CAPUT IV.

De ordine generationis membrorum animalium in ovis, sive sint ova avium, sive ova aliorum animalium.

De generatione autem avis in ovo sufficit hic scire, quod primum membrum quod in ovo generatur, est cor ex quo producitur magna vena: et ex illa fit ramificatio aliarum venarum in duos umbilicos, quorum alter procedit ad telam continentem animal, quae est sub tela testae: et alter procedit ad citrinum interius. Per unum igitur istorum umbilicorum accipit pullus cibum ex citrino : et citrinum est in tempore cubationis multum valde, eo quod humectatur propter calorem, et diffunditur sicut cera mollificata: oportet enim esse hoc tunc humidum, eo quod est cibus membrorum tenellorum, qui non possent cibari nisi humido, sicut et membra aliorum animalium non nisi humido in prima cibantur generatione: principium enim ejus quod vivificatur in ovis et arboribus, est aliquo modo simile. Utraque enim recipiunt cibum et incrementum ex materia continuata cum eis. Alter autem umbilicus, sicut diximus, extenditur et continuatur ad telam quae continet pullum : et haec assimilatur secundinae. Dispositio autem citrina est sicut dispositio matricis a qua cibatur embryo qui est in matrice : quia enim ova postquam ovata sunt, cibum a ventre avis recipere non possunt, oportet quod natura det eis partem convenientem ad cibum. Tela autem exterior in pullo quae continet ipsum, est sanguinea, eo quod dispositio ejus est sicut dispositio matricis : quae autem in circuitu citrini est, est sicut secundina. Testa autem ovi assimilatur telae circumambienti matricem et quasi coopertorium quod cooperit embryonem et matricem : quoniam embryonem oportet esse in matrice ut cooperiatur. In animalibus autem generantibus et concipientibus animalia ponitur matrix in anteriori parte ventris. In ovantibus autem e contra est in interiori. In ovis autem est sicut si quis dicat, quod matrix est mater, et quod ex citrino cibus est embryonis qui est ex matre, propter hoc quod cibus talium in matre non potest manere. Cum autem creverit pullus, diminuetur umbilicus, eo quod animal jam debet exire de ovo : residuum autem umbilici quod pervenit ad citrinum, exit ultimo : oportet enim natum animal protinus cibum habere, quem quia ex matre non potest habere, sicut alia animalia lac habent, nec statim valent cibum quaerere, oportet ipsum aliquid cibi in citrino juxta umbilicum retinere: propter quod erit etiam procurante natura citrinum intra animal cum umbilico. Secundum ergo hunc modum generantur animalia quae generantur ex ovis completis, quae ovantur ex avibus vel quadrupedibus animalibus : haec enim sunt apparentia et manifesta visui in animalibus magnis, in parvis autem latent propter parvitatem corporum eorum. Amplius genera piscium multa faciunt

ova incompleta propter causam quam superius diximus. Celeti autem secundum omnes species suas ovat ovum intra uterum completum, et extra uterum parit animal, praeter id quod ranam quidam vocant, quae est hujus generis. Haec enim species ovat extra uterum tantum ovum unum completum: et causa hujus est natura et dispositio sui corporis. Caput autem hujus animalis multiplex est ad residuum sui corporis, et caput ejus est spumosum : propter quod intus non potest habere pullos, nec possent exire si essent intus. Ova autem omnium animalium quae natura celeti similantur, sunt mollia, nec desiccari et indurari possunt extra: eo quod sunt ovis avium frigidiora, et ideo remanent sic mollia. Ova autem ranarum sunt dura fortia propter salutem qua iudigent exterius. Generatio autem pullorum qui fiunt ex ovis ranae, et ex ovis quae extra complentur, et quae complentur intra, est in communi eadem.

Sed inter ova istorum modorum animalium, et ova avium est diversitas, eo quod in ovis istorum animalium non est umbilicus qui extendatur et perveniat ad secundinam quae est sub tela continente ovum. Et causa illius est, quia ova horum animalium non habent testam duram, eo quod non indigent: testa enim dura non est nisi propter ovorum Custodiam : et ideo non est nisi in ovis quae exeunt ex utero: et habent haec ova testam duram propter multos modos occasionum quae evenire possunt. Differunt autem haec ova horum animalium, quod formatio pullorum est in ovantibus intra de extremitate inferiori ovi, ubi est sphaericum habens polum: sed in ovis avium generatio pulli est ex parte ovi acuta, in qua parte ovum continuatur cum matrice. Causa autem istius diversae generationis est, quia ova avium ante formationem pullorum separantur omnino. Haec enim animalia licet ovent ova completa, non tamen continuantur cum matrice : et in ultimo usque in finem manet umbilicus ovi cum matrice continuatus sicut in ovis completis. Ova enim incompleta sunt in pellicula, sicut superius diximus: nec quodlibet ipsorum umbilicum habere potest: et in hoc haec ova similantur ei quod in forma animalis emittitur de matrice: haec enim etiam propter umbilicum adhaerent matrici usque ad ultimum impraegnationis quod est tempus partus. In quodam tamen modorum celeti sicut in specie ranae marinae, sicut superius diximus, fit emissio ovi quando interius fuit completum.

Quaeret autem aliquis, quae sit diversitas generationis avium et piscium secundum formationem ovorum vel animalium ex ovis, et modi quem diximus esse celeti ? Ex quo enim quodlibet istorum animalium generatur ex ovo, oportet inquirere diversitatem hujus generationis.

Ad hoc autem dicimus, quod ova ipsa diversa sunt secundum humores in eis contentos. Album enim et citrinum sunt distincta in ovis avium : sed non sunt distincta in ovis piscium, sed potius permixta : propter quod etiam nihil prohibet, quin etiam prima creatio animalium sit modo contrario ex his ovis : ovum enim celeti non quidem est fixum, sed potius continuatum ad locum matricis interius in opposito loci inferioris ubi erit animalis generatio. Cibum autem haec ova attrahunt leviter a matrice : et hoc patet in ovis a matrice non divisis. Ova enim quorumdam modorum celeti non divisa inveniuntur a matrice, sed potius continuata cum parte quae posterius est in matrice : vadunt enim ad partem inferiorem, ut ubi generetur ex eis animal. Et hoc est in ovis : quoniam quando completur generatio animalis quod est in eis, subito absolvuntur a matrice : eo quod humiditas quae fuit in ovo tracta a matrice, jam consumitur, et

quasi consumpta est : et tunc separantur simul ovum et animal.

Ex his autem quae superius diximus, patet quod viae ovi per quas trahit nutrimentum, sunt sicut viae embryonis qui est in matre. Hoc autem praecipue accidit in specie animalis quod hahabe Graeci vocant, et in specie quae vocatur hiniloth. Sic ergo diversificatur piscium et avium generatio propter causas quas diximus. Alia autem quam diximus, fere secundum eumdem modum accidit ovantibus. Umbilicus enim qui venit ad citrinum, est in ovis piscium sicut in ovis ovium : sic enim est in omnibus ovis piscium : sed in ovis eorum non est una pars alba et alia citrina, sed totus humor est unius coloris, et ex eo cibatur animal : et cum incipit humor consumi in spiritum, oritur circa ipsum circumquaque.

Secundum ergo hunc modum perficitur generatio ex ovis ovantium interius ova completa et generantium extra animalia. Alii vero pisces ovant extra ova incompleta praeter solam ranam marinam, sicut jam ante diximus. Animal quod est quatuordecim pedum unam solam habet duplicationem quae est ad domesticum, et habet parvam aliam duplicationem in extremitate quae est ad silvestre. Causam autem hujus superius jam diximus, ubi de membris marinorum locuti sumus .

Generatio autem pullorum ex omnibus istis piscium ovis, erit secundum unum communem modum, sicut est unus communis modus generationis ex ovis ovantis interius, et extra parientis animal. Haec autem omnia ova cito crescunt post emissionem ipsorum : et augmentum et incrementum ipsorum est ad similitudinem incrementi vermium. Animal enim generans vermes, generat eos valde parvos : et deinde enixi crescunt per seipsos. Causa autem hujus incrementi est similis incremento fermenti : parvum enim fermentum crescit in magnum, eo quod siccum quod est in eo, infunditur humido, et impletur tunc illa humiditas. Hoc autem quod potissimum creat et format vermes, est calor animae quae est in humido : incrementi autem fermenti causa, est calor qui est in fermenti humiditate. Causa ergo propter quam crescunt ova est, quia humiditas eorum est sicut humiditas fermenti : pulli enim piscium intra matricem compleri non possunt propter multitudinem ovorum et stricturam matricum. Parva enim sunt ideo quia multa sunt : sed hoc habent, quod cito crescunt, aut cito corrumpuntur. Quamvis autem multa corrumpantur, non officit, quia ex plurimis ovis necesse est multa proficere. Ideo enim sagax natura in piscibus multa facit ova, et per multitudinem recuperat id quod ex ipsis corrumpitur propter hoc quod sunt extrinseca non habentia testas duras. Quaedam tamen genera piscium crescunt antequam ovent, sicut genus piscium quod vocatur aculeum: hoc enim a natura tantum augmentat ova in magnitudine, quantum diminuit ea in numero : et ideo hoc genus est paucorum ovorum.

Causa autem propter quam cito exterius ova augentur, dicta est.