EXPOSITIO

Circa quartam definitionem Differentiae, quae est Qua differunt a se singula, cui corrigendo adjungitur, quod conducit ad esse, et est pars essentialis esse rei, quaerit circa exempla Porphyrii, primam partem declarantis, ubi dicit quod per Genus non differt species a specie, sed differentia dividit, ut alias inquit, non separat hominem ab irrationalibus animalibus,sed rationale; item rationale non separat hominem a Diis, sed mortale; vi detur ergo velle quod animal rationale sit genus intermedium, divisum per mortale; et immortale; quaerit, inquam, Doctor, an mortale sit differentia divisiva animalis rationalis, et constitutiva hominis. Ubi etiam implicite quaeritur, an animal rationale sit genus, ut patet.

De Primo. Satis noti sunt termini. Mortale enim videtur dicere aptitudinem ad mori, et similiter rationale ad ratiocinari, licet non ut aptitudines sunt, sed pro principiis intrinsecis aptitudinum debent poni differentiae, ut habet Franciscus hic ; et infra, super 1. Perihermias, quaest. 7. habet iste notabilem definitionem de mortuo et vivo. Rationale etiam nedum videtur importare, vel pro significato, vel pro connotato naturam intellectualem, vel intellectualitatem, sed (ut dictum est) aptitudinem vel potentialitatem ad ratiocinari, vel discurrere ; quare non proprie convenit Deo, nec Intelligentiis, ut quidam volunt. Important etiam partem primo, ex consequenti totum, ut supra saepius habetur.

Salio namque uno modo solet dici vis ratiocinativa : et sic videtur Porphyrius accipere hic, cum dicit sumus enim rationales nos et Dii. Alio modo potest dici forma constituens hominem, seu modus cognoscendi hominis, ut distinguitur ab Intelligentiis, ut docuit Doctor in littera, solvendo argumentum primum principale. Unde Augustinus, in libro de Differentia spiritus et animae, inquit : In patria sensus mutabitur in imaginationem, imaginatio in rationem, potentia in intellectum, intellectus in intelligentiam, intelligentia in Deum. Tertio, accipitur pro definitione, seu quidditate, vel formali rationale. Videatur Philosophus 4. 7. et 8. Metaph. et Formalizantes ad propositum copiose. Non curo multum in his dedarationibus adducere antiquos, quia salis ex seipso Scotus exponitur. Dimitto in arbitrio lectoris se extendere, ut voluerit.

Non dubito cuncta alius ex Scoto posse dici, quod ex quibuscumque antiquis, quia addidit altissime inventis. Unde non ratione majoris acuminis, sed dumtaxat auctoritatis, et ineptitudinis recipientium veritatem, ut habet Philosophus 2. Metaph. amplius antiqui testandi sunt, aliquando tamen hujus temporis Sophistae ignorantes modernos, seu acutos, fingunt se fundatos recurrendo ad antiquos, sed nec hos, nec illos sapiunt plerumque. Advertendum etiam quod haec quaestio tota est realis, Physica videlicet, et Metaphysica, atque Theologica, sicut illa longa supra, cap. de Genere, quod plerumque accidit in his quaestionibus incidentaliter, valet tamen ad logicalia reductive, ut patet in simili ibi speculanti. Est etiam curiosa et plura dubiosa tangit. Ordo quaestionis, et divisio ejus patent.

De SECUNDO. Ad partem affirmativam arguit primo auctoritate Porphyrii in littera, deinde duabus rationibus, quarum prima ostendit rationale non esse ultimam differentiam, eo quod non convertitur cum homine, quod alias declaravi, quomodo scilicet intelligi debet differentiam ultimam converti cum specie, et totam ejus substantiam dicere. Intelligitur enim de ultimata, et completa constitutione, et non de praecisa entitate, excludendo alia, maxime in via hujus : est enim ibi antonomasia. Vel posset dici quod convertitur nedum ratione formalis significati, sed etiam connotati. Assumptum ostendit aucloritatePorphyrii in littera hic, et Philosophi 1. Ethicorum : quaere cap. 13. et alibi eum. Videtur igitur mortale addendum rationali ut convertatur totum cum homine. Ad hanc rationem adjungit immediate evacuationem, quam tenetinfra, et declarat ponendo scilicet aequivocationem rationalis Diis et nobis. Contra quam arguit 2. de Anima, text. comm. 33. et inde. Et ut argumentum faciat ad propositum, debet fieri per oppositum auctoritatis, mutando scilicet definitionem in identitatem. Et potest confirmari modus arguendi per regulam Topicam : sicut oppositum, scilicet, ad oppositum etc. et ex 1. Posteriorum. Sicut affirmatio causa affirmationis et e contra. Vult ergo inferre, quod sicut ex distinctione objectorum sequitur distinctio actuum, et ex distinctione horum distinctio potentiarum, ita ex identitate identitas: modo,

Defendit ergo Porphyrium alio modo, et satis bene, dicendo quod loquitur faniose, secundum opinionem vulgi sequentis imaginationem, quae non elevatur extra sensibilia, nec elevat,et ideo decipitur et decipit communiter circa insensibilia. Ubi notanter dicit quod communiter nihil accipit, etc. quia licet speciali influentia, vel notitia Fidei, non tamen naturali modo cognoscendi viatoris, de qua intelligit Doctor. Notanter etiam dicit quod communiter decipit quia aliquando coincidit cum veritate, Et adducit Philosophum 3. Physicorum, text. comm. 75. Imaginatur igitur vulgus quod subtantiae incorporaesint animalia quaedam sicut corporeae sensitivae. Unde inolevit consuetudo in lege nostra, ut manuducerentur vulgares in notitiam Angelorum, depingere eos corporeos, et alatos, et praecinctos in mysterium agilitatis, nunc nudos, nunc armatos, ad diversa credita declaranda. Similiter Trinitatem personarum, ut Patrem ad modum antiqui dierum, sedentis in throno, Filium in modum junioris, et Spiritum sanctum aliis diversis modis. Unde Paulus inquit Rom. 1. cap. quod Invisibilia Dei per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. In quibus omnibus valde opus est sale discretionis, ne figura in prototypum, et fruitio in usum, vel e contra mutetur. Ideo Boetius in libro de Hebdomadibus recte dicit, quod Communium animae conceptionum aliae sunt communes omnitus, aliae tantum sapientibus ut incorporalia non esse in loco.

Assignat autem causam quare ita loquitur Porphyrius, dicens, quod loquitur minus provectis, hoc est, junioribus, et rudibus, ut patet ex Prooemio suo, et hujus libelli nomine. Appellatur enim Isagoge in Categorias Aristotelis, cum quo concordat sententia Philosophi, in Prooemio Physicorum de cognitione confusa praecedente distinctam, et quod pueri primo appellant omnes homines patres, et postea discernunt. Plura alia hic possent adduci sed nolo ultra id quod necesse est me extendere, dicat lector.

Deinde respondet ad primam rationem principalem. Ubi bene adderetur in textu Primam, et recurrit ad responsionem prius datam supra, immediate post argumentum ponendo scilicet aequivocationem rationalis quod declarat assignans duas rationes ejus aequivocationis. Prima, quia ipse intelligit per species innatas, id est, concreatas, secundum unitatem, ut habet videri in 2. distinct. 3. quaest. 10. et hoc intelligendum est de speciebus quidditatum communium, ut ibi declarat, unde possunt proficere in cognitione singularium, et experimentativa : omne enim coaevum alicui potest dici sibi innatum.

Nos vero acquirimus de novo species, mediante sensu, ut ostendit ex 1. Posteriorum, et idem habetur in libro de Sensu, et Sens. de quo habet videri in primo hujus,dictinct. 3. quaest. 6. et in Reportatis, distinct. eadem, et super libros de Anima : quia variae sunt opiones Doctoris de talibus speciebus, an scilicet sint sensitivae depuratae, an certe intelligibiles ex illis natae,autquidditates abstractae: saltem hoc certum est, quod per species sensibiles via originis procedimus ad intelligendum.

Secunda ratio est, quia ipsi sine discursu intelligunt, nos autem cum discursu. Et notanterdicit complexa, quia circa cognitionem incomplexorum non est proprie discursus, licet bene ordo, et in nobis et etiam in ipsis, etsi non uniformis. Allegat Philosophum 3. de Anima, sed habetur expressius in libro de Memoria, et Reminiscentia. Vult ergo quod rationalitas nostra, et rationalitas Intelligentiarum sint alterius rationis, et propter diversitatem principioium cognoscendi,seu concausarum cognoscendi, cujusmodi sunt species in cognitione incomplexa, et propter diversitatem modi intelligendi, seu procedendi in cognitione complexa, et intendit quod rationale in uno sensu sit differentia ultima hominis, et hoc idem videtur sentire in Quodlibeto, quaest. 1. parte 2. et ratione 2. et in 4. dist. 43. quaest. 2. licet de hac aequivocatione ibi non loquatur.

Contra hanc aequivocationem adducit consequenter duas replicas. Prima procedit ex regula Topica saepe allegata de commultiplicitate oppositorum : cum ergo rationale et irrationale sint opposita, si unum multiplex, et reliquum: ex quo infert quod hoc concesso, haec esset vera in uno sensu, Intelligentia est irrationalis, quod videtur prima facie absurdum. Simile argumentum habet infra quaest. 5. Antepraedimentorum, contra aequivocationem entis: nam ipsa posita, inquit, sequeretur, quod haec esset vera in uno sensu, Substantia est non ens, quia non est Quantitas, neque Qualitas, igitur non ens, ut opponitur illis, si ens non dicit conceptum communiorem illis. Et talis modus arguendi patet ex 6. Topic. cap. 13. Secunda replica procedit ex definitione aequivocorum, sophistice tamen inferendo, ut patebit.

Ad primum istorum respondet dupliciter. Primo, concedendo quod infertur, sicut in simili infra, ubi jam quottavi, concedit substantiam esse non ens in uno sensu, sicut vox acuta potest dici obtusa, non ut opponitur obtusitas acutiei vocis, sed ut opponitur acutiei magnitudinis, vel liquoris, et similiter in aliis multiplicibus potest concedi, et magis hic si irrationale dicat solam negationem rationalis.

Alia responsio est, concedendo illam propositionem, non praefacta distinctione, nam simpliciter, inquit, est vera, vel secundum alios debet dici simpliciter esse falsa. Sed prima littera placet, ut statim declarabo. Vult ergo quod irrationale non sit multiplex, sicut supra in simili saepe dictum est, et hoc quia non opponitur rationali secundum omnem significationem, sed tantum secundum unam, ut scilicet est differentia animalis, non autem ut est differentia substantiae incorporeae eo videlicet modo, quo convenit Intelligentiis. Ex quo infert quod haec est simpliciter falsa, Homo est irrationalis. Secus esset dicendum secundum primam responsionem, nam posita aequivocatione irrationalis esset vera in uno sensu,

sicut haec, Intelligentia est irrationalis. Et addit quod haec propositio, Bos est irrationalis, est omnino vera, hoc est, non distinguenda, sed simpliciter concedenda. Contra quod objicit et posset etiam applicari contra illud jam concessum, scilicet quod Intelligentia est irrationalis, et argumentum procedit ex natura privativi, vel privationis, nam est negatio in apto nato et in genere et non absoluta vel extra Genus : quare haec non conceditur proprie, Lapis est caecus, licet sit non videns,igitur ista, Bos est irrationalis, erit falsa, cum irrationale dicat privationem rationalis ut videtur.

Ad hoc respondet dupliciter. Primo, negando assumptum, scilicet irrationale esse nomen privativum, sed videtur negatio praecise. Unde ly in, inquit, positum in compositione, scilicet hujus vocis, vel dictionis, irrationale (nam ibi mutatur gratia Euphoniae n in r) debet accipi negative, ut videlicet idem significat quod non, et non privative, et sic potest dici de bove, quia est non rationalis, licet non sit aptus ratiocinari, sicut lapis est non videns. Et antequam ponat secundum modum ad idem argumentum, objicit contra istum modum dicendi, inferendo quod tunc non esset differentia divisiva animalis, si idem diceret quod non rationale et probat consequentiam dupliciter. Primo, quia excederet animal, quod non convenit differentiae divisivae, ut patet, sed potius divisum excedit dividentia, seorsum saltem.

Quod autem excedat patet, quia de quocumque alio ente a rationali dici potest, cum de quolibet dicitur alterum contradictoriorum, et sic non solum animali convenit. Secundo, quia si solam negationem importat, et positivum non est de intellectu negationis, igitur sensibile, quae est differentia superior, non erit de intellectu irrationalis : hoc autem repugnat communiter dictis, ut supra saepe tactum est, id est, differentiam inferiorem includere per se superiorem, ut videtur elici ex 7. Metaph. text. comm. 43.

Ad hanc objectionem respondet dupliciter. Primo negando consequentiam : et ad utramque consequentiam respondendo, quod negatio illa non est extra genus, sed in genere, et talis potest esse differentia, et non dicitur de aliis ab animalibus. Sed licet hoc evadat aliqualiter primam probationem consequentiae,non tamen secundam quia sive sit negatio in genere, sive extra, non includit in suo intellectu positivum, ideo aliter respondet dicens, quod potest concedi propter secundum istorum, id est, propter secundam probationem consequentiae, quod irrationale non est differentia, et hoc proprie loquendo, hoc est, formaliter, licet forte circumlocutive : vel non est differentia constituens aliquam determinatam speciem animalis. Etassignat rationem ex origine differentiae a forma, cum igitur diversarum specierum animalis sint diversae formae, habebunt diversas differentias positivas. In fine litterae bene esset differentiae propriae, omittendo copulationem, vel sic, differentiae et propria, scilicet propriae passiones, nam diversitatem differentiarum consequitur diversitas passionum, ut patet.

Consequenter ibi, Aliter potest dici, etc. Ponit secundum modum dicendi ad illam objectionem supra ibi, Contra, privatum nihil proprie dicitur, etc. sustinendo irrationale accipi privative distinguendo consequenter de privatione, scilicet privante actum, et privante aptitudinem,et similem distinctionem habet infra, in Postpraedicamentis, qu. 5. et dicit quod prima privatio privat actum,et etiam aliquando potentiam respectu agentis naturalis saltem, et habitum ut caecitas : aliquando tantum actura, ut tenebra ; sed dimittit, vel relinquit, inquit, aptitudinem, non solum secundum speciem, quando est propria.Secunda vero, nec actum, nec aptitudinem, nec habitum, nec potentiam dimittit vel relinquit. Quod non aptitudinem, de qua magis videretur, patet ; quia alias non esset privatio aptitudinis, et hoc maxime secundum speciem, vel genus propinquum : et si quid, inquit, relinquit, hoc est secundum genus tantum et non secundum speciem. Pro quo declarando, nota modos privationis 5. Metaphys. quos supra, quaest. 5. hujus cap. notavi. Applicando ad propositum, dicit quod rationale dicit tantum aptitudinem, et irrationale privationem illius : nihil ergo secundum speciem relinquit, sed bene secundum genus relinquit aptitudinem, vel non repugnantiam : et sic dicitur de bove, nam inquantum animal est, non repugnat sibi ratiocinari, sicut exemplificat de talpa. Prima ergo privatio in hoc distinguitur a secunda, quod prima dimittit aptitudinem etiam secundum speciem ; secunda tantum secundum genus, vel nullo modo in casu, maxime secundum genus.

Ad fonnam igitur argumenti dicatur, distinguendo majorem, et similiter minorem. Nihil enim dicitur privatum, quod non est natum,etc. verum est aut secundum speciem, aut saltem secundum genus, vel ad minus generalissimo loquendo secundum transcendens. Bos vero etsi non secundum speciem, saltem secundum genus, est natum habere rationem, hoc est animal est natum habere rationem,et salvatur in bove, ut patet.

Deinde solvit secundam objectionem principalem supra ibi, Item aequivoca sunt etc. dicens quod licet significatis aequivoci, inquantum talia, nihil sit commune, nisi vox, ipsa tamen seorsum accepta possunt esse univoca habentia univocata: sicut igitur vox aequivoca pro uno significatorum dicit rem, et conceptum illius, ita et pro alio alterius. Non sequitur ergo quod Intelligentiae sint tantum rationales secundum vocem, et non secundum rem, imo ipsae magis secundum rem, id est perfectius, ut patet. Cum communitate igitur solius vocis stat pluralitas rerum, et conceptuum, cujus oppositum imaginatur argumentum.

Ex hac solutione etiam patet, quod vox aequivoca non est simpliciter una, de quo tamen habet videri egregie super libros Elenchorum apud istum, ubi gloriose scribit.

Consequenter his objectionibus, et solutionibus expeditis, redit ad solvendum illam replicaui, in secundo argumento principali supra, contra responsionem ibi datam, et jam sustentatam, atque declaratam de aequivocatione rationalis diis et nobis, ibi videlicet, Contra per Aristotelem 2. de Anima, etc. et exponit notabiliter ipsum, et ostendit quod argumentum non procedit, quia non valet, nisi in causis praecisis,ille modus arguendi. Potentiarum enim distinctio alia est ab intrinseco, alia ab extrinseco : et illa adhuc duplex, alia objectalis, alia modalis, id est, ob diversitatem modi agendi,stat igitur identitas objectalis cum diversitate modi agendi: unde non sequitur identitas potentiarum ex identitate objectorum tantum, nam, (ut notavi prius) facilius est destruere, quam construere : et ubi plures requiruntur conditiones ad inferendum identitatem, sufficit defectus unius ad inferendum distinctionem.

Exemplificat notabiliter de sensu communi, et particularibus, et objectis eorum, et allegat Philosophum 2. de Anima. text. comm. 45. et circiter. Pro quibus declarandis, vide istum 3. distinct. 1. quaest. 3. et in Quodlibeto, quaest 13. et super libros de Anima, et alios ut nosli; est igitur fallacia Consequentis in argumento.

Ultimo, solvit ultimum principale, negando differentias oppositas esse ejusdem communitatis, ideo una potest esse specifica specialissima, altera vero specifica subalterna, sic,inquit, est in proposito,et hoc ponendo irrationale esse differentiam veram jam propter dicta. Et addit pro confirmatione horum, unam notabilem propositionem, quae potest fundari in dictis Philosophi 8. Metaph. text. comm. 8 et 10. Metaph. text. com. 2. et inde littera tota satis clara est.

De Tertio, etsi pertractare hujus quaestionis difficultates, magis pertineat ad Metaphysicum, et Theologum, atque Physicum,quam ad Logicum,ne tamen praeterire videar, pertaesus ea quae ad communem utilitatem faciunt, aliqua circa dicta brevibus dubia tangam, inchoando ab argumentis post oppositum, in quibus stabilitur veritas quaesiti. Primo circa primum argumentum posset dubitari, an Intelligentiae sint animalia, et posset probari quod sic, nam compositum ex materia et forma intellectuali videtur esse animal, sed Angelus, vel Intelligentia est lmjusmodi,ergo. Minor est nedum Paganorum, sed etiam multorum Theologorum, super 2. Sententiarum, dist. 3. Major vero potest persuaderi, quia si in forma ignobiliori continetur aliquid virtualiter, multo magis in forma nobiliori ; sed sensitivum, a quo dicitur animal,continetur in anima humana ergo eodem modo,vel multo magis in forma Angelica. Quanto etiam forma materialis est nobilior, tanto magis requirit plura organa ad operationes suas exercendas, quod arguit materiale animalis.

Item,quoad secundum argumentum,non videtur quod mortale insit ratione materiae quia opposita habent fieri circa idem : sed vita, vel vivum, inest ratione formae, ergo et mors, vel mortale.

Item,res habet esse principaliter per formam, ergo habet non esse principaliter propter non esse formae, et ita fundamentum argumenti ex 7. Metaphysicae non currit.

Item, illa expositio de materiis individualibus non videtur valere, quia quod convenit pluribus ejusdem rationis, convenit eis ratione alicujus communis, cui primo convenire debet, quare cum materiae individuales plures sint, et ejusdem rationis, igitur esse, quo res habet esse, vel non esse, vel corruptibilitas, seu mortale, non convenit primo materiae individuali, sed potius ipsi materiae in communi.

Item, quoad tertium argumentum, videtur primo dubia illa propositio Aristotelis 1. Metaph. maxime in doctrina hujus Doctoris,ut patet 1. Metaph. et alibi saepe, nam tenet actus, vel operationes primo esse circa Universalia,vel communia.

Item, cum dicit quod aptitudo ad aliquid

est ejus per se, etc. non videtur bene intelligibile, nam si sic, sequeretur quod risibilitas esset per se, et primo hominis singularis cum terminus ejus, cujusmodi est ridere, sit primo singularis, ut videtur.

Item circa solutionem principalem, et ea quae sequuntur, ubi tenere videtur quod rationale sit differentia ultima hominis, posset dubitari,eo quod ultimae differentiae rerum sunt nobis ignotae, cujus oppositum tunc eveniret.

Item, quoad solutionem primae rationis principalis, videtur repugnantia in dictis hujus,hic et alibi : nam in 2. Sententiarum dist. 1. quaest. 6. impugnat illam viam, quae est Alexandri, et Thomae, et aliorum antiquorum, quae negat in Angelis discursum, et in Prologo Sententiarum, qu. 3. ostendit quod Beati discurrunt.

Item, si intelligere per species innatas, et per acquisitas,argueret differentiam specificam, vel genericam sic intelligentium, et aequivocationem ratiocinativae, sequeretur quod Christus non esset homo univoce nobiscum, quod est contra fidem. Patet consequentia, quia sicut Angelis fuerunt concreatae species omnium rerum, ita Christo, ut habet videri in 3. dist. 14.

Item, in secundo, ubi supra, videtur sustinere quod intellectualitas ut talis sit ejusdem rationis specifice in Angelo et anima, licet essentiae eorum non sint ejusdem speciei : sed (ut prius dixi) non videtur aliud intelligere per rationale, quam intellectuale.

Item, sive irrationale dicat negationem in genere, sive privationem, non videtur posse sustineri illa propositio,tanquam vera Intelligentia est irrationalis, cum non contineatur sub genere animalis. Genus enim quasi commune habitui et privationi est illud, cui convenit aptitudo ad utrumque, ut singularissime habet dist. 28. Primi, quaest. 1. in solutione.

Item, posset dubitari quae illarum duarum viarum de ly in, in compositione irrationalis sit convenientior. Item, videtur ibi supponere differentiam superiorem per se praedicari de inferiori, cujus oppositum ex intentione habet 7. Metaph, et 4. Sententiarum.

Item, an tenendum sit irrationale esse veram differentiam animalis, vel non.

Item,non solum privativum aptitudinale, sed etiam actuale, relinquit aptitudinem secundum genus, ergo illa distinctio privati non procedit.

Item, videretur quod haec esset vera, Lapis est irrationalis, quia convenit cum rationali in corpore, et in substantia : similiter sequeretur quod haec, Albedo est irrationalis, et Albedo est caeca, esset vera ponendo univocationem entis, et ita universaliter privatio cujuscumque diceretur de alio, quantumcumque disparato.

Item, circa illud dictum Philosophi Potentiae distinguuntur per actus, etc. possent plura tangi ad altiora pertinentia, sed nolo modo immorari. An etiam idem sit objectum sensus communis, et particularis, bonum dubium esset.

Item, contra fundamentum solutionis ultimi principalis,potest argui ad hominem nam in 2. dist. 1. quaest. 6. in argumento post oppositum, dicit quod quanto forma creata est nobilior, tanto distinguitur in plures gradus nobilitatis : et exemplificat comparando elementa ad mixta ; et mixta inanimata ad animata ; et plantas ad animalia ; et irrationalia ad rationalia, vel intellectualia : manifestum autem est quod forma humana, vel rationalis, est nobilior forma irrationali, vel brutali ; ergo directe sequitur oppositum solutionis, vel repugnantia manifesta in dictis Doctoris. Addat lector alia si voluerit.

Ad ista per ordinem. Ad primum, illa imaginatio de materia Angelorum satis perplexa est, nisi acciperetur materia (ut quidam volunt) pro quidditate limitata. Sed Bonaventura,et quidam alii 3. dist. Secundi videntur accipere materiam abstracta a Metapbysice, et ejusdem rationis sic in omnibus, sicut in quaest. libri de anima (quae attribuuntur isti) habetur etiam, sed quidquid sit de hoc,tulius est in via hujus tenere in ipsis non esse materiam, Physice loquendo, licet bene proportionabile materiae, ut genus, ostendit enim sufficienter in Quodlibeto, quaest. 9. quod impossibile est Angelum informare materiam : hoc tamen non demonstraret forte ipsum in se non componi ex materia ; aut igitur simpliciter negandum est in intelligentiis esse materiam, aut si concederetur,non tamen sequitur quod sint animalia, sicut optime Bonaventura 8. dist. Secundi ostendit. Animal enim dicitur habens sensurn,el cum dicitur quod anima sensitiva continetur virtualiter, negatur ; quia frustra poneretur in eis : secus est de homine ; nec indigent organis, quibus exercerent opera diversa vitalia. Quaeratur iste 8. dist.Secundi et alii.

Exemplum de ponentibus caelum componi ex materia, et anima intellectiva. De continentia animae sensitivae in intellectiva est bene dubium, an scilicet est ponenda praecise in homine virtualiter, vel aequivalenter, an certe formaliter : sed quidquid sit, non sequitur illatum, sicut non sequitur e contra : forma scilicet perfectior continetur in aliquo virtualiter, ergo imperfectior. Exemplum de forma corporeitatis, et de vegetativa, seu sensitiva in homine, respectu intellectivae.

Ad aliud, posset fieri longus processus de causis mortalitatis, vel corruptibilitatis rerum: una est enim generalis, eo quod omnia originaliter ex nihilo, ideo tendunt in nihil. Specialis vero alia activa, alia passiva. Prima duplex, alia extrinseca, alia intrinseca. Passiva etiam alia objectiva, alia subjectiva. Potest igitur probabiliter dici, quod mortalitas nedum ratione materiae, sed etiam formae, et principalius convenit homini, et non solum ratione formae sed etiam efficientis positive vel negative : et generaliter quot sunt causae dandi esse, tot non esse, suo modo. Famose tamen attribuitur materiae, propter annexam privationem, quae machinatur ad maleficium 1. Physic. text. com. 80. et sic arguit Doctor hic. Quaerantur Expositores, et Quaestionistae super 1. Physic. et 1. de Generatione, et

7. Metaph. Mesaphysici etiam, specialiter iste in 7. Metaph. et melius in 2. dist. 15. et 19. et in tertio, dist. 16. et in 4. dist. 44.

Ad aliud dico, quod eo modo quo convenit corruptibilitas ratione materiae, convenit ratione ipsius communi primo, et hoc potentia remota : sed ratione ipsius in particulari potentia propinqua. Quaeratur notabiliter iste in tertio, dist. 22. et 7. Metaphysicae.

Ad aliud, quod tangitur de veritate illius propositionis 1. Metaphysicae, licet exponatur (et satis bene) de actibus transeuntibus debere intelligi, et non de immanentibus, et objective, et non subjective : universaliter tamen potet dici, quod vera est sic, videlicet, Actiones sunt singularium, et objective, et subjective, maxime transeuntes: et hoc vel praesuppositorum,vel peractiones constitutorum, vel tanquam ultimate denominatorum. Ubi etiam advertendum, quod alia est ratio agendi, vel terminandi, et alia conditioagentis, vel terminantis. Quaeratur iste super 1. Metaphysicae, et alibi saepe. Nam famose pertractat hanc propositionem, et saepenumero.

Ad aliud, patet ex dictis per illam distinctionem de potentia propinqua, et remota : a simili applicando ad aptitudinem talem, vel talem. Posset etiam negari similitudo, quia in uno accipitur actio terminative, vel objective esse alicujus: in alio vero subjective. Posset etiam dici, quod propositio est vera, ut accipitur a Doctore, sed non concludit intentum : concedo enim quod cui convenit terminus aptitudinis, ei per se convenit aptitudo, sed non dicit per se primo. Posset ulterius concedi, quod ridere est primo hominis, licet hoc rideri hujus, alia etiam ratio agendi, alia conditio agentis, ut prius. Vide singularissime infra, in Praedicamentis, cap. de Substantia, quaest. 2.

Ad aliud posset dici uno modo, quod circumlocutive saltem potest Differentia ultima cognosci, licet forte non in se distincte, et formaliter: et sic intelligit Doctor. Aliter quod verum est naturaliter, sed concurrente fide secus est. Vide 43. dist. 4. de quo alibi altius habet perscrutari.

Ad aliud potest dici uno modo ex documento generali supra assignato, quod in materiis realibus loquitur in his quaestionibus secundum communes Auctorum opiniones, et ita intelligit hic de discursu Intelligentiarum. Vel aliter quod potest verificari respective loquendo, sicut diceretur firmamentum non moveri motu proprio respectu primi mobilis. Vel magis ad propositum, firmamentum diceretur moveri proprie, et primum mobile non moveri sed potius mutari, propter velocitatem motus: vel quod terra nullius est quantitatis res pectucaeli,sichic,Angelussidiscurrit,discuritin tempore imperceptibili, vel in instanti, seu cum instanti temporis: quia non requiritur prioritas et posterioritas durationis ad discursum, sed sufficit ordo naturae : nostrum autem intelligere est cum continuo, et tempore perceptibili plerumque. Potest igitur dici, quod in comparatione ad nos non discurrunt, secus est simpliciter loquendo : et sic salvatur Doctor ubique. Nam alibi vult ostendere quod non repugnat eis dicurrere simpliciter loquendo.

Et si diceretur,quod tunc Deus discurreret, quia ordo naturae potest assignari in cognitione Dei ; dicendum quod ad dicursum requiruntur tria. Primum cognoscere hoc per hoc. Secundum cognoscere hoc post hoc. Tertium quod terminus discursus sit objectum immediate cognoscibile, et alio actu. Quidquid sit de duobus primis, tertium saltem non reperitur in divinis. Vide notanter 15. q. Quodlibeti ei alibi pluries istum.

Ad aliud, quod est optimum motivum contra viam communem, concedo quod illud non est sufficiens medium negandi simpliciter discursum, nec ponendi diversitatem specificam, sed bene respective loquen lo, ut dictum est.

Ad aliud, quod loquitur Doctor ibi problematice, etsi asserendo. Alia enim via securior est, nisi loquendo de convenientia transcendenti. Vel aliter, quod accipit ibi intellectualem pro potentia vel perfectione concomitante essenliam,et non pro realitate intrinseca formali, sicut ponitur Differentia.

Ad aliud, quod haec propositio,intelligen-tia est irrationalis, potest verificari uno modo, si ly in teneretur ut est negatio extra genus : alio modo ut est negatio in genere, vel privatio non in genere propinquo, sed remoto, ut puta in substantia. Pro quo declarando, vide singularem doctrinam in Primo dist. 28 quaest. 1. in solutione, et 5. Metaph. cap. de Privatione.

Ad aliud dico, quod utraque via indifferenter potest teneri, quia coincidunt communiter negatio in genere, et privatio, ut habet in primo, ubi supra. Ad aliud, quod loquitur famose, ut supra. cap. de Genere notavi. Ad aliud, potest dici, quod non nisi circumlccutive. Ad aliud, quod licet conveniant in relinquendo aptitudinem secundum Genus, differunt tamen in relinquendo, et non relinquendo secundum speciem, quia illud aliquando relinquit,hoc vero nunquam.

Ad aliud, potest concedi totum, ut patet ex doctrina hujus, in primo, ubi supra : et hoc extensive loquendo : aptius tamen accipiuntur nomina privativa, aptitudinem denotantia, quam actum in tali extentione. Logice tamen illa extensio usque ad ens non procedit,ut patet. Circa dictum Philosophi, Potentiae. etc. videatur iste 1. Metaph. et 3. dist. 1. et 2. et alibi saepe, sed potest breviter dici, quod aliter distinguuntur potentiae peractus,et aliter actus per objecta, nam prima est extrinseca. et accidentalis : secunda vera extrinseca, essentialis tamen: pro quibus vide hunc, inQuoilibeto,quaest. 13. optime.

Ad aliud, videatur Philosophus, et Expositores 2. de anima, et quaeratur Avicenna optime, 6. Naturalium. Potest breviter dici, quod habent diversa objecta cum praecisione accepta et forte secundum rationes formales objectivas, de quo non curo modo disputare. In potentiis tamen ejusdem generis, et subordinatis, non inconvenit, imo necesse est ponere identitatem objecti, licet non praecise, et adaequate.

Ad ultimum, quod tangit bonum motivum, etsi posset dici quod argumenta in pede quaestionis sunt Topica, et non assertiva, et ex Dic is aliorum communiter accepta, et maxime in proposito : nam illud argumentum, de quo fit sermo in 2. habet Thomas in 2. contra Gentiles, c. 92. et 94. et in 2. Sententiarum. Potest etiam colligi ex Bonaventura, et aliis antiquis, et facit apparenter pro via Thomae, ponentis quemlibet Angelum esse speciem, ut patet, et ita parum curaretur ad intentionem Doctoris. Nihilominus potest dici, quod loquitur ibi de contentis sub eodem genere remoto, hic vero de contentis sub eodem infimo, ut patet per exempla sua hic, et inde loquitur enimibi de gradibus entium substantialium,quae sunt de perfectione universi : hic vero de speciebus animalis praecise, et sic est ad mentem Philosophi, 10. et 8. Metaph. ut allegatur prius,cujus ulteriorem speculationem relinquo lectori sagaci. Posset etiam pertractari propter verba Doc-?oris hic in fine quaestionis de gradibus perfectionalibus specierum, et qualiter prima species excedit alias, et qualiter accedunt, et recedunt etan positive,vel privative et an formaliter,vel virtualiter, seu eminenter. Sed alius erit locus, quia non sunt logicae considerationis,nec plura nunc dictorum, nisi ut satisfaciamus, et nobis ipsis, et curiose investigantibus, et sic Dei gratia est finis differentiae de Differentia, pacis quoque Auctori sit semper laus, et gloria.

Proprium vero quadrifariam dividunt, etc. Cap. 5.