De Libro Genesis .

CVI. — In principio fecit Deus coelum et terram (Gen. I, 1) . Si coelum in principio fecit, et terram, coelum autem firmamentum est, sicut in subjectis apparet; non est verum, quia prior lux facta est, et sic firmamentum: aliud enim coelum significare non poterat, quia facturam mundi describit Deo operante perfectam. Propterea enim quod diversis opinionibus homines fallebantur in causa mundi. Moyses Deo se inspirante ostendit quae esset ratio mundi. Quibusdam enim videbatur initium non habere; aliis initium quidem habere, sed ab Angelis quibusdam fabricatus esse; nonnullis vero factus similiter, sed a Sacla quodam, qui est et Deus potestatis adversae: pauci autem de origine, veritatis traducem sequentes, Deum opificem ejus asserebant. Horum ergo causa qui diversitatis falsa opinione trahebantur, coactus est Moyses quae esset causa hujus vera ostendere; ne filii Israel erepti de potestate Aegyptiorum, a falsa tamen intelligentia eorum liberati non essent. Ipsi enim inter caeteros magis erroris studium sequebantur: hi enim antiquitus prae caeteris vanae philosophiae operam dabant. Denique Moyses per id, quod a filia Pharaonis adoptatus videbatur, eruditus est omni sapientia Aegyptiorum (Act. VII, 22) . Quid est ergo quod dicit, In principio fecit Deus coelum et terram? Si enim firmamentum significat secundum quod supra ostendimus, 2317 videamus quid dicat. Arbitramur, quia Moyses ut omnem errorem inferioris creaturae auferret, et impensarum facti mundi; in principio substantias ipsas, ex quibus mundus constat, factas esse significavit; quia si hoc tacuisset, aeternae forte putarentur esse substantiae, Deo jugabiles aestimatae: ut qui hujus rei testimonium recipit, ambigere non possit factum esse mundum, quando substantias, quae ad impensas mundi profecerunt, initio subjectas fatetur. Igitur In principio fecit Deus coelum et terram, id est supernam et infernam substantiam. Superna est, qua constat coelum; inferna autem concretio est quaedam faeculenta, quae profecit in aridam quae dicitur terra, et tenebras. Unde dicit in Isaia propheta, Ego Deus, qui feci lucem, et creavi tenebras (Isai. XLV, 6, 7) . His ergo creatis, fecit simul substantiam; hoc est, aquam, tenebras, et terram ante tempora: tempora enim sub firmamento sunt. Firmamentum enim, sicut quibusdam videtur, glacies est aquarum. Et ideo firmamentum dicitur, quia concretis divinitus aquis firmatum est, quod ab occulendo vel celando appellatum est coelum. Itaque propterea quod aqua majus sit elementum, prior est significata, quia pars ejus profecit in cameram mundi. Terra autem pavimentum: quae quidem et David a Spiritu sancto creata fatetur. Ait enim, Et aquae quae super coelos sunt, laudent nomen Domini. Quia ipse dixit, et facta sunt; ipse mandavit, et creata sunt (Psal. CXLVIII, 4, 5) . Post haec ergo elementa, ante compaginationem mundi, fecit Deus lucem, ut opera ejus in lucem procederent, quae lux modo disposito, cursum diei explevit. Facta est nox juxta diei modum, quae similiter impleto modo spatii, illuminata est adventu luminis matutini: et sic impletus est primus dies, cum coepit secundus; nox enim diei deputata est, ut simul dicantur unus dies: propterea enim, quod subjectae sunt tenebrae lumini, auctoritate carent, nec possunt numerum facere. Triginta etenim dies una luna appellantur, cum secum habeant noctes. Itaque lucis ministerium, quo spatium consumit sibi decretum, dies nuncupatur. Tenebrarum autem substantia antequam illuminetur, nox appellatur. Spatium autem illud, quod inter occasum et ortum est, nox est. Non enim tenebrae faciunt noctem, sicut et lux diem; quia tenebrae manent in sua natura. Lucis autem accessus facit diem, et discessus noctem. Non immerito ergo subjecta est nox diei. Luce ergo facta, et cursu duodecim horarum impleto, totidemque et noctis spatio peracto, aequinoctium fuit in primo die: et exinde coepit dies increscere super noctem tribus scilicet mensibus, qui sunt tempus veris. Ex eo deinde augmento suo minuitur dies aliis mensibus tribus, qui sunt tempus aestatis. Et iterum fit aequinoctium, ita ut ex eo nox increscat supra diem aliis mensibus tribus, qui sunt tempus autumni. Et incipit iterum nox de magnitudine sua, qua supergreditur diem, minorari usque ad finem quarti temporis, quod est hiems. Et fit aequinoctium primi temporis, quando Deus mundum creavit, qui dies intelligitur esse undecimus calendas aprilis, quando primus dies Paschae est, id est primus dies primi mensis. In Lege enim mandatum est, ut decima die primi mensis vespere praepararent se ad Pascha faciendum quarta decima mensis die, id est, ab undecimo. Jam enim vesper decimi diei in undecimum lucet, ut ab undecimo calendas aprilis initium esset primi mensis. In principio etenim facta luna fuit quarta decima, quia omnia plena sunt facta: adde triduum a decimo vespere, et hi sunt tres dies ante luminaria qui fuerunt, ut undecimo calendas aprilis factus sit mundus; quia numerus lunae ab undecimo venit ad quartum decimum, cui Paschae primus mensis integer est attributus, ut in Pascha die solemni neque extra undecimum calendas aprilis sit, neque extra lunam quartam decimam, quia undecima mundus factus est, quarta decima autem luna majori lumine clarior factus est. Inter principium ergo et claritatem qua illuminatus est mundus, Salvator noster et passus est et resurrexit; quia quarta decima luna passus est, et primo 2318 die resurrexit, qui ideo dominicus dicitur, quia ipsum Dominus fecit, qui multiplicatos menses fecit, et tempora, et annos. Ut autem uno atque eodem modo minime celebretur, cursus facit lunae in decrementis et crementis. Terra autem erat invisibilis et incomposita. Manifestum est, quia terra, postquam facta est, invisibilis erat et incomposita: tegebatur enim aquis, ideo erat invisibilis; incomposita autem ideo, quia cum esset fluxa, non erat apta ad culturam. Et tenebrae erant super abyssum. Tenebras dicit fuisse super abyssum, id est, super immensam ex omni parte aquam. Et spiritus Dei superferebatur super aquam (Gen. I, 2) . Hanc aquam quasi summitatem significat, super quam spiritus Dei quia superferebatur, ostendit, ut tenebras super infinitam profunditatem fuisse significet. Spiritum autem Dei super aquas, quia ubi spiritus Dei erat, obscuritas non erat; quantum enim poterat, illuminabat aquam. Abyssum autem, id est immensam profunditatem illuminare non poterat: hoc est, superiores aquas illuminabat, et subter erant tenebrae, et super abyssum. Idcirco autem hunc Dei spiritum dicit, non quia sanctum hunc intelligi vult Spiritum, sed eum super creaturam hylicam spiritualiter vult intelligi, totum autem Dei esse significans, Dei hunc, qui super aquas ferebatur, spiritum vocat, ut pravam asseverationem convellat, qua quidam utuntur, dicentes aliquid esse quod non sit Dei. Nam nec ordinis, nec rationis est, ut super aquas Spiritus sanctus fuisse dicatur, quia super omnem creaturam est. Quod enim de Deo est, super omnes potestates et principatus et similiter super omnes potentias spirituales est. Non moveat autem mentem alicujus, quia Dei spiritus dicitur, cum constat omnia Dei esse. Ait enim Deus inter caetera facturus diluvium, Non permanebit spiritus meus in hominibus istis, quia sunt caro (Id. VI, 3) : et in Ezechiele inter alia, Haec dicit Dominus ossibus istis, Extendam super vos cutem, et dabo spiritum meum in vos, et vivetis (Ezech. XXXVII, 5) . Numquid haec ad officium Spiritus sancti pertinent, et non ad animam? Spiritus ergo hic Dei est quidem, sicut caetera, hylicarum tamen moderator est substantiarum; ipsius enim ordo est his praeesse. Luce ergo facta, et cursu diei moderato, et peracto secundo die, fecit firmamentum, id est, coelum, ut lux in terra firmamenti moderaretur diem, ut esset quasi lucerna in domo. Hoc, inquam, firmamentum factum est ex supradicta aquae substantia. Nunc enim compaginatur in specie mundus, ut de confusione rerum discretis substantiis, singulae partes aptarentur, quae ad membra mundi proficerent. Substantiae enim quas primum factas esse diximus, impensae sunt mundi. Et ideo mundus dicitur, quia res ab invicem separatae quae erant confusae, et in speciem productae, mundum fecerunt vocari, cujus in fabricam profecerunt. Firmamentum ergo, id est coelum, factum est in medio aquarum, ut divideret inter aquam quae erat supra firmamentum, et inter aquam quae erat sub firmamento; ut Dei virtute in medio aquarum consisteret firmamentum, sub se, et intra se, et supra et circa se habens aquam; ut esset concavum deforis, et intra munitum, ne aquae sive interiores sive exteriores penetrarent concavum ejus, ut esset quasi domus munita atque firmata, ut securi essent habitantes in ea. Tertio die jussit congregari aquam quae erat sub coelo, hoc est, intra capacitatem firmamenti, in congregationem quam, ut appareret arida, quae est terra, et factum est sic. Exhausta enim latitudine terrae, factum est velut alveum, in quo demergeretur omnis aqua, quae erat intra firmamentum, et apparuit arida. Recedente enim aqua, necesse erat appareret terra facta visibilis, quae prius erat invisibilis. Tunc arida appellata est terra, et congregationes aquarum maria. Et jussit producere terram herbam pabuli, et ligna fructifera ad semen super terram. Quarto item die jussit Deus fieri luminaria in firmamento coeli, ut luceant super terram; luminare majus, in inchoationem diei; et luminare minus, in inchoationem noctis, et stellas. Haec ad conceptum et nativitatem 2319 et ad nutrimenta pertinent eorum, quae gignuntur in mundo, et ad signa temporum certis curticulis necessaria, necnon et ad ornatum totius mundi. Sicut enim ad ornamentum domus pertinet, si camera ejus habeat auro distincta laquearia; ita et mundo ornatum praestant stellae diversa luce fulgentes. Luci itaque, quae facta est prior, est additus splendor solis, ita ut connexa sint haec et individua. Nocti autem, quae erat tenebrosa, datum est luminare: et quia quarta decima fuit luna quando facta est, sic ait, Luminare minus, in inchoationem noctis: facta etenim, tota nocte luxit. A parte ergo ad totum dictum est, in inchoationem noctis; quia non semper vespere lucet. Luminare autem majus, quod solem dicimus, manet in initio diei, quia simul cum luce priore concretus est. Tribus ergo diebus sine luminaribus his fuit mundus; non enim erant adhuc quibus proficerent officia eorum. At ubi autem produxit terra herbam pabuli, et ligna fructifera; necessaria fuerunt quae enutrirent vel conservarent quae erant producta. Quia ergo generatio omnis horum interventu perficitur, non oportuit prius haec fieri, ne eorum effectu quae producta de terra sunt, orta putarentur; sed illa ante facere, ut sic haec sine his facta esse non ambigantur. Quinta deinde die, aquas jussit producere reptilia animarum vivarum, et volatilia volantia super terram secundum firmamentum coeli, et factum est sic. Et inter caetera, Et vidit, inquit, Deus quia bona sunt, et dixit, Crescite et multiplicamini (Gen. I, 21, 22) . Ideo autem adjecit, Et vidit Deus quia bona sunt, quia a quibusdam dicuntur mala esse, ut vel sic erubescant. Quando enim Deo et conditori suo placent, nulli utique debent displicere. Nam solent dicere stulti, Ideo, inquiunt, vidit, et placuerunt ei, quia ante nesciebat. O hebetes, quomodo nescivit? Quidquid voluit, productum est. An quis vult quod nescit? et qui potest facere, potest dici quia nescit quod faciat? Et quod amplius est, non ipse fecit, sed jussit ut fierent; et qui jussit, non est hujus virtutis ut faceret? Sed quia huic omnia possibilia sunt, jubente hoc quae non poterat, coepit posse, ut ad hujus laudem proficeret . Duplex ergo virtus est, ut insensibilem juberet sensibilia producere. Sexto vero die praecepit ut produceret terra animam viventem, quadrupedia, et bestias terrae; et factum est sic, et producta sunt. Et vidit Deus, quia bona sunt, et valde bona, quia omnia necessaria sunt. Supra dicta ergo die dixit Deus: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, et habeat, inquit, potestatem super omnia quae facta sunt super terram (Ibid., 26) . Primum quidem fecit Deus substantias ex quibus mundum compaginaret, quo compacto, et omnibus ornatibus decorato, et necessariis honestato, post hoc hominem fecit, qui frueretur eo, et omnibus quae in illo sunt. Nam cum omnia super terram ex aquis et terra produci jussisset, hominem tamen ut faceret, limum terrae manibus apprehendisse describitur, ut multum differre hominem ab his quae fecerat, edoceret. Ad honorem enim hominis pertinere vult, quando eum Dei manibus factum describit, et factum ad imaginem et similitudinem Dei, id est Patris et Filii. Quid sit autem ad imaginem et similitudinem Dei, quamvis alibi dixerimus, hic tamen locus et causa postulat ut iterum dicamus. Patris enim ad Filium verba sunt dicentis, Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram: quanquam in opere utriusque intelligatur persona, dicentis et obaudientis. Haec ergo imago Dei est in homine, ut unus factus sit quasi Dominus, ex quo caeteri orirentur, habens imperium Dei quasi vicarius ejus; quia omnis rex Dei habet imaginem. Ideoque mulier non est facta ad Dei imaginem. Sic etenim dicit, Et fecit Deus hominem, ad imaginem Dei fecit eum. Hinc est unde Apostolus, Vir quidem, ait, non debet velare caput suum, quia imago et gloria Dei est; mulier autem ideo 2320 velat, quia non est gloria aut imago Dei (I Cor. XI, 7) . Similitudo autem Dei haec est in homine, ut sicut ex Patre Filius, sic ex homine mulier. In hoc plane dispar, quia haec facta, ille vero natus est. Quibusdam tamen videtur omnia simul Deum fecisse. Si enim verbo, inquiunt, fecit, quare non omnia simul fecisse dicatur? Nam hic hominum mos est, ut per partes fecisse credatur. Ad potentiam ergo Dei magis facere videtur, si uno die omnia ab eo facta dicantur. Porro autem magnam providentiam in hoc opere et ordine contuemur. Nam potuit utique simul facere cuncta; sed ratio multiformis prohibuit, et sepositis his omnibus, Scripturae divinae fides adhibenda est, quae dicit, et saepe dicit, quia in sex, inquit, diebus fecit Dominus Deus tuus coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt (Exod. XX, 11) . Primo enim in loco sic debuerunt fieri, ut sentirent ac scirent quia facta sunt: quando enim non se omnia simul viderunt, sed unum hodie, cras alterum; cognoverunt initio se contineri, et nullo modo posse aeternitatem suspicari, ubi se partibus invicem recognoscunt. Nam si omnia simul exstitissent, non esset eis sensus infirmitatis, sed putarent se non coepisse. Quae enim verbo Dei subito simul existunt, non se fieri sentiunt, nisi aliud ante se, aliud post se videndo. Et ne forte illud quod primum factum est putet se infectum, majora post se facta cernendo, hoc credit de se quod vidit in altero potiore. Denique lumen quod dies appellatur, ante se habet coelum et terram, id est, aquam et aridam. Cum autem ipsa aqua et arida et tenebrae confusa fuissent facta, aeternitatem sibi vindicare non poterant, quia nihil horum statum et proprietatem sibi ausum est vindicare. Sol iterum et luna cum sint clarissima, ante se habent multa. Ita ergo factum est, ut potiora posteriora, anteriora autem inferiora cum se vident, nihil horum sibi vindicet aeternitatem. Praetereaque sex diebus opus consummatum, totius mundi aetatem in se continet, ut sex dierum opera, sex millium annorum haberent figuram: quia quod unoquoque saeculo futurum erat, sex dierum per ordinem operibus continetur; utputa, quia prioribus saeculis tanta cognitio Dei in terris non erat futura, sine splendore anteriores dies videntur: ut autem ante hominem pecora fierent, quia veteres nostri inculti et agrestes pecorum more victuri erant: sexto autem die homo fieret, haec res fecit, quia in sexto millenario annorum adventus Christi hominem fecit, ne morti esset obnoxius. Ut autem imago Dei esset homo, quia dono Dei coimaginari haberet Filio Dei, dicente Joanne apostolo, Scimus autem, inquit, quia cum apparuerit, similes ei erimus (I Joan. III, 2) . Et Vas electionis: coimaginati, ait, Filio Dei (Rom. VIII, 29) . Arbor autem vitae quae posita est in paradiso, imago fuit futurae gratiae Dei, quae est corpus Domini, quod qui edit, vivet in aeternum. Nam arbor scientiae boni et mali significat quod Lex data est per Moysen, quae cum cognitum fecisset peccatum quod prius latebat, dedit scientiam boni et mali. Ostendit enim quid esset bonum, quidve malum. Illud vero, quod septimo die requievit ab operibus suis, hoc significat, quia impleto sexto millenario annorum, in septimo millenario requiescet, cessante jam mundo ab omni opere saeculari. Haec diximus pauca de multis, ut viam panderemus intelligendi secundum ea quae supra ostendimus.