Caput III. De Utilitate Editionis Antiquae Vulgatae, Et De Vetustate Ac Praestantia Nostrorum Mss. Codicum.

I. Juvat ad intellectum Scripturae; ad recitata a Patribus testimonia comprobanda; et ad manifestandam fidem Ecclesiae veteris. II. Ante octingentos aut nongentos annos scripti codices nostri; et in Monasteriis insignioribus conservati.

I. Utilem saepius esse interpretationem diversam ejusdem Scripturae docuit S. Augustinus de Doctrina Christiana lib. II, cap. 12. Etenim de multitudine 0066C Latinorum interpretum, postquam monuit lectorem, statim ista subjungit: Quae quidem res plus adjuvit intelligentiam, quam impedivit, si modo legentes non sint negligentes. Nam nonnullas obscuriores sententias plurium codicum saepe manifestavit inspectio, sicut illud Isaiae prophetae unus interpres ait: Et domesticos seminis tui ne despexeris (Is. LVIII, 7) : alius autem ait: Et carnem tuam ne despexeris: Uterque sibimet invicem adtestatus est. Namque alter ex altero exponitur; quia et caro posset accipi proprie, ut, corpus suum quisque ne despiceret, se putaret admonitum; et domestici seminis translate, Christiani possent intelligi, ex eodem verbi semine nobiscum spiritaliter nati: nunc autem collato interpretum sensu, probabilior occurrit sententia proprie de consanguineis non despiciendis 0066D esse praeceptum, quoniam domesticos seminis, cum ad carnem retuleris, consanguinei potissimum occurrunt, etc. Quod una Isaiae sententia demonstrat Augustinus, in promptu nobis est sexcentis ex Matthaei Itala versione exemplis evincere: quia quotquot sunt variantes in manuscriptis codicibus lectiones, tot fere inveniuntur expositiones contextus sacri: sicut illud Joannis Baptistae ad Judaeos: Et nolite dicere intra vos, Patrem habemus Abraham, obscurius positum in Vulgata hodierna, et in codice Corbeiensi veteris translationis, manifeste declaravit varians lectio San-Germanensis exemplaris: Et nolite praeferre vos, dicentes, Patrem habemus Abraham. Sensus itaque increpantis liquidus est, cum dicitur, nolite praeferre 0067A vos: nam illam tantum arrogantiam Judaeorum retundit Joannes, neutiquam genus ex Abraham deductum vituperans. Eamdem affert lucem huic sententiae Matthaei: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur, codex San-Germanensis; ubi legimus: Beati misericordes, quoniam ipsis miserebitur Deus. Potest enim quis Vulgatae lectioni hunc tribuere intellectum, ut qui hominum sui similium laborum miseretur, ejus quoque in laboribus et aerumnis constituti misereantur caeteri homines. Sed alius interpres docet misericordem quemque id ex sua misericordia expectare posse, quod ejus sine dubio Deus tandem miserebitur. Obvia sunt cuique in nostra, Matthaei antiqua Vulgata similium variantium lectionum exempla innumera: quare nullum 0067B aliud inpraesentiarum adjiciemus.

Multum etiam juvat editio nostra ad confirmanda recitata a. Ss. Patribus Scripturae testimonia, quae saepius vitiosa fuisse nonnullorum criticorum perversa asserit contentio. Tales audivi dicentes, incuriosos esse priscos doctores ecclesiasticos, utpote qui memoriter Scripturarum verba recitantes, nunc addant, nunc auferant, nunc ordinem perversum in eis sequantur. Quasi nihil ipsorum interesset quibus verbis proferrentur oracula Christi, et prophetarum, modo sensui et intelligentiae recitatio non nocuerit. Sed istiusmodi suspicionibus reclamitant exemplaria Italicae versionis, ac religiosos fuisse Patres in citandis divinis Scripturis probe demonstrant. Cum igitur apud ipsos plurimas legeris sententias textui hodiernae 0067C Vulgatae minime consentientes, non statim erumpas in vocem, eorum titubare fidem; clamitans, quia quod tui codices habent, id saepissime non habebant Patrum exemplaria; vel potius tui non habent codices, quod illi legebant passim. Sic Leo Magnus, et ante eum Hilarius, et Ambrosius legunt: Et tu Bethleem Judaeae, non est minima inter principes Juda: ex te enim exiet Princeps, qui regat populum meum Israel. Legebat Lucifer Calaritanus: Et nolite praeferre vos, dicentes: Patrem habemus Abraham. Chromatius Aquileiensis: Beati estis, cum vos persequuntur, et exprobant, et dicunt omne malum adversum vos propter justitiam, mentientes. Denique Cyprianus, et alii: Ego tibi dico, quia tu es Petrus, et super istam petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferorum 0067D non vincent eam, etc. Verum quid otiose, ista commemoramus, quando sufficienter a nobis alibi pertractata legantur. Consulat ergo curiosus lector annotationes nostras prolixas vernaculo sermone scriptas in versionem Italicam: et illico fateri cogetur summam esse utilitatem editionis Italae seu antiquae Vulgatae, ad vindicandam ab omni iniqua suspicione Ss. Patrum fidem in recitandis Scripturae sententiis.

Non mediocre istud emolumentum quoque nobis erit ex editione antiqua Latina, quod ex capitulis eidem praefixis, ac ex ipso contextu innotescat fides veteris Ecclesiae circa Eucharistiae Sacramentum. Neque vero dubitare fas est, et veram corporis Christi substantiam, et perfectam ejus oblationem in hoc 0068A mysterio fixam ratamque habuisse antiquos Patres ac fidelium plebes. Id enim non obscure indicavit capitulum 106 tertii indicis, quod his duobus verbis continetur, Oblatio ejus. Deinde in mss. codice Corbeiensi, post verba Christi: Hoc est corpus meum, addita sunt ista, quod pro vobis tradetur. Unde apparet, vetustiores Ecclesias, cum veram Oblationem, tum propriam Christi substantiam in sacramento altaris fuisse professas.

II. Antiquitatem nunc et praestantiam codicum nostrorum Manuscriptorum brevi sermone perstringam; res namque isthaec potius oculis testibus, quam argumentis percipitur ac demonstratur. Et utinam quot sunt in orbe christiano docti expertique homines, tot essent inspectores exemplarium nostrorum. 0068B Fallor, nisi ubique gentium testes accederent antiquitatis, quam prae se ferunt praedicti codices. Nec miretur quis meam confidentiam, quia ex praejudiciis virorum doctorum ortum in me habuit. Unum, vel duos profero testes V. C. F. Desmares, et Stephanum imprimis Baluzium, cujus consiliis et amicitia tanto felicius utor, quanto sincerum magis in eo pectus semper expertus sum, omnique tempore in amicos promptissimum. Is ergo usu et volutatione innumerabilium mss. codicum locupletissimae bibliothecae Colbertinae subactus, Corbeiensem nostrum Matthaei codicem ante octingentos annos scriptum esse mihi concessit. Nec immerito, cum sit in antiquis membranis exaratus litteris Saxonicis, vel Merovingicis: mixtam enim habet elementorum formam. 0068C De San-Germanensi exemplari eleganter descripto, vetustoque charactere, idem fuit judicium apud multos studiosos homines, in rebus sacris, ac in veteribus monumentis curiosos; quorum alloquiis, et familiaritate cohonestatus, videndos ipsis ac scrutandos non raro exhibui codices manuscriptos Italicae versionis. Sodales meos ac compresbyteros taceo monachos, quamvis nonnulli ex eis, nemine reclamante, consultissimi habeantur in hoc eruditionis genere. Sed nullus a seipso, aut a suis testimonium accipere solitus est. Demum, ut uno verbo absolvam, praesto sunt manuscripti nostri omnibus repraesentandi curiosis, qui de eorum probata vetustate dubitare voluerint.

Dixi conservatos fuisse codices nostros perantiquos 0068D Italae versionis in monasteriis insignioribus. Quod ita esse nullus inficias ierit, qui historiae ecclesiasticae ac monasticae mediocriter sit peritus. Priorem enim codicem ms. celebre monasterium antiquae Corbeiae in Francia servavit integrum et immaculatum. Alterum superstitem nobis tribuit monasterii hujus sancti Germani a Pratis bibliotheca vetustissima. Ambo hodie adservantur in eadem bibliotheca, Corbeiensis sub numerica nota 21, San-Germanensis autem sub numero 15, sed de codicibus manuscriptis hactenus.

Caeterum moneo lectorem, me nonnulla supplevisse in margine paginarum, quae vel incuria librariorum, vel interpretum imperitia male posita, aut 0069A omissa sunt. Multa correxi in secundo indice capitulorum, quia plurimis soloecismis foeditatem sui publice legentibus praebebat. In tertio indice numeros apposui vulgares ad distinctionem cujusque capituli. His ergo fruere benevolus, et aequi bonique consule primam Italicae versionis editionem; in qua timeo, ne mihi multa exciderint propter scriptionem totius fere operis properatam. At cum plerique eruditorum vehementer impellentium ad finem editionis in causa sint, cur properato opus esset, veniam ipsi tribuant lapso, et inculto sermoni, quem limare mihi non licuit.

 

 

0069A