evulgabo, in quo collati honorificentissimi tituli totum est pondus, et decus. Nullus est liber, ut nosti, qui sapientius regibus suadere possit fidelissimos mores, Evangelio: et numquam labuntur regna, quae ipsum audiunt. Hoc genere magisterii nullum est majus, nullum publicae Rei utilius, nullumque Divinius. Qui ejus monita auribus attentis excipiunt, vere felices, fausti, fortunatique dicendi sunt, et habent longe optimum in populis regendis adjutorem. Magni reges, eminentissime princeps, in summo rerum fastigio collocati, publicis 0839C semper sollicitudinibus se exercent: quare, ne vivere quidem possent, nisi identidem sacrosancti Evangelii lectioni se devoverent, atque ita animos diuturna rerum publicarum agitatione fatigatos, divulsosque, reciperent. Ad hanc animi instaurationem, regibus tantopere necessariam, nullus est alius ex omni Librorum numero, quem Evangelio praeponendum Joannes putet? Evangelium, regalis regiminis curas, et sollicitudines levat; Evangelium, legibus dominationis totum pondus, ac robur impertit; Evangelium denique throni consortium ambit; non tamen ut regiam auctoritatem minuat, sed ut eamdem tueatur, et regat fulcimentis aeternum duraturis. Itaque Joanni V, a pietate, a moribus, a religione fidelissimo erat hoc Evangeliarium nuncupandum; 0839D quoniam ipse Fidelissimi Regis palmam obtinuit, et ad caeteras suas laudes, hanc etiam addidit, ut communi omnium populorum consensu Fidelissimus nominetur, et sit. Decebat magni Joannis nomen primum cum isto titulo in fronte Evangeliorum collocari; quoniam eo tamquam speculo, in concordando regno cum sacerdotio, semper uti gloriatus est. Ulyssiponem ergo laetus invisat labor hic meus, sibique auspicem quaerat tantum regem, qui catholicae religioni undique fidelissime patrocinatur. Romana fides semper regnatura, nunc arctiore quodam vinculo ipsum complexa est; atque inter Reges Fidelissimos ipsum recipiens, poscit peculiari quodam jure, ut 0840A quidquid ad eam pertinet, magis magisque in posterum auctoritate et patrocinio tueri velit; quoniam non veteri tantum illo Regis titulo, sed novo etiam isto Fidelissimi nunc gloriatur, et gaudet. Audio probari abs Te, atque etiam laudari, protector regnorum Portugalliae benemerentissime, consilium meum de edenda particula illius aureae allocutionis, quam Summus Pontifex habuit in consistorio ad coetum eminentissimorum fratrum purpuratorum die 21 hujus mensis Aprilis. Eam dum exscribo, quibusdam igniculis christianae exsultationis incendor, atque triumpho, et gaudeo; quoniam Joannem V, non tam ipsa laus, quam Summa Laudantis auctoritas evehit, ac illo donat titulo Fidelissimi, quo semper stetit, stabitque Catholica Romana religio. En 0840B ergo, quae ille, qui in terris est maximus, ac sapientissimus, de tanto rege dixit ad ejusdem commendationem, et gloriam sempiternam. «Venerabiles fratres, consentaneum plane, immo et necessarium arbitramur declarare vobis, quemadmodum in praesentia declaramus, charissimo in Christo filio nostro Joanni Portugalliae et Algarbiorum regi, ejusque successoribus, collatum a nobis fuisse perhonorificum Fidelissimi titulum, qui merito quidem ipsi tribuendus videbatur. Etenim toto vitae suae cursu praeclarissima gessit, ut catholicae religionis gloria, et hujus sanctae sedis dignitas magis amplificaretur, etc.

«Porro, quam praeclara sint hujus regis in christianam rempublicam merita, satis superque testantur 0840C apostolicae litterae Clementis XI, praedecessoris nostri, quas duo volumina in lucem edita complectuntur.

«Siquidem, ut ejusdem pontificis voluntati et consiliis obsecundaret, plurimas in subsidium naves suppeditavit, quo tempore Turcarum tyrannus insulae Corcyrensi cum validissimo exercitu imminens, non solum Venetorum reipublicae, sed universae quoque Italiae, et huic urbi, quae totius christianae religionis caput est, perniciem et calamitatem minabatur.

«Nos ipsi jure, ac merito testari possumus, et revera testamur, eumdem regem suam nunquam operam a nobis desiderari passum esse, ubi res fuit vel de retinenda, augendaque Religione, vel de hujus 0840D sanctae sedis dignitate tuenda. Insuper nobis pontificatum gerentibus, nonnullos episcopatus fundavit in remotissimis dominii sui partibus, ubi solum Infideles versabantur, videlicet, ut christiana fides ibidem propagaretur. Omittemus hic verba facere de maximis, ac plane regiis sumptibus, qui ab ipso fiunt, ut ministris ad obeundas sacras missiones necessaria suppeditentur. Taciti tamen praeterire non debemus victorias, quas recenter in Asia comparavit, et novas, quas suscepit expeditiones; et hujusmodi profecto bella libenter cum illis comparabimus, quae Gennadius patricius et exarchus Africae feliciter gessit; et eadem prorsus affirmabimus, 0841A quae de illis sanctus Gregorius praedecessor noster ad ipsum Gennadium scripsit, his verbis : Ubi enim meritorum vestrorum loquax non discurrit opinio? Quae et bella vos frequenter appetere, non desiderio fundendi sanguinis, sed dilatandae causa reipublicae, in qua Deum coli conspicimus, loquitur; quatenus Christi nomen per subditas gentes Fidei praedicatione circumquaque discurrat. Ejusdem sancti pontificis verbi prosequemur: Plurima pro pascendis ovibus beati Petri Apostolorum principis utilitatibus Excellentiam Vestram praestitisse didicimus. Orationem tandem nostram absolvemus, quemadmodum et sanctus Gregorius epistolam absolvit suam: Persolventes paternae charitatis alloquium, petimus Dominum, Salvatoremque nostrum, qui Eminentiam Vestram 0841B pro solatio sanctae reipublicae misericorditer protegat, et ad dilatandum per finitimas gentes nomen ejus magis magisque brachii sui firmitate confortet.

Huc usque sapientissimus Benedictus papa XIV, qui praeclaris suorum praedecessorum exemplis insistens, Joanni V, de catholica fide, ac de apostolica sede benemerentissimo, titulum ac ornamenta Fidelissimi largitus est. Sanctissimus Pius V (quantus Pontifex!) Sacrae Majestati Sebastiani Portugalliae et Algarbiorum regis, ipsius Joannis V optimi decessoris, pro immensis laboribus, atque operibus, ad catholicae fidei propagationem procurandam exhaustis, honorabilem aliquem titulum, tamquam rerum praeclare gestarum jugem indicem, conferre optabat; ut idem Benedictus papa XIV, die 23 mensis 0841C Decembris 1748, mandavit litteris, in aevum perennaturis. Sed Joanni V, cujus pietatis ac fidei monumenta non vetustas, non oblivio delebit ulla, tantus honos reservabatur. Ipsi enim primum Fidelissimi Regis titulus collatus est, quem cum posteri haereditario jure adipiscentur, Joannis V fidem, quae omnium virtutum est radix, eo praedicante, cognoscent; et, cum cognoverint, ipsi quoque aemula imitatione praedicabunt. Tuone, card. eminentissime, an meo dicam felici contigisse fato, ut moras necteret divina clementia jamdiu maturae hujus Evangeliarii quadruplicis editioni? Tu quidem, si tuum sensum explorem, vis me hoc tribuere fortunae meae: namque ita eveniens, ad regem Joannem V huic Operi gloriosior aditus patet. Ei namque sistitur 0841D gerens in fronte titulum Fidelissimi, in quo ipse Rex sibi jure optimo valde gloriabitur. At illud meum est etiam ostendere, cur ego in eo tuae felicitatis majus quoque pondus agnoscam. Nam, si tu ita de me sentis, aequum est mihi a te concedi, ut ego id de te magis; quoniam tu regnorum Portugalliae protector benemerentissimus es. Excellentissimus vir D. Emmanuel Pereyra de Sampajo, commendator Militiae Domini Nostri Jesu Christi, et Negotiis Majestatis Suae apud Sedem apostolicam praepositus plenipotentiarius, tuae fidei, sapientiaeque commendavit hoc, quod nunc a me geritur, christianae exsultationis 0842A officium. Quod dum praesto, ipsi quoque ex animo gratulor; cui etsi magna est gravissimorum negotiorum imposita moles, eam tamen ipse summa cum laude atque omnium admiratione sustinet: ex quo consequitur, ut non modo Regis Fidelissimi voluntati serviat, quod summa laude dignum, sed etiam ut consulat Majestati, quo laudabilius esse nihil potest. Vivat igitur in annos plurimos, atque in aeternum vivat cum Christo, cujus Ordini Militiaeque nomen dedit. Hic est votorum meorum scopus; haec Evangeliarii quadruplicis, quod gero in pectore, disciplina; hoc magisterium. Nunc vero, cardinalis sapientissime, tantum abest, ut ego a majoribus tuis, omni decore affluentibus, ad te ornandum quidquam hauriam, ut etiam in te sit, quod ad illos redundet. 0842B Si tamen mihi de te aliunde petenda esset laus, unde plura suppeterent ornamenta, quam a Clemente XII, patruo tuo, ad multorum invidiam, ad omnium admirationem pontifice vere magno, cui in terris supremam dignitatem, S. R. E. cardinalium collegium non quasi optatam contulisse, sed quasi debitam persolvisse quisque testabatur. De tuis autem laudibus, quanta scribenda forent! Sed quia tecum quasi loquor, ne servire tuis auribus videar, nolo hic plura scribere. Itaque, cardinalis sapientissime (cui summam juvandi litteras voluntatem Deus tribuit), quoniam ad eximium decus ingenitae clementiae tuae nova nunc te vocat occasio, suscipe, quaeso, hujus operis prosecutionis apud Regem Fidelissimum patrocinium. Restitue illi, quae temporum perversitas, 0842C vel, ut alio verius causa derivetur, peccatorum meorum vis eripuit. Haec est actio digna cardinali, digna principe; Nerio vero et cardinali, et principe dignissima. Vidit alma Roma, dum magnus tuus patruus viveret, tuam praeteritam vitam: ab ea nihil umquam humile, nihil obscurum, nihil vulgare; ampla omnia, praeclara, inusitati exempli. Quae tu, quoniam a te ipso dissentire non potes, nunc quoque praestas universis, semperque praestabis. Quicumque futuri sunt ex hac editione profectus (in restituendis praesertim lectionibus sanctorum Patrum primitivorum, qui quatuor sancta Jesu Christi Evangelia vel recitant, vel commentariis illustrant), hos omnes singulari prorsus et incomparabili Joannis V munificentiae deberi, ego tam sincero, quam grato animo 0842D palam aperteque profiteor, semperque praedicabo. Et utinam mihi sub iisdem auspiciis, sumptuque regio liceat quoque in lucem emittere duo alia praestantia volumina Hexaplorum Origenianorum, quae auro, argentoque cariora, mirum in modum causam fidei catholicae tuentur et juvant! Hoc argumenti genus, protector eminentissime, fere intentatum hactenus, regium Mecoenatem exoptat. Sed de eo una tecum alias. Nunc vero quosdam omissos Ss. Patrum locos tibi mitto, sistoque, tuaeque sapientiae subjicio discutiendos; ut ex ipsis definias, an jure dixerim, codices nostros Aureos, Argenteos, Purpureos, 0843A et Unciales non solum vetustate, verum etiam bonitate caeteris anteire, atque Versionem Italam exhibere.

Matth. III, 16. Vercellen. et Veronen., venientem in ipsum; Brixian., venientem super eum. Matthaei Vulgatus interpres habet, venientem super se: verumtamen in fonte Graeco legitur, ἐπ᾽ αὐτὸν, super eum.

Matth. V, 12. Veronen. et San-Germanen. addunt, patres eorum; et ita S. Cyprian. in epist. 26, p. 84.

Matth. VI, 12. Veronen. remittimus; et ita aliqui mss. codd. S. Cypriani.

Matth. VI, 12. Vercellen., remitte; et ita S. Cyprian. in lib. de Orat. Dom. pag. 265.

Matth. VII, 24. In Vercellen. desunt verba, ergo . . . . haec; et ita in S. Cyprian. lib. III Testim. ad Quir. cap. 96, pag. 387. In San-German. deest tantum, haec.

Matth. IX, 3. Brixian., dixerunt intra semetipsos; Graecus, intra se ipsos dixerunt.

0843B Matth. XII, 2. Veronen. et San-Germanen., non licet eis; et ita Graeca quaedam exemplaria, et aliqui Latini mss. libri relati in Div. Biblioth. S. Hieron.

Matth. XII, 7. Vercellen., Veronen. et Corbeien, si enim; et ita S. Iren. in lib. IV contra Haereses, tom. I, pag. 249.

Matth, XII, 18. Vercellen., adnuntiavit; Veronen., Corbeien. et Brixian., adnuntiabit; et ita S. Irenaeus in lib. III contra Haereses, tom. I, pag. 189.

Matth. XII, 20. Vercellen., in victoria; Brixian., in victoriam. S. Cyprianus adversus Judaeos, et lib. de Montibus Sina et Sion, p. 497, in contentione.

Matth. XII, 26. Veronen. et San-Germanen., si enim Satanas, etc.; et ita S. Ambros. in lib. II de Poenit. cap. 4, pag. 421.

Matth. XII, 29. Veronen., ipsum alligaverit, etc.; et ita S. Iren. et cod. Corbeien.

Matth. XII, 30. Vercellen., Veronen. et San-Germanen., dispargit. S. Ambrosius in lib. II de Poenitent. 0843C cap. 4, pag. 422, dispergit.

Matth. XII, 40. In Vercellen., Veronen., Corbeien. et San-Germanen., ante Filius, additur, et; et ita in S. Ambros. lib. de Virgin. cap. 19, pag. 244, et in lib. de Fuga saec. cap. 4, pag. 426.

Matth. XII, 43. Veronen., inveniet; et ita S. Hilarius in Comment in hunc Matthaei locum. Cod. Corbeien., inveniens.

Matth. XIII, 4. In Brixian. deest coeli; et ita in plerisque Graecis exemplaribus, et in duobus Latinis reginae Suecorum mss. libris Romae asservatis.

Matth. XIII, 11. Corbeien. pro quia, habet quoniam; et ita S. Irenaeus in lib. IV contra Haereses tom. I, pag. 266.

Matth. XIII, 13. Vercellen., Veronen. et Corbeien., illis; et ita S. Irenaeus.

Matth. XIII, 14. Vercellen., Corbeien. et Brixian, Esaiae; et ita S. Irenaeus.

Matth. XIII, 14. Brixian., adimpleretur; et ita plures mss. codd. S. Irenaei in lib. IV contra Haereses.

0843D Matth. XIII, 16. Vercellen., Veronen. et Corbeien., qui . . . . . quae audiunt; et ita S. Irenaeus.

Matth. XIII, 17. In Vercellen., Veron., Corbeien. et Brixian. deest quippe; et ita in S. Hilar. tract. in psalm. LXVII, tom. I, pag. 234.

Matth. XIII, 17. Veronen., vos audistis; San-Germanen., vos videtis . . . . . audistis; Brixian., vos videtis. . . . vos auditis; etc.; et ita S. Hilar. in loco citato, et S. Iren. in lib. IV contra Haereses, pag. 259.

Matth. XIII, 38. Veronen., iniqui; Brixian., maligni; et ita S. Irenaeus in lib. IV contra Haereses, tom. I, pag. 288.

Matth. XIII, 43. In Vercellen. et Veronen. deest audiendi; et ita in omnibus fere mss. codicibus S. Hilarii de Trinitate lib. XI.

Matth. XIV, 21 Vercellen., Veronen. et Corbeien., 0844A exceptis pueris, et mulieribus; et ita Sanctus Ambrosius in lib. de Virginitate cap. 7, p. 223.

Matth. XV, 27. Vercellen., et Veronen., utique, Domine; San-Germanen., utique; Graecus, Ναὶ, Κύριε, καὶ γὰρ τὰ κυνάρια ἐσθίει ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τῶν κυρίων αὐτῶν, qui reddi potest, utique, Domine, etc.

Matth. XVI, 17. Vercellen. et Corbeien., qui est in coelis; et ita S. Hieronymus in lib. XIV Commentar. in Isaiam, cap. 52, tom. IV, pag. 609.

Matth. XVI, 18. Deest et, ante ego, in Vercellen. nec non in S. Cypriani epist. 27, ad Lapsos, pag. 56, et in lib. de Unitate Ecclesiae, pag. 254.

Matth. XVI, 21. Corbeien. et Brixian., illum; et ita S. Irenaeus.

Matth. XVI, 26. Veronen., lucrifaciat; S. Cyprian. pag. 621, lucrifeceris.

Matth. XVI, 28. Vercellen., sunt aliqui de istis adstantibus; Veronen., quoniam sunt aliqui de istis adstantibus; et ita S. Hilarius in Comment. in caput 0844B XVII Matthaei, et S. Ambrosius in lib. III de Fide cap. 12, pag. 514. In libro tamen II de Fide Resurrect., pag. 1159, habet, ex his adstantibus; Corbeien., quia sunt hic aliqui de adstantibus; San-Germanen., quoniam sunt aliqui de hic stantibus; Brixian., quia sunt quidam de hic adstantibus.

Matth. XVII, 16. Vercellen. et Veronen., incredibilis; et ita S. Hilarius in Commentar. in hunc Matthaei locum.

Matth. XVIII, 5. Vercellen. et Veronen., acceperit . . . . . puerum. . . . . . . accipit; et ita Lucifer Calaritanus in lib. II pro S. Athanasio. Corbeien., exceperit . . . . infantem . . . . . excipit; San-Germanen., acceperit, etc.; Brixian., receperit . . . recipit.

Matth. XVIII, 8. Corbeien., est tibi; et ita S. Augustinus in Speculo de Evangelio secundum Matthaeum tom. III, part. I, pag. 760. Brixian., est enim tibi.

Matth. XVIII, 15. Vercellen., Veronen. et Corbeien., 0844C quod si peccaverit; et ita quidam mss. codices Operum S. Ambrosii.

Matth. XVIII, 15. In Corbeien. ante verbum corripe, deest et; et ita in S. Cyprian. lib. de duodecim Abusionibus cap. 20, pag. 596; et in S. Ambros. epistol. I class., tom. II, p. 948.

Matth. XIX, 35. Vercellen., Veronen. et Corbeien., sic et vobis faciet Pater meus, qui in coelis est; et ita S. Ambrosius in epist. prim. class., pag. 958.

Matth. XXIV, 41. In Vercellen. additur, duo in tecto: unus adsumetur, et unus relinquetur. In Veronen., duo in lecto: unus adsumetur, et unus relinquetur; et ita in aliquot Graecis exemplaribus, et in nonnullis Latinis libris. In Corbeien. quoque, duo erunt in lecto jacentes: unus dimittetur, et alius adsumetur. Verum in eodem codice omittitur, duae molentes in mola: una adsumetur, et una relinquetur. In Brixian. legitur, duo in lecto uno: unus adsumetur, et alius relinquetur.

Matth. XXVI, 28. Deest enim in Vercellen. atque 0844D in S. Iren. lib. V contra Haereses, tom. I, page 332.

Joan. I, 9. Veronen., erat enim; et ita S. Hilarius in tract. in psalm. CXXXI, tom. I, pag. 501; Brixian., erat autem.

Joan. I, 18. In Gat. deest filius; et ita in Sancti Ambrosii epist. 10, class. I, tom. II, pag. 806.

Joan. IV, 23. Veronen., etenim Pater; et ita Hilarius, qui dicitur Ambrosiaster, in epist. ad Romanos cap. I, page 29.

Joan. IV, 27. Vercellen., qu . . . . . muli . . . . . . queretur, Veronen., eo quod cum muliere loqueretur. S. Cyprianus pag. 164, quod cum muliere loqueretur.

Joan. IV, 31. Vercellensis, inter . . . gabant . . . scipuli, dicentes. Text. Graecus ad verbum redditur, interrogabant eum discipuli ejus, ἠρώτων αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ.

Joan. IV, 34. Veronen., et ut perficiam, etc.; Brixian., et perficiam; et ita S. Ambrosius in lib. de Fide cap. 13, pag. 581.

0845A Joan. V, 19. Vercellen., facit similiter; Veronen., eadem et Filius facit similiter; et ita sanctus Ambrosius in lib. II de Fide cap. 8, pag. 483, et in lib. IV, cap. 4. pag. 528, necnon in lib. II de Spiritu sancto cap. 12, pag. 660. Gat., Filius eadem similiter.

Joan. V, 24. Veron., transiet de morte ad vitam; Gat. et Mm., transiet a morte ad vitam; Brixian. vero cum Vercellensi, et S. August. in lib. II, epist. 55, ad inquisit. Januarii, tom. II, pag. 128, transiet de morte ad vitam.

Joan. V, 25. Veronen. et Brixian., veniet; et ita S. Augustinus in lib. I de Trinitate, tom. VIII, pag. 769.

Joan. V, 29. Veronen., et resurgent; et ita S. Ambrosius pag. 343.

Joan. VI, 43. Vercellen., Veronen. et Brixian., nolite murmurare inter vos; juxta Graecum, μετ᾽ ἀλλήλων, id est, inter vos, seu, in invicem.

Joan. VI, 58. Veronen., vivit; et ita S. Ambrosius p. 145.

0845B Joan. VII, 28. Vercellen., et a me non veni, sed est verax, etc.; Veronen., nec enim a me veni, sed est verax, etc.; et ita S. Hilarius.

Joan. VII, 34. Vercellen., et quo ego vado. Graecus, ubi ego sum, ὅπου εἰμὶ ἐγὼ. Verbum εἰμὶ, tali accentu notatum reddi debet, sum; sed, dum sic scribitur εἶμι, sonat vado, quae scriptura a nonnullis probatur. Antiqui codices carebant hisce notis, quas Grammatici postea apposuere pro diversis sensibus, quos textui inesse intelligebant. Ita reddi posset locus ille: et quo ego vado, vos non potestis venire, conformiter Vercel.

Joan. VII, 52. Deest Scripturas in Gat., Mm. et Brixian.; et ita in Graeco textu, et in aliquibus codicibus mss. Divin. Bibliothec. S. Hieronymi.

Joan. VIII, 6. Corbeien., Gat. et Mm., inclinato capite; et ita S. Ambrosius in epist. 58.

Ibid. In Corbeien. et Mm. deest deorsum; et ita in S. Ambrosii loco citato, et in S. Hieronymi Dialogo 0845C contra Pelagianos, tom. II, pag. 748.

Joan. VIII, 44. Veronen., et concupiscentiam, etc., S. Cyprianus legit, et concupiscentias.

Joan. VIII, 58. Vercellen., Veronen. et Corbeien., ante Abraham ego sum; et ita S. Ambrosius in lib. III de Fide cap. 9, p. 508.

Joan. IX, 7. In Vercellen. et Veronen. deest lava; et ita in S. Ambrosii lib. III de Sacram. cap. 2, p. 364.

Joan. IX, 7. Vercellen. et Veronen., sylvam; et ita S. Ambrosius in epist. 80 class. 2, p. 1096.

Joan. IX, 11. Veronen., et videre caepi, cum S. Ambrosio in epist. 80 class. 2, pag. 1097; Corbeien., Gat. et Mm., et vidi; et ita, propius ad Graecum archetypum. codices quidam mss. relati in Divin. Bibliotheca S. Hieronymi.

Joan. IX, 31, Vercellen., sed si quis Deum colat, et voluntatem faciat; Gat. et Mm., sed qui ejus cultor est. S. Cyprianus habet, sed qui eum coluerit, et voluntatem ejus fecerit; et ita S. Augustinus.

Joan. X, 8. Gat., venerunt ante me; Graec. Vulgatus 0845D legit, Πάντες ὅσοι πρὸ ἐμοῦ ἦλθον, id est, omnes quotquot ante me venerunt. Haec tamen verba, ante me, in Graecis codd. quamplurimis, et in versionibus Syriaca, Persica, Gothica, Patribusque bene multis apud Mill. in Var. Lect. desunt. Sub ipsum Ecclesiae initium ablata fuisse censent nonnulli ex Eruditis, Manichaeorum causa, qui, Theophylacto teste, ex iis nefarie colligebant, omnes veteris Testamenti Prophetas missos a Deo non fuisse.

Joan. X, 25. Vercellen., dixi vobis; et ita textus Graecus, εἶπον ὑμῖν.

Joan. X, 34. Vercellen., quoniam ego, etc.; et ita S. Cyprianus in libro II Testimon. adversus Judaeos cap. 6, pag. 314.

Joan. XI, 1. Gat. et Mm., sororum ejus; et ita S. Augustinus in Joan. Evangel. cap. XI, tractat. 49, tom. III, par. 2.

Joan. XII, 6. Veronen. et Corbeien., exportabat; 0846A et ita duo mss. codd. relati in Divin. Bibliothec. S. Hieronymi.

Joan. XII, 7. Veronen., sine illam, ut in diem sepulturae meae servet illut; Gat. sine illam, etc.; Brix., sine illam: in die sepulturae meae servavit illud; text. Graec., Ἀφες αὐτήν. Εἰς τὴν ἡμέραν τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου τετήρηκεν αὐτὸ, id est, sine illam: in diem sepulturae meae servavit illud: Graeci tamen codices quamplures, verss. Coptica, ac Aethiopica, Nonnus, cum Vulgata conveniunt, Ἄφες αὐτὴν, ἵνα εἰς τήν ἡμέραν τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου τηρήσῃ αὐτὸ, id est, sine illam, ut in die sepulturae meae servet illud.

Joan. XII, 12. Vercellen., altera die; Brixian., sequenti autem die; Graecus τῇ ἐπαύριον, die sequenti.

Joan. XII, 25. Vercellen. et Veronen., adferet; et ita S. Ambrosius in Enarr. in psalm. XLIII, pag. 894.

Joan. XII, 29. Vercellen., tonitrua facta sunt; Veronen. et Corbeien., tonitruum factum est; et ita S. Ambrosius in lib. II de Fide, cap. 15, pag. 494. 0846B Brixian. quoque habet, tonitruum.

Joan. XII, 31. Vercellen., mittitur foras; Veronen. et Corbeien., mittetur deorsum; et ita Sanctus Gaudentius.

Joan. XIII, 1. In Vercellen., Veronen. et Brixian. post diem, additur, autem. et ita in Graeco Textu.

Joan. XIII, 2. Vercellen., Scarioth; Veron., Scariotes; Corbeien. Scariothi; Gat. et Brix., Scariotis; et ita duo mss. libri in Divin. Bibliothec. S. Hieronymi.

Joan. XIII, 7. In Veronen. deest, modo; et ita in S. Ambrosii Prologo libri I de Spir. sancto, pag. 603.

Joan. XIII, 27. Ante verbum introivit, additur in Gat. et Brixian., tunc; et ita in plerisque mss. libris relatis in Divin. Biblioth. S. Hieronymi.

Joan. XIV, 1. Vercellen., Veronen., Gat. et Mm., credite in Deum; et ita S. Augustinus in Joan. Evangel. cap. XIV, tractat. 67, tom. III, part. II, pag. 0846C 677, et in Enarr. in psalm. 68, Serm. I, tom. IV, part. I, pag. 697; item in lib. I de Peccatorum meritis et remissione tom. X, part. I, pag. 11, et in lib. de Dono perseverantiae tom. X, part. I, p. 839.

Joan. XIV, 3. Veronen. et Corbeien. accerso vos, etc.; et ita S. Ambrosius in lib. de Bono mortis, cap. 12, pag. 411.

Joan. XIV, 3. Vercellen. et Veronen., ad me, omisso ipsum; et ita S. Ambrosius in lib. V de Fide, cap. 12, pag. 577.

Joan. XIV, 7. Vercellen., nostis illum; Veronen. et Corbeien., nostis eum; et ita Victor Vitensis in Histor. Persec. Vandal. edit. Ruinart, pag. 45. S. vero Irenaeus in lib. III contra Haereses tom. I, pag. 200, et in lib. IV, pag. 235, cognovistis eum.

Joan. XIV, 18. Veronen. et Corbeien., venio ad vos; et ita Graec. Tex. ἔρχομαι, id est, venio.

Joan. XIV, 27. Vercellen., Corbeien., Gat. et Mm., pacem meam relinquo vobis; Veronen., pacem do vobis, pacem meam relinquo vobis. S. Ambrosius in 0846D lib. IV de Sacram. cap. 3, pag. 367, pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis; et ita Ambrosiaster in Epist. ad Thessalon. prima, pagina 284. In Epist. autem ad Corinth. cap. XIV, pag. 159, pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis.

Joan. XV, 5. In Vercellen., Veronen. et Mm. additur estis; et ita in S. Ambrosii lib. III Hex. cap. 12, pag. 53, et in lib. IV de Fide cap. 11.

Joan. XV, 5. Mm., vos autem; Brixian., et vos; et ita S. Hieronymus, in Dialogo contra Pelagianos, tom. II, pag. 778.

Joan. XV, 13. Deest quis in Vercellen. et Veronen.; et ita in S. Augustini libro de Spiritu, et Littera, tom. X, part. I.

Joan. XV, 15. Vercellen., Veronen., Gat, Mm. et Brixian., dico; et ita quidam mss. codices sancti Irenaei in lib. IV contra Haereses, et S. Cyprianus, pag. 230 et 395.

0847A Joan. XV, 26. In Vercellen. primo, et secundo loco, in Veronen vero secundo loco tantum, post verbum Patre, additur meo; et ita in S. Ambrosii lib. II de Fide cap. 9, pag. 485, et in lib. I de Spiritu sancto cap. 1, pag. 605.

Joan. XVI, 23. Vercellen., illa die nihil me interrogabitis; Veronen., in illo die nihil me interrogatis; Gat., me non interrogabitis quidquam; et ita Graec. text., Ἐμὲ οὐκ ἐρωτήσετε οὐδέν, id est, me non interrogabitis quidquam, vel, non postulabitis quidquam: nam, ἐρωτῶ, apud Lucam, et Joannem, usurpatur pro postulare et interrogare.

Joan. XVI, 24. Veronen., non petiistis nihil. Ambrosiaster in Epist. ad Philippenses cap. II, pag. 252, nihil petistis.

Joan. XVI, 27. Veronen. et Brixian., diligit . . . . . . . . diligitis: et ita S. Ambrosius in Enarr. in psalm. XXXVI, pag. 797; Corbeien., amatis.

Joan. XVI, 32. Vercellen. et Veronen., in sua regione; Corbeien., in sua; et ita S. Ambrosius in 0847B Enarr. in psalm. XXXVIII, p. 845, et in epist. 26 class. I, p. 896.

Joan. XVII, 5. Brixian., glorifica; et ita Sanctus Hilarius in tractatu in psalm. II, tom. I, p. 46.

Joan. XVII, 11. In Vercellen. et Veronen. desunt verba, quos dedisti mihi, ut sint unum, sicut et nos; ut et in S. Zenonis Veronensis nonnullis Codd. Non leguntur quoque in S. Hilario. In Corbeien. tamen exstant, sed scripta recentiori manu.

Joan. XVII, 20. Vercellen. et Brixian., pro his . . . . . pro illis; et ita S. Cyprianus in lib. de Oratione Dominica, pag. 271; Veronen., pro his . . . . . pro his.

Joan. XVII, 25. Vercellen. post vocem juste, habet et, sicuti Graecus textus, an tiqua Corbeien. Biblia, et S. Augustinus tum in libro III de Consensu Evangelistarum, tom. III, part. II, pag. 104, cum in libro contra Adimantum Manichaei discipulum tom. VIII, pag. 122.

Joan. XIX, 27. Omittitur et in Vercellen.; et ita in 0847C S. Ambrosii lib. II Exposit. Evang. secund. Luc., tom. I, pag. 1283.

Joan. XX, 27. Vercellen., mitte manus tuas, etc.; et ita S. Ambrosius in lib. de Exhortat. Virgin. cap. 2, pag. 280, et in Exposit. psalm. CXVIII, tom. I, pag. 1250. Veronen. vero, mitte manum in, etc. ut idem S. Ambrosius in lib. de Fuga saecul. cap. 4, pag. 427.

Joan. XX, 31. Vercellen. et Gat., quoniam; et ita S. Irenaeus in lib. III contra Haereses tom. I, pag. 206.

Joan. XXI, 17. Vercellen. tertio loco habet ait; Veronen. et Brixian., dicit; et ita codex Evangeliarius capitularis Ecclesiae Veronensis, scriptus IX saeculo, in Vigilia S. Petri Apostoli.

Joan. XXI, 17. Veronen., tu scis omnia; Corbeien., omnia tu scis; et ita S. Ambrosius in Apol. David cap. 9, pag. 692. Codd. Gat. et Mm., tu omnia scis: conformiter aliis quibusdam mss. libris Div. Bibl. S. Hieron.

0847D Ibid. Veronen. et Corbeien., tu nosti; et ita Sanctus Ambrosius in lib. II de Sacram. cap. 7, p. 360, et in Apol. David, cap. 9, pag. 692.

Luc. I, 31. In Veronen. et Brixian. ante ecce additur et, sicut in S. Ambrosii lib. II de Abraham, cap. 9, pag. 339.

Luc. I, 32. Vercellen. ei; et ita S. Irenaeus in lib. III contra haereses tom. I, pag. 185.

Luc. I, 35. Corbeien., superveniet te. Plerique mss. codices S. Augustini in lib. de Correptione et Gratia habent, veniet super te.

Luc. I, 35. Veronen. post obumbravit, habet te; et ita Tertullianus, pag. 515, et S. Ambrosius in lib. de Incarn. Dom. Sacram. cap. 6, pag. 717. Cod. Corbeien. pro te, legit me.

Luc. I, 35. Gat. nascitur, Graecum τὸ γεννώμενον, in praesenti tempore est, nimirum, quod nascitur.

Luc. I, 37. Vercellen., Veronen., Corbeien. et 0848A Brixian., non est, etc.; et ita S. Ambrosius in Epist. class. I, pag. 967.

Luc. I, 37. Veronen. et Corbeien., Deo; et ita S. Ambrosius in Epist. class. I, pag. 967.

Luc. I, 54. Deest suae in Veronen. et Corbeien. Item in S. Irenaeo, et in quibusdam mss. libris Divinorum Bibliorum Vatic. Bibl. In Corbeien. additur a recenti manu.

Luc. I, 55. Vercellen., in . . . . . . . ternu . . . . . . . , supple lacunam ex S. Irenaeo, qui habet, in aeternum.

Luc. I, 64. Vercellen., soluta est lingua ejus; Veronen. et Corbeien., resoluta est lingua ejus; et ita S. Ambrosius.

Luc. I, 73. Vercellen., dare nobis, omisso se; S. Irenaeus, uti det nobis, omisso pariter se.

Luc. I, 74. Vercellen., liberatos servire ipsi. S. Irenaeus habet, juxta Graecum textum, ereptos servire sibi.

Luc. I, 75. Vercellen., in consp . . . . tu ejus omnes dies . . . . tros. Supple lacunam ex S. Irenaeo, qui habet, 0848B in conspectu suo omnes dies nostros.

Luc. I, 77. Vercellen., populo ejus; Corbeien. et Gat., plebis ejus; S. Irenaeus, populi ejus.

Luc II, 9. Vercellensis, majestas Domini circumluxit eos; Corbeien., majestas circumfulsit illos; Graecus textus, δόξα Κυρίου, id est, gloria Domini, etc.: quo nomine tum in veteri, tum in novo Foedere denotatur praesentia divinae Majestatis.

Luc. II, 18. In Vercellen., Veronen. et Brixian. ante de his, deest et. Haec particula, et. non legitur in Graec. vulgato, nec in plerisque Gr. codd. et versionibus; eamque non habet S. Ambrosius: ac revera hic penitus abundare videtur.

Luc. II, 22. Deest eum in Corbeien. et in S. Irenaeo.

Luc. II, 29. Veron. et Gat., dimitte; et ita Editio Romana S. Ambrosii in libro de Bono mortis.

Luc. II, 35. Vercellen., Veronen., Corbeien. et Gat., multorum cordium: et ita S. Ambrosius in lib. 0848C de Isaac, et Anna cap. 6, pag. 373, et in psalm. CXVIII, pag. 1119.

Luc. II, 36. Deest suo in Vercellen.: et ita in S. Irenaei lib. I contra Haereses, tom. I, pag. 40.

Luc. III, 17. Vercellen., ad purgandam; S. Irenaeus in lib. I contra Haereses tom. I, pag. 17, emundare.

Luc. III, 23. Veronen., esse filius Joseph; S. Augustinus in lib. V Quaest. in Deuteronomium tom. III, part. I, pag. 572, filius erat Joseph.

Luc. IV, 18. Verba, sanare contritos corde, omittuntur in Vercell., Veron. et Corbeien.; et ita in nonnullis Graecis codicibus, in S. Ambrosii lib. de Instit. Virgin. cap. 10, pag. 265; atque in duobus Reginae Suecorum mss. libris relatis in Divin. Biblioth. S. Hieronymi. In altero tamen Vaticano, secundis curis sunt addita.

Luc. VI, 26. Deest enim in Vercellen., Veronen. et Brixian.; et ita in duobus Reginae Suecorum codd. mss. relatis in Div. Bibl. S. Hieronymi.

0848D Luc. VI, 30. Deest autem in Veronen.; et ita in S. Hieronymi Dialogo contra Pelagianos, tom. II, pag. 740.

Luc. VI, 30. Vercellen., da; et ita S. Hieronymus in eodem Dialogo contra Pelagianos tom. II, p. 740.

Luc. VI, 32. Deest primo loco, et, in Brixian. et ita in S. Cyprian. lib. III Testim. ad Quirinum cap. 49, pag. 382.

Luc. VI, 34. Vercellen., Et si faeneretis. Graecumverbum, δανείζουσιν, modo redditur faenerantur, modo mutuum daut; ancipitis enim est significationis: nam et qui citra usuram dat mutuum, δανείζει; et qui ad usuram dat, δανείζει. Verum hic perpetuo vertendum erat, dare mutuum: etenim non loquitur evangelista de quaestu feneratorum, sed de mutuis charitatis officiis amicorum inter ipsos.

Luc. VII, 6. Veronen., Corbeien. et Brixian., diceretis; 0849A et ita quidam mss. libri relati in Div. Bibl. S. Hieronymi.

Luc. VII, 36. Vercellen. et Veronen., rogavit; et ita S. Ambros. in Epist. 42, class. I, pag. 957, et unus Reginae Succorum codex ms. relatus in Div. Bibl. S. Hieronymi. Cod. Brixian., rogabit.

Luc. VII, 37. Vercellen., adferebat ampullam unguenti: S. Cyprianus in lib. adver. Novatianum haereticum, pag. 436, portans vas unguenti.

Luc. VII, 38. Vercellen., extergebat; Brixian., detergebat; S. Cyprianus, extersit.

Luc. VIII, 15. Veronen., Corbeien. et Brixian., per patientiam; et ita S. Ambrosius.

Luc. IX, 26. Vercellen., in gl . . ria sua. Graecus, ἐν τῇ δόξῃ, id est in gloria.

Luc. IX, 31. Vercellen., apparentes in gloriam; Brixian., visi sunt in gloria, cum Graeco, ἐν δόξῃ, in gloria.

Luc. IX, 53. Vercellen., quoniam . . . . . erat tendens, 0849B etc. S. Hieronymus in Epist. 121, ad Aglasiam, tom. I, pag. 855, quoniam . . . . . erat vadens, etc.

Luc. XI, 3. Pro, quotidianum, Gat. habet, quotidie; et ita juxta Graecum textum, vetus Corb. Bibl. codex, item unus Vaticanus et alter Reginae Suecorum relatus in Div. Bibl. S. Hieronymi.

Luc. XI, 4. Vercellen., sicut . . . . . omni debitori nostro. Veronen., Corbeien. et Mm., sicut et nos dimittimus debitoribus nostris; et ita S. Ambrosius. Vindobonen., quomodo, etc.; Brixian., sicut et nos dimittimus omnibus debitoribus nostris.

Luc. XI, 17. Veronen. et Brixian., desolatur; et ita quidam codices mss. Lat. in div. Bibl. Sancti Hieronymi.

Luc. XI, 23. Veronen., Corbeien. et Vindobonen., adversum me; et ita S. Cyprianus pag. 270 et 316. Codd. Gat., Mm. et Brixian., adversus me.

Luc. XI, 52. Pro tulistis, Vercellen. habet abscondistis; Veron., absconditis; et ita S. Ambrosius in serm. 16, pag. 411.

0849C Luc. XII, 10. In Vercellen. post remittetur, ultimo loco additur illi; Veronen., Corbeien. et Vindobonen. habent ei; et ita S. Ambrosius in lib. I de Spiritu sanct. cap. 3, pag. 611.

Luc. XII, 20. Vercellen., animam tuam reposcunt, etc. S. Cyprianus, anima tua expostulatur. S. Augustinus in Collat. cum Maxim. Arian. episcop. tom. VIII, pag. 665, expostulatur anima tua. Cod. Vindob., repetunt a te animam tuam. Sanctus vero Augustinus in serm. 67 de verbis Evangelii Matthaei tom. V, part. II, pag. 120, repetunt animam tuam. Gat. et Mm., repetent, juxta textum Graecum.

Luc. XII, 11. Vercellen., nolite solliciti esse, quomodo rationem reddatis, etc.; Veronen., Corbeien. et Vindobonen., qualiter respondeatis, aut dicatis: et ita S. Ambrosius in lib. I de Spiritu sanct. cap. 4, pag. 613.

Luc. XII, 47. Mm. et Gat., multum; et ita S. Ambrosius in Enarr. in psalm. XXXVIII, pag. 858.

0849D Luc. XII, 58. Brixian., ne forte tradat te ad Judicem. S. Irenaeus lib. I contra Haereses tom. l, p. 104, ne forte te det Judici.

Luc. XIII, 16. Vercellen., non oportebat solvi a vinculo hoc, etc. S. Irenaeus, non oportuerat solvi ab hoc vinculo, etc.

Luc. XIII, 16. Veronen. non legit, isto, post, vinculo; et ita habet Ambrosiaster in Epist. ad Timoth. prim. pag. 292.

Luc. XIII, 17. Ante adversarii, omittitur omnes in Veronen. et Vindobonen. nec non in cod. Cant. Graec.

Luc. XIV, 21. Vercellen. et Veronen., in farina. S. Ambrosius in Exposit. Evang. sec. Luc. lib. VII, pag. 1455 et 1456, illud, in farina, notat esse Lucae; illud vero, in tribus mensuris farinae, asserit esse Matthaei; et ita tunc legebatur in Graec. codd. Vulgatis. Vide Millium hic. Corbeien. et Vindobon., in 0850A farinam; Gat., in farina satis tribus; Brixian., in farinae mensuris tribus.

Luc. XIV, 23. Veron., et compelle, intrent. S. Ambrosius, et compelle, ut intrent.

Luc. XV, 21. Gat. addit, fac me unum de mercenariis tuis; Mm., fac me sicut unum, etc.; Brixian., fac me sicut unum ex mercenariis tuis. Codices Graeci plures, multique ex Latinis, relati in Var. Lect. Millii, hoc loco similiter addunt, fac me sicut unum de mercenariis tuis.

Luc. XVII, 7. Veronen., regredienti. S. Cypr. in lib. III Testim. ad Quir. cap. 51, pag. 382, venienti.

Luc. VIII, 15. Post bono, deest et optimo, in Vercellen. et Veronen. Nec legitur in Sancto Ambrosio.

Luc. XVII, 12. Vercellen., in quendam vicum; Graecus, χώρην.

Luc. XVII, 29. Deest autem in Vercellen.; et ita S. Irenaeo lib. IV contra Haereses pag. 278.

Luc. XIX, 13. Veronen., talenta; et ita Lucifer Calaritanus, ex Matthaeo.

0850B Luc. XIX, 37. Pro discipulorum, Gat. habet discendentium; Mm., discendentes; Brixian., discentium. Quidam mss. libri relati in Div. Bibl. S. Hieron. habent, ut in Graec. Cant., descendentium.

Luc. XX, 35. Vercellen., quia utem; et ita S. Cypr.: cod. vero Vindob., hi autem, qui, etc.

Luc. XX, 35. Vercellen., digni fuerint; Corbeien. et Vindobonen., digni habentur saeculi illius, et resurrectionis; S. Cypr. habuerunt dignationem saeculi illius, et resurrectionis.

Luc. XXI, 20 Vercellen., ab exercitibus; et ita Graecus plurali numero legit, Ὑπὸ στρατοπέδων, id est, exercitibus.

Luc. XXI, 23. Vercellen., erit necessitas magna super terram, et ira populo huic; Graecus legit. Ἔσται γὰρ ἀνάγκη μεγάλη ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ὀργὴ ἐν τῷ λαῷ, hoc esi, erit enim necessitas magna super terram, et ira in populo.

Luc. XXII, 6. Vercellen., Veronen., Corbeien. et 0850C Vindobonen., sine turba. Graecum ἄτερ ὄχλου, sine turba, clam, sine populo, vel sine tumultu.

Luc. XXII, 26. Veronen., ut adolescentior; Gat., Mm. et Brixian., sicut jnuior; et ita antiqua Corbeien. Biblia, et S. Augustinus in Spec. de Evang. sec. Luc. tom. III, part. I, pag. 774, necnon in lib. III de Consens. Evangel. tom III, part. II, pag. 104.

Luc. XXIII, 11. Brixian., Herodes cum militibus suis; Graecus quoque, σὺν τοῖς στρατεύμασιν αὐτοῦ, cum militibus suis, nempe cum Comitatu suo: nam Hellenistae, στρατιὰν, et στράτευμα, usurpant pro quovis Comitatu.

Luc. XXIII, 28. Vercellen., nolite flere me, verum vos flete; Veronen. et Corbeien., nolite flere me, sed vos ipsos flete. S. Ambros. in lib. II de Poenitent. cap. 6, pag. 427, nolite me flere, sed vos ipsos flete.

Luc. XXIII, 45. Vercellen., intenebricatus est sol. Fere omnia Graeca exemplaria nunc habent, Καὶ ἐσκοτίσθη ὁ ἥλιος, et obtenebratus est sol. Quaedam alia 0850D vero ferebant, deficiente sole: observat tamen Origenes in Matth. cap. XXVI, tract. 35, pag. 128, col. 1, phrasim hanc, deficiente sole, deesse in optimis exemplaribus; et quae illam praeferunt, piam fraudem passam esse indocti alicujus Christiani, qui eam substituendam censuerit, perspicuitatis gratia: sive invidi cujuspiam, et dolosi, qui hanc sibi praebuerit occasionem struendi calumnias in Ecclesiam, quasi scilicet arguens Evangelistas, obtrudentes eclipsim alieno prorsus tempore. Utcumque autem res habuerit sese de Origenis exemplaribus, constat nulla fere modo Graeca exemplaria hanc lectionem servare. Legitur tamen in nonnullis Roman. Biblioth. codicibus. Et pene in omnibus, et obtenebratus est sol.

Luc. XXIII, 56. Vercellen. et Brixian., et sabbato quidem quieverunt; Graecus, ἡσύχασαν, quieverunt: idem verbum, quod dicitur Hebraeis charasch, significat 0851A silere, et quiescere, et praetermittere; et redditur a Graecis, ἡσυχάζειν.

Luc. XXIV. 21. Vercellen., ex quo facta sunt haec; Graecus, ἀφ᾽ οὗ, ex quo haec facta sunt.

Luc. XXIV, 38. Vercellen., Veronen., Gat., Mm. et Brixian., et quare cogitationes, etc. S. Ambros. in lib. de Joseph Patriarcha cap. 12, pag. 506, quare cogitationes, etc.

Luc. XXIV, 39. Vercellen., et pedes meos; quoniam ego sum; Veronen., videte ecce manus meas, et pedes meos; quia ego sum ipse; et ita S. Ambros. in loco citato. Gat. quoque et Mm., pedes meos, etc.; Brixian., quia ego sum ipse.

Luc. XXIV, 41. Corbeien., manducare; et ita S. August. in serm. 239, in dieb. Paschal. tom. V, part. I, pag. 997.

Marc. I, 25. In Veronen. adduntur verba, spirite immunde; in Gat. et Mm., spiritus immunde; in S. Ambrosii lib. III de Fide, cap. 14, pag. 517, immunde spiritus.

0851B Marc. VII, 19. In Vercellen., Veronen., Gat. et Brixian. deest vadit; et ita in S. Augustini Speculo de Evangelio secundum Marcum tom. III, part. I, pag. 764.

Marc. VIII, 31. Vercellen., et post tertium diem resurgere. Graeci quoque codices quidam legunt, tertia die resurgere, uti habet S. Matthaeus cap. XVI, vers. 21. Haec tamen antiqua lectio librarii est, verius dici putantis, Christum tertia die resurrexisse, quam post tres dies ab obitu.

Marc. VIII, 34. Veronen., si quis vult sequi post me; Corbeien., si quis post me vult sequi; Gat. si quis vult post me venire; Vindobonen. et Brixian., si quis vult post me sequi; et ita antiqua Corbeien. Biblia, et unus codex S. Augustini in Speculo de Evangelio secundum Marcum.

Marc. VIII, 34. Vercellen., abneget seipsum. S. Augustinus 0851C in Speculo de Evangelio secundum Marcum tom III, part. I, pag. 764, deneget seipsum; Veron., deneget se; Corbeien., abneget se sibi; Vindobonen., abneget se.

Marc. IX, 11. Vercellen., et Helias venien . . . primum, restituet omnia. Graecus, Ἡλιὰς μὲν ἐλθὼν πρῶτον ἀποκαθιστᾷ πάντα, id est, Helias quidem veniens primum restituet omnia.

Marc. X, 7. Vercellen., Gat. et Brixian., et adhaerebit uxori suae cum textu Graeco, προσκολλυθήσεται, etc.

Marc. X, 29. Brixian., relinquat; et ita S. Cyprianus in epist. 56, ad Thibaritanos, de exhortatione Martyrii pag. 128, et in lib. de Lapsis pag. 241.

0852A Marc. X, 30. Vercellen., accipiet; et ita S. Augustinus in lib. contra Adimantum Manichaei discipulum, tom. VIII, pag. 113.

Marc. X, 30. Post tantum, deest nunc, in Vercellen. Nec legitur in S. Cypriano, aut in sancti Augustini lib. contra Adimantum tom. VIII, pag. 113.

Marc. XII, 30. Vercellen., Veronen. et Vindobonen. pro et ex tota mente tua, habent ex totis viribus tuis; Corbeien. ex omnibus viribus tuis. S. Hilarius quoque legit viribus.

Marc. XII, 44. Vercellen., omnes enim ex eo, quod superfuit illis; et ita Graecus, Πάντες γὰρ ἐκ τοῦ περισσεύοντος αὐτοῖς, qui reddi potest, omnes enim ex eo quod superfluum illis.

Marc. XIV, 36. Vercellen, et Vindobonen., possibilia omnia tibi, omisso sunt. S. Hilarius quoque in lib. X de Trinitate tom. II, pag. 343, possibilia tibi omnia.

Marc. XIV, 36. Vercellen., hoc poculum. S. Hilarius in lib. X de Trinitate tom. II, pag. 343, hunc calicem.

0852B Marc. XV, 29. Gat., destruit . . . . aedificat; et ita unus Reginae Suecorum ms. liber relatus in Div. Biblioth. S. Hieronymi.

Ingentem Lectionum sylvam in hanc Epistolam intuli, editionis consilio jam explicato; ut codicum nempe nostrorum bonitas, non tam ex mira eorum antiquitate, tibi, cardinalis sapientissime, perspecta foret, quam ex iisdem locis, quos sum mutuatus a Patribus primae aetatis: ipsi enim fere numquam praecipuas nostrorum codicum lectiones non exhibent. Monumenta sunt veneranda (licet quandoque male librariis accepta), ac primum nitorem integritatemque non amiserunt. Cum ipsis ergo per te, 0852C protector eminentissime, ad Joannem V. accedo, eique me, et Gasparem fratrem germanum meum, commendatorem suum militiae D. N. Jesu Christi etiam atque etiam commendo. Ad regium solium, cardinalis eminentissime, non minus dignitas, quam dignatio Joannis Fidelissimi nunc Fratrem vocat, ut pro me opus offerat. Vale, cardinalis eminentissime, cui respondere officiis, etsi difficile est, perpetuo tamen studio, et singulari quodam observantiae genere, ut spero, satisfaciam.