CAPUT VII.

Et est Degressio declarans oculorum compositionem et figuram.

In ossibus autem orbitarum oculi concavarum est compositio oculi, ad quos procedit ab anteriori parte capitis virtus visiva inter duos nervos concavos,de quibus nos dicemus in anatomia nervorum. Cum autem virtus nervorum et panniculi cerebri qui sociantur eis descendunt ad orbitam, dilatatur extremitas utriusque ipsorum et repletur et ampliatur, ita quod comprehendere potest humores qui sunt in pupilla ; quorum medius est humor qui vocatur glacialis. Dicitur autem glacialis, eo quod est clarus sicut grando : et est figurae rotundae, nisi quod compressus est ab anteriori parte, ut sit ibi planae aliquantulum superficiei, ut convenientius recipiat formas visivas : quoniam sicut in Perspectivis probabitur, planum speculum recipit formas in propriis quantitatibus, et rotundum recipit in minori quantitate formas quam sunt. Hoc etiam ideo fit, quod res parvae quae videntur, habeant superficiem latam in qua formentur, quia aliter effugerent visum. Postremum autem ejus parumper constrictum est, ut melius possit cooperiri corporibus qua) ipsum recipiunt : et haec sunt profunda et dilatata a constricto, ut melius cooperiant eum. Positus est autem hic humor in medio : quia propter custodiam indiget loco medio, ut custodia undique sit circa eum.

Sed post ipsum positus est humor alius adveniens ei a cerebro, ut nutriat ipsum. Opportuit enim, quod inter ipsum et sanguinem purum essent gradus, per quos mutatur sanguis ad simile humoris : et hic humor similis est vitro liquefacto. Color enim vitri liquefacti est quidem clarus, sed declinat ad. parvulam rubedinem : et est quidem clarus, quia est nutrimentum clari : parva) autem rubedinis est, eo quod est ex substantia sanaminis eliquatus, et aliquid retinet coloris ejus, eo quod non integre convertitur ad similitud inem glacialis, nisi postquam incorporatur ei : et hic humor provenit ab eo quod mittit sanguinem a cerebro mediante reti nervorum : et ideo oportet ut in colore aliquo modo sequatur naturam ejus, et hic humor cum ad oculum devenerit, elevatur ad medietatem posterioris partis glacialis usque ad majorem circulum qui est in sphaera ejus, qui in duo aequa secat glacialem, et dicitur cingulum ejus, et tunc nutrit eum.

In anteriori autem parte glacialis alius est humor similis albugini ovi, et nominatur albugineus, et est sicut superfluitas a substantia glacialis proveniens.

Sed quia superfluitas clari clara est, ideo et hic humor clarus est. Ponitur autem anterius in oculo ante glacialem, quia hic congruit : cum enim nutrimentum sit posterius versus frontem sensus et nutrimenti, oportuit superfluitatem ejusdem posterius non esse, ne nutrimentum impediret. Alia autem causa, quia hoc pertinet ad complementum visus : lumen enim dilatatur in humido claro, et ponitur ideo ante ut lumen dilatetur in ipso, et bene referat formas visus, et insuper sit ei sicut clypeus ex. parte anteriori oculi, in qua plura incidunt nocumenta.

Amplius extremitas nervi qui vocatur opticus sive visivus, comprehendit et claudit vitreum posterius et glacialem anterius usque ad terminum qui est inter glacialem et albugineum : et terminus ad quem pervenit vitreus humor, est apud telam quae dicitur aranea sive rete, quae comprehendit eum. sicut rete araneae comprehendit venationem, et ideo vocatur aranea tunica, et alio nomine dicitur retina.

Ex istius autem ejusdem extremitate nascitur tela quaedam alia quae distinguit inter secundinam quamdam glacialis et humorem albugineum, ut inter subtile et spissum sit aliquid separans, ne subtile Laedatur a spisso, et ne adveniat ei nocumentum de facili ab anteriori parte ipsius penetrans ad ipsum a retina et secundina : et hoc vocatur a quibusdam sectio tunicae glacialis. Et haec tela fuit subtilis : quoniam si esset spissa, stans ante glacialem impediret lumen adveniens ad ipsum. Extremitas autem ejusdem panniculi subtilis impletur et texitur ex venis sicut secundaria posterius : quoniam ipsa facit penetrare nutrimentum. Non tamen omnes partes ejus sunt propter nutrimenti utilitatem, sed posterior tantum qua) a quibusdam vocatur secundina. Illud, autem quod de ipsa pertransit usque ad anteriora, inspissatur et ingrossatur, et habet colorem caelestem inter albedinem et nigredinem medium, ut congre- get visum, et non pcrmittat ipsam spargi, quia sparsus visus est debilis, sicut omnis virtus quae in multa dividitur : et proportionet lucem et aequet, ne laedat visum. Hoc enim facit operatione coloris sui et operit ipsum tempore lassitudinis, quando visus indiget tenebris : et ut distinguat inter humores et corneam quae est vehemens duritiei, et stet sicut mediatrix inter ea, et etiam ut nutriat corneam cum eo nutrimento quod advenit ei ex secundino, retina, quae est posterius in oculo. Haec autem tela non concluditur in anteriori oculi versus foramen aciei, ne prohibeat visum et receptionem formarum : et ideo dimittit in anteriori parte ejus fenestram et foramen simile foramini uvae, quando removetur ab ea coctilidon in. quo suspendebatur ad racemum, quod vocatur porus uvae : et in illo foramine incidunt advenientia visui ex formis visivis et lumine : et hoc vocatur tunica uvealis : et cum stringitur foramen quod est fenestra ejus, prohibet visum. In anteriori autem parte ejusdem tunicae uvealis est rugosltas quaedam : quod ideo fecit natura, ut sit magis similis raro molli, et ut minoretur laesio tactus ejus. Durior autem pars ejusdem tunicae est in exteriori parte ejus, ubi obviat tunicae durae quae cornea propter duritiam et transparentiam suam, vocatur et ibi linitur. Et hoc facit sapiens natura, ut extremitas ejus quae circumstat foramen,sit durior. Foramen autem uveae est plenum humiditate et spiritu : et hujusmodi signum est, quod extenuatur id quod est coram foramine in aegris quibus mors statim imminet. Secundus vero paimieulus est stricte valde contextus, ut bene retineatur quod est in ipso, et pars posterior quae comprehendit totam pupillam, et ibi fit pervia ne prohibeat visum : et ideo habet colorem cornu subtiliati et lineati et bene rasi et praeparati ad pervietatem, et ideo vocatur cornea, sicut diximus. Clarior autem partium ejus est anterior, et est secundum veritatem composita ex tunicis quatuor subtilibus, quae

sunt sicut cortices sibi invicem superpositi, ita quod excorticari potest unus eorum, ita quod alii non infertur nocumentum : et pars ejus est una quae opponitur foramini uveae, et illa est durior et fortior eo quod locus ille magis indiget fortitudine et tutela. Tertia vero est comprehendens lacertum, per quem pupilla movetur : et haec est tota plena carne alba pingui, ut ex illa Uniatur oculus et palpebra, et prohibeat ne exsiccentur : et et haec tota tunica vocatur conjunctiva : de hoc lacerd dicemus infra in anatomia nervorum et lacerdrum.

Recapitulantes autem et summatim perstringentes quae dicta sunt, oculi sunt tunicae septem, et tres humores.

Tunicarum quidem prima dicitur retina, quae est in posteriori parte oculi, orta a nervo optico qui componitur ex nervis et arteriis.

Altera etiam ex parte posteriori, dicitur secundina, cujus ortus est a pia matre cerebri, quae est pannus involvens cerebrum.

Tertia autem posterius claudens humores oculi, dicitur scliros, quae oritur a. dura matre cerebri : has enim duas pelles secum ad substantiam oculi trahit nervus opticus in operimentum sui.

Quarta autem vocatur a quibusdam aranea specialiter, et est ante in oculo, exorta a prima posteriori.

Quinta vero dicitur uvea, quae oritur a secundina posteriori.

Sexta est cornea, quiae oritur a reliquiis tunicae posterioris.

Septima autem est conjunctiva, quae oritur a pelle subcutanea, ut dicunt, quae est in exteriori parte sedis oculi.

Primus autem humor est vitreas, secundus crystallimus sive glacialis qui insidet vitreo : tertius est albugineus qui est purgamentum glacialis.

Oculorum autem colores, ut frequenter tam in hominibus quam in aliis animalibus, et in pupilla oculi sunt quatuor. Aliquis enim est niger, aliquis subalbescens, aliquis autem varius, et aliquis glaucus ad fuscitatem declinans et plumbeitatem quamdam.

Niger autem color fit aut ex aliqua septem causarum, aut ex pluribus earum simul. Quarum prima est defectus visivi spiritus : cum enim ille sit lucidus, defectus ejus in oculo causat tenebras quae vergunt ad nigredinem. Secunda autem perturbatio spiritus ejusdem, quae propter eamdem causam defectus claritas spiritus, non permittit candescere crystallinum et radiare. Tertia autem causa est penuria crystallini humoris, quae cum deficit, non est ad satis clarum quod candescat sufficienter a spiritu luminoso. Quarta causa est distantia ejusdem humoris nimis in profundum oculi : tunc enim ipsa profunditas non siuit apparere claritatem ipsius. Quinta causa est, quia forte nimis abundat albugineus : tunc enim sub ipso positus crystallinus, claritate sua non penetrat, et fiunt tenebrae superius in fenestra visus, vergentes ad nigredinem. Sexta causa est, quia forte perturbatus est idem humor albugineus : et tunc iterum claritas crystallini non. penetrans per ipsum, inducit nigredinem. Septima causa est, quia forte humor melancholicus est, qui nutrit uveam corneam : et tunc obscuratur ejus color, et impedit crystallinum candorem et illustrationem.

Color autem subalbus fit ex septeni causis oppositis, ex abundantia spiritus videlicet visivi, vel claritate ipsius, aut ex abundantia crystallini humoris, aut quia exivit multum extra versus foramen uveae ipse humor crystallinus, aut quia diminuitur humor albugineus, ita quod de facili perlucet crystallinus : aut quia valde clarus est albugineus, aut quia claro nutrimento impleta uvea parvitate sua demonstrat crystallini humoris candorem et claritatem.

Colores autem medii inter hos, videlicet varius, et glaucus, fiunt ex harum causarum permixtione. Varius autem significat spiritum visivum magis abundare et clarescere. Glaucus autem signi-

fleat spiritum visivum minus abundare et perturbari.

In omnibus autem his coloribus multi modi sunt, sicut diximus superius in physiognomia oculorum : et super harum causarum rationes tota fundatur physiognomia.

Est autem adhuc non praetereundum silentio, quoniam si visus videt parvum a longe et ex propinquo simul, et non laeditur ex visibilibus quae veniunt ad ipsum, tunc est fortis visus et aequalis complexionis. Si autem contrario modo se habet ad. visibilia, tunc est corruptio in aliquo componentium vel complexionantium ipsum. Si enim potens est comprehendere propinquum visibile parvum, quod tamen non comprehendit quando

elongatur ab ipso : tunc spiritus oculi est clarus et sanus, sed paucus valde, ita tamen quod salvetur distantia quae debetur visui, sicut diximus in libro de Sensu et sensato : illa enim nec longinquitas nec propinquitas visus vocatur. Sed quod est circa illam, vocatur propinquitas : et quod est ultra illam, vocatur longinquitas.

Platonici autem dixerunt hujusmodi causam esse, quoniam spiritus qui vehitur radio visivo, non potest dilatari : et ideo propinqua quidem comprehendit, in longinquo autem non dilatatur, aut nimis extenuatur : et ideo tunc efficitur impotens ad comprehendendum. Quando autem ex propinquo quidem non comprehendit, sed ex longinquo, ille visus patitur e converso spiritus abundantiam, sed perturbationem, et non est clarus neque subtilis, sed potius humidus, qui cum expanditur in radio, per extenuationem clarificatur, et potens efficitur ad. videndum.

Nos autem jam in antehabitis scientiis librorum naturalium ostendimus hanc sententiam falsam esse. Ex propinquo enim non videre, sed ex longinquo, contingit propter spiritus humorem et obscuritatem, quae requirit distantis claritatis magnam illuminationem. Et ideo in ta-

libus oculis quando lumen multum conjungitur visibili, de propinquo optime vident : propter quod propinquitas non est causa per se malae visionis, sed per accidens : quia videlicet propinquum cui lumen non est conjunctum, non est bene illuminatum, sed distans undique est illuminatum non impeditum ab oppositione videntis.

Visus autem oppositi qui comprehendit ex propinquo et non ex longinquo, causa est spiritus clarus et tenuis, qui divaricatur ex multo lumine remoti, et colligitur et adunatur ex aliqua obumbratione propinqui : cujus signum est, quod tales bene nocte discernunt ad lumen lunae. Consideratur autem oculi naturalis dispositio ex tactu, quod sit temperati frigoris et caloris, et ex motu congruo temperato. Si enim nimis leviter moveatur, est nimis calidus, aut nimis siccus. Si. autem graviter et tarde movetur, erit frigidus aut humidus.

Adhuc autem consideratur dispositio ejus ex venis ipsius, et figura, et calore, et quantitate, et ex operibus suis. Ex venis quidem, ut si sunt amplae et grossae, quia tunc abundant humore. Si autem sunt subtiles et strictae, significant siccitatem inesse oculo. Color autem sibi proportionalis de quo dictum est significabit bonitatem oculi. Alii autem colores significant malitiam. Similiter autem figura innaturalis, quando non est sphaericus, sed ante compressus, significabit malitiam ipsius. Similiter autem est indicium de quantitate ipsius et de operationibus ejus. Et haec sunt fundamenta physiognomiae, qua) in praecedenti prosecuti sumus. Sunt autem quidam, quorum visus evanescit in nocte, et confortatur in die, et dicuntur hi pati nictiloparn. Quidam antem visum evanescentem habent in die, et vident confortato visu in nocte, et dicuntur habere oculos noctuae. Et causa quidem primae passionis visus est grossities humorum oculi, et humiditas spiritus ejus et grossities : et hoc plurimum accidit habentibus oculos nigros, quia in talibus sunt tales spiritus et tales humores. Accidit etiam his qui mnltos habent colores in oculis, aut oculos habent virides : quia talis spiritus et talis humor condensatur frigore noctis, et densatur tenebris ejus : et ideo visus evanescit : in die autem dissolvitur et clarificatur lumine diei, et ideo tunc confortatur. Quorum autem visus e converso est, habent spiritum parvum, qui evanescit lumine solis dissolutus : nocte aut frigore et tenebris congregatur et adunatur et confortatur.

Pili verb palpebrarum creati sunt, ut per eos excludantur incidentia in oculum, et quod descendit ad oculum ex capite. Nigri autem facti sunt, ut coaequent et proportionatum faciant lumen sua nigredine. In ipsis autem est quoddam simile panniculo qui accedit secundum aliquid ad duritiam cartilaginis : et hoc ideo fit, ut firmius stent super oculum, et non cadant ab eo propter firmitatem istius panniculi cartilaginosi : et ideo ut lacertus aperiens oculum, habeat sustentaculum loco cujusdam ossis, et per hoc bona fiat motio qua movet oculum. Primum autem oculi coopertorium sunt palpebrae, et deinde secundum coopertorium est tunica quae fit ex interiori pelle, sicut diximus, et postea adeps oculi, et postea id quod fit ex lacerto, et postea sunt aliae tunica) per ordinem. Inferior autem palpebra non habet lacertum moventem in homine et quadrupedibus generantibus sibi similia. Sed aves cooperiunt oculos quadam pellicula qua) movetur ex inferiori palpebra.