EXPOSITIO

De Primo, subjectum solet sumi multipliciter, ut patet per hos versus. Objectum verna, positum sub, cui, quod inhaeret. Quod prius est copula proprii logicaliter infra : Quod simul ars, et habet, bis sunt subjecta quaterna.

In proposito capitur ultimo modo, pro illo videlicet, circa quod speculatur intellectus in scientia, quod verius objectum, quam subjectum dici debet, licet, ut aliis videtur, id quod totale est, ut conclusio scita, objectum, et propinquum dicatur ; id vero, quod partiale, ut extremum conclusionis, proprie subjectum dicitur, et remotum. Aliud est enim quod scitur, quia conclusio ; aliud quo, vel per quod quia medium aliud de quo,quia conclusionis subjectum ; aliud quod de alio, quia praedicatum conclusionis. Ideo aliud est dicere scibile est, et aliud subjectum, ut quaestione tertia prologi Sententiarum habet iste. Scibile enim est conclusio, subjectum vero extremum conclusionis. Solet etiam distingui in materiale, et formale. Item in primointentionale, et secundointenlionale. Item potest dividi in subjectum praedicationis, attributionis, et principalitatis. Sed de necessitate subjecti non est, ut praedicetur de omnibus in scientia consideratis, praedicatione dicente hoc est hoc. Nec illud, quod est principalis pars subjectiva subjecti in scientia, assignatur communiter subjectum ejus, nec illud, quod est formalis ratio subjectiva, dicitur subjectum, sed potius ratio subjectiva ; nec intentio secunda applicabilis substrato scibili (quae subjectum dicitur) ponitur subjectum ; nec conclusio scibilis ponitur subjectum.

Patet igitur quod in proposito capitur subjectum remotum primo intentionale, vel secundo intentionale (dummodo pro substrato) materiale, et attributionis, quod sic describi solet: Est quod habet conceptum quiddilativum non inclusum virtualiter in aliquo priori ad illam scientiam pertinente, primo notum, secundum rationem formalem propriam, et absolutam, virtualiter, primo continens notitiam omnium veritatum, adaequatum illi scientiae, cujus est subjectum.

In qua descriptione ponuntur sex conditiones subjecti in scientia, ut habet iste in primo Reportationum, quaestione prima. Sed ex dictis ejus ibidem, melius colligi potest ratio subjecti materialis, et formalis, et conditiones utriusque, sub his verbis : Cujus passiones, et proprietates considerantur, principiis subjicitur primo occurrentis , alia per ejus rationem intellectui occurrunt de quo considerata reliqua praedicantur, significativum, determinativum, et specificatum ejus existit.

Voco scientiae subjectum materiale primum, et illam, sub qua omnia cognoscibilia de subjecto infra ambitum scientiae continentur, et principiis subjicitur : alia de ipso, et non econtra quaeruntur : ab intellectu perfecte considerante scitur, et secundum quam illa est de ipso, et quaelibet alia per participationem, et imitationem illius, dignitatemque sortitur, appello rationem formalem sujectivam.

Voco subjectum praedicationis Logicae, ens rationis,vel intentionem secundam. Attributionis Syllogismum, sed principaliter Syllogismum demonstrativum, licet alii aliter assignent. Exemplum in Metaphysica, praedicationis ens; attributionis substantiam, sed principaliter genus substantiarum separatarum, subjectum ponimus. Sed teneo probabiliter, quod idem est subjectum in scientia, duobus ultimis modis, cui aliquando convenit, licet non necessario in quantum subjectum primum. Vide hunc quaestione prima sexti Metaphysicae. Quid Logica, patet quaestione prima. Syllogismus Graece, ut quibusdam placet, disputationem significat Latine: et syllogizare, disputare, vel probare. Vel Syllogismus collectivum posset dici. Sed Philosophus definit eum per AdminBookmark quod et argumentationem, et orationem, et curam et pene omnem complexionem significat dum desunt enim nomina Graecis, dicunt AdminBookmark et errare nequeunt. Dividitur autem Syllogismus in simpliciter talem, et contracte. Sed prius in primointentionalem, et secundo intentionalem dividi debet. Secundo intentionalis vero in illa duo. Voco enim primointentionalem Syllogismum in voce, vel in scripto, vel in mente, ex tribus propositionibus formatum. Secundo intentionalem vero appello respectum rationis habitus praemissarum ad conclusionem, vel signi complexi discursivi ad suum significatum. Vel secundum alios, est quaedam relatio rationis, qua ex multis connexis, aliquid aliud cognoscitur inferri. Et dicitur simpliciter talis absolute sumptus, qui I. Priorum sic definitur.

Est oratio, in qua, quibusdam positis, necesse est aliud accidere eo quod haec sunt. Illud quod communiter additur et concessis, non est necessarium ad rem, licet forte ad hominem, vel ad Dialecticum, potius, quam ad Posterioristicum spectat.Contrahitur autem illa intentio Syllogismus penes diversas materias, quibus applicatur, sicut communiter secundae intentiones variantur penes fundamentum. Dicimus enim Syllogismorum alium Topicum, seu Dialecticum, alium Demonstrativum, alium vero Elenchum apparentem, seu Sophisticum. Quae divisio est accidentis in subjecta. Materia enim probabilis, vel necessaria, vel falsa, id est, propositiones tales, quae dicuntur materia propinqua Syllogismi, accidunt ipsi Syllogismo, sicut et e contra : sicut habet Doctor iste super 1. Elenchorum, quaest. 4. Non est, inquit, de ratione Syllogismi quod procedat ex veris, neque ex necessariis, neque ex probabilibus : quia necessitas, seu prioritas, et. veritas, et probabilitas, sunt proprietates ipsius rei.

Cum igitur Syllogismus, secundum suum formale significatum, sit ens rationis ; illae proprietates non erunt Syllogismi, in quantum Syllogismus est. Unde licet Syllogismus procedat ex falsis, obser vatis tamen aliis conditionibus requisitis ad Syllogismum, debeldici Syllogismus verus. Nam Syllogismus se habet ad Syllogismum Dialecticum, et Demonstrativum, sicut circulus ad circulum ligneum, et aeneum. Circulus vero nullam materiam sibi determinat : unde in quacumque reperiatur, sive forti, sive debili, dummodo forma circuli salvetur, circulus dicitur. Ita de Syllogis mo dicendum est, et quae sequuntur alias divisiones, et acceptiones Syllogismi, 1. et 2. Priorum habent pertractari, et aliqua infra, in secundo articulo, et tertio.

Divisio quaestionis communis est, nisi quod secunda pars subdividi potest, ut statim dicam. Ordo vero patet. Postquam enim visum est, quod Logica est scientia, et communis, et specialis, diversimode loquendo: congruum erat consequenter quaerere de subjecto ejus. Et tantum de primo principali.

DE Secundo ad partem negativam arguitur tribus rationibus. Prima aliquantulum taediosa est in forma ; ideo formetur sic: Omnis scientia est per Syllogismum: sed de Syllogismo est scientia ; igitur scientia de Syllogismo est per Syllogismum. Discursus bonus, quia in tertio primae: sed consequens est falsum,igitur aliqua praemissarum : non major, igitur minor. Major enim patet per illud primi Posteriorum, text, comment. 5. Scire est effectus demonstrationis, Demonstratio vero Syllogismus faciens sciret ibidem. Minor vero est ponentis Syllogismum esse subjectum Logicae, de subjecto namque scientia habetur, et est scientia. Falsitas autem consequentis probatur dupliciter, quia data veritate ipsius, aut erit processus in infinitum, aut idem erit notum, et ignotum, et per consequens notum, et non notum, quod est oppositum primi principii. Primum probatur,quia si de Syllogismo habetur scientia, aut igitur per se, aut per alium, si per alium, quaero de illo alio, aut de ipso est scientia, aut non ; si non, igitur nec de Syllogismo in communi, quia suppono illum alium esse

Syllogismum particularem. Consequentia patet, quia eadem est scientia hominis, et hujus hominis : quod enim scitur primo, et per se de communi, scitur per se, licet non primo de particulari ipsius, ut habetur 1. Posteriorum, text, comment. 40. Si vero detur, quod de illo alio est scientia, quaero ut prius, aut per se, aut per alium, et ita processus in infinitum. Infinitum autem non potest pertransiri. 2. Metaphys. text. comment. 13. Item, 1. Poster. text. comment. 6. 34. 35. et 36. et 2. de Generatione, text. comment. 36. Et est ignotum, ibidem 2. Metaphys. et 1. Physic. text. comment. 35. Et aufert naturam boni, et nemo conatur ad ipsum. 2. Metaph. text. comment. 8. quod est contra rationem scibilis, et scientiae 1. Metaphys. Omnes homines, etc.

Secundum principale probatur, scilicet quod tunc idem esset notum, et ignotum, quae particula ponitur communiter in fine totius argumenti, sed debet applicari immediate ante illud secundum, tum, quia illud, de quo quaeritur scientia, est ignotum, antequam de ipso habeatur scientia : igitur quaerens scientiam de Syllogismo, antequam aut per inventionem, aut per doctrinam, sciat proprietates ipsius,de ipso demonstrative ; habet ipsum tanquam ignotum. Et cum, ut prius, omnis scientia habeatur per Syllogismum, sequitur quod scientia de Syllogismo habeatur per Syllogismum : aut igitur per se ipsum, et tunc idem erit notum, et ignotum. Erit enim notum, si per ipsum acquiritur scientia, quia per ignotum nihil scitur, sed semper esset petitio principii. Si vero per alium, ut puta particularem Syllogismum, tunc etiam sequitur idem ; quia sicut scito communi, scitur quodlibet particulare, posita constantia subjecti : ita per oppositum ignoto communi, ignoratur et particulare et hoc quantum ad notitiam quidditativam, et passionalem ipsius. Hactenus primum principale.

Secunda ratio principalis patet. Major enim illa, quam assumit, fundatur super illud tertii de Anima : Secantur enim

scientiae, etc. ubi supra, q. 2. Et super illud primi Poster. text. comment. 43. Scientia habet genus, subjectum, partes, et passiones, et principia habens. Sicut igitur tota scientia ad partem scientiae, ita subjectum totius se videtur habere ad subjecta partium scientiae. Minor vero communiter ponitur ab omnibus.

Tertia ratio clara est; et auctoritas, quas allegatur ex libro de Sensu, et sensato, est formaliter ista : Nec enim, inquit, intelligit intellectus quae exterius non cum sensu. Similis auctoritas in principio 1. Posteriorum, et alibi saepe. Argumentum post oppositum tangit implicite tres conditiones subjecti, quas infra ponit Doctor. Cum enim dicit, quod passiones Syllogismi in Logica principaliter de eo demonstrantur, ostendit quod Syllogismus habet passiones, et quod quid est tanquam medium, per quod de ipso demonstrantur. Et quod postea addit, et de aliis propter ipsum, denotat attributionem omnium aliorum ad Syllogismum.

In secunda parte quaestionis tria facit. Primo, recitat sex opiniones de subjecto Logicae. Secundo, reprobat quinque priores, et rationes earum solvit. Tertio, sustinet ultimam, ipsam declarando, et probando. Prima opinio ponit conceptum formatum ab actu rationis esse subjectum Logicae. Ubi advertendum, quod conceptus potest sumi quadrupliciter. Uno modo pro actu concipiendi, vel specie intelligibili, ut habetur 1. Perihermenias in principio, quod Voces sunt notae passionum, vel conceptuum animae. Secundo modo pro potentia concipiente improprie. Tertio modo pro quidditate concepta, ut est sub concipi,aut motive, aut terminative.Unde refert dicere objectum sub concipi, et cum concipi, ut habet Bonetus 1. Metaphysicae.

Quarto modo pro respectu rationis causato, vel derelicto in objecto cognito. Sed Doctor noster, in Theorematibus suis, sic describit conceptum : Conceptum, inquit, voco, qui actum intellectus terminat, hic objectum dicitur, vel intelligible, vel intellectum, vel intellectio. Primum communissimum est quia ad omnes potentias ; secundum commune ad objectum intellectus, in potentia, vel in actu ; tertium proprium ; quarto utuntur Arabes, ut Avicenna, et Averroes. Sicut autem intentio aequivoce dicitur de objecto, potentia, et de actu, ita et conceptus.Haec ille. In proposito igitur sumitur quarto modo, ut dicit Doctor infra, improbando has opiniones. Dicit enim primam, et secundam non differre, et arguitur implicite pro illa opinione sic : Illud est subjectum Logicae, quod omnibus in Logica consideratis, est commune : sed conceptus formatus ab actu rationis est hujusmodi : igitur, etc. Vel Enthymematice, sic (et magis ad intentionem Doctoris) Conceptus formatus ab actu rationis, est communis omnibus in Logica consideratis : igitur est subjectum ejus. Assumptum probat discurrendo per actus rationis. Ratio enim est virtus animae intellectualis, faciens currere causam in causatum, ut aliquibus placet: sed in proposito rationem, et intellectum pro eodem capio. Unde Augustinus de Spiritu et Anima, inquit quod Satio est animi aspectus, quo per se ipsum verum intuetur. Et hujusmodi est intellectus, ut patet. Cujus actus est triplex, scilicet indivisibilium intelligentia, compositio, et divisio, et discursus a noto ad ignotum. Sed Aristoteles 3. de Anima, text. comment. 21. ponit tantum, duos primos, licet ex secundo possit tertius inferri. Tertius vero potest subdi -vidi in discursum deceptivum, opinativum, et scientificum.

De varietate actuum intellectus, et an formaliter, seu objective, an certa objectione distinguantur, habet videri alias, quia transcendit propositum. Non oportet omnia hic ad plenum pertractare, communiter dicta supponantur.

Vide ea, quae alias super formalitates notavi, hic, et alibi. Cum autem dicitur indivisibilium intelligentia, advertendum, quod termini incomplexi appellantur in Logica indivisibilia, quia resolutio Logici stat ad terminos. Unde 1. Priorum in principio, definitur terminus quod est in quem resolvitur praepositio. Et sumitur in Logica, per similitudinem ad Geometriam, in qua terminus, indivisibile dicitur. : ut habet Doctor in 1. quaest. Ante praedicamentorum. Sicut enim resolutio Grammatici est ad litteram,tanquam ad minimum, et ad orationem compositio, tanquam ad maximum : ita Logici ad terminum, ut ad minimum, et ad Syllogismum, tanquam ad maximum. Et bene additur intelligentia, ad differentiam memoriae, et intellectus : nam intelligentia dicit intellectum sub actu. Appellatur enim intelligentia, quoad primum actum; mens, quoad secundum ; et ratio, quoad tertium, ipse intellectus. Praeter cognitionem simplicium, est necessarius secundus actus, videlicet compositio, et divisio, in quo veritas, et falsitas consistunt, primo Perihermenias, in principio. Et ultra secundum est adhuc necessarius tertius, per quem aut scientia, aut opinio, aut certe deceptio aggeneratur.

Applicando dicit opinionem, quod de conceptu formato a primo actu, etc. Ubi intelligitur ordo, et originatio, et non causalitas. Vult enim dicere, quod intentiones secundae, de quibus est liber Praedicamentorum, ut puta generalissimum, subalternum spectatissimum, differentia, et generaliter incomplexum, fundantur in complexis, quae primo actu intelliguntur, et ita de aliis duobus actibus intellige. Non quod per illos primos actus causentur, sed per sequentes collativos, licet possint poni modi intelligendi in primis actibus, ut quaestionibus sequentibus tangetur. Vel forte loquitur ibi Doctor eo modo, quo infra, quaestione prima Antepraedicamentorum, videtur ponere Logicam de medio, inter rem, et vocem : quod qualiter intelligi debet, notavi copiose ibidem, et super primum Perihermenias, et alibi. Multi enim ibi palpitent, et varie loquuntur de intentionibus secundis, et subjecto Logicae, sed omnia in sequentibus pertractabo. Et. quod ibi additur de nova ogica, et subjecto ipsius, intelligenda est illa novitas metaphorice, quia ut lotum dicitur novum, respectu partium, ita scientia de toto, respectu scientiae partium, nova appellari potest, quod de Syllogismo, et suis partibus integralibus propinquis, de quibus in libro Perihermenias, et remotis in libro praedicamentorum, conformiter intelligendum est. Vel forte illa novitas proprie posset intelligi penes inventionem, et Auctores, ut aliquibus videtur.Divisionem autem Logicae statim tangam. Secunda opinio ponit intentiones secundas esse subjectum Logicae, ut vult Boetius, et arguit ex communitate earum contentis in Logica.

Sed quia hic fit sermo de secundis intentionibus, principaliter in his quaestionibus, ne videamur transgredi. Pro declaratione eorum, quae sequuntur in sequentibus, convenit videre intentionum secundarum ortum, originem, causalitatem, et entitatem : ut recitat enim Commentator tertio de Anima, comm. 4. Maximus sermo debet esse in principio secundum Platonem, quia secundum Aristotelem primo Coeli text. comment. 33. minimus error in principio, fit maximus in fine.

Notandum igitur primo, quod intentio potest sumi toties, quoties conceptus, ut supra, pro specie videlicet, vel actu sensus, vel intellectus, pro potentia, pro objecto cognito, vel respectu rationis, vel comparatione passiva : et sicut solet distingui conceptus in conceptum essentialem, et accidentalem, primarium, et secundarium, etc. ita et intentio.

Secundo advertendum, quod de secundis intentionibus diversi diversimode opinantur. Quidam enim, ut sanctus Thomas, et sequaces, voluerunt dicere, quod secunda intentio est secundaria rei objectalis consideratio, vel conceptus secundarius : sicut prima intentio, secundum ipsos, est rei conceptus primarius. Et alii subtilius indagantes, volunt tam primam, quam secundam, posse considerari in abstracto,

vel in concreto. Vocant enim primam intentionem in abstracto conceptum essentialem rei, quo videlicet intelligit intellectus essentiam rei absolute : sed ipsam concretive sumptam dicunt objectum sub concipi. Secundam autem intentionem abstractive dictam, appellant conceptum accidentalem rei, quo videlicet intelligit intellectus aliquid superadditum essentiae rei, ut esse in pluribus, vel esse in uno solo, et sic de aliis. Concretive vero sumptam appellant secundam intentionem objectum sub sic concipi. Hunc modum dicendi reprobat Franciscus Mayronis in Conflatu super primum sententiarum, distinct. 23. quaest. 1 Et posset tangi ex dictis hujus Doctoris ibidem, et in 4. distinct. 1. quaest. 2. et in ista Logica saepe, ut infra tangam. Alii vero, ut Franciscus, in loco praedicto, volunt primam intentionem nec actum intellectus, nec speciem intelligibilem, nec quidditatem in esse cognito, nec quidditatem in esse intelligibili, debere dici. Similiter secundam intentionem negant esse secundarium conceptum, seu accidentalem, vel objectum sub sic concipi, et (quod magis absurdum est) nec respectus rationis, sed aptitudines quasdam, ex natura rei convenientes ipsis quidditatibus.

Alii vero altius volantes,sequentes vestigia Doctoris Subtilis, assignant ordinem, et modum producendi, seu causandi secundas intentiones, hoc modo.

Nam in primo signo ponunt objectum reale, sive quidditatem materialem.

In secundo intellectum agentem.

In tertio operationem ejus abslractivam.

In quarto opus ejus operatum, scilicet quidditatem abstractam, vel speciem intelligibilem.

In quinto motionem activam ipsius speciei intelligibilis, respectu intellectus possibilis, ut passivi.

In sexto, ipsum intellectum possibilem cum sua motione passiva.

In septimo, primum actum intellectus, qui dicitur productivus, de genere Relationis.

In octavo, secundum actum intellectus, productum per primum, qui est actus intelligendi, cum sua dictione passiva, et est de genere Qualitatis, per quem nihil reale producitur.

In nono, fundationem ejus in intellectu possibili, per alium actum, de genere Actionis.

In decimo actum comparativum, seu collativum comparantem duas, vel plures intentiones primas ad invicem.

In undecimo productionem intentionis secundae, consurgentem ex comparatione praedicta.

In duodecimo ipsam secundam intentionem causatam, cum sua causalitate, et productione passiva.

In tertiodecimo ejus receptionem in objecto, sive in quidditate prius cognita.

In quartodecimo, alium actum reflexum, quo ipsa intentio sic causata intelligitur, et est simplex, et non comparativus, quia, ut vult Bonetus, alio actu producitur, et alio intelligitur secunda intentio.

Ex his inferunt quamdam definitionem secundae intentionis, prolixam nimis, quae in forma brevi, et absque nugis, est talis : Intentio secunda est relatio rationis, fundata in aliquo extremo actus intelligendi collatini, inquantum cognito, plura objecta ad invicem conferentis, terminata ad aliud extremum ejus em actus, causata per actum intelligendi secundarium, reflexum, collativum, primitus moto ipso intellectu, ab aliquibus proprietatibus, consequentibus naturaliter talia objecta comparata.

Sed licet praedictus modus dicendi sit satis apparens, et subtilis, plura tamen addit, et plura omittit, si cuncta considerentur. Non oportet enim (ut video) ad causandum secundas intentiones, operationem intellectus agentis numerare. Quia suppono quod intellectus divinus, qui secundum communiorem opinionem, non dividitur in agentem, et possibilem, causet, vel possit causare secundas intentiones, et alios respectus rationis.

Praeterea dubium est, an secundae intentiones possint causari per actum voluntatis. Item, ex quo illum processum ponunt, quare omiserunt processum in cognitione sensitiva exteriori, et interiori, quae necessario (saltem pro hoc statu) praesupponitur cognitioni intellectivae. Ideo omittendo tot labores qui fastidium potius, et obicem, ad litteram Doctoris intelligendam, juvenibus inducunt.

Ultimo id quod expeditius, pro juvenum introductione, videtur, hoc modo declarabo : primo quasdam distinctiones praeponendo, secundo ex his dicta quaedam inferendo, in quibus supradicti modi dicendi, in quantum salvari possunt, collocabo. Prima ergo distinctio sit ista.

Intentio est duplex, prima videlicet, et secunda, et utraque potest sumi pro formali, vel pro connotato, seu substrato. Voco formaliter, et de virtute sermonis, ipsam intentionem tam primam, quam secundam, id quo potentia intendens intendit, ut habet iste in 2. distinct. 38. Sicut enim formaliter albedine aliquid dicitur album, ita intentione intendens in aliud tendit. Et hoc modo forte capit prima opinio, superius recitata, ipsam intentionem. Pro connotato vero, atque substrato, potentia tendens, et objectum, in quod tendit, atque species, qua ipsum repraesentatur, potest dici intentio. Dicitur quippe intentio ab in et tendo, tendis. cui opponitur Physice remissio. Verumtamen communiter Logici non capiunt intentionem illo modo. Unde refert dicere intentionem primam, vel secundam ; et rem primae, vel secundae intentionis, atque termini hujus, vel illius : intentio enim est potentia actus, vel habitus, ut supra dixi. Res vero objectum cognitum, vel aliquid in ipso : terminus vero hujus, vel illius rei, signum ad placitum significativum. Conceptus enim animae, naturaliter repraesentantes, non appello terminos, contra aliquos dividentes terminum in sic, et sic, significativum. Dico enim praecise terminum, vocem, non quamcumque, sed quae est dictio; et non omnem talem, sed dum est pars orationis : de quo alias.

Prima ergo intentio (ut in summa dicatur, et ut nostrates acutissimi Intentionatae, communiter de mente Doctoris Subtilis ipsam capiunt) Est objectum cognitum, vel cognoscibile, actu recto, vel reflexo, vel formaliter, vel aequivalenler. quod dico propter secundas intentiones, ad modum intentionum primarum, actu simplici cognitas, super quas actu collativo apprehensas, convenit fundare alias secundas intentiones, ut infra dicetur ; terminus vero primae intentionis est, qui hujusmodi objecta primointentionalia, proprie sumpta significat, ut homo, animal, Socrates, risibile, rationabile, album, et sic de aliis.

Secunda vero intentio est relatio nominis, pertinens ad extremum actus intellectus componentis, vel dividentis, vel saltem conferentis unum ad alterum. Nam intentio secunda secundum omnes causatur, vel derelinquitur in objecto cognito, per actum intellectus negociantis,circa rem primae intentionis, qui non potest causare circa objectum, nisi tantum relationem rationis, ut habet Doctor iste distinctione 23. primi. Et distinctione 1. secundi quaest. 1. articulo 2. dicit quod intentiones secundae producuntur per intellectum, et non habent esse in memoria prius quam in intelligentia. Sed Aureolus, et alii plures (et non abs re certe) volunt ipsas non causari proprie, vel effici, vel produci, sed potius derelinqui ex comparatione objectorum cognitorum. Est namque secunda intentio tanquam ens in primo considerato, et tale, ut in summa dicatur, non est nisi relatio rationis quia nihil habet praecise esse in considerato, ut considerato, nisi comparatio, qua consideratum comparatur ad aliud, per actum considerantis, ut vult iste in 4. distinct. 1. quaest 2. Quaere Avicennam 1. Metaphysic. Exemplum in promptu est, intellectus enim intelligens hominem,et animal, diversis actibus comparat sic cognita ad invicem, secundum rationem magis communis, et minus communis, vel superioris,

et inferioris, quae comparatio passiva est relatio rationis, ex parte extremorum, secundum eorum diversas proprietates diversimode nominata. Exemplifica eodem modo de homine, et Socrate ; de homine, et albo ; de homine, et rationali ; termini vero significantes hujusmodi relationes rationis, sunt genus, species, differentia,proprium Accidens, superius, inferius, praedicatum, subjectum, individuum, complexum, propositio, Syllogismus, et sic de aliis. Alii vero conantur ad tantam abstractionem se ducere, ut dicant tam primam, quam secundam intentionem esse respectus rationis : sed quia illa via est multum intricata, loquamur ut plures, et maxime fundati Doctores. Ex his patet primo, quid bene, et quid sinistre habent praedictae opiniones.

Secundo sequitur, quod requiritur aliqua proprietas ex parte rei, a qua originaliter movetur intellectus ad causandum hujusmodi secundas intentiones, et hoc vel in objecto immediate cognito, et comparato, vel saltem mediate.

Tertio sequitur, quod in omni illo, quod potest concipi ab intellectu, actu simplici, potest fundari aliqua secunda intentio, sive sit ens reale, sive rationis, sive positivum, sive non.

Quarto patet, quare prima intentio (ut hic loquimur de ipsa) potest esse ens absolutum, formaliter loquendo, licet secunda intentio sit semper respectus.

Quinto sequitur error dicentium, terminum secundae intentionis significare terminum, qui non est res, quia entia rationis eo modo, quo entia, et res sunt.

Sexto sequitur quod primeitas et secundeitas possunt competere intentionibus praedictis, aut ratione substrati, vel connotati, aut etiam ratione formalis significati.

Septimo sequitur quod secundae intentiones possunt dici esse in intellectu objective, vel subjective, vel utroque modo, ut infra clarius dicam.

Octavo patet, quod in secundis intentionibus potest fieri processus in infinitum,

saltem secundum numerum, quia intellectus millies potest reflectere super se et actus suos, et objecta cognita, et toties negotiari comparative.

Nono patet quod logica consideratio quae est de secundis intentionibus, non est de ipsis abstrative, sed concretive sumptis quia ut sunt respectus in objectis cognitis subjective, ut infra videbitur.

Decimo et ultimo patet quod omnis intentio secunda est ens rationis, et non e contra. Utrum autem rationis per essentiam tantum, vel etiam rationis per participationem non hic, sed alibi perscrutandum est.

Alia distinctio esset hic ponderanda, de nominibus primae impositionis, et secundae impositionis. Nomen enim primae impositionis est nomen rei realis, vel rationis, extendendo rem ad omne attributum rei, scilicet negationes, privationes, non entia,etc. Nomen autem primae impositionis dividitur in nomen primae intentionis, et secundae logicalis : et dico Logicalis, quia nomina secundae impositionis sunt intentiones secundae Grammaticales, quia modi significandi, de quibus infra magis. Exemplum primi, ut homo ; secundi, ut species ; tertii, ut nomen, gsnus, numerus, etc. Nomina tamen secundarum intentionum possent appellari quodammodo nomina secundae impositionis, ut patet.

Tertia distinctio posset introduci de actu intellectus simplici, et complexo, et iterum simplici, seu complexo absoluto, et collativo. Et adhuc simplici recto, (sub quo forte continetur, ut subdivisio immediate praecedens. Vide 5. Metaphysic. quaest. 2. et alibi in doctrina hujus) et simplici reflexo, licet reflexus pro collativo, in doctrina hujus, plerumque ponatur, quod potest intelligi per modum concomitantiae, non formaliter.

Quarum divisionum membra alia de clarabuntur, et de se salis patent. An etiam hujusmodi subdivisiones possint recte poni in actibus complexis, considera. Item, an idem actus sit rectus et reflexus, et quae sit ratio reflexionis in potentiis reflexivis, vide in Francisco Mayronis distinct: 3. Conflatus primi, quaest. 2. et alibi : licet in doctrina hujus ponatur communiter immaterialitas, ratio ejus sequendo Avicennam. An autem actus collativus sit unicus, vel plures, forte infra pertractabitur. Haec breviter sub compendio interposui, de secundis intentionibus in generali, propter faciliorem intelligentiam dicendorum : specialius autem de ipsis in sequentibus pertractato. Quaere Guilelmum Ockam satis copiose in Logica sua. Ad haec et Nominales, suo modo. Vide Ockam in Logicalibus suis, et Quodlibeto secundo, quaestione 12. et Quodlibeto quarto, quaest. 19. Quodlibeto 5. quaest. 25. et alibi, et alios, quorum deliramenta non sunt digna ut hic colligantur, salva semper meliori sententia. Sed expedite, et singularissime vide hunc super 4. Metaphysicor. quaest. 2. in solutione, conclusione secunda, in quodam notabili, et dubiis sequentibus, et alibi saepe. Ad litteram Doctoris modo.

Tertia opinio ponit ens subjectum Logicae, auctoritate Aristotelis 4. Metaphysic. text. com. 5. ubi inquit Commentator quod genus scibile Philosophiae, Logicae, et Sophisticae, est unum : sed Philosophia considerat de eo consideratione demonstratativa, Logica autem consideratione probabili. Sophistica vero dividitur ab eis per intentionem intentam in vita. Sophista enim intendit se videri Philosophum, ut acquirat gloriam, aut aliquid gratiarum humanarum ; Philosophus autem tantum intendit scire verum. Differunt igitur in modo sciendi Philosophus, et Logicus : et hi duo a Sophista vitae prohaeresi.

Quarta opinio ponit orationem esse subjectum Logicae, quod probat, tum quia de ipsa consideratur in tota Logica, tum quia prior Syllogismo, sicut definiens definito.

Quinta opinio, (quam sequuntur, ex fundamentis Alberti, Thomistae.) ponit Argumentationem esse subjectum, arguens ex communitate adaequationis, et considerationis.

Sexta, et ultima, quam sequitur Doctor, ponit Syllogismum subjectum Logicae. Pro cujus declaratione tria facit. Primo conditiones subjecti attributionis praemittit. Secundo eas a primis quinque positionibus removet. Tertio ipsi Syllogismo ipsas convenire ostendit. Secundum ibi, duae primae. Tertium ibi, habet enim. Dicit igitur primo quod tres sunt conditiones subjecti in scientia, licet primo Reportationum, quaest. 1. sex ponat, ut supra notavi, quae tamen implicite continentur in his tribus.

Prima est, quod de ipso sit notum quid est, et quia est, quae sunt praecognitiones subjecti 1. Posterior. text. comment. 2. et quaestione 2. Poster. text. comment. 1. quorum ulterior declaratio in 3. articulo.

Secunda conditio est, quod per suum quod quid est demonstrentur passiones de ipso, ut patet per Philosophum ibidem. Ex quo sequitur primo, quod loquitur Doctor de quid rei, et non nominis. Secundo, quod quid est subjecti, et non passionis, est medium in demonstratione potissima, de quo statim.

Tertia conditio est, attributio omnium aliorum ad ipsum, et consideratio propter ipsum, hoc patet 4. Metaph. comiti. l.et infra aperte. Exemplum de anima, in libro de Anima, habet enim quod quid est, quia definitionem, et quia est, quia passionem inhaerentem, vel inhaerentiam passionum, vel saltem non repugnantiam horum. Secundo de ipsa demonstrantur passiones per hujusmodi quod quid est. Tertio omnia ibidem considerata habent attributionem ad ipsam.

Deinde removet praedictas conditiones a quinque primis positionibus, et primo tribus prioribus, saltem duas primas minime convenire, ostendit inductive, et ob nimiam eorum communitatem. Non solum enim Logicus, sed etiam Grammaticus, et Rhetor considerant secundas intentiones, et entia rationis, ut supra notavi. Et quod nugatorie ponuntur, ut diversae opiniones, ostendit ex identitate eorum inter se, quod manifestum est de duabus primis, et de tertia probat optime, distinguendo ens in ens reale, et rationis : et ultra ens rationis in ens consideratum, et causatum, vel derelictum. Utraque divisio est aequivoci in aequivocata, licet aliqui teneant oppositum. Esse enim in intellectu contingit objective, et subjective. Exemplum secundi, ut species, actus, et habitus. Primum contingit dupliciter, aut ut primo consideratum, aut ut aliquid in ipso derelictum. Primo modo adhuc dupliciter, aut scilicet habitualiter consideratum, aut actualiter : et neutro modo est ponendum subjectum Logicae, quia omnis scientia realis, est de tali ente. Restat ergo quod ens rationis derelictum, vel causatum, sit ponendum subjectum Logicae : et sic coincidit cum aliis duabus positionibus, ut patet.

Ad rationes illarum trium opinionum consequenter respondet, num. 5. Dicit igitur quod prima pro prima procedit ab insufficienti, et committit fallaciam Consequentis, quod communiter accidit arguendo affirmative ab una conditione, vel ab una causa veritatis, habentis hujusmodi plures ad ipsum. Exemplum, ad idenditatem realem requiruntur tres conditiones. Prima est, impossibilitas separationis a causa intrinseca. Secunda, negatio originis unius ab altero sic eorumdem. Tertia, negatio separationis, et existentiae, in realiter distinctis. Modo non sequitur unum istorum (demonstrando aliqua duo) non originaliter ab altero : ergo sunt eadem realiter. Sed collective ex omnibus illis tribus conditionibus, sequitur identitas talis. Idem, arguendo ex una exponentium affirmative, ad expositam, contingit, ut non sequitur, Homo currit, ergo tantum homo currit.

Sic in proposito, cum praedictae tres conditiones requirantur ad subjectum in scientia, licet alicui conveniat una illarum, non sequitur ipsum esse subjectum, nisi eidem conveniant omnes simul, et potest reduci ad primum modum illius fallaciae, quia ibi arguitur a positione consequentis, vel potius ad secundum, quia ab insufficienti enumeratione, vel inductione, ut dicit Doctor : ubi melius diceretur inductione quam divisione, ut plures libri habent, licet utroque modo possit stare, vel sine utroque, ut alii habent.

Ad rationes aliarum duarum opinionum, satis clara est responsio. A quarta positione removet duas ultimas conditiones. Sed quare non primam etiam (cum secundum ipsum oratio sit aequivocum, cujus non est quid) statim tangam.

Ad rationem illius viae, negat assumptum, quantum ad definitionem Syllogismi, quia ibi ponitur oratio pro argumentatione, vel aggregato ex pluribus orationibus. Oratio enim secundum aliam rationem convenit discursiva?, et simplici orationi : ideo aequivoce. Ubi nota consequentiam, quam format Doctor, dicens, aequivocum non est subjectum in scientia, quia non potest definiri, de qua definitione debet intelligi, ut statim tangam. Quintae positioni ostendit nullam illarum trium conditionum convenire. Ex remotione primae conditionis, patet quod loquitur de Logica, ut praecise est tradita ab Aristotele, et non ab aliis. (prius enim erat artificialiter tradita) quam Boetius definit argumentationem, ut patet. Patet etiam quod capit quid pro definitione proprie dicta, ut infra magis. Ubi adverte, cum dicit Doctor, Secunium etiam deest sibi, ut manifestum est, secundum rationem generalem, quod illa ratio generalis potest esse talis : Argumentatio non habet quod quid est ; ergo per suum quod quid est nihil demonstratur de ipsa. Antecedens patet ex remotione primae conditionis. Consequentia vero manifesta. Ex remotione tertiae conditionis, patet expresse quod intendit Doctor ponere Syllogismum subjectum attributionis, et non praedicationis, ubi adverte quod praesupponit non univocationem ejus.

Infert igitur conclusionem responsivam ad quaestionem, deinde praedictas conditiones ostendit convenire Syllogismo: et primo primam, ex primo Priorum, text. comment. 1. Ubi advertendum, quod divisio totius

Logicae est secundum divisionem Syllogismi in partes subjectivas vel integrales, ut patet in applicatione tertiae conditionis. Et quia facit mentionem de veteri Logica, et partibus Syllogismi, applicando primam conditionem, duxi Logicae divisionem hic merito interserendam.

Partium igitur Syllogismi quaedam sunt integrales, quaedam subjectivae. Partes integrales, quae materia Syllogismi appellantur, dividuntur in propinquas, et remotas. De partibus remotis, hoc est de incomplexis, est primus liber veteris Logicae, scilicet liber Praedicamentorum, cui adminiculatur liber Porphyrii. De partibus vero propinquis ipsius Syllogismi, cujusmodi sunt enuntiationes, est secundus liber veteris Logicae, scilicet Perihermenias Aristotelis. Liber vero divisionum Boetii deservit aliis partibus Logicae.

Nova autem Logica dividitur in resolutoriam, et in inventivam. Resolutoria iterum alia Syllogismi in propositiones, et harum in terminos ; quae traditur in libris Priorum, qui est de Syllogismo simpliciter sumpto, sive non contracto, de quo etiam est tota Logica : licet aliter, et aliter, vel licet uniformiter, ut statim dicetur. Alia quoque est resolutoria effectus in causam, et e contra, quae traditur in libris Posteriorum. Inventiva autem alia est veri loci, quae traditur in libris Topicorum: alia apparentis,quae traditur in libris Elenchorum. Subdivisiones horum suis in locis tangentur. Qualis autem divisio sit Syllogismi in Topicum, et Elenchum, dicitur statim, et quomodo debet intelligi quod incomplexa, et enuntiatio sint partes integrales Syllogismi.

Consequenter applicando secundam conditionem subjecti scibilis, dicit quod in eodem, scilicet primo Priorum, multas passiones ostendit Aristoteles de Syllogismo, ut modum, et figuram, in illis de in esse et de modo, id est, de Syllogismo formato ex praemissis de in esse, et modalibus, et sequitur, et habere tres terminos in illo capite (et est 28. I. Priorum.) Quoniam igitur in his figuris, et quod sequitur non est de textu Aristotelis ibidem : sed est littera Doctoris cum dicit, per hoc quod est ex necessitate accipere conclusionem, hoc est dictu, quod per illam particulam definitionis Syllogismi, demonstrantur passiones praedictae de ipso, tanquam per medium : quam litteram multi forte pertranseunt sic copede. Verumtamen aliqui volunt quod modus, et figura sunt principia formalia Syllogismi. Dicunt enim quod Syllogismus habet principia in triplici differentia : quaedam videlicet materialia, ut terminos, et propositiones : quaedam formalia, ut modus, et figura: et quaedam regulativa ut dici de omni, et dici de nullo. Passiones autem ipsius appellant constare ex tribus terminis, constare ex duabus propositionibus, concludere universaliter, concludere particulariter, concludere affirmative, vel negative. Partes vero subjectivas ejus dicunt esse Syllogismum factum in Barbara, et aliis modis. Sed sufficit ad propositum Doctoris quod habeat aliquas passiones,sive tanquam passiones, et non refert an sint enumerata, vel non.

Vel dicendum quod potius credendum est Doctori, formale enim in Syllogismo est illatio, vel evidentia illationis, vel melius Syllogismus secundo intentionalis, de quo hic, non habet principia formalia, cum sit forma simplex, nisi ut supponat personaliter. Applicatio tertiae conditionis satis patet ex praedictis, et quod aliqui hic ponderant,quod scilicet aliud est ponendum subjectum Logicae, ut est complete tradita, aliud ut incomplete, scilicet ab Aristotele tantum. Secundo modo est Syllogismus. Primo modo argumentatio nihil valet, quia argumentatio nullo modo potest esse subjectum, ut patet ex dictis, et quia falsum supponitur. Completa enim notitia logicalis habetur ab Aristotele, et hoc implicite, vel explicite, ut patet consideranti.

Demum ad argumenta principalia respondet.

Ad primum, cum dicitur quod omnis scientia est per Syllogismum,concedit consequentiam, et consequens. Cum probatur falsitas consequentis, Primo quia tunc idem nolum,et ignotum: dicit Doctor quod non inconvenit quod idem, secundum diversa, sit notum, et ignotum: nec infertur contradictio nisi per ignorantiam Elenchi. Verum est enim quod Syllogismus in communi est ignotus, quantum ad passionem de ipso demonstrabilem antequam demons tretur (apud primo addiscentem dico) et similiter quantum ad hoc etiam Syllogismus in particulari, per quem demonstratur, vel per cujus fundamentum est ignotus , imo magis , quia passiones primo conveniunt communibus, et secundario particularibus. Sed ille nihilominus Syllogismus particularis est notus quoad duo, scilicet veritatem praemissarum, et evidentiam illationis, cum sit Syllogismus perfectus 1. Priorum cap. 1.

Ad aliam probationem, negat processum in infinitum, quia de Syllogismo,per quem acquiritur scientia, non est alia scientia, praeter scientiam communis, quia eadem passio, quae per se primo convenit communi, per se (licet non primo) convenit particulari : non est igitur inconveniens quod idem sit quo, et quod sciatur, eadem etiam scientia, sicut lux in corpore luminoso, est quo et quod videtur eadem visione. Sed profecto licet haec responsio sit optima,non esset tamen inconveniens dare illum processum in infinitum, maxime in actibus ratiocinationis : sicut enim alia demonstratione demonstratur risibilitas de homine, alia de Socrate, alia de Platone, licet non alio medio, ita posset dici in proposito, juxta illud 1. Poster. text. comment. 29. Augentur demonstrationes, non per media, sed in post assumendo, et in latus.

Ad secundum principale dupliciter respondet. Primo distinguendo de proprietatibus Syllogismi. Nam quaedam sunt proprietates formaliter ipsum consequentes ; quaedam potentialiter : vel sic, quaedam proprietates continentur virtualiter actualiter in Syllogismo ; quaedam virtualiter potentialiter. Quoad primam, sit sermo de ipso in libris Priorum. Quoad alias in tota Logica. Consideratio enim de Syllogismo in libris Priorum est praecise de ipso, non contracto ad materiam determinatam, sed absolute sumpto,et de suis partibus subjectivis, simpliciter ipsius nomine nominatis, et de proprietatibus sibi primo convenientibus, et per rationem illius suis partibus subjectivis. In tota vero Logica ponitur subjectum attributionis, in qua non modo de proprietatibus ipsius, imo suarum partium determinatur, ut supra dictum est, et sic idem, diversimode consideratum, potest poni subjectum totius, et partis. Exemplum de corpore mobili non te perturbet, quia consuetudo Scotica est de materiis extraordinariis loqui secundum communiorem opinionem, et maxime in exemplificando, juxta doctrinam Peripateticam, 1. Priorum text. comment. 40. Exempla ponimus non quod ita sit, etc. et 2. Topicorum cap. 2. Loquendum est ut plures, sapiendum vero ut pauciores. Non enim, inquit iste, in Quolibeto quaest. 4. juxta principium, omnia oportet in dubium revocare, ubi suppositis dictis communibus, propositum potest declarari.Quam regulam nota valde in his quaestionibus ubique.

Secunda responsio est,negando majorem, quia non inconvenit quod idem sit subjectum totius, et partis, quando est tale, ad quod plura attributionem habent, de quibus in diversis illius scientiae partibus, oportet considerare : de ipso vero, ad quod attribuuntur in determinata ejusdem scientiae parte, convenit determinare : et tunc sicut subjecta ad subjectum, sic scientiae ad scientiam. Hoc idem habet infra quaest. l. seu in Prooemio in librum Perihermenias, et maxime de subjecto composito, cujusmodi est Syllogismus. Exemplificat de libris Physicorum, respectu Philosophiae naturalis, qui peculiariter, et non abs re liber Physicorum, vel auditus Physicus nominatur, licet tota Philosophia naturalis Physica, vel auditus Physicus dicatur, ut habet Commentator in Prooemio Physicorum. Sed qui vellet aliter respondere ad argumentum, dicere posset, quod non inconvenit idem esse subjectum adaequatum, partis scientiae,et attributionis totius. Exemplum de substantia in Metaphysica, et de anima, in libro de Anima, et parvis naturalibus. Ad ultimum glossat illam vulgatam propositionem Aristotelis, in libro de Sensu et Sensato. Nihil est in intellectu, etc. Sed textus habet sic Non enim intelligit intellectus quae exterius non cum sensu. Et dicit quod verum est de primo intelligibili, scilicet motivo, pro statu isto, quod est quidditas rei materialis,vel sensibilis. Nihil enim primo naturaliter movet intellectum nostrum, prostatuisto,nisicujusspecies recipiatur in sensu: quia quandocumque inlellectus intelligit, phantasia phantasiatur, juxta illud 3. de Anima, text. comment. 3 O. Nequaquam sine phantasmate intelligit anima. et text. comment. 39. Intelligentem necesse est phantasmata speculari. Actu vero reflexo, et secundario multa per se intelliguntur, quae non cadunt sub sensum, saltem formaliter, ut species, actus, habitus, et substantia forte. Ita in proposito de Syllogismo, et aliis secundis intentionibus est dicendum. Addidit in fine ad confirmationem dictorum quod in plus est per se, quam primo, ut 1. Posteriorum, text. comment. 2. et sequentibus, habetur, omne enim quod inest alicui, primo, (non ut capitur 5. Physicorum text. comment. 1. et sequentibus, ut scilicet distinguitur contra secundam partem, sed ut denotat rationem praecisam) convenit ei per se, et non e contra. Exemplum de visibilitate, Socrate et homine vel Isoscele triangulo, et habere tres. Ideo Aristoteles non sine ratione definiens universalem passionem 1. Posteriorum, ubi prius, dicit quod : Est, quod convenit omni per se,et secundum quod ipsum, id est primo.Quae tria habent se secundum magis commune, et minus commune. Simile habetur 2. Physicorum text. comment. 3. definiendo naturam, quod videlicet, Est principium motus, et quietis ejus, in quo est primo per se,et non secundum accidens.

ubi praeponitur magis commune minus communi, ut patet speculanti.

Est et alia responsio satis probabilis,concedendo absolute illam auctoritatem, Nihil est in intellectu, etc. quia omne quod intelligitur pro statu isto, cadit sub sensum aliquo modo, aut in se ; aut in suo simili ; aut in effectu ; aut in forma ; aut in materia ; sive subjecto, vel fundamento ; aut in suo remisso : et ita intentiones secundae cadunt sub sensum, aliquo modo, aut in fundamento primo, aut remoto : ita quod generaliter eo modo,quo intellectio fundamenti reducitur ad sensum, ita et intentionum, sive fundentur in se ipsis, sive in aliis quibuscumque fundamentis.

De TERTIO. Dubitari potest, primo de veritate illius propositionis, in primo argumento, ante oppositum, num. 1. quod videlicet omnis scientia est per Syllogismum. Videtur enim quod sit falsa. Primo, quia primus inveniens Logicam invenit scientiam : sed non per Syllogismum ; ergo,etc. Major patet. Minor vero probatur, quia Logica docet formare Syllogismum, ut patet. Item, Syllogismus,ut de ipso fit hic sermo, est secunda intentio, sive relatio rationis, per quam nulla scientia acquiritur. Item, per omnem speciem argumentationis acquiritur scientia : ergo non solum per Syllogismum. Consequentia patet. Antecedens probatur, quia plures scientiae utuntur aliis speciebus argumentationis, et nunquam, aut raro Syllogismo, ut patet de moralibus scientiis.

Respondeo primo praemittendo multiplicem acceptionem scientiae,ut supra, quaest. I. Secundo distinguo de Syllogismo, ut prius, articulo primo hujus quaestionis. Tertio ly per potest sumi ut dicit circumstantiam causae formalis, ut proprie solet sumi secundum istum, in Theorematibus suis ; aut circumstantiam causae efficientis, vel instrumentalis. Ex his dic primo quod illa propositio est vera, de scientia proprie dicta, et. naturaliter acquisita. Secundo quod est vera de Syllogismo secundo intentionaliter sumpto, personaliter supponente. Tertio quod est vera, ut ly per dicit circumstantiam causae instrumentalis, vel quasi efficientis, ut tactum fuit aliqualiter quaest. 1. Ex his ad argumenta.

Ad primum dico, ut supra, quaest. 1. quod primus inveniens Logicam habuit praecise Logicam naturalem, vel, ut alii dicunt, usualem, antequam invenisset modum syllogizandi, et Syllogismum artificialem praecessit naturalis, vel usualis. Habito vero syllogizandi modo, consequenter artificialem Logicam adinvenit. Aliter posset dici, quod quia Logica est doctrinalis scientia, non solum aliis, sed sibi ipsi est modus sciendi. Docendo ergo in omni materia demonstrare, docet similiter et in materia propria, sicut de Syllogismo, per quem, et de quo,habetur scientia, dicit hic Doctor, et forte hoc rectius est, quam ad naturalem Logicam recurrere. Est igitur et sibi, et aliis, modus sciendi. Applica quaest. 1. si placuerit, bene ponderando ubique omnia, vel dic ad hoc argumentum, hic,et quaestione praecedente, ut notabiliter habet Philosophus 9. Metaph. text. comment. 14.Solvendo quamdam objectionem Sophisticam de addiscente artem, et actu ejus, quaere ibi,quia singularis doctrina in practicis, et speculativis notanda.

Ad secundum patet quod illa propositio est materialiter vera : Per Syllogismum habetur scientia, ut ly Syllogismus supponit pro substrato.

Ad tertium dicendum quod omnes aliae species argumentationis reducuntur ad Syllogismum, sicut imperfecta ad perfectum, aliter per ipsas non acquiritur scientia proprie dicta.

. Secundo dubitatur circa aliam propositionem in eodem argumento,qua dicit Doctor, quod in Syllogismis esse processum in infinitum est inconveniens, et probat, quia tunc nihil sciretur.

Dicendum breviter, quod processum in infinitum esse in Syllogismis potest intelligi dupliciter, aut videlicet per multiplicationem medii, aut minoris extremitatis. Primo modo est inconveniens,imo .impossibile procedere in infinitum in ipsis, secundum Aristotelem, primo Posteriorum, ubi supra, in solutione argumenti principalis : secundo vero modo non. Nam processum in infinitum numeris, figuris, actibus reflexis, et etiam in intentionibus secundis, non negamus. Illa autem probatio procedit primo modo, procedendo in infinitum.

Tertio dubitatur, utrum aliqua illarum quinque primarum opinionum sit sustentabilis.

Dicendum quod tres primae sunt sustentabiles, loquendo de subjecto praedicationis. Quinta vero, et quarta minime, quia nec possunt illa duo poni subjectum, nec praedicationis, nec attributionis : sexta quoque opinio tenetur de subjecto attributionis.

Sed quare tunc non ponitur substantia subjectum Metaphysicae, et non ens, et quare potius in scientia reali tra ascendenti, cujusmodi est Metaphysica, ponitur ens reale subjectum, quam in transcendenti rationali, cujusmodi est Logica, ens rationis ?

Posset dici,quod subjectum Metaphysicae attributionis, posset convenienter assignari substantia, sed quia Metaphysici est considerare passiones transcendentes entium, ideo subjectum illarum,ut puta ens,merito dicitur Metaphysice subjectum. Et ut convincantur adversarii, ponentes entis aequivocationem, aut Analogiam, de hoc vide hunc, in primo suae Metaph. quaest. 1. ubi videtur tenere substantiam esse subjectum Metaphysicae.

Ad aliud potest dici, quod Metaphysicus considerat. quodlibet in quantum ens, ut quidditas, et ita entia rationis, ut saepe in his quaestionibus, et Metaphysicae habet iste : ut detur igitur diversitas in nomine subjecti, et in transcendentia, quia hic accidentalis applicationis, ibi vero principiorum, et essentialiter in singulis cujuslibet scientiae inclusorum, non ponitur hic ens rationis, ut ibi.reale, subjectum. Vel aliter quia nedum Logicus, sed etiam Grammaticus, et Rhetoricus, considerant secundas intentiones, ideo aliter ens reale pertinet ad solum Metaphysicum, aliter ens rationis ad Logicum. Vel potest dici, quod aliter a Logico, aliter a Metaphysico consideratur quod quid est, et unitas subjecti, ut infra dicam.

Quarto dubitari posset circa illam auctoritatem 4. Metaph. quam in 3. opinione introducit, et circa solutionem ejus n. 6. Circa idem videlicet laborant Metaphysicus, etc.

Dicendum breviter, ut supra, quod vera est, sed diversimode, quia Metaphysicus considerat entia realia per se, Logicus vero per accidens : et e contra de entibus rationis. Est enim, (ut inquit iste, super primum Elenchorum, quaest. 1.) ens duplex, naturae, et rationis. Ens autem naturae, inquantum tale est, cujus esse non dependet ab anima. Sed ens rationis dicitur de quibusdam intentionibus, quas adinvenit ratio in ipsis rebus : cujusmodi sunt gemis,species, definitio, etc. Ens autem dictum secundo modo, aequiparatur secundum quidditatem enti dicto priori modo. Non enim est aliquod ens naturae, quin possit cadere sub ente rationis, et quin super ipsum possit fundari intentio aliqua secunda, ut speciei, generis, individui, vel saltem causae, vel causati, vel transcendentis. Quia ergo Logica est de secundis intentionibus,applicabilibus omnibus entibus realibus, de quibus per se est Metaphysica : ideo Logica potest dici, et similiter suo modo Sophistica, laborare circa idem, cum Metaphysica: sed longe diversa est consideratio earum.

Quinto dubitatur circa illas tres conditiones subjecti, quas assignat Doctor. Videturenim primo aut hic di minutus, aut alibi superfluus, quia 1. Reporlationum, quaest, 1. assignat 6. conditiones subjecti, Prima, quod sit scientiae specificativum. Secunda, quod sit ipsius dignificativum. Tertia,quod de ipso considerata in scientia dicantur. Quarta, quod sit primum quod occurrit intellectui in illa scientia. Quinta, quod possit esse subjectum principiorum scientiae. Sexta, quod ejus passiones.in scientia considerentur, ut supra collegi, in descriptionibus subjecti materialis, et formalis. Item, contra primam conditionem specialiter arguitur. Aut enim intelligit de quid nominis, aut de quid rei : si primo modo, non enti posset convenire, quia non entia habent quid nominis. Posset etiam convenire, intentioni secundae in communi, et enti rationis, et conceptui formato ab actu rationis, a quibus negat ipsam. Si secundo modo, cum quid rei, hoc est definitio, non conveniat nisi soli speciei 7. Metaph. text. comment. 13, sequeretur quod nec Deus, nec ens, nec plura alia, quae assignant subjecta scientiarum, possent poni subjecta. Item, contra secundam conditionem,si per quod quid est subjecti, necessario demonstrari debent passiones ejus de ipso, sequitur quod cum nulla passio entis, sic posset de ente ostendi , nec de aliquo inferiori ad ens, quod ens non erit subjectum Metaphysicae, et ita de Deo in Theologia. Item, hoc est contra communem doctrinam hujus, et sequacium, qui vult quod passio posterior per priorem, tanquam per medium, possit ostendi : non ergo necessario per quod quid est subjecti. Item, hoc videtur contra Aristotelem 2. Posterior. text. comment. 8. Ubi dicit, quod medium demonstrationis est ratio primi termini, id est, majoris extremitatis, ut communiter exponitur : sed hoc est, passio, et non subjectum, ergo, etc. Item, contra tertiam conditionem arguitur sic : Perfectiora non debent reduci ad imperfectiora, nec attributionem habent ad ipsa : sed in Logica plura sunt perfectiora Syllogismo simpliciter sumpto, considerata ; ergo, etc. Major videtur manifesta, et patet ex dictis hujus, quaest. 3. Prologi. Minorem probo, sive loquendo de fundamentis intentionum quae a Logico considerantur, sive de ipsis intentionibus. Nam Syllogismus demonstrativus est perfectior, quam Syllogismus simpliciter sumptus, tum ratione fundamenti, tum quia subjectiva; ergo, etc.

Pro solutione hujus dubii, praemittendum primo quod quid est, et quia est possunt considerari dupliciter, vel ut quaestiones, ut 2. Poster. text. comment. 1. vel ut praecognitiones 1. Posterior. text. comment. 2. Ut enim quia est capitur ut ipsum est subjecti, vel dignitatis, est praecognitio : ut vero conclusionis, vel passionis, est quaestio. Similiter quid est subjecti absolute considerati, est quaestio, sed quid est subjecti in ordine ad passionem, est praecognitio. Non est enim inconveniens idem successive esse certum, et dubium : ideo illa duo, scilicet quid est, et quia est primo possunt esse quaestiones, et cum fuerint determinatae, fiunt, praecognitiones. Secus de propter quid est. Quia licet post demonstrationem, vel quaestionis terminationem, sit cognitio, non tamen praecognitio. Reducitur autem si est ad qui a est et propter quid est ad quid est.

Unde ad ulteriorem notitiam istorum terminorum, qui juvenibus extranei videntur, notandum, quod omnis quaestio aut est de incomplexo, aut de complexo. Si primo modo, aut de ipsius entitate, et sic est si est : aut de ipsius quidditate, et sic est quod quid est : si secundo modo, aut de inhaerentia passionis, et sic est quia est: aut de causa illius inhaerentiae, et sic est propter quid est. Exemplum, haec conclusio, Luna est eclipsabilis, antequam demonstretur, potest esse dubitabilis, et quantum ad se totam, et quantum ad incomplexa ipsius. Potest enim quaeri, an Eclipsis sit in rerum natura, quoad quaestionem si est: habito autem quod sic, potest quaeri quid est. Est autem Eclipsis, carentia luminis,in aliquo receptivo, ex interpositione corporis opaci, impedientis luminosum causare lumen, in hujus corpore receptivo luminis. Quo habito, potest quaeri an haec propositio sit vera, Luna est eelipsabilis quantum ad quaestionem quia est. Cognito autem experimentaliter quod sic, potest quaeri propter quid, habito autem quod hoc est propter interpositionem terrae inter Solem et Lunam, et cessat omnis quaestio de praedicta conclusione.

Secundo advertendum, quod quid est, tam ut quaestio, quam ut praecognitio potest accipi, aut pro quid nominis, aut pro quid rei. Quid nominis est oratio explicans rationem vocis in suum significatum, vel quaestio de tali oratione. Quid vero rei est oratio explicans ipsam rem, vel quaestio de illa. Quid rei est tantum entium, quid nominis est tam entium, quam non entium.

Ulterius advertendum, quod in habentibus quid rei, idem est quid nominis, et rei, quia ratio, quam significat nomen est definitio 4. Metaph. text. comment. 28. cum quo stat quia ejusdem sint plura quid nominis, et unum rei. Secus in non habentibus, ut Doctor Subtilis habet in 4. quaest. 2. distinct. 1. Ulterius sciendum, quod quid rei potest sumi dupliciter ; aut pro definitione, aut pro conceptu quidditativo.

Sciendum quarto quod demonstratio est duplex, scilicet quid vel propter quid et quia. Prima adhuc duplex, generalis, quae sit per quamcumque causam, sive intrinsecam, sive extrinsecam, dummodo sit propinqua ; propria, quae propter quil, et potissima appellatur : et fit per causas intrinsecas tantum. Secunda etiam duplex, una ab effectu ad causam, alia a causa remota ad effectum.

Quinto notandum, quod subjectum cujuslibet scientiae, pro statu isto, naturaliter inventae assignatur aliquid commune, quia cognitio nostra intellectiva est universalium, et primo talium. Ideo dicit Aristoteles 1 Poster. text. com. 41. quod subjectum scientiae habet partes, principia, et passiones. Dixi pro statu isto, et naturaliter inventae, ad differentiam notitiae beatorum, et Theologiae, atque fidei, quae sunt de singularibus potius primo.

Sexto sciendum, quod alia sunt priora quoad nostrum modum cognoscendi ; alia vero quoad naturam. 1. Physicorum. text. comment. 2. et 7. Metaph. text. comment. 10. et alibi saepe. Ideo attributio, vel reductio in scientiis, potest esse vel ad ea, quae sunt priora simpliciter, vel quoad nos sive nostrum modum cognoscendi. Ubi tamen dantur gradus, quia de numero talium, aliquid dicitur primum attributione, aliquid secundum, aliquid tertium, etc.

Septimo advertendum, quod quid rei expressum per definitionem,non est omnium, sed proprie est solius substantiae, et non cujuscumque, sed praecise speciei. Primum habet iste Doctor, in 4. distinct. 1. quaest. 2. ubi dicit quod definitio proprie dicta, est entis positivi, per se, unius, realis, compositi, realiter, vel conceptibiliter universalis, et solius talis. Secundum habet Aristoteles 7. Metaph. text. comment. 12. et 15. et alibi ibidem saepe. Tertium etiam patet per ipsum in eodem 7. text. comment. 13. sed nihilominus quid tale, est aliorum entium, et maxime praedicabilium et realium praedicamentabilium, et rationis,ut patet ubi.prius, ex Aristotele, et Doctore Subtili.

Octavo notandum, quod non inconvenit de subjecto scientiae praesupponere quil est, sive nominis, ut communiter dicitur, sive etiam rei, et cum hoc in illa scientia investigare et venari quil ejusdem. Praesupponit enim scientia omnis et quit nominis, et quid rei, idest, conceptum quidditalivum sui subjecti, sed quid rei, id est, definitionem quidditativam venatur, ut patet in libro de Anima, et in Logica, ubi earum subjecta definiuntur, et maxime de subjecto attributionis est hoc verum. Nec ex hoc sequitur aliquam scientiam probare a priori suum subjectum esse, quia aliud est entitatem rei declarare definitive ; aliud ipsum esse per causam probare. Nam si ad esse definiti ostendendum, acciperetur pro medio quod quid est ipsius, peteretur manifeste principium. Vide optime sententiam hujus, super librum Elenchorum, quaest. 3. solvendo primum principale, ad propositum. Ex his patet solutio dubii.

Dico ergo cum Doctore quod illae tres conditiones de subjecto attributionis bene assignantur.

Ad primum argumentum in oppositum, dico quod nec hic diminutus nec alibi superfluus est Doctor. Illud enim quod explicite primo Reportationum dixit, hic implicite assignavit: nec hoc est inconveniens, quia secundum materiae exigentiam, aliter et aliter in diversis locis loquuntur Doctores. Exemplum, in hac quaestione assignat Doctor iste tres actus intellectus, sed alii explicando tertium illorum, ponunt alios tres, quia sub discursu a noto ad ignotum invenitur triplex discursus,ut patet supra, articulo 2. Vel dici potest quod hic imitatur fundamenta Aristotelis praecise, ubi vero ingeniose et resolvit, et addit plura.

Ad secundum dico quod communiter exponitur de quid nominis, sed salvo meliori judicio, potest dici quod habet veritatem etiam de quid rei. Et cum probatur quod quid rei non convenit nisi soli speciei, potest dici uno modo quod hoc est verum propriissime loquendo, sed hoc quoad propositum de Syllogismo non nocet, quia forte est Species specialissima, ut infra tangam. Sed quia argumentum est commune ad omnes scientias, et subjecta ipsarum, dico aliter, quod aequivocatur de quid rei, ut in ultimo notabili patet. Accipio enim in proposito quid rei pro conceptu quidditativo, et tale quid praecognoscitur de subjecto cujuslibet scientiae, sive communis, sive specialis, et hoc extendendo rem ut extenditur ens. Vide notanter ad haec, ea, quae dicit in quaestionibus quarta et quinta Antepraedicamentorum, solvendo decimum principale illius quartae, et in solutione principali quintae.

Ad tertium, quod tangit bonam difficultatem, potest dici quod loquitur Doctor appropriate de subjecto attributionis scientiae naturaliter inventae, quod communiter habet veram definitionem : secus est de subjecto praedicationis, et scientiae supernaturalis, et in hoc salvatur difficultas de ente, et Deo. Loquitur etiam de demonstratione propter quid potissima, et in hoc salvatur controversia ibi introducta,et auctoritas Aristotelis. Est enim alia auctoritas in oppositum 1. Poster. text. comment. 25. Ubi dicit quod ratio ultimi termini est medium demonstrationis. Sed ibi posset distingui de ordine naturae, vel syllogistico. Aliter enim Logicus et aliter Metaphysicus accipit quod quid est. Ideo Doctor hic proprie logice loquendo interpretatur verba Aristotelis : in Metaphysica autem, vel Theologia aliter, ut patet in Prologo primi, quaest. 3. et super primum Metaphysicae ; ideo impugnando opinionem de argumentatione, hic dicit quod nusquam ab Aristotele definitur, ubi patet expresse quod per quid est intelligit definitionem. Vel dicendum quod conditio est generaliter vera, sic videlicet quod eo modo, quo subjectum habet quod quid est, suum quod quid est potest poni medium demonstrationis, si definitionem, definitio; si conceptum quiddidativum, conceptus quidditativus. Et quod ibi tangitur de passionibus entis, dic ut prius, excepta prima passione, quae per conceptum quidditativum ostendi potest.

Verumtamen propter carentiam nominum, conceptus talis, et habentis ipsum, ne videamur petere principium, utimur aliis, pro medio, et non conceptu quidditativo. Elige viam quam volueris, et dic consequenter.

Ad quartum patet ex 6.notabili.Est enim intelligenda illa attributio secundum cognitionem, et non secundum entitatem. Et si arguas quod unumquodque sicut se habetad esse, ita ad cognitionem. 2. Metaph. text. comment. 4. dicendum quod verum est in se, et in intellectu cognoscente entia proportionaliter suis entilatibus. cujusmodi non est intellectus vialoris.Vel posset aliter ad argumentum principale dici, quod minor est falsa quoad per se considerata in Logica, quod dico propter fundamenta, quae per accidens considerantur. Et ad probationem potest distingui de perfectione positiva, et permissiva, ut communiniter distinguitur. Sed ibi esset specialis difficultas, an intentiones secundae dicant aliquam perfectionem, cum dicere perfectionem negetur a relationibus realibus, ut volunt aliqui : sed de hoc infra.

Sexto dubitatur circa conclusionem responsivam hujus quaestionis, qua tenetur quod Syllogismus est subjectum Logicae, arguitur primo quod non ; omnis scientia habet entitatem, et nobilitatem ab objecto, sed Logica non habet entitatem, nec nobilitatem a Syllogismo ; ergo, etc. Major est Aristotelis I. de Anima text. com. 1. et 3. de Anima text. com. 38 et 6. Metaph. text. com. 2. Minor probatur, quia si sic, aut causalitate intrinseca,aut extrinseca. Non primo modo,ut patet: nec secundo modo, probo, quia nec ut finis,quia ex 2. Physicorum text. com. 23. finis non solum est ultimum, sed est optimum eorum, quae sunt ad finem: ens autem rationis, cujusmodi est Syllogismus, (ut hic loquimur de ipso) non est nobilius, seu perfectius ente reali: Logica vero est ens reale, ut supra dictum est; ergo. Nec est efficiens respectu Logicae, quod probatur, quia si sic, aut univocum, aut aequivocum: non primum, ut manifestum est: nec secundum, quia tale est nobilius effectu.

Sed dices,ut aliqui hic respondent, quod verum est de aequivoco totali, cujusmodi est objectum cum potentia, maxime secundum doctrinam Scoticam, non autem de partiali, cujusmodi est objectum, vel subjectum tantum.Contra, ex principiis hujus quandocumque concurrunt duae causae partiales, ad eumdem effectum, semper sapit naturam imperfectioris: quod dependet ex pluribus, non potest esse conditionis perfectioris quocumque illorum, ut quaest. 14. Quodlibetica articulo 1. habet iste. Exemplum de praemissis respectu conclusionis: de Deo, et homine, in generatione hominis: et de sole et verme, in generatione vermis. Sed objectum saltem in proposito est ignobilius potentia, igitur si esset causa aequivoea partialis Logicae, sequeretur quod Logica esset ens rationis, quod est falsum. Forte dices quod causa principalis aequivoca, cujusmodi est intellectus in proposito, assimilat sibi effectum,licet hoc habeat veritatem de assimilatione effectiva, vel virtuali: non tamen de assimilatione formali, imo sic magis assimilatur causae minus principali, etiam actione magis prmci palis, ut habet iste expresse in 3. distinct. 1. quaest. penultima.

Item secundo principaliter arguitur sic: Subjectum scientiae continet primo virtualiter omnes veritates illius scientiae,ut tertia quaestione prologi Sententiarum habet iste: sed Syllogismus non continet sic veritates logicas: ergo, etc. Major est nota apud Scotistas, et probatur ibidem. Minor vero probatur, quia sic continere convenit subjecto ratione causalitatis effectivae, sed ut probatum est, talis causalitas non convenit Syllogismo. Item tertio, scientia est de necessariis, et impossibilibus aliter se habere, ut patet 1. Poster. text. coram. 5 et 15. et 6. Ethicorum cap. 3 et 7 Metaph.text. com. 53. Sed Syllogismus non est hujusmodi: ergo, etc. Minor probatur ex dictis hujus, 30. distinctione 1. quia intentiones secundae non habent esse, nisi dum actu intellectus negotiatur, sunt igitur contingentia, sicut et actus intelligendi.

Item quarto, de subjecto scientiae praesupponitur guiJest:sed quid est non convenit Syllogismo, saltem rei, seu definitio, ut habet iste, in 4. distinct. 1. quaest. 2.

Item quinto, subjectum scientiae est causa passionum suarum, etiam effectiva, ut habet iste, in plerisque locis, ita quod posito subjecto insurgit talis passio, vel causatur : sed Syllogismus, (sicut nec aliqua alia intentio secunda) non habet aliquam causalitatem respectu suarum passionum, cum etiam a relationibus realibus, quae sunt majoris entitatis, negetur omnis causalitas. Nec insurgunt ad positionem ipsius Syllogismi, quia tunc non essent intentiones secundae, quod est inconveniens. Plura alia media possent hic introduci,sed his solutis, datur facultas solvendi omnia alia.Possunt etiam applicari haec motiva ad primam quaestionem, probando Logicam non esse scientiam.

Pro solutione hujus dubii, sunt quaedam praemittenda, ex quibus ejus solutio inferetur.

Primo advertendum est, quod aliquid cognoscitur quadrupliciter,videlicet intuitive, abstractive, arguitive, et deductive. Primo modo cognoscitur existens, ut praesens in se ipso, vel in eminenter continente, et non in repraesentatio formali ejus,ut dictum est supra. Secundo modo e contra in representativo videlicet et non in se. Tertio modo sit discursus ab intuitive noto, vel etiam abstractive ab aliud intuitive, vel abstractive notum. Quarto modo e contra.

Secundo notandum, quod eorum quae cognoscuntur quaedam se habent motive, quaedam lerminative, quaedam utroque modo, quaedam etiam forte neutro modo ad intellectum nostrum.

Tertio sciendum, quod objectum intellectus aliud est primarium,aliud secundarium, aliud actu recto, aliud actu reflexo cognoscibile.

Quarto intelligendum, ut supra tactum est, quod consideratio Logici, de secundis intentionibus, est in ordine ad fundamenta, et ideo concretive sumptis. Notitia ergo secundarum intentionum originaliter est ex proprietatibus repertis in fundamentis, a quibus originaliter habent esse, et hoc occasionaliter, et motive, licet effective ab intellectu habeant esse,imaginor enim hunc processum.

Primo namque intellectus (praesupposita cognitione intuitiva sensus, et operatione intellectus agentis, quam aliqui volunt extendi ad actum, et habitum inclusive, aliqui vero in causatione speciei intelligibilis termini, quod ad praesens omittatur) intelligit objectum reale, ut puta hominem, vel animal, vel aliquid tale.

Secundo plura sic cognita sub diversis habitudinibus ad invicem comparat.

Tertio illam comparationem ex parte objectorum diversimode nominatam intelligit, et hoc aut tantum terminative, ut communiter ponitur ; aut motive, si respectibus rationis aliqua activitas concedatur. Motive enim se habere respectu actus, vel habitus, est ut causa partialis concurrere cum intellectu, ad causandum actum, vel habitum.

Quarto etiam illos respectus, et ad se invicem, et ad fundamenta potest intellectus comparare, et ita ipsis alios modos intelligendi, vel alias secundas intentiones (quod idem est) applicare, et ita in infinitum procedendo forte posset concedi, ut supra notavi. Intelligo maxime hoc de intellectu primitus has intentiones fabricante, sicut de modis significandi Grammaticalibus est dicendum. Convenit enim ordine doctrinae prius addiscere hujusmodi modos, quam fundamenta eorum, ut saltem fundamenta sub ipsis cognoscimus, ut quaestionibus sequentibus tangetur.

Quinto continentiae Virtualis, quam objecto cujuslibet scientiae communiter schola Scotistarum attribuit, descriptionem singularem, quam Scotus in originali proprio Oxoniensi scripsit, praemitto, quae talis est: Virtualis continentia est quidam respectus disquiparantiae, intrinsecus adveniens, fundamentalis, et transcendens, per quam causa aequivoca potest producere effectum producibilem, de non esse sui simpliciter ad esse sui simpliciter.

Unde advertendum quod continentia alia est potentialis, seu permissiva Physica, ut materiae respectu formarum ; Metaphysica, ut superioris respectu inferiorum ; et generis respectu differentiarum. Alia actualis, seu formalis, sicut e contra. Alia virtualis, sicut causae extrinsecae respectu effectus.Alia eminentialis, sicut in essentiis ordinatis, et maxime in essentia divina, respectu omnium aliarum. Alia unitiva,quae requirit identitatem simul et distinctionem, quaere in quarto, dist. 46. q. 3., et maxime reperitur in divinis, et in creaturis suo modo, ut patet in potentiis animae inter se, et ad animam comparatis. Continentur igitur virtualiter conclusiones in praemissis, et praemissa mediata, si qua sit, in immediata, praedicatum vero immediate in ipsius subjecto formaliter, si est primi modi, vel virtualiter, si secundi. Igitur a primo ad ultimum omnes veritates habitus continentur virtualiter in ipsius, subjecto primo, tanquam in radice omnis cognoscibilitatis. Nec hoc debet intelligi de continentia potentiali, vel permissiva virtuali, quia talis nullo modo est ponenda, nisi multum remote exponendo : nec etiam est distinguendum recte de subjecto continentiae virtualis adaequationis, praedicationis, seu principali latis, in scientia, licet aliqui ita fingant. Idem enim est subjectum in scientia omnibus his modis, nisi quod ei accidit, quod sit praedicabile de omnibus, quia tantum in Metaphysica contingit hoc tenere. Caetera Topice quae dicta sunt.

Ex his ad dubium respondetur cum Doctore.

Ad primum argumentum dico uno modo, quod illa causalitas scientiae ex parte objecti, si qua est in proposito, est extrinseca, mediate tamen, quia immediate causatur ex actibus frequentatis, vel uno intenso. Et cum quaeritur, aut finis, aut efficientis, potest utrumque concedi. Et cum probatur quod non quantum ad finem : dico quod licet scientia dici possit nobilior objecto seorsum sumpto, non tamen objecto scito, et sic ponitur finis ejus, ut habet iste in Prologo, quaest. 3. solvendo argumenta principalia primae lateralis, et alibi. Albedo enim, vel aliud tale, etiam reale, non est finis scientiae : sed albedo sic, vel sic cognita: ita in proposito de Syllogismo. Cum secundo ostenditur quod non est causa effectiva, hoc potest negari. Cum quaeritur, aut aequivoca, etc. dico quod aequivoca.

Et cum probatur quod non, ex perfectione causae talis, satis competenter responsum est prius, quod videlicet verum est de causa totali. Et cum ultra probatur quod tunc Logica esset ens rationis, dico quod hoc non sequitur, quia non est assimilabilis in entitate enti rationis : si autem esset, et cum hoc ens rationis poneretur altera causa partialis, procederet argumentum de mente Doctoris. Sed in proposito non intentionem, sed fundamentum intentionis, pono causam partialem : et quia hujusmodi est ultimate ens reale, ideo habitum causatum congrue ponimus ens reale. Ab objecto enim motivo, vel quo, et non terminativo, vel quod, habet suam entitatem. Unde prima quaestione quarti, egregie inquit Doctor, quod objectum, respectu notitiae, habet triplicem conditionem, scilicet causare, mensurare, et terminare. Duae primae non conveniunt intentionibus, nec artificialibus, sed tantum tertia, nisi recurrendo ad fundamenta, et naturalia.

Alio modo, posset totalis causalitas habitus logicalis poni ex parte intellectus. Nam licet in actu recto objectum sit causa partialis, et hoc primarium, in actu tamen reflexo posset totalis activitas attribui potentiae : videatur iste 3. distinct, primi, quaest. 7. contra Godefridum, et alios. Vel dic tertio, quod licet in actu recto, intentiones non possent habere causalitatem, et similiter aliae relationes, et forte quantitates, in actu tamen reflexo non inconvenit. Elige viam quam volueris, prima responsio est securior. Posset etiam probaliter dici, quod intentiones secundae continentur sub objecto motivo intellectus, eo quod continentur quoquo modo virtualiter in quidditate sensibili, juxta declarationem hujus, in Quodlibeta, quaest. 14. ubi dicit quod intelligit nomine ejus in se, vel in suo inferiori, sensibile, vel inclusum virtualiter, seu essentialiter in quidditate sensibili ; haec pondera bene ubique. Vide infra, quaest. 3. Antepraedicamentorum, solvendo tertium principale, ad propositum aliqua bene ponderando. Posset etiam sustineri quod Syllogismus continet virtualiter omnes veritates logicales, quia tales veritates sunt respectus, vel conformitates in intellectu complexe, vel incomplexe, quae probabiliter ponuntur respectus rationis, et 6. Metaph. et alibi in doctrina hujus habet videri.

Difficultas autem est,de fundamentis talium conformitalum, et veritatum,ut tangunt alia argumenta hic. Continentia etiam virtualis, de qua loquimur, est objectalis, et Metaphysica, et non realis Physica : quare non dicit nisi simplicem emanationem in incomplexis, et illationem intentionalem in complexis, de quibus infra altius, Deo duce,dicemus ; quia paulatim introducendi sunt juniores scholastici. Possent verba Doctoris quaestione ultima Prologi, ad finem, hic ponderari de univocatione objecti, respectu habitus, diminuta saltem. Et similiter quomodo objectum est mensura scientiae, quae videntur intelligi debere de objecto terminativo, ut videtur. Sed tu dic consequenter bene masticando, quia ad alia festino pro nunc.

Ad secundum de continentia virtuali, patet ex praedictis. Eo enim modo, quo Syllogismo convenitcausalitas,eodemmodo et continentia virtualis. Si autem totalis activitas ponatur ex parte potentiae, regula Doctoris habet veritatem in scientiis realibus, quarum subjecta habent activitatem partialem ; et proportionaliter continentiam virtualem. Posset etiam ponderari, quod soli scientiae habenti evidentiam ex objecto convenit illa continentia virtualis, ut patet quaest. 3. Prologi. Continentia enim virtualis, proprie loquendo, convenit subjecto scientiae habentis unitatem specificam, cujusmodi non est Logica in communi, neque Syllogismus.

Ad tertium dicendum, quod intentiones secundae, sicut et entia realia, possunt considerari vel secundum esse quidditativum, .sive essentialiter, vel secundum esse actualis existentiae. Primo modo sunt necessaria, et impossibilia aliter se habere. Secundo modo sunt contingentia, et sic intelligitur Doctor, ubi allegatur supra ; quia loquitur de relationibus rationis, ut habent esse in fundamentis comparatis, quod est esse existentiae in ipsis. Vel dic aliter reccurrendo ad fundamenta.

Posset etiam dici ex praedictis hujus, in Prologo, quaest. 4. quod de contingenti est scientia. Et idem ibidem, quaest. 3. ubi dicit quod necessitas objecti non est conditio scientiae. Sed ad Philosophum, patet ibidem,quod scientiaest necessariorum, scilicet dictorum de contingentibus, vel necessariis objectis, et hoc sapit.

Ad quartum dico, quod Syllogismus habet quid nominis, et quid rei, eo modo, quo est res, scilicet conceptum quidditativum, et definitionem expressam per genus et differentiam. Et cum probatur ex Doctore, in quarto, quod definitio non convenit entibus rationis, verum est definitio propriissime sumpta, de qua dictum est, dubio praecedenti. Intentiones tamen secundae definiuntur, ut Logicus definit, ex Genere videlicet, et Differentia ut Doctor ibidem expresse dicit. Sic etiam propriissime loquendo,solius substantiae est definitio. Eo enim modo, quo dantur gradus in entibus, dantur et in definitionibus.

Vel posset dici (licet forte non ita ad mentem Doctoris) quod definitiones secundarum intentionum sunt definitiones entis realis originaliter, et occasionaliter, et fundamentaliter, licet non formaliter, et immediate, et hoc sufficit.

Ad quintum dicendum, quod eo modo, quo aliquid habet principia essendi, ipsum consequuntur suae proprietates, si ex natura rei, ex natura rei ; si operatione intellectus, operatione intellectus : modo Syllogismus habet fundamentum tanquam principium originale occasionativum essendi, et intellectum completive effectivum sui esse, et ita passiones ipsius eodem modo habent esse.Ex principiis enim subjecti oritur passio.Et quod tangitur ibi de subjecto, quod est causa passionis,habetdifficultatem specialem, de quo infra, cap. de Proprio, aliqua dicam. Posset etiam probabiliter dici, quod posito ente rationis in esse, per opus collativum intellectus immediate ipsum consequitur aptitudo talis, vel talis, quae etiam est intentio secunda fundamentaliter, et identice, et etiam formaliter, licet non immediate causata actu collativo intellectus. Sed hic plura essent ponderanda, quae altiori indagini omitto. Posset etiam ponderari illud argumentum, quod fit communiter, videlicet quod nulla scientia format, vel fabricat suum subjectum, sed Logica tormat, vel docet formare Syllogismum. Dic quod veritatem habet in scientia reali, secus est de scientia rationis. Vel dic quod Syllogismus usualis, vel naturaliter acquisitus, praecessit artificialem. Vel recurrendum est ad fundamenta, sed prima via est securior, ut patet. Vel die ut prius ad quartam rationem est dictum, quia sapit.

Posset etiam objici ex dictis Doctoris, in materia de subjecto Theologiae, ubi probat ens in communi esse subjectum Metaphysicae, et primo Metaphysicae idem habet, ergo eodem modo dicetur de Logica, respectu entis rationis in communi. Responsionem quaere.

Septimo posset dubitari circa divisionem Logicae, quam supra assignavi secundum divisionem subjecti. Et breviter dicendum ut supra,quaest. 1. de unitate scientiae, dictum est. Eo namque modo, quo scientia habet unitatem ab objecto, habet etiam et sectionem ad subjecti divisionem.

Octavo dubitatur circa dicta Doctoris, in applicando tertiam conditionem subjecti, ubi dicit num. 7. quod incomplexum, et enunciatio sunt partes integrales Syllogismi. Syllogismus vero dialecticus, et demonstrativus,partes subjectivae ; Elenchus autem privatio ejus. Contra primum, forma simplex partibus integralibus caret : sed Syllogismus est hujusmodi ; ergo, etc. Major est nota, quia oppositum praedicati infert oppositum subjecti. Minor probatur, quia, ut hic semper loquimur de Syllogismo, est respectus rationis. Item, species distincta non est pars alterius : enunciatio, vel incomplexum, et Syllogismus sunt hujusmodi ; ergo, etc. Contra secundum, est expressa sententia hujus 1. Elenchorum quaest. 4. ubi vult quod divisio Syllogismi in Topicum, et necessarium, etc. est divisio accidentis in subjecta, ut supra, articulo primo hujus quaestionis, recitavi. Tunc sic : alia est divisio totius in partes subjectivas ; alia accidentis in subjecta. Patet, quia una est per se, alia vero per accidens, sed divisio Syllogismi in illa, est accidentis in subjecta ; ergo non totius in partes. Aliud quod dicit ibi de libris Priorum, quod ibi de parte subjectiva Syllogismi sit sermo, videtur falsum, quia tunc idem esset pars subjectiva sui ipsius, cum ibi de Syllogismo in communi tractetur, ut hic Doctor concedit infra, solvendo secundum principale.

Contra tertium, Syllogismus Sophisticus est aeque respectus positivus, applicatus materiae apparenti, sicut Topicus, vel demonstrativus materiae proportionabili, ergo non est tantum privatio veri Syllogismi.

Item, de privatione alicujus non est distincta scientia, a scientia illius cujus est privatio : sed de Syllogismo sophistico est distincta pars Logicae, ut puta libri Elenchorum, etiam per ipsum, primo Elenchorum, quaest. 3.

Dicendum cum Doctore, quod recte loquitur.

Ad primum dico, quod licet principalis intentio Logici sit de Syllogismo secundo - intentionaliter sumpto, non tamen praescindendo, a fundamento, imo considerat de ipsius fundamento. Licet igitur Syllogismus fundamentaliter sumptus non habeat partes integrales, materialiter tamen acceptus non caret ipsis.

Vel aliter dicendum, quod sicut istae praedicationes, Genus praedicatur de specie, vel Oratio constituitur ex nomine et verbo, habent exerceri in fundamentis, ut infra magis : ita ista, Syllogismus constituitur ex incomplexo, et enunciatione, habet exerceri in fundamentis : ita generaliter quod intentio Logici est de istis conceptibus animae pro fundamentis, ultimate cuncta ipsis attribuendo. Istae expositiones, et similes supra, patenter sunt de mente ipsius, ut infra, Cap. de Genere, et de Differentia, expresse habet. Per hoc ad aliud, patet quod praesupponit falsum. Vel die ut in simili de numero majori, et minori communiter dicitur, capiendo ipsos materialiter, vel formaliter, et similiter in proposito, licet non sit omnimoda similitudo.

Ad secundum dico, quod Doctor et hic, et primo Elenchorum, optime dicit, nec controversia ulla est, nisi in voce, si qua sit. Hic enim dicit quod Syllogismus Dialecticus, etc. sunt partes subjectivae, quod verum est, capiendo illa pro formali. Primo vero Elenchorum dicit, quod est divisio accidentis in subjecta, quod verum est, accipiendo illa pro substrato. Aliud enim est considerare materiam, aliud intentionem materiae applicatam. Per idem ad aliud, quod Syllogismus applicatus tali, vel tali materiae, de quo fit sermo in libris Priorum, est pars subjectiva Syllogismi in communi, quia ille praescendit ab omni materia. Vel posset dici pars improprie, prout idem sub minori extensione, et continentia, potest dici pars respectu sui ipsius sub majori, et hoc modo loquitur infra, in solutione secundi principalis. Vel dic quod ibi determinat et de toto, et de partibus subjectivis ejus, ideo verum dicit, licet aliud tacuit.

Ad tertium potest dici, quod Syllogismus Elenchus potest considerari formaliter, vel materialiter. Primo modo concedendo ipsum esse intentionem secundam positivam. Alio modo materialiter, et hoc vel ut cadit in usum sophisticae, et deceptoriae argumentationis. Alio modo ut traditur per determinata principia. Primo modo ultimae distinctionis, procedit ex falsis, nec de ipso est scientia : secundo modo sic. Vult ergo Doctor primo Elenchorum, quod de Syllogismo sophistico secundointentionaliter, et fundamentaliter secundo modo sit scientia. Hic vero vult quod ille primointentionaliter, ut procedit ex falsis, et secundointentionaliter, ut supponit pro tali, sit privatio veri Syllogismi. De hoc magis primo Elenchorum.

Nono dubitatur circa solutionem primi principalis, ubi dicit Doctor, num. 8. quod de Syllogismo in communi, per Syllogismum particularem habetur scientia, et quod non est scientia de particulari, nisi per se ipsum scito communi. Contra primum, Syllogismus, per quem aquiritur scientia, est fundamentalis, aut in voce, aut in scripto, aut in mente. Syllogismus vero de quo quaeritur scientia est respectus rationis, ut saepe dictum est : videtur ergo quod responsio non est ad propositum, et similiter nec argumentum, quia faciliter evadi posset, dicendo quod procedit de Syllogismo fundamentaliter sumpto et non formaliter. Aeque enim, ut videtur, posset ostendi per idem medium, quod de homine non est scientia, quia sicut homo est quoddam incomplexum, de quo habetur scientia per Syllogismum, ita Syllogismus secundo - intentionaliter sumptus, respectu Syllogismi primointentionaliter dicti.

Item, contra secundum, videtur quod de particulari possit esse scientia distincta a scientia communis, sicut ipsum est aliud a communi. Ad ista faciliter respondetur ex praedictis.

Ad primum dico, quod quamvis principalis intentio sit de Syllogismo secundointentionaliter dicto, hoc tamen est ut supponit pro fundamento, et ita intelligitur universalitas, et particularitas per respectum ad fundamenta, et praedicationem exercitam.

Ad aliud, transcendit enim negotium, sed breviter pro nunc dicendum, quod non est alia scientia de particulari, nec dicit aliam entitatem formalem, saltem a suo communi, licet addat aliquam entitatem materialem.

Decimo circa solutionem secundi principalis, num. 9. posset dubitari, an videlicet totius et partis possit idem esse subjectum. Et breviter dico, quod non inconvenit sub diversis rationibus, vel saltem secundum rationes subordinatas, vel secundun eamdem rationem ; completiorem tamen, et minus completam, dubitare circa solutionem ultimi argumenti magis pertinet ad Philosophiam naturalem, quam ad Logicam. Igitur pertranseo ad praesens, ne praeter utilitatem juvenum prolixus videar.

Ultimo potest breviter dubitari circa solutionem quartae opinionis, quare cum oratio conveniat aequivoce enunciationi, et Syllogismo per te, potius ab ea removetur secunda, vel tertia conditio, quam prima, cum aequivoci non sit definitio. Potest dici, quod illa definitio, quae ponitur 1. Perihermenias de ipsa, convenit ei pro uno significato, id est, pro enunciatione, ut videtur.

Sed contra, quia tunc non esset genus enunciationis, quod communiter non tenetur. Ideo dicendum, quod vel illa est descriptio nominis, vel si vera definitio, tunc capit hic aequivocationem extensive pro analogia. Vel dicendum potius, sustinendo primam responsionem ad instantiam contra illam, quod oratio, quae est genus enunciationis, est per se una, et continet sub se nedum indicativam, sed imperativam, et alias hujusmodi, et sic negatur consequentia illa ; Oratio autem, quae est argumentatio, non est per se una nisi unitate ordinis, vel integritatis, secundum aliquos.

Praemissis tribus quaestionibus circa Logicam in communi, dirigit sermonem in Isagogas Porphyrianas. Et antequam textum dubitative tangat, movet sex, aut novem (omnibus computatis) circa ipsum Universale in communi, quaestiones. Et quia intentio sua est constituere Universale subjectum hujus libri, de subjecto vero includendo inhaerentiam passionis, quatuor possunt quaeri, videlicet si est, quid est, quia est, et propter quid est, ideo valde ordinate pro informatione radicali juvenum, haec quatuor pertractat, priusquam ipsum subjectum esse asserat. Quantum igitur ad quaestionem quid est dicit, in speciali quaerendum est de Universali, et quia omnem quaestionem praecedit quid dicitur per nomen, etc. Ubi advertendum ut supra tactum est, quod quid est duplex, scilicet rei, et nominis, et licet quaestio si est praecedat quaestionem quid rei secundum ordinem, quem tenet Aristoteles secundo Posteriorum ; quaestio tamen quil nominis praecedit omnes, ut hic, ei quarto Sententiarum, distinct. 1. quaest. 2. habet iste; sequitur in littera distinctio trimembris hujus nominis Universale, sicut caeterorum concretorum accidentalium, et potest reduci in bimembrem sic ; Omne concretum accidentale aut sumitur pro aggregato, et connotato, aut seorsum, et tunc vel pro significato, vel pro connotato. Isti enim termini pro significato, pro formali, vel pro eo quo i significat, seu pro forma, sunt Synonima, sicut ex altera parte pro substrato, pro connotato, vel pro eo quod denominat. Sicut ergo album potest sumi pro illa qualitate, quam albebo significat, vel pro subjecto ejus, vel pro aggregato ex utroque. Concretum namque et abstractum (ex principiis hujus, ubique, et praecipue infra, in Antepraedicamentis) idem significant : sed differunt in modi significandi, ut magis infra dicetur. Nam hoc per modum per se entis, illud vero per modum alteri inhaerentis, et hoc vel subjective, vel suppositive significat. Vel magis ad propositum ponatur exemplum in concreto primoinlentionali respectivo. Simile namque significat illam relationem aequiparantiae, quam similitudo significat; connotat vero subjectum, ut hominem, vel asinum : et quia requiritur necessario fundamentum ad esse respectui, connotat etiam ipsum, ut puta albedinem, vel calorem, vel aliquid hujusmodi. In quo fundamento etiam posset fieri distinctio secundum remotius, et minus remotum.

Potest igitur, secundum variationem Praedicamentorum, tale concretum accipi, aut pro formali tantum ; aut pro substrato tantum ; aut pro aggregato. Exemplum primi, ut Album per se primo modo est coloratum. Exemplum secundi, ut, Album currit. Exemplum tertii, ut Album est ens per accidens : ita in proposito, Universale potest sumi pro respectu rationis, causato, vel derelicto, actu eollativo intellectus, moti ex aliqua proprietate indifferentiae, vel communicabilitatis ex parte rei, quam primo significat, sicut universalitas, vel intentio universalis.

Secundo modo potest accipi pro subsrato, ut homine, vel animali, et sic de aliis. Vel pro fundamento in tali substrato, et hoc vel propinquo, vel remoto. Voco fundamentum remotum universalitatis indeterminationem privativam, vel negativam, seu communicabilitatem absolute sumptam.

. Fundamentum vero propinquum, dico indeterminationem contrariam, vel communicabilitatem comparative cognitam.

Tertio modo potest sumi pro aggregato ex utroque. Protestatur ergo Doctor se locuturum deinceps de Universali primo modo, quia sic est de consideratione Logici : et hoc intellige ut plurimum, quia aliquando loquitur de Universali pro substrato. Secundo modo pertinet ad considerationem artificis realis, ut puta Metaphysici, vel Physici.Tertio modo non est de consideratione alicujus artificis per se, cum sit ens per accidens, ut sexto Metaph. text. comm. 6. et 7. habetur.

Circa praedicta posset dubitari utrum concretum, et abstractum idem significent. Sed non oportet hic immorari, quia infra loco suo disputabitur. Item utrum significare, et connotare idem dicant. Ibidem etiam habet pertractari. Item, utrum de ente per accidens sit scientia. Non hic, sed 6. Metaphysicae. Item, qualiter universale pro substrato pertinet ad considerationem Logici supra dictum est. Sequitur de quaestione Si est.