Epistola Dedicatoria Ad Joannem V, Lusitaniae Regem.

0009A Sistunt se tibi, Joannes magne, quatuor sacrosancta Jesu Christi Evangelia totidem laterculis distributa ad normam mirificorum Origenis Adamantii Tetraplorum. Regium solium per epistolam aditurus, rudi scribendi genere non terreor; quoniam, sicut qui apud te pro dignitate audent dicere, magnitudinem tuam ignorant; ita qui quoquo modo non audent, ignorant humanitatem. Ab antiquissimis usque temporibus mos fuit rerum memorabilium monumenta mandata litteris, in libros redigere, atque offerre principibus viris; quia neque aliquid inchoatur, nisi, post Deum, faverit imperator, ut olim affatus est Valentinianum II Augustum Flavius Vegetius Renatus, cum suos ei obtulit Commentarios. Et quoniam ex rebus humanis nihil est praeclarius, quam de republica bene mereri, in magna erit laude ponendum tua, quod in regiam tutelam susceperis labores meos, utilitatis aliquid allaturos. Exhibent enim vulgatam illam latinam Italam versionem, antehac ineditam, 0009B quae, principio nascentis Ecclesiae a nescio quo apostolorum aequali sapienter elaborata, obtinebat, ante divinam beati Hieronymi Bibliothecam, in Italiae primum, mox Africae, atque Galliae Ecclesiis. Ejus loca apud sanctos Patres saeculorum primitivorum habentur, visuntur, lucent; praesertim apud Cyprianum Carthaginiensem, Hilarium Pictaviensem, Luciferum Calaritanum, Zenonem Veronensem, Gaudentium Brixianum, Victorem Afrum, Ambrosium Mediolanensem, Hieronymum Stridonensem, Leonem, et Gregorium Magnum. Sanctus vero Augustinus Italam tanti fecit, ut eam praetulerit caeteris, ob verborum tenacitatem, cum perspicuitate sententiae. Quem testem meliorem quaerimus, ut omnibus palam fiat, quanta in ejus lectione vis, atque utilitas habeatur? Latuit hic thesaurus usque in hodiernam diem in scriniis et tabulariis nonnullarum insignium ecclesiarum cathedralium, ex quibus ego, vel primus effodi, vel manu amicorum longe doctissimorum 0009C accepi: nunc vero erumpens in lucem sub regiis auspiciis tuis, profert nova simul, et vetera, codices nempe (quis crederet?) aureo argenteoque pigmento nitidissime scriptos, sumptibus regum munificorum, in membranis purpureis, quas remotissima antiquitas, quatuordecim etiam saeculorum consecravit. Tam longinqua aetas suam habebit immobilem firmitatem ex speciminibus characterum, qui in tabulis aereis stylo descripti sunt cum nativis lineamentis suis, ut testes sint temporum, nuntii veritatis; atque commonstrent saecula antiquariorum, velut aera chronologiam. Non primo, nec altero Christi saeculo videntur fuisse in usu magnifica haec divinarum Scripturarum volumina, auro, argentoque descripta, cum adhuc esset Ecclesia apostolicae 0010A paupertatis tenax. Pace reddita sub Constantino, auctisque divitiis, magni imperatoris exemplo, qui codices sacros a peritissimis librariis describi, ornarique jussit (ut apud Eusebium in ejus Vita memoriae proditum est), alii Christiani reges, et principes sumptuosis exemplaribus, praesertim Evangeliorum, regiarum basilicarum grammatophylacia locupletarunt. Immortales itaque gratiae a nobis habendae sunt Desiderio, Carolo Magno, Berengario, aliisque principibus viris, quorum munificis curis et sumptibus, ad nos pervenere libri, quos ego primus evulgo, ut versentur in manibus omnium, numquam deinceps nisi cum litteris interituri. Et, quoniam tot reges inclyti, collatis quasi dexteris, et officiis, ad offerendum munus te rege dignum conspirasse videntur, spero sacram Majestatem tuam labores meos in tutelam clementissime suscepturam. Quod si praestiterit, summa tibi in beneficio isto magnitudo erit, mihi vero maxima gloria: et monumentis longe pulcherrimis debebunt, 0010B ventura saecula paratam felicissimis Joannis auspiciis, lucem, et aeternitatem. Alcuinus, vir omnium quos ea tulit aetas eruditissimus, volumen sacrorum Bibliorum Hieronymianae editionis, utrumque continens Testamentum, nuncupavit regi praecellentissimo, et qui unus plurimorum instar esse debet, scilicet Carolo Magno. Exstat hoc exemplar authographum millenariae aetatis in nostra congregationis Oratorii Romani bibliotheca, quae, clarissimi viri Achillis Statii Lusitani munere, per Caesarem cardinalem Baronium ejusdem congregationis immortale decus, et ornamentum, tantam gazam est consecuta. Hujus quoque codicis, et alterius pariter Carolini, quem monasterium S. Pauli extra Urbem summa religione custodit, praesto erit in Operis prosecutione, rex portugalliae pie, felix, auguste, te Mecoenate, te Auspice, tota descriptio; quoniam est correctus, et emendatus maxime; eoque caeteris praestans, 0010C quod ad ipsius normam, et regulam summi pontifices Vulgatam Sacrorum Bibliorum editionem restituendam curarunt. Majores equidem nostri jure optimo censuerunt, versionem sancti Hieronymi (Alcuini volumine contentam) esse caeteris praeferendam; non tamen Italam repudiarunt. Immo eorum consilium tale fuit, utriusque habere rationem. Utriusque auctoritatis, ac memoriae retinendae causa, Novam, ac veterem mandabat litteris, referebat in commentaria, et proponebat Ecclesiis sanctus Gregorius Magnus; facultas ut esset fidelibus cognoscendi utriusque praestantiam. Et nos in utriusque lectione etiam hodie versamur. Ambae enim conjunctae inter se Vulgatam hodiernam conflavere. Quo factum ut tandem Italae nomen et notio habuerit ultimum tempus aetatis. Itaque clarissimi quidam viri, qui 0011A summis ingeniis, exquisitaque doctrina in hac litterarum luce clarescunt, statim ut rescivere me singulari Dei optimi maximi benificio Italam adinvenisse, precibus sollicitarunt, ut tam venerandae antiquitatis monumentum, temporis diuturnitate ex hominum memoria dilapsum, ac prorsus oblitteratum, quamtocius vulgarem. Liberali homini conveniens erat eorum voluntati parere; praesertim cum insigne Italae versionis Opus, a quo est nostrae Vulgatae, tamquam rivi a fonte, deductio, sanctos Patres quatuor priorum saeculorum mirifice illustret. His accedebat, quod primam ingressionem meam in adyta Scripturarum voluit Deus auspicari codice autographo sancti Eusebii, episcopi Vercellensis et martyris venerandi; cui nullus exstat similis in orbe et par. Hujus codicis authentia tota antiquitate firmatur; et acta sanctissimi Praesulis vulgata testantur, non vagam esse aut interruptam Vercellensis Ecclesiae traditionem: cui regis Berengarii, eamdem Ecclesiam adeuntis, 0011B insigne accedit testimonium, quod libentissime profero. Nolebat ipse, codicem tam vetustum, propria martyris manu descriptum, atque ea jam aetate labantem (scilicet circa annum Christi DCCCLXXXVIII, quo Berengarius in regnum Italiae fuit adlectus) injuria temporis, et dente saeculorum invido magis magisque consumi. Quare, ut illaesus conservaretur imposterum, argenteis laminis auro gemmisque contextis librum muniendum curavit. Id praedicunt versus, qui, sub sanctissimi Eusebii effigie ipsi codici appositi idem incidi jussit, habentque,

Praesul hic Eusebius scripsit, solvitque vetustas;
Rex Berengarius sed reparavit idem:
Argentum postquam fulvo depromsit et auro,
Ecclesiae, Praesul, obtulit ipse tuae.

Quod rex Berengarius rependit Martyri, ego tibi, rex potentissime, devotus nomini Majestatique tuae una cum aliis codicibus venerandis ejusdem antiquae Italicae versionis do, 0011C dono, dedico. Rei argumentum, sanctissimi Eusebii merita, tot regum, et reginarum sollicitudo, quibus haec editio codices pene omnes debet acceptos, certissimam spem mihi ingerunt, te eidem futurum esse patronum munificentissimum, et praesidium singulare. Porro nullum majus afferri munus poterat regi magno, quam Evangelicum foedus, quo regnum cum sacerdotio, majestas cum religione conciliantur; et cujus lectione usuque omnium regum virtutes acquisitae, perfectae, et ornatae sunt. Has dotes Deus optimus maximus in te ita profudit, ut ad fastigium perveneris pietatis, quae nomen aeternum tibi comparavit. Felix Portugallia, quae, te moderatore, te principe, inter medios bellorum undique frementium impetus, tranquillitate gaudet et pace. Felicior, 0012A quod, te patre patriae, mala adimi et prospici ne sint recidiva; bona vero praestari, et effici ne sint caduca, cognoscit. Felicissima, quod, te sospite, sospes est regnum, ipsique ad votum succedunt omnia. Et, quoniam sanctus Augustinus christianos reges beatos dicit, qui juste imperant, qui suam potestatem ad Dei cultum maxime dilatandum Majestati ejus famulam faciunt, en tuae beatitudinis causa atque felicitatis, quam nulla umquam adversitas perturbabit. Obstupens detinent regnum justitia, pietas, religio tua: et omnes te patrem nominant, atque ut lucidissimum jubar intuentur suum; quoniam, rex praeclarissime, simul omnia virtute perfundis; ac solis instar, non parte aliqua, sed statim totus; nec uni, aut alteri, sed omnibus tibi subjectis facis te esse communem. Communem te facit litteris studium, quod impendisti ad instaurandam magnificam typographiam; pro qua tua liberalitas ita se effudit, ut pro norma, et exemplo caeteris regibus haberi possit; scilicet ad praeclarissimas 0012B laudes tuas haec quoque addenda erat, qua nulla, meo quidem judicio, posteris utilior est, nulla gloriosior. Jure igitur meritoque omnis Portugalliae judicio, atque consensu Litterarum pater diceris, nominaris, existis. Vident enim, mutata rerum facie, litteras in regno florescere: vident seminaria, scholas, academias fundatas, erectas, ditatas, stipendiis te solo dignis, ac nemini comparandis: vident denique tuam bibliothecam insignem, et regiam, quae tot accessionibus aucta est, ut Ptolomaicae et Attalicae memoriam obruere propemodum videatur. Quoniam vero ingentis est ponderis exemplum, quod a rege sapientissimo proficiscitur, spes est, te auctore, te principe, liberales disciplinas omnes, mutasque artes majora in dies incrementa, splendoremque novum consecuturas. Sed, ut faciam scribendi finem, me cogit majestas tua; quam procul etiam intueor, atque, in meis sacrificiis, humilis sacerdos, Deo, beatae Mariae Virgini, et divo Antonio Thaumaturgo quotidie 0012C commendo: memor ingentium beneficiorum, quae praesuli Francisco Blanchino, patruo meo, et Gaspari Blanchino fratri, et equiti Christi tuo, rex munificentissime, contulisti. Almae Romae unum est votum, ut Deus optimus maximus, perfecta valetudine, continuisque rerum secundarum successibus te, regum optime, fortunare pergat. Litteraria respublica, porrectis ad coelum manibus, idem votum ingeminat: idem Christianus orbis. Vox universorum, vox Dei est; quae facit spem inchoare longam Joannis regis vitae, et publicae felicitatis Portugalliae.

Ex aedibus Vallicellanis congregationis Oratorii Romani, idibus Januarii, anno Domini MDCCXLIV.

 

 

0011D