27

λόγῳ καί θεωρίᾳ μόνον πρακτικῆς δίχα τήν κατά Θεόν τῶν μετελθόντων αὐτήν φιλοσοφίαν εἰπεῖν, τοὐναντίον δέ διηρημένην τῇ πράξει τήν ἀληθῆ περί τά ὄντα κρίσιν αὐτῶν καί ἐνέργειαν, ἥν δή φιλοσοφίαν ὄντως πληρεστάτην ἔγωγε τολμήσας μόνην ὁρίζομαι, μάλα σαφῶς εἰσηγεῖσθαι αὐτόν ὑπολαμβάνω, λόγῳ καί θεωρίᾳ κατορθοῦσθαι αὐτήν ἀποφηνάμενον, ὡς τῷ λόγῳ συνημμένης πάντως τῆς πράξεως, καί τῆς ἐπ᾿ αὐτῇ κρίσεως τῇ θεωρίᾳ περιεχομένης, εἴπερ λόγου μέν τό τάσσειν τήν τοῦ σώματος κίνησιν, οἷον χαλινῷ τινι τῷ ὀρθῷ λογισμῷ τῆς πρός ἀτοπίαν φορᾶς ἐπιστημόνων ἀναχαιτίζοντος, θεωρίας δέ τό τά καλῶς νοηθέντα τε καί κριθέντα ἐμφρόνως αἱρεῖσθαι ψηφίζεσθαι, οἱονεί φῶς παμφαέστατον (14∆_120> δι᾿ ἀληθοῦς γνώσεως τήν ἀλήθειαν αὐτήν δεικνυούσης· οἷς ἀμφοτέροις μάλιστα καί δημιουργεῖται πᾶσα φιλόσοφος ἀρετή καί φυλάττεται, ὑφ᾿ ὧν καί ἐκφαίνεται διά σώματος οὐχ ὅλη.

Οὐ γάρ χωρεῖται σώματι, χαρακτήρ ὑπάρχουσα θείας δυνάμεως, ἀλλά τινα τῶν αὐτῆς σκιάσματα, καί τοῦτο οὐ δι᾿ ἑαυτήν, διά δέ τό τούς γυμνούς τῆς κατ' αὐτήν χάριτος εἰς μίμησιν ἐλθεῖν τῆς θεοειδοῦς τῶν φιλοθέων ἀνδρῶν ἀναστροφῆς, ἐφ' ᾧ τῇ μετοχῇ τοῦ καλοῦ καί αὐτούς τό τῆς κακίας αἶσχος ἀποθεμένους τῆς τῶν ἀξίων Θεοῦ γενέσθαι μοίρας, ἤ τούς δεομένους ἐπικουρίας τινός ὑπό τῶν δυναμένων τυχεῖν, ἐφ᾿ ᾧ τήν κρυπτομένην τῷ βάθει τῆς ψυχῆς τῶν ἐναρέτων διάθεσιν διά τοῦ σώματος κατά τήν πρᾶξιν φανεῖσαν ἀποδεξαμένους, τήν πᾶσι πάντα γινομένην καί διά πάντων πᾶσι παροῦσαν τοῦ Θεοῦ πρόνοιαν, καί αὐτούς ἀνυμνῆσαι. Ὡς εἴγε μηδείς ἦν ὁ εὖ παθεῖν δεόμενος, ἤ ὁ πρός ἀρετήν παραδείγματι τυπωθῆναι ὀφείλων, αὐτόν ἕκαστον ἀρκεῖν ἑαυτῷ πάντως, ταῖς κατά ψυχήν τῶν ἀρετῶν χάρισιν ἀβρυνόμενον. Καί δίχα τῆς τούτων διά τοῦ σώματος πρός τό ἐμφανές ἀποδείξεως λέγειν οὐκ ἄτοπον.

Ὁ τοίνυν εὐσεβῶς διά θεωρίας κατανοήσας ὡς ἔχει τά ὄντα, καί διά βουλῆς λογικῆς ἐστοχασμένως τε καί ὀρθῶς τόν περί αὐτῶν ὁρισάμενος λόγον, καί φυλάττων ἑαυτῷ τήν κρίσιν, μᾶλλον δέ ἑαυτόν τῇ κρίσει ἀπαρέγκλιτον, πᾶσαν ὁμοῦ συλλαβών ἔχει τήν ἀρετήν, πρός οὐδέν ἄλλο μετά τήν ἐγνωσμένην ἀλήθειαν ἔτι κινούμενος, καί πάντα παρῆλθε διά σπουδῆς, οὐδενός τό παράπαν λόγον ποιούμενος τῶν ὅσα σαρκός καί κόσμου ἐστί καί λέγεται, ἐνδιαθέτως ἔχων ἤδη τῷ λόγῳ περιεχομένην ἀμάχως τήν πρᾶξιν, οἷα τοῦ ἐφ' ἡμῖν πάντας ἑαυτῷ τοῦ διανοητικοῦ τούς κρατίστους ἀπαθεῖς ἐπικομιζομένους λόγους, καθ᾿ οὕς πᾶσα ἀρετή καί γνῶσίς ἐστι καί ὑφέστηκεν, ὡς δυνάμεις (14∆_122> ὄντας ψυχῆς λογικῆς, πρός μέν τό εἶναι σώματος οὐδ᾿ ὅλως χρῄζοντας, πρός δέ τό φανῆναι 1109 διά τάς εἰρημένας αἰτίας κατά καιρόν αὐτῷ χρῆσθαι οὐκ ἀναινομένους. Φασί γάρ τοῦ διανοητικοῦ εἶναι, ἰδικῶς μέν τάς νοήσεις τῶν νοητῶν, τάς ἀρετάς, τάς ἐπιστήμας τούς τῶν τεχνῶν λόγους, τό προαιρετικόν, τό βουλευτικόν, γενικῶς δέ τάς κρίσεις, τάς συγκαταθέσεις, τάς ἀποφυγάς, τάς ὁρμάς, καί τάς μέν εἶναι μόνης τῆς κατά νοῦν θεωρίας, τάς δέ τῆς κατά τόν λόγον ἐπιστημονικῆς δυνάμεως. Εἰ δέ τούτοις φρουρουμένην οἱ ἅγιοι τήν οἰκείαν ζωήν συνετήρησαν, ἄρα περιληπτικῶς διά τοῦ λόγου καί τῆς θεωρίας ὁ μακάριος οὗτος ἀνήρ πάντας τούς κατ᾿ ἀρετήν καί γνῶσιν εἰσηγήσατο λόγους τοῖς ἁγίοις συνηνειλημμένους, δι᾿ ὧν τῇ κατανοήσει τοῦ Θεοῦ κατά θεωρίαν γνωστικῶς προσανέχοντες ἐμφρόνως κατά λόγον διά τῶν ἀρετῶν τήν θείαν ἑαυτοῖς μορφήν ἐντυπώσαντο, πάντως οὐκ εἶναι ἀναγκαῖον οἰηθείς τήν διά τοῦ σώματος ὀνομάσαι πρᾶξιν, γινώσκων μή ἀρετῆς αὐτήν εἶναι ποιητικήν, ἀλλ᾿ ἐκφαντικήν, καί μόνων τῶν θείων νοημάτων τε καί λογισμῶν ὑπουργόν.

Ὡς ἄν δέ καί δι᾿ ἑτέρου τρόπου φανερόν γένηται τό λεγόμενον, φασίν οἱ τῶν καθ᾿ ἡμᾶς πραγμάτων δι᾿ ἀκριβείας μετελθόντες τούς λόγους τοῦ λογικοῦ τό μέν εἶναι θεωρητικόν, τό δέ πρακτικόν· καί θεωρητικόν μέν τό κατά νοῦν, ὡς ἔχει τά