CAPUT II.

De vera causa differentiae maris et faeininae secundum doctrinam Aristotelis et aliorum Peripateticorum.

Ad veritatem autem rei accedentes comprehendere debemus causam ex propinquioribus rei principiis. Superius autem jam determinavimus dispositionem membri cujuslibet cum causae declaratione quae facit membrum esse hoc quod est. Et secundum ea quae determinata sunt, erit mas distinctus a fortitudine alicujus virtutis, et foemina causabitur a debilitate ejusdem virtutis.

Secundum hoc igitur dicimus, quod sperma virtuosum potens bene materiam cui advenit digerere et terminare per formationem quae est in ipso, quae generationis est principium. erit procul dubio causa maris in concepto. Dico autem principium et non materiam ex qua erit corpus in similitudine generantis, sed potius principium movens et formans materiam. Si enim hujusmodi motum potest per se perficere, aut adjutorio quorumdam aliorum, ita quod ipsum sit operans et terminans : materia enim foeminae quae descendit ab ipsa, est quasi pa- tiens et non agens. Si autem sic est, et jam scimus ex his quae in quarto Meteororum tradita sunt, quod bene digestum et terminatum, non digeritur nisi per calorem necessario, et in maribus est materia melius digesta et terminata, oportebit necessario quod mares in quantum mares, sint calidiores faeminis in quantum sunt foeminae.

Amplius aliquando foeminae quorumdam animalium forte infirmatae erunt multi menstrui ex frigore et debilitate quae accidunt eis, et non propter calorem : et ideo decepti sunt quidam opinantes foeminas calidiores esse maribus, ex eo quod menstruum accidit faeminis et non maribus : dicunt enim hi menstruum non accidere nisi propter abundantiam sanguinis et caloris foeminarum supra mares. Errant autem sic dicentes, eo quod non omnis sanguis secundum unam et eamdem dispositionem calidus esse dicitur. Opinantur tamen bi, quod omne humidum sanguinei coloris existens, sit calidae naturae, non distinguentes subtili consideratione inter sanguinem clarum mundum, et alium sanguinem non clarum neque mundum. Sanguis enim clarus mundus generatur ex cibo optimo bene digesto : et per hunc modum digestionis exit cibus paucus bonus in ultima digestione ex multo cibo non completo et non assimilato.

Hoc autem manifestatur in operationibus fructuum pepanorum, in quibus ex multo succorum cibo valde parum elicitur ad fructus formationem et digestionem. In omnibus enim hujusmodi cum cibus ultimus ultima digestione completus, comparatur ad primum cibum, erit valde modicum et purum id quod ultimam passum est digestionem, quod sicut purius eliquatum est ex multo cibo. Similiter autem accidit corporis : membra enim corporis ab invicem recipiunt secundum proportionem decoctionis, et cibus in membro primo minus, in sequenti autem plus, et in tertio adhuc plus : in ultimis autem optime est decoctus : et sic

in ultimo decoctionis erit cibus valde paucus et mundus : et hic est.sanguis in habentibus sanguinem : in his autem quae carent sanguine, erit humor conveniens sanguini et vicem ejus habens. Et non potest iste ultimus cibus esse semper aequaliter digestus, neque aequaliter fortis, sed pro certo secundum eventum digestionis erit aliquando fortis virtutis, et aliquando debilis. Et omnino in eadem dispositione est superfluitas munda quae exit ab isto humore in substantiam spermatis. Omnis autem virtus operans vel agens aliquem actum vel debens agere, accipit instrumentum quo paucioribus et compendiosioribus potest illam quam secundum naturam habet explere operationem. Sperma igitur fortioris virtutis quod in marem format materiam, dat necessario membrum conveniens coitui masculino : et sperma debilius quod in foemina m format materiam, dat matricem foeminae ad materiae susceptionem quae formabilis est in conceptum. Per hunc enim modum unum sperma traducitur in aliud sicut masculinum suum semen projicit in foemininum : et ad hoc membra coitus in utroque sexu habent convenientiam. Hac ergo necessitate mas habet instrumentum sibi conveniens, et foemina habet aliud proportionaliter per oppositum modum illi respondens. Hoc autem quod in foemina est matrix, et in mare est aliud quod aptitudinem habet sperma ponendi in matricem, nisi sit in valde paucis in quibus foemina membrum habet quod ponitur in corpore maris: eo quod frigidum valde est animal illud, et sperma suum currere non potest : et ideo oportet quod quasi hauriatur a foemina sicut ex cisterna quadam.

Scimus autem jam ex multis praehabitis in hac scientia, quod natura omni membro officiali simul cum forma virtutem dat qua perficiat officium ad quod est secundum naturam. Natura enim in omnibus facit melius : melius autem quod potest esse, est ut officialia membra sint talis dispositionis qualis dicta est. 0m- nia enim loca et figurae membrorum sunt distributa secundum virtutes congruas sibi ad officia sua peragenda. Similiter autem virtutibus perfectae sunt superfluitates exeuntes ab eis. Dico autem superfluitates quae superabundant ex eo in quod virtutes suas membra impresserunt, non eas quae abjiciuntur ut corruptae. Quod autem membra sint completa virtutibus, et sint necessaria ad operationes, probatur inductione omnium membrorum : non enim completur visio sine oculis, neque oculus est aliquid in ratione oculi sine visu, et idem est de aliis membris. Scimus autem per antecedentia, quod complementum creationis et formationis ventris et vesicae et omnium membrorum his similium, non est nisi per convenientiam exitus superfluitatis ab eis : et ad hoc habent virtutes.

Amplius dudum in aliis libris physicis probavimus, quod ex eisdem est generatio et nutrimentum et augmentum. Oportet igitur, quod omne membrum talem habeat in se cibum, a quo nutriatur, qualis est ille vel fuit a quo generatur vel generatus est : et hic cibus in membro est superfluitas membri similis a qua generatum est: et ex quo est similis illi, potest etiam haec superfluitas in generatione tali alterum perficere membrum.

Nec obstat hoc quod opinati sunt quidam, quod nutrimentum est e contrario, et non ex simili : hoc enim secundum alium modum est verum. Contrarium enim accipitur duobus modis, quos alibi determinavimus : contrarium scilicet in principio decoctionis, vel in fine. Si enim omne quod corrumpitur, transmutatur ad contrarium, et omnis alteratio corruptio quaedam est, oportebat alterationem esse motum de contrario ad contrarium. Decoctio autem est alteratio cibi, et ideo est de contrario ad contrarium : et sic in principio est dissimilis, in fine autem similis et conveniens.

His autem rationibus ex alibi determinatis sic suppositis, dignum est ut majori et certiori declaratione declaretur cau-

sa propterquam quiddam eorum quae in matrice generatur, efficitur mas, et quiddam foemina. Causa autem pro certo est, quod quando id quod est primum et principium motus, cujus motus est digerere et terminare et formare materiam concepti, est debile et vincere materiam perfecte non poterit, eo quod debilitatur in digerendo propter imbecillem calorem quem habet, et non poterit ad formam formativae quae in ipso est, formare embryoncm, necessario materia concepti transmovetur in aliquid 'contrarium primo formanti in eadem specie tamen exitens. Hoc autem non est nisi complexio faeminae : quia foemina, sicut ostendimus, contrariae complexionis est mari: id enim quod est in matrice, propter formae unitatem, erit necessario aut mas, aut foemina. Quia autem hi duo sexus diversas habent virtutes, oportet necessario, quod instrumenta virtutibus contrariis respondentia sint diversa.

Amplius cum aliquod de principalibus membris alteratur in complexione, necesse est totum corpus in virtute alterari, eo quod aliquo modo totum corpus sustentatur a membro principali. Oportet igitur, quod ad alterationem membrorum genitalium totum alteretur animalis corpus, et sint contrariarum complexionum corpora maris et foeminae. Hujus autem signum est quod hoc cognoscere facit, quod cum aliquod animal castratur, mutatur complexio ipsius in toto corpore, ita quod inter castratos et foeminas secundum complexionem modica est differentia. Causa autem est quam diximus, quod videlicet quaedam membra sunt principalia in corpore, et quaedam sunt secundaria. Mutatis autem principalibus, multa de consequentibus mutari est necesse. Mas autem in omni genere animalium est naturae et virtutis principium, sicut dicit Pythagoras. Mas autem vocatur, qui potest perfecta potentia naturae. Foeminae autem attribuitur debilitas et adjutorium operationis naturae per materiae administrationem. Fortitudo autem et debilitas non causantur, nisi per digestionem et indigestionem caloris naturalis et animae virtutem habentis, terminantis et complebis cibum ultimum : et sic ex calore hujusmodi in superfluo cibi ultimi causatur differentia sexus in his quae generantur.