EXPOSITIO

Quoad primum Universale dicitur ab Universus, sicut et Universitas, et differt secundum aliquos, a praedicabili, quia definitur per esse in. Praedicabile vero per dici de, de quo infra. Et licet Universale possit sumi tripliciter, ut patet ex praedictis, tamen aliter capi solet, pro substrato saltem. Nam aliud est in causando, ut Deus : aliud in cognoscendo, ut intellectus; aliud in repraesentando, ut species intelligibilis ; aliud in distribuendo, ut signa universalia ; aliud in praedicando, et hoc vel communiter, ut omne quod enunciatur de aliquo in propositione quacumque ; vel proprie, et tunc vel transcendens, ut ens limitatum, vel ante rem natura, et tempore, ut est in intellectu primae causae ; natura tantum, ut jam ens; vel in re, ut sub conditionibus individualibus: post rem, ut in esse cognito. De hac ultima distinctione magis infra quaestione octava, de triplici acceptione significati termini communis. In proposito est in praedicando, et pro formali, ut tamen applicabilis, ut prius dictum est, quod sic describitur 1. Perihermenias text. comm. 5. Universale est, quod est aptum de pluribus praedicari. Item 2. Poster. text. comm. ultim. Universale sit unum in multis, et unum praeter multa. Item 1. Poster. text. comm. 25. Sed non ita expresse, de quibus definitionibus erit sermo amplior infra,quaest. 6.

Ordo quaestionis patet ex praedictis. Divisio ejus est communis.

Quoad secundum arguit tribus rationibus ad partem negativam. Prima ratio habet originem ex Boetio, in libello de Unitate et Uno, licet sanctus Thomas Quodtibelo. 9. articulo 6. dicat illum librum non esse Boetii. de quo non oportet hic discutere,

saltem auctoritas famosa est, et communiter acceptatur. Ubi advertendum, quod intentio Boetii, vel illius auctoris ibidem,est ostendere quod omnia appetunt unitatem. Dicit enim ibidem quod quia Creator naturae vere unus est, ideo rebus quas condidit hoc in munere dedit, ut et unaquaeque habeat esse, et una esse. Enumerat igitur ibidem multos modos Unitatis, de quibus infra capitulo de Specie,quaest. 2. forte erit sermo.Verba autem quae recitat Doctor, non aperte habentur ibidem, licet implicite possint conjici ex dictis Boetii. De veritate autem illius propositionis in se infra tangam. Secunda ratio fundatur in dictis Aristotelis in Praedicamentis cap. de Substantia. Tertia ratio sumitur ex distinctione entis in id quod natura est, et in id quod sola ratione rationante fabricatur. Duae rationes ad oppositum ex duplici auctoritate procedentes satis patent.

Consequenter conclusionem affirmativam : tenet in quaestione ista, cujus ratio fundatur in objecto, et ratione objectiva intellectus creati, saltem viatorum. Intentiones enim Logicales sunt modi intelligendi, sicut Grammaticales significandi, ut dictum est supra, et magis infra, et in Tractatu de modis significandi, Deo subveniente, et vita comite. Est igitur Universale, de quo hic loquitur, modus intelligendi in tantum, quod etiam ipsum singulare intelligitur, non sub modo singularis, sed Universalis, ut habet iste, 2. distinct. primi, quaest. 3. solvendo secundam rationem opinionis, hoc idem in Theorematibus suis, ubi inquit quod Universale per se, et prius intelligitur ; quod tamen verum est de Universali pro substrato. Idem septimo Metaphysicae, et primo habet. Modus autem intelligendi ens non potest esse non ens, igitur Universale non est non ens, ergo ens per locum ab oppositis. Tangit ibidem de motione intellectus ab intelligibili, quod habet expresse Commentator tertio de Anima comm. 4. Auctoritas vero Aristotelis, quam adducit, est in 3. de Anima text. comm. 5.14. 17.18. 27. et alibi saepe.

Quod sequitur in littera quod motus, vel potius movere, est actus entis in actu, habetur 3. de Anima text. comm. 27. Motus namque potest comparari ad movens, vel ad mobile. Primo modo intelligit Doctor hic, et Aristoteles ibidem. Secundo modo intelligit Doctor in secundo Sententiarum in distinct. 18. Et Aristoteles 2. Physic. text. comm. 3. Vel si volueris totum intelligere ex parte mobilis, de actu est distinguendum. Videlicet primo, vel essentiali, et secundo, vel accidentali: et verba Doctoris intelligi debent primo, non secundo modo.Primum etsecundum principale unica solutione solvit, sed licet possit objici contra solutionem, ut refertur ad utrumque ( ut statim ostendam) arguit praecise contra eam ut applicatur.

Ad secundum principale,ostendendo quod secundae substantiae non sunt praeter opus intellectus, imo quod sunt secundae intentiones, aliter non opponerentur primis, et per consequens divisio Aristotelis non esset conveniens, cum omnis divisio debeat dari per opposita.

Ad formam ergo argumenti, negatur minor pro secunda parte, et similiter minor probationis. Est enim vera, licet indirecta praedicatio, Universale est substantia secunda.

Ad tertium, concedit Universale non esse ens naturae, sed ex hoc non sequitur ipsum esse figmentum, quia huic correspondet proprietas ex natura rei, illi vero minime. Unde vult quod Universale est effective ab intellectu, occasionaliter autem, et originaliter a proprietate reali, pro quo adducit auctoritatem Boetii in Commento.

Quoad Tertium, circa hanc quaestionem occurrunt nonnullae difficultates, primo dubitatur circa veritatem illius propositionis Boetii ante oppositum, num. 1. videlicet, Omne quod est, ideo est, quia unum numero est. Quam etiam habet Avicenna 3. Metaph. cap. 1. et 7. Metaph. cap. 1. Videtur enim quibusdam quod oppositum est dicendum, scilicet, omne quod unum est ; ideo est unum quia est.

Item, Boetius ibidem enumerat plura,quae sunt, non tamen unum numero sunt, quia assignat ab aliis distinctum modum unitatis.

Pro solutione hujus praemittendum est primo, quod aliquid ( ut communiter dicitur) potest dici unum numero, aut quia cum aliis ponit in numerum, aut ut distinguitur contra unum specie, genere, et proportione, quod ulterius distingui solet in unum definitione, proprio, et accidente.

Secundo notandum, quod principium unitatis numeralis aliud est intrinsecum, aliud extrinsecum. Intrinsecum, proprietas individualis: extrinsecum, subjectum, vel aliud hujusmodi.

Tertio sciendum, quod esse praedicat quandoque secundum, quandoque tertium adjacens. Tunc enim praedicat secundum, quando nihil additur rei, verbi specificativum. Tertium vero quando sic absque specificativo quocumque extrinseco, praedicat quod in ipso est, hoc autem est ens participaliter sumptum, quod idem sonat cum existentia actuali.

Regulariter ergo tenetur quod quandocumque hoc verbum est praedicat secundum adjacens, dicit existentiam actualem de subjecto. Unde licet concedatur quod Caesar est homo, non tamen quod Caesar est, de quo infra, in quaestionibus libri Perihermenias.

Ex his tenendo cum Boetio dico, quod propositio sua est vera, maxime loquendo de unitate numerali, a principio intrinseco, quae, ut probabiliter teneo, praecedit in quocumque (natura dico) existentiam actualem, maxime in individuis, quia existentia est medus, et proprietas individualis est de ratione intrinseca ipsius individui, licet per comparationem ad naturam aliter sit dicendum.

Sed pro altiori declaratione, et castigatione istorum, adverte diligenter ea quae habet iste in 2. distinct. 3. quaest. 1. in solutione quaestionis. Valet ergo haec consequentia, hoc est, ergo hoc est unum, nedum per locum extrinsecum, imo per intrinsecum, ita videlicet quod posset esse demonstratio propter quid, ut ita loquar. Concederes enim scholastice istam, Est verum, ergo unum, quare non similiter, vel potius praedictam? Vel posset dici aliter, quod cum dicit Boetius ideo est, et non reddit causam praecisam, nec a priori, sed conditionem concomitantem, quia unitas numeralis est conditio concomitans omne per se existens. Vide tamen pro ulteriori declaratione hujus, ea quae dicit iste in 4. distinct. 45. quaest. 3. solvendo secundum principale. Vel potest dici quod auctoritas est vera loquendo de uno numero primo modo, quod satis probabile est, ut patet ex intentione ejus. Per haec ad objecta. Prima instantia Foxal potest negari ex praedictis. Ad secundum dico, quod licet sint plures modi unitatis, ibidem numerati, unitas nihilominus specificata per existentiam actualem, et perseitatem tertii modi, in unoquoque, concomitanter saltem, est numeralis. Sed, ut supra dixi, illa additio de unitate numerali non habetur expresse in Boetio. Ideo dic quod Doctor vulgariter allegat, quod non inconvenit plerumque in his Logicalibus, ut supra habes. Sed elige potius modum dicendi priorem, ut calumnia omnis abigatur.

Secundo posset dubitari, ut singula tangam, circa minorem primi argumenti, ubi dicit Doctor, Universale non est unum in numero, quia praedicatur de pluribus ; utrum illa consequentia teneat, hoc praedicatur de pluribus, ergo non est unum in numero. Dico breviter quod valet logice loquendo, et praedicatione univoca univoce sumpta, sed theologice, et praedicatione aequivoca, et univoca, non univoce sumpta, habet instantiam. Exemplum primi, ut essentia divina de tribus personis, et aliis, quae sunt in Deo. Exemplum secundi, ut Socrates, de hoc et illo Socrate. Exemplum tertii, ut Socrates nunc albus, et statim niger, de albo et nigro.

Tertio circa secundum principale, num. 3. et objectionem contra primam solutionem ad ipsum, et ultimam solutionem ejus, insurgit difficultas, utrum Universale, ut hic sumitur, sit secunda substantia, vel e contra. Et quod non, patet argumentum in textu quod sic habet ultima solutio. Pro solutione hujus sciendum, quod substantia tam prima,quam secunda,potest accipi vel pro formali, vel pro substrato. Primo modo sunt intentiones secundae. Nam prima substantia sic accepta idem importat quod singulare, vel individuum de praedicamento substantiae. Secunda autem idem quod genus, vel species, quae constat esse secundas intentiones. Et hoc modo accipit Doctor hic primam et secundam substantiam. Et infra, capite de Substantia, ubi inquit quod divisio substantiae in primam et secundam, est subjecti in accidentia: quod intelligo non ut substantia in substantias, sed ut per primeitatem, et secundeitatem, quae substantiae accidunt, dividitur secundo modo,ut scilicetaccipiuntur pro substrato, sic idem denotant quod Socrates, et homo, vel animal. Sicut ergo haec conceditur, Universale est genus vel species, ita ista, Universale est substantia secunda, primo modo sumpta, e contrario vero est praedicatio per se, nisi quis dicat quod est determinatio contrahens, ut album respectu hominis, vel econtra, quod forte verius est, nisi quia non ponitur ex parte ejusdem extremi, ut infra capite de Specie dicetur, et alibi. Nam tam prima, quam secunda substantia, potest sumi transcendenter, vel limitate. Ad hoc pondera ea quae habet in 1. distinct. 26. et in Quodlibeto,quaest. 3. de substantia prima, et secunda, et ita Universale respectu secundae substantiae potest esse determinatio, et determinabile, diversimode loquendo. Et in hoc exponi potest Doctor, ubi dicit quod Universale est quid communius ad secundam substantiam, et quod secundae substantiae sunt accidentia non realia, sed intentionalia. Non est enim inconveniens quod ens reale contrahat ens rationis, et e contra, sicut subjectum suum accidens, et e contra, ut infra, cap. de Specie. quaestione secunda. Sed videtur adhuc quod argumentum non solvitur, quia licet aliquod Universale sit ens, ut puta illud quod est substantia secunda, hoc non arguit, omne Universale esse ens, nec Universale in communi, de quo quaeritur hic.

Potest dici quod omnia Universalia reducuntur ad genus, et speciem, et ita ad substantias secundas. Pono enim probabiliter substantiam primam, et secundam in omni genere, licet antonomastice Philosophus posuerit eas in Praedicamento Substantiae tantum, de quo alias. Vel aliter, quod inquantum ostenditur de inferiori entitas, in hoc habetur particulariter saltem de superiori, et hoc sufficit Doctori, et maxime contra aliam responsionem quam inpugnat.

Vel tertio dicendum, quod Universale in substantiis est substantia secunda, et sic dicitur de. In accidentibus vero est proprium, vel accidens, et sic est in primis, nec sequitur in eisdem terminis a praedicatione signata ad exercitam, quod prima substantia est Universale, ut infra dicetur copiosius. Licet enim albedo in communi sit in hac albedine, et albedo in communi sit Universale, vel Accidens, non tamen haec albedo: sic namque arguendo est figura dictionis, et fallacia Accidentis. Similiter licet albedo sit Universale, et albedo sit in Socrate, non ideo Socrates est Universale : quia si attributum alicujus extraneatur ejus per se supposito, multo fortius, ut videtur, ejus per accidens supposito, et hoc in quantum est talis. Sunt enim hujusmodi accidentia in primis secundum esse materiale, sed formantur intentionibus secundum esse cognitum, ut infra dicetur. Adhuc posset fieri vis de Syllogismo, et enunciatione, et sic de aliis eodem modo arguendo. Dic quod omnia reducuntur ad propositum. Vel aliter ut prius.

Quarto circa eamdem objectionem, num. 2. ubi dicit Doctor quod substantia prima, et secunda non opponuntur, ut sunt praeter opus intellectus, sed ut sunt secundae intentiones : sic occurrit dubium, quare magis opponuntur sic, quam sic.

Potest breviter dici quod sicut paternitas et filiatio, quae sunt relationes oppositae, ut saltem comparantur ad idem, et secundum idem,fundantur in individuis ejusdem speciei, ut puta in Socrate, et Platone, vel in eodem individuo respectu diversorum, ut patet ; ita respectus rationis, ut in proposito substantia prima, et secunda, possunt fundari in his, quae sunt eadem realiter, licet non secundum idem. Sicut igitur pater et filius, pro formali sunt relative opposita, et non pro substrato, ita hic. Sunt ergo respectus oppositi, et non fundamenta, sed bene proprietates in fundamentis.

Sed contra praedicta instatur, qua ratione substantia secunda est intentio secunda, eadem et prima, ut etiam Doctor expresse tenet hic, et infra, cap. de Accidente, quaest. 2. expresse probari potest ; sed hoc est falsum, quod probatur, quia Aristoteles definiens substantiam primam, definit ipsam, ut opponitur secundae, sed illa definitio non potest competere intentioni ; ergo, etc. Minorem probo, primo principaliter, et maxime substare, et non esse in, nec dici de, non possunt competere intentioni secundae, ut patet inductive per singulas particulas ; ergo, etc.

Item oppositum non est in opposito, nec destruitur ad destructionem ipsius, sed substantiae secundae sunt in primis, et destruuntur (per Aristotelem cap. de Substantia) destructis primis; ergo, etc.

Ad primum concedo primam substantiam esse secundam intentionem, sicut secundam, et concedo illam definitionem sibi convenire: sed qualiter,quia longiorem tractatum expostulat, loco suo habet videri.

Ad secundum concedo, quod oppositum ut sic, non est in opposito, accipiendo oppositionem proprie. Oppositum antem dici de opposito, non tamen ut oppositum, in praedicatione signata, non est inconveniens. Non sunt enim relative opposita, nisi respectu ejusdem, et secundum idem: haec ergo est alsa, Substantia prima est secunda, et e contra. Saltem capiendo utrumque utquid, vel,ut tuo dus. Haec tamen est vera,Substantia secunda praedicatur de prima, et forte e contra, quia sic supponunt pro fundamentis, ut infra de aliis dicetur.

Quinto, circa eamdem solutionem potest dubitari, ubi inquit Doctor, quod substantiae secundae sunt accidentia non realia, quibus convenit esse in, sed intentionalia, quibus convenit dici de. Videtur enim quod utrumque sit minus verum. Primum, quia omni accidenti convenit esse in, et maxime tenendo,(ut iste infra tenet) intentiones secundas habere esse subjectivum, et non modo objectivum, ut aliis placet. Secundum etiam, quia accidentia realia praedicantur de suis inferioribus, et subjectis, ut patet in novem generibus accidentium.

Dicendum, quod Doctor loquitur de intentionibus, personaliter, sive pro substratis supponenlibus, et ut modus, non ut quid, de quo infra, et sic verum est ; quia aliquibus secundis intentionibus convenit dici de, et non esse in, ut sunt secundae substantiae ; aliquibus autem esse in, et non dici de, ut patet infra cap. de Proprio. Aliquibus vero utrumque, et aliquibus neutrum. Licet igitur secundae substantiae formaliter sumptae, et ut quid habent esse in, non tamen pro substrato, nisi ut superius est in inferioribus, quod non est ad propositum : et sic patet ad primum.

Ad secundum dico, quod quamvis accidentia realia dicantur de suis inferioribus, ut genera, vel species, non tamen ut accidentia.Quamvis etiam dicantur de subjecto, prius tamen habent esse, quam dici de. Ideo per esse in possunt distingui ab illis, quae non sunt in, sed dicuntur de. Bene ergo dicit Doctor, quod sunt accidentia intentionalia, quibus per se,praedicatione scilicet signata, convenit dici de, ut pro fundamentis, in praedicatione exercita, supponunt. Nam haec, Substantia secunda dicitur de primi, est per se, ut ista, Socrates est homo, quod potest applicari contra eos, qui dicunt hujusmodi per accidens, minus logice considerantes. Dicit autem quod non sunt accidentia realia, de quibus ponit Aristoteles aliud membrum, scilicet esse in, id est, pro quibus. Ex quo sequitur generaliter, quod magis convenit omnibus secundis intentionibus dici de, quam esse in, licet utrumque sibi conveniat, ut patet altius intuenti. De hoc magis infra, cap. de Proprio, quaest. 2. et cap. de Accidente, et infra cap.de genere,quod esse est rerum, et dici intentionum. Applicantur enim intentiones fundamentis, non pro esse materiali, velquidditativo, sed cognito. Et intentionibus attribuimus illa quae fundamentis conveniunt, ut infra ad longum dicam. Non negat igitur Doctor universaliter ab omnibus intentionibus esse in, et maxime ut quid sumptis, sed vult quod aliquibus convenit appropriate dici de, aliquibus esse in, omnibus autem dici de, et maxime Universalibus, quia ratio Universalis est praedicari. Omnibus etiam convenit esse in, licet verius hoc conveniat accidentibus realibus, ut patet. Tenendo vero, ut aliis placet,inlentiones habere praecise esse objectivum simpliciter, vera suntdicta Doctoris. Ulterius hic investigari posset circa dicta

fratris Joannis Foxal, an haec sit vera, Substantia prima est substantia secunda Et haec, . Substantia prima est Universale.

Dico breviter, quod non sunt de rigore sermonis, et proprie loquendo concedendae. Prima non, quia substantia secunda est Universale, non quodcumque, sed applicabile fundamentis primointentionalibus Metaphysicalibus, generis Substantiae, cujusmodi non est substantia prima, nec realiter,nec conceplibiliter considerata. Secunda etiam non, quia (ut infra, quaest. de sufficientia Universalium habetur) individuum licet sit species intentionis, non tamen Universalis. Similiter dicatur de substantia secunda.

Ulterius etiam posset dubitari de illo Universali quod conceditur esse substantia secunda, quale sit, an scilicet genus, vel species, an indifferens, et ita sextum.

Potest dici quod est indifferens indeterminate, determinate tamen. Vel die, ut cap. de Differentia, in simili habet, plura considerando.

Sexto circa solutionem principalem, in qua tenet Doctor Universale esse ens, per hoc, quod est ratio, vel modus intelligendi omne intelligibile, et in quaestione sequenti idem de intelligibilitate ipsius habet, et in secundo Sententiarum dist. 1. quaest. 5. universaliter de omnibus secundis intentionibus hoc dicit: imo quod fortius est, quod sunt modi intelligendi primas intentiones in primo actu, occurrit difficultas non modica. Nam ex praehabitis, quaest. 3. intentiones secundae causantur, vel derelinquuntur actu collativo, qui praesupponit actum simplicem, seu absolutum circa extrema comparata, et praecognita. Tunc sic nihil est modus, nec ratio intelligendi antequam sit, sed Universale ante cognitionem quidditatum realium, non habet esse, ergo in illo priori non est ratio, neque modus intelligendi : falsa est ergo illa propositio, quod videlicet quidquid intelligitur, intelligitur sub ratione Universalis. Major est hujus, in simili, dist. 2. Secundi, quaest. 10. Minor vero nota est. Haec ratio facit mihi singularem difficultatem. Praeterea quod ibi tangitur de motione intellectus ab intelligibili, videtur falsum, tum quia omne quod movetur, habet materiam. 2. Metaph, text. comm. 12. tum, quia corpus non agit in spiritum ; tum quia praestantius est agens passo, secundum Aristotelem, et Averroem. 3. de Anima, text. comm. 29.

Praeterea circa illa alia, quae tanguntur in eadem solutione, videlicet quod intellectus est virtus passiva, et per consequens non operatur, nisi moveatur ab objecto, et quod non ens non potest movere ut objectum, et quod movere est entis in actu, licet transcendant negotium, quia ad libros de Anima, et ad Philosophiam realem magis spectant, breviter tamen contra primum est, quod intellectus agens est omnia facere. 3. de Anima, text. comm. 18. et quod a nullo movetur.

Contra secundum est, quod non entia intelliguntur. Contra tertium quod materia prima, et plura alia potentialia intelliguntur a nobis.

Pro solutione praedictorum praemittendum est primo, quod duplex est cognitio, confusa scilicet et distincta. Confusam appello , qua aliquid cognoscimus, ut per definitum exprimitur. Distinctam vero qua ut per definitionem declaratur.

Secundo, sciendum quod idem intelligibile apud diversos diversimode cognoscitur. Exemplum, homo apud Metaphysicum ut quidditas, vel ens ; apud Physicum ut compositum ex materia, et forma, vel mobile, vel hujusmodi ; apud Geometram, vel Astrologum, ut subjicitur passionibus eorum ; ita apud Logicum ut species, vel definitum, vel subjectum, et hujusmodi. Unde in tertio, distinct. 2. quaest. 1. in solutione principali, dicit iste, quod quidditas realis, vel quaecumque ut talis, nedum est indifferens de se ad esse universale, et singulare ; sed et ipsa habens esse in intellectu, non habet primo ex se universalitatem. Licet enim intelligatur sub universalitate ut sub modo intelligendi ipsam, tamen universalitas non est pars conceptus ejus primi, quia non conceptus Metaphysici,sed Logici. Logicus enim considerat secundas intentiones applicatas primis secundum Avicennam. Prima ergo intellectio vel intentio est ipsius naturae, ut non cointelligitur aliquis modus,neque qui est ejus in intellectu neque qui est ejus extra intellectum,licet illius intellecti modus intelligendi sit universalitas,sed non modus intellecti vel intellectus. Haec ille. Nota valde haec verba, et pro argumento, et pro solutione ipsius, ut ea introduco.

Tertio advertendum, quod ea quae apud nos sunt principia operationis, apud primos inventores erant finis, et operatum. Exemplum in Mechanicis, serra, vel incus, est primum quo operatur iste operarius, licet a primo inventore aliis instrumentis formabatur, ita apud Grammaticum Nomen, vel Verbum, et sic de aliis modis significandi, sunt principia discernendi dictiones significativas ad invicem, et intelligendi distincte ipsas.

Similiter ex his ad propositum dico, quod loquitur Doctor hic de modo intelligendi distincte, et logice, praesupponente inventionem, sive fabricationem secundarum intentionum. Habet enim Logicus istas intentiones tanquam principia, et prius nola, et etiam quilibet alius artificialiter intelligens. Intelligit igitur hominem sub modo Universalis, vel subjecti, vel superioris, et sic de aliis. Et licet intelligat singulare, non tamen sub ratione ejus propria. Vel posset dici, quod loquitur hic de Universali aptitudinaliter, vel in potentia propinqua, vel de specie intelligibili, quae apud ipsum dici potest Universale : sed hoc esset contra protestationem ipsius Doctoris, qui deinceps promisit se dicturum hic de Universali secundointentionaliter dicto : sed hoc parum est, quia protestatus est ut in pluribus, sed non semper se sic locuturum. Breviter ergo dici potest, quod propositio Doctoris est vera de cognitione viatorum naturali, et logicali, vel generalius, quacumque artificiali ; et hoc loquendo de actu, non quantumcumque primo, nec in quocumque intelligente. Sed qui teneret intentiones secundas esse aptitudines reales, facile evaderet.

Per hoc ad argumentum concedo, quod nihil est ratio intelligendi, quando non est. Et cum dicitur quod intentiones secundae praesupponunt cognitionem extremorum, verum est in primo inventore. Vel si contendas ipsas fabricari a quocumque primo, recurrendum est ad cognitionem confusam, et distinctam, et multiplicem modum cognoscendi ab eodem idem. Aliter posset dici probabiliter, quod loquitur secundum illam opinionem, quae attribuit activitatem omnem intellectui agenti, ut videtur loqui quaestione sequenti, quod Universale est finis ejus : et tunc faciliter diceretur ad motivum. Sed quia hoc non videtur consonum dictis hujus alibi, et maxime quia conferre unum ad aliud, videtur ipsius intellectus possibilis ; ideo dicendum ut prius. Posset enim dici, quod sicut Doctor appellat Universale actu, et objectum actu intelligibile ipsam quidditatem habitualiter cognitam, et in potentia propinqua, ut 3. distinct. 1. quaest. 6. habet, ita appellat Universale Logicum modum intelligendi omne intelligibile, etiam in primo actu, pro quanto est in potentia propinqua ad esse, et applicari. Vel die aliter, ut supra, vel ut alii imaginantur, quod simul tempore sit impressio passionum talium,et cognitio objecti, sed hoc est satis dubium ; ideo pondera bene modum, et vide ea,quae dicit in 2. distinct. 1. quaest. 1. art. 2. de cognitione, et productione secundarum intentionum. Quod autem dicit Doctor, quod relatio rationis est modus objecti in primo actu intellectus,potest dici, quod est Amphibologia, vel quod ponitur gradus pro gradu. Nihil enim aliud vult, nisi quod intentiones secundae sunt modi intelligendi primarum, et primae primo intelliguntur,et secundae secundario,et ideo primo sunt quo, et secundario quod. Posset etiam dici, quod ibi ponit positivum, vel superlativum pro comparativo, vel Nomen pro Adverbio, ut solet saepe poni. Vide sextam distinctionem primi, in simili. Posset hic applicari illud quod supra, quaestione tertia, articulo tertio, dubio secundo, ad finem, notavi ex nono Metaphysicae text. cornui. 14. pondera bene cogitando ubique.

Ad secundum argumentum, quoad primum motivum dico, quod Philosophus loquitur de motu Physico, et proprie dicto, non autem Metaphysico, vel animatico, et spirituali, atque transumptive dicto, qui est in proposito. Objectum enim movere intellectum quid sit, dictum est supra, quod nihil aliud est, quam concurrere partialiter ad actum, vel habitum causandum. Per idem ad secundum, et tertium. Agens enim totale est praestantius, et corpus modo corporali non agit, sed bene spirituali, et sine transmutatione, in spiritum. Lapis enim non est in anima, sed species, vel imago ejus, 3. de Anima text. comment. 38. Vide optimam declarationem illius auctoritatis in primo hujus, distinctione tertia, quaestione septima, solvendo rationes primae opinionis. Ibidem etiam quaest. 8. patet quod intellectus non movetur ab objecto, nisi ut supra notavi, imo post motionem ipsius intellectus.

Ad tertium dico quod loquitur de intellectu possibili, et quoad primam ejus operationem. Quod additur de non entibus, et entibus in potentia, dico quod intelliguntur terminative, non autem motive. Sed adhuc posset objici contra illam propositionem, Quidquid intelligitur, intelligitur sub ratione Universalis, puta tunc sequeretur processus in infinitum, quia ipsum Universale intelligitur, ergo sub ratione Universalis, aut sui, aut alterius. Non sui, ut videtur, ergo alterius. Et de illo alio quaeram eodem modo. Item, tunc quod intelligeretur, et modus intelligendi repugnarent, quia singulare intelligitur, ergo sub modo Universalis, per te, et sic repugnantia inter quo et quod. Potest dici ad primum, quod propositio est vera quoad primum actum, non autem quoad actus reflexos. Vel aliter et melius quod non inconvenit Universale, et caeteras secundas intentiones intelligi sub modo Universalis. Et cum quaeris, aut sui, aut alterius, dici potest quod sui secundum rem, sed alterius secundum rationem, et hoc eo modo quo ponimus in intentionibus identitatem, vel distinctionem realem. Vel si concedatur quod alterius, nullum inconveniens est, quia in intentionibus non inconvenit concedere processum in infinitum, ut prius dixi.

Ad aliud dico, quod quod quid et modus modo opponuntur, et non modus quid, vel e contra, ut infra dicetur, et supra etiam notavi.

Septimo dubitari posset circa solutionem duorum argumentorum principalium, ut applicatur ad primum auctoritas, an videlicet propositio Boetii, sit vera tantum in his quae habent esse, seclusa operatione collativa intellectus. Et dico breviter, quod maxime, et principaliter in illis habet veritatem : tum quia existentia perseitatis tertii modi illis praecise convenit, licet non omnibus; tum quia sunt de perfectione, et complemento universi, de quo loquitur ibidem, ut supra.

Sed qui voluerit objicere contra solutionem, ut est ad primum, et defendere ipsam, ut est ad secundum,consideret evasionem, et instantiam, altiori enim indagini plura omitto.

Octavo circa solutionem tertii principalis, ubi dicitur quod Universali aliquid correspondet in re, figmento vero nihil. Contra, partes figmenti sunt in re, licet totum non. Dico quod licet partes correspondeant partibus, toti vero nihil, imo partium incompossibilitas, ideo figmentum, et impossibile dicitur. Ipsis vero intentionibus correspondet compossibilitas, et occasionativa proprietas, et applicationis veritas, ideo entia possibilia sunt.

Nono circa illam propositionem Boetii, Species est tenuis similitudo, etc. Et similis sententia habetur a Philosopho, cap. de Substantia, proprietate 3. ad finem, Dicens, inquit, genus plus complectitur, etc. Dubitatur qualiter est ad propositum. Dico quod pro tanto est ad rem, quia proprietas correspondens in quidditate specifica primointentionali,ipsi speciei secundointentionali, et minus abstracta, et a paucioribus quam proprietas quidditatis genericae. Istud igitur magis tenue quod in plura partitur, est ergo species primointentionalis tenuis similitudo, id est, conceptus ; vel forma declarativa singularium, et Genus magis tenuis specierum. Vide hunc 5. Metaphysic. cap. de Relatione, et alibi, et 3. distinct. 1. ad hoc. Vel si volueris intelligere de ipsis secundis intentionibus, applica in ordine ad fundamenta proportionabilia. Communicabilitas ergo, et indifferentia realis ex natura rei, licet major, et minor, correspondet ipsis intentionibus Generis, et Speciei, et ita de aliis intentionibus, suo modo, est dicendum. Et si objiciatur de secundis intentionibus,fundatis in aliis, de Genere enim dicitur Species, et de hoc genere individuum ; dicendum quod ultimate reducuntur ad proprietatem realem, et hoc sufficit, ut infra magis.

Ultimo dubitatur, utrum intentiones secundae fiant effective ab intellectu, ut dicit Doctor.

Potest dici quod loquitur extensive, eo modo, quo relationes reales, intrinsecus advenientes, dicuntur effici, quae tamen non habent aliam passivam causalitatem, a causalitate fundamenti, et termini. Vel tenendo intentiones esse respectus extrinsecus advenientes, suo modo, potest dici quod sicut respectus tales reales causantur, et efficiuntur, etiam aliquando per motum, et alia causalitate, a causalitate fundamenti, et termini : ita in proposito. Hoc modo magis loquitur Doctor ubique, licet Aureolus, et alii, aliter opinentur. Elige viam quam volueris. Sed de hoc infra forte erit prolixior sermo.