CAPUT IV.

De modo et causa generationis halzum quae sunt ostrea conchilia.

Modi autem animalium quae durae testae vocantur, fere habent arborum et plantarum generationem : non enim generantur per coitum : et omnes modi hujus generis animalis in superficie terrae generantur, sicut etiam vapores ad superficiem terrae venientes causa sunt generationis plantarum, sicut in aliis libris physicis determinatum est : nec habent diversitatem nisi in hoc quod dicitur et verum est, quod humidum terrestre est propinquior materia vitae siccae, sicut est lumbricorum terrae et hujusmodi animalium quae multum sunt sicca in effectu, licet actu sint humida. Humidum autem aquae propinquior est materia vitae conchiliorum et testeorum animalium : quoniam arbores non habent tantum de vita sicut ista animalia, eo quod habent vitam occultam : animalia autem praedicta habent vitam manifestam : et ideo qualis est coparatio arboris ad terram, talis est comparatio eorum quae sunt durae testae ad humidum aqueum : quoniam arbores ad terram comparatae, sicut conchi- lia quae Arabice halzum vocantur agreste,si aliquod est halzum agreste, et vice versa halzum sive conchilia sunt sicut arbores aquosae quoad materialis principii participationem, propter hanc causam haec animalia manent et creantur in superficie terra aquosae, sicut plantae radicantur in terra sicca. Natura enim humida immixta terrae, convenientior est formationi horum animalium quam terra.

Maxime autem animalia marina sic manent in terra : quoniam, sicut longe superius diximus, aqua terrae quam potant est dulcis : et ideo oportet ut per superficiem terrae coletur; et ideo hujusmodi ostrea conchilia in terra manent infixa sub aqua : propter quod etiam lacubus stantibus nullum est calidum animal habens sanguinem, nec potest generari aliquod animal in quo vincat salsedo. In aqua vero dulci pauca sunt hujusmodi animalia quae sunt sicut mollis testae et durae testae et malachie. Horum enim omnium animalium natura est frigida, nec sanguinem habent: et ideo aliquando quaedam horum inveniuntur in lacubus quae assimilantur parvis maribus et in locis ad quae exeunt fluvii : ad haec enim exeunt quando quaerunt calorem et cibum hujusmodi animalia : sed in mari generantur hujusmodi animalia humida corpulenta plusquam in aqua dulci, eo quod natura maris est calida, et habet communicationem in partibus cum omnibus elementis quae miscentur in corporibus animalium, hoc est, cum terra, humido aqueo, et humido ventoso, et spirituali aereo. Rationabiliter enim dictum est in libro de Plantis, quod plantae communicant cum terra : animalia autem aquosa de quibus diximus communicant cum aere. Et in modis istis participandi virtutes elementorum dictas mira et multiformis est diversitas secundum magis et minus, et propinquius et remotius.

Genus vero elementorum quartum est ignis, quod etiam contrarium est dictis elementis, eo quod est subtilissimum

corporum specie, habens caliditatem vehementer activam, et destructivam, non debet inquiri in hujusmodi locis generationis animalium : quamvis tamen sit in ordine loci suae speciei attributo, qui est locus ignis. Ignis enim est quartum elementum : sed forma et species ignis secundum se non apparet omnino in loco generationis animalium et plantarum: formam enim habet propriam, per quam separatur ab aliis elementis. Non ergo apparet in loco medio qui est locus generationis, nisi in forma alicujus mixti corporis. Omne enim corpus quod sic ignitur, antequam igniatur, rarescit, et accipit formam quae est sicut aer, aut sicut fumus : aut si non vaporat, nec resolvitur, videtur sicut materia terrena, ignita et calefacta, sicut ignis apparet in lapide ignito.

Sed quaestio de generatione horum animalium non eget de inquisitione naturae ignis : sed potius oportet quod dispositionem lunae in effectibus suis inquiramus : quia natura lunae magnam habet communicationem cum substantia terrae, secundum quod terra locus est generationis : et ideo etiam umbra apparet in luna, quia magis est vicina naturae terrae quam aliae stellae. De natura tamen et dispositione lunae considerandum est in alia scientia, quae est altera pars astronomiae, in qua quaeruntur effectus caelestium in corporibus terrenis. Sed quod hic sufficit, est quod sciamus quod terminatio materiae quorumdam ostreorum durae conchae erit per se sine coitu maris et foeminae, ex solo lunae et caelestium effectu. Quorumdam autem ostreorum terminatio erit per aliquam virtutem exeuntem ab ipsis ostreis, non tamen per coitum, sed per virtutem seminalem immixtam in materia quae adhaeret ostreis, sicut patebit in sequentibus: multoties autem sustinetur et terminatur ad esse per se primo modo.

Et hi duo modi generationis inveniuntur in arboribus, quarum generationi dicta ostrea propinquam habent generationem. Arborum enim quaedam per se, quaedam vero ex seminali virtute generantur: et harum quaedam generantur ex stipite quodam arboris, et quaedam ex ramis decisis et plantatis sicut allium. Ostreum autem quod vocatur hom Graeco sermone, secundum hunc modum generatur ex diversis partibus alterius, et ideo primo generatur parvum, et postea magnificatur. Ostreum autem quod dicitur kirokem, et barcora quae vocantur purpura et murex apud nos, et alii quidam modi ostreorum, ex superfluitate generantur. Superfluitatem autem voco mucilaginosam materiam, quae in circuitu adhaeret dictis ostreis. Sed tamen verum isti modi omnino non habent, sed potius per virtutem formativam quae cum virtute lunae ingreditur illam superfluitatem mucilaginosam, subito videntur multa ostrea non parva sicut ex semine nata, sed mediocris quantitatis progenerari: et postea deficiente luna cum aliquo desiccante hujusmodi superfluitatem deficiunt haec ostrea, ita quod quasi omnino non apparent, nec inveniuntur. Contingit ergo istos modos non per se generari, sed potius ex superfluitate ostreorum aliquorum, sicut diximus: et postquam aliqua sic generata sunt, subito ex superfluitate natorum producitur multitudo ostreorum quae per se sine coitu ex superfluitate mucilaginosa generantur.

Amplius omne sic generatum non videtur generari nisi in terra sub aqua maris vel juxta mare. Generantur enim haec omnia ex humido mucilaginoso admixto cum luto aquoso : quod enim primitus de tali materia exit, est subtile dulce, et illud primo continetur et sustinetur a calore terminante, et circumstante materia glutinosa terrestri, quod intus remanet de superfluitate, accipit formam ostrei: nec generatur aliud nisi quod secundum dignitatem materiae putrefactae per digestionem caloris proportionatum est illi materiae : eo quod omne quod generatur, ex convenienti sibi principio ge-

neratur, sicut supra diximus. Non enim in talibus potest esse generatio totius ex toto sicut fit in generatione univoca, sicut quando totus homo secundum materiam et formam ex toto homine generante secundum materiam et formam generatur: sed potius in istis fit sicut in artificialibus, in quibus pars generati est ex parte generantis, quia forma artificiati est ex forma artificis, sed non materia ex materia. In artibus enim sic est, quod ex superfluo, ut ita dicam, artis in forma factiva artificiati fit artificiatum quam in ipsum inducit artifex. Similiter autem natura in semine ponit suum superfluum, in quo est virtus et materia ipsius virtutis. Imitando autem haec principia, generantur haec animalia ostrica conchilia ex se in simili materia et imperfecta simili virtute in terra et humido aqueo commixto cum terra: eo quod in tali terra est pars aquae commixta, et in aqua tali commixta est pars aeris, et in eis est calor ignis et caeli sicut in vaporante aerea natura: et est etiam calor animae per hoc quod haec superfluitas adhaeret animali, et ex illis principiis generantur ostrea conchilia, sicut diximus. Et per similia generationis principia generantur etiam arbores tam in terra quam in aqua.

Amplius aliter dicentes de natura eadem dicimus, quod omnes hujusmodi superfluitates materiales plenae sunt virtutibus, et ex illis cito continentur et terminantur ad formam per virtutem illam, videlicet per spiritum extensum in corpore materiae illius: sicut etiam diximus virtutem spermatis extendi in gutta foeminae in formatione embryonis. Haec autem virtus retinetur intra materiam per viscositatem, et incipit diffundi quando calefit humor materiae et impletur vento spirituali per quem fit sicut spuma: tunc enim statim incipit virtus convertere et terminare et formare materiam.

Amplius inter modos ostreorum est diversitas causata ex diversitate materiae et virtutis et loci in quo generantur. Quidam enim modi ostreorum sunt nobiliores, et quidam sunt ignobiliores : et hoc, sicut diximus, erit in eis propter virtutem animae retentam in eis a principio, quae est virtus formativa ipsorum, et propter locum, et propter corpus quod est materia ipsorum : corpora enim in quibus primo oritur et retinetur ista virtus, sunt causa istius diversitatis. In mari autem multa pars terrestris est adusta quae continet ista animalia,et induratur circumquaque circa ea, et congelatur siccitate maris et calore, et fit testa dura, sicut congelantur cornua in animalibus et ossa, et quasi indurantur primo calido indurante et exsiccante, et post a frigido comprimente, ideo non liquescunt vel mollificantur in igne.

Amplius nullum omnino horum anilium umquam visum est coire, nisi genus id quod Graece dicitur kakilion: et est quoddam genus limacissive tesludinis mobilis motu processivo : et tamen de illo etiam non est certificatum utrum generatio istius ejusdem sit a coitu aut sine coitu.