77

ΟΗ (78). ..».... ΕΙΤΕ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΤΙΣ ΗΝ ΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΙΤΕ ΝΥΚΤΟΣ ΑΨΕΥ∆ΗΣ ΟΨΙΣ, ..». Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τό, «Εἴτε φαντασία τις ἦν ἡμερινή, εἴτε νυκτός

ἀψευδής ὄψις, εἴτε τοῦ ἡγεμονικοῦ τύπωσις, συγγινομένου τοῖς μέλλουσιν ὡς παροῦσιν».

Ἄκρως καθαρθείς τῶν οἷς μολύνεσθαι πέφυκε τῶν ἀνθρώπων ἡ φύσις ὁ

μακάριος οὗτος Πατήρ διά τῆς πρακτικῆς φιλοσοφίας, καί τόν νοῦν δι᾿ ὅλου ποιωθείς τῷ ἁγίῳ Πνεύματι ταῖς ἐπιβολαῖς τῶν θείων θεωρημάτων, διά τῆς ἀληθοῦς κατά τήν γνῶσιν μυσταγωγίας, οἷα δή τά ἴσα τοῖς ἁγίοις προφήταις παθών, τά εἴδη τῆς προφητείας ἐν τούτοις ἡμῖν ἀπηρίθμησεν. Οἷς εἴπερ τό δεῖν ὅλως τολμᾷν οὕτω μεγαλοφυῶς τε καί ἐνθεαστικῶς εἰρημένοις, καί πάντων τῶν μή τοιούτων οἳος αὐτός ἦν ὁ διδάσκαλος τήν δύναμιν ὑπερβαίνουσιν, ἐπιβάλλειν οἰόμεθα χρήσιμον, στοχαστικῶς, ἀλλ᾿ οὐκ ἀποφαντικῶς τοῦτο ποιητέον. Οἶμαι τοίνυν στοχαστικῶς εἰπεῖν κατά τήν ἐμήν ἀμβλυωπίαν, "φαντασίαν ἡμερινήν" αὐτόν εἰρηκέναι τήν τῶν ἀπροσώπως τοῖς ἁγίοις ὡς δι᾿ αἰσθήσεως ἀκουομένων πνευματικῶς καί φαινομένων λόγων καί πραγμάτων ὄψιν τε καί ἐνήχησιν. Οὐ γάρ δή λέγειν θέμις ἐπί τῶν θείων τό θαυμαστόν πάντως δεῖν παρεῖναι πρός διατύπωσιν 1236 τῆς φαντασίας, ἀλλά παραδόξως τε καί ὑπερφυῶς καί μή παρόντος προσώπου καί φωνῶν αἰσθητῶν μή κτυπουμένων δι᾿ ἀέρος τήν φαντασίαν ἐνεργεῖν, ὥστε ἀληθῶς ἀκούειν καί ὁρᾷν τόν τά θεῖα μυσταγωγούμενον. Ἐπειδή γάρ (14∆_318> πᾶσα φαντασία ἤ τῶν παρόντων, ἤ τῶν παρελθόντων· τῶν δέ μήπω γενομένων παντάπασίν ἐστιν οὐδαμῶς. Σχέσις γάρ ἔστι τοῖς ἄκροις δι᾿ ἑαυτῆς μεσιτεύουσα. Ἄκρα δέ φημι τό τε φανταστικόν, καί τό φανταστόν, ἐξ ὧν διά μέσης τῆς φαντασίας, σχέσεως οὔσης τῶν ἄκρων, τό φάντασμα γίνεται, πέρας ὑπάρχον ἐνεργείας καί πάθους, ἐνεργείας μέν τοῦ φανταστικοῦ, πάθους δέ τοῦ φανταστοῦ, τῶν διά μέσης τῆς φαντασίας, σχέσεως αὐτῶν ὑπαρχούσης περί αὐτό, ἀλλήλοις συναπτομένων ἄκρων.

Πάντα γάρ τά κατά τί τινων ἀντιλαμβανόμενα ἐνεργεῖν λέγεται, πάντα δέ κατά τι ἄλλοις ὑποπίπτοντα πάσχειν. Τά οὖν καταλαμβάνοντα φυσικῶς ἐνεργοῦσι, τά δέ καταλαμβανόμενα φυσικῶς πάσχουσι, πέρας ἔχοντα πάθους καί ἐνεργείας τήν πρός ἄλληλα κατά τό μέσον συνάφειαν. ∆ιά τοῦτο δεῖν ἐπί τῶν θείων τό φανταστόν οἴεσθαι μή παρεῖναι νομίζω πρόσφορον, ἐπεί οὐκ ἔτι μέλλει παρεῖναι τό καθ᾿ ὑπόστασιν ἰδίαν πραγματειωδῶς ἤδη παρόν, καί ἅμα μηδέ θεῖον εἶναι πιστεύεται, τῆς κατά φύσιν ἀκολουθίας πλέον ἔχον οὐδέν. Εἰ γάρ ἡμεῖς καθ᾿ ὕπνον νύκτωρ φανταζόμενοι καί ὁρῶμεν καί ἀκούομεν, πολλάκις μηδενός ὄντος τοῦ λαλοῦντος ἤ ὁρωμένου, πολλῷ μᾶλλον γρηγοροῦντες ἀληθῶς οἱ ἅγιοι πείσονται τοῦτο, τοῦ Θεοῦ ἐνεργοῦντος αὐτοῖς γρηγοροῦσι κατά παράδοξον χάριν, ὅπερ ἡμεῖς πάσχειν νόμῳ φύσεως κατά τόν ὕπνον εἰώθαμεν.

"Ἀψευδῆ δέ νυκτός ὄψιν" αὐτόν ὑπολαμβάνω λέγειν ἤ τήν ἐν τοῖς ὕπνοις κατά ψυχήν ἀκριβῆ γινομένην τῶν μελλόντων πραγμάτων κατάληψιν, ὡς ἐπ᾿ Ἰωσήφ καί ∆ανιήλ, ἤ ὀπτασίαν τινά θείων πραγμάτων διά τήν ἐκ πολλῆς καθαρότητος ἄκραν ἀπάθειαν καί σαρκός ὀφθαλμοῖς ἁγίων ὑποπτίσουσαν. "Τήν δέ (14∆_320> τοῦ ἡγεμονικοῦ τύπωσιν: οἶμαι κατ᾿ ἔμφασιν αὐτόν λέγειν τούς μονοτρόπως, ὡς ἐν εἰκόνι, κατά τήν ἁπλῆν καί ἀδιάστατον τοῦ νοεροῦ προσβολήν τοῖς ἁγίοις προσφαινομένους τῶν μελλόντων τύπους.

Κἀγώ μέν ταῦτα στοχαστικῶς περί τούτων θαῤῥήσας εἶπον, τῆς κατ᾿ αὐτά πείρας τήν χάριν οὐκ εἰληφώς, διά τήν τοῦ ἐπιτάξαντος κέλευσιν. Εἰ δέ τις τῶν εἰληφότων τήν χάριν τούτοις ἐντύχοι, μή με τῆς προπετείας μέμψαιτο, ἀλλά μᾶλλον τῆς εὐπειθείας ἀποδείξατο, κἄν οὐδεμίαν ἐμφαντικήν δύναμιν τοῦ σκοποῦ τῶν προτεθέντων ὁ παρών ἔχῃ λόγος.