CAPUT IV.

Et est DiGRESSIO declarans determinationem Avicennae super inducta contradictione.

Adhuc autem contradicit Avicenna in tertio libro suo de Animalibus, ubi hanc quam diximus sententiam Aristotelis pertractat, quod magister primus, sic enim vocari consuevit Aristoteles, opinatus est, quod principium venarum pulsatilum quidem est cor, sed principium venarum non pulsatilium est hepar. Medici autem in scientia talium tam adhibendo medicinas morbis membrorum, quod facere non possent nisi scirent suas origines et naturas, quam etiam in anatomia sunt ex antiquo valde exercitati. Similiter autem contradictio est inter eos de origine nervorum : quoniam medicorum universitas dicit nervos oriri a cerebro, et Aristoteles dicit eos oriri a corde. Ratio autem primi magistri inducens eum ad hoc est, quod ipse ponit cor esse principium omnium virtutum vitalium, et animalium, et ideo etiam organa istarum virtutum a corde dixit principiari.

Nos autem etsi credamus cum Aristotele omnes virtutes oriri a corde, tamen

nunc nobis non est sermo nisi de illa vena quae est in inter hepar et cordis dextrum ventriculum, quae ab Aristotele major vocatur, a medicis autem vocatur venirem habens : quae quidem secundum medicos nascitur a supremo hepatis, etramificatur : et ejus unus ramus pervenit ad dextrum ejus ventriculum, et ibi intrat cor velut quoddam extraneum a substantia cordis : cum tamen Aristoteles dicat hanc esse partem cordis. In hepate autem secundum medicos sunt radices istius venae ramificatae, quae de substantia hepatis esse videntur. Ramificatur alitem in ipso hepate ut per ipsam trahatur sanguis. Dicunt etiam, quod nervi sunt grossiores et molliores apud cerebrum, et apud cor duriores et minores : et hoc signum est, quod a cerebro, et non a corde ramificantur.

Sed nobis videtur consentiendum esse primo magistro : quia non est inconveniens dicere quod cerebrum et hepar transmittant ad cor ea in quibus operantur, ita quod sint operationes eorum quasi servientium, et cordis operatio sit principalis. Neque est inconveniens dicere, quod venae oriuntur a corde et nervi similiter. Neque valet ratio, quod ideo oriuntur a cerebro, quia grossiores sunt versus cerebrum. Et instantia est rationis : quia nervi optici grossiores sunt apud oculum quam apud cerebrum : et tamen medici non dicunt eos oriri ab oculo, sed potius a cerebro. Hepar igitur hoc quod sugit per mesaraicas defixas in syma parte sui, transmittit ad cor, ut ibi compleatur sub medio thalamo, ut dicit Arisdteles in libro de Somno et Vigilia, et in libro de Nutrimento, et similiter facit cerebrum.

Neque aliquid concludit ratio de grossiori parte apud cerebrum, sicut diximus : quia sic est in virtute naturali, quod ipsa plus dat de nutrimento illi parti uniuscujusque membri, ubi intendit formare aliquam substantiam, et ita facit nervo optico apud oculum, quando intendit in ipso formare oculum. Et similiter facit nervis et venis extensis ad matricem, quando intendit formare foetum : tunc .enim ingrossatur in matrice : et ideo hoc signum quod medici afferunt, omnino est fallax et incertum. Similiter autem est in arbore, in qua ad oculum videmus, quod stipes et rami majores frequenter habent grossiorem substantiam quam habet radix.

Quod autem dicunt de nervorum mollitie apud cerebrum, et duritia apud cor, omnino nihil persuadet : quia nos possumus dicere quod virtus formativa non facit cerebrum et medullam cerebri, nisi ex mollitie nervorum, et non e converso nervum mollificat ex cerebri medulla. Cum enim virtus formativa intendit producere cerebri medullam, ex corde primo emittit nervos, et in suis extremitatibus eosdem molles facit, et producit ex. humiditate eorum cerebrum. Rationis autem eorum instantia est : quoniam rami in arbore quanto plus elongantur a radice, sunt molliores et flexibiliores : et tunc nihil est omnino quod dicunt, quod cum aliquid oritur ex humido, eo fit siccius et durius, quo fuerit magis elongatum ab ipso a quo oritur. Videmus enim coralium nasci ab humido maris, et in ipso mari esse durissimum. Et ut in summo dicatur, nervum esse in aliqua parte siccum et durum, et in aliqua parte humidum et mollem, non probat eum oriri a sicco, neque etiam ab humido, nisi prius daretur quod principium formans ista non esset unum solum operans : sed non est ita, quinimo est anima quae per virtutem formativam format omnia quae sunt in corpore : et haec non operatur unum, sed multa : neque operatur per unum, sed per multa : et ideo unum et idem opus suum indurat et mollificat in diversis partibus secundum exigentiam illorum quae ab ipso opere producere intendit.

Si autem objiciant forte medici, nervos quidem omnes a cerebro descendere, et quosdam tantum ad cor venire : hoc

non est certum signum quod a cerebro oriantur, quoniam possumus dicere quod nervus qui est inter cor et cerebrum, est sicut stipes nervorum : et illi qui a cerebro veniunt, sunt rami reflexi versus suam originem. Et si dicant, quod hujus simile non est in aliis operibus naturae : quoniam in plantis rami porriguntur procedentes a radice, et non reflectuntur ad ipsam. Dicemus hoc generaliter non esse verum, quoniam saepe fit in plantis quod rami versus radicem reflectuntur : et ita dicimus nervos quidem oriri a corde et extendi ad cerebrum, et circa ipsum multiplicari, et tunc multiplicatos nervos versus cor reflecti. Omnia enim haec sunt opera virtutis formativae sapienter unumquodque secundum congruitatem virtutis aut naturalis, aut vitalis, aut animalis in eo operantis.

Similiter autem dicimus ad id quod dicunt de vena quae est inter cor et hepar. Haec enim mollior est ex parte hepatis, et durior ex parte cordis, propter quod dicunt eam oriri ab hepate, indurari autem ut in cor possit penetrare et ferre sibi nutrimentum. Et iste sermo ridendus est : quoniam secundum hoc oporteret, quod cor in prima creatione quidem primo esset perfectum in suo esse et forma ex aliqua substantia quae non mittitur ab hepate, et postea missus fuisset ei ramus venae quae venit a gibbo hepatis, et penetraret violenter per substantiam ejus : et hoc posset facere, quia in illa extremitate est durus qua attingit ipsum : et hoc est valde ridiculosum apud hominem scientem naturalia.

Propter quod multo melius et rationabilius dicitur cum magistro primo, quod ista vena oritur a corde, et virtus formativa facit eam duram juxta cor, ut duritia foramen et ventriculum retineret apertum qui est versus hepar. In alia autem extremitate fecit eamdem mollem, ut magis ibi obediret divisioni et ramiflcationi. Propter quam etiam causam dici potest, quod nervus factus est durus ex parte cordis, et mollis ex parte cerebri.

Nec dicimus nervum nasci ex ipsa cordis substantia, sed potius ex quadam substantia dura quae adunata est in corde. Nec oportet quod omne quod nascitur ex. aliquo, nascatur ex substantia ejus : quoniam verruca et glandula nascuntur a carne et in carne non ex substantia carnis, sed ex substantia collecta et adunata in ipsa. Vena autem nascitur etiam a materia adunata in corde et occulta : et utrumque, nervus videlicet, et vena, quo plus elongantur a corde, eo plus mollifl, cantur : quia aliter applicari non bene possent ad membra mollia quae sunt cerebrum, ad quod applicatur nervus, et hepar ad quod applicatur vena.

Si autem res ita se habet, tunc non oportet verum dixisse Galenum, quando posuit pignus circa custodem altaris, quod daret ei multum aurum, si probaret quod nervi et venae quietae orirentur a corde. Dicta autem magistri primi probabimus supponendo quidem, quod anima secundum se est una virtus, a qua fluunt omnes virtutes membrorum. Cum enim ipsa sit organica, oportebit unum esse membrum in quo sita omnes effluat a se virtutes : et sicut ipsa est principium virtutum, ita necessario erit illud membrum principium organorum. Convenit autem animam secundum actum vitae et potestatem esse in corde. Oportet igitur cor esse principium omnium nervorum et venarum per quos anima in membris perficit suas operationes. Licet autem, sicut diximus, refellere possimus dicta medicorum, et probare dictum magistri primi : tamen etiam alius modus est quo potest stare dictum Aristotelis, quod videlicet dicamus, quod virtus formativa in generatione est in materia spermatis : et tunc sicut dicemus in sequentibus ex subtiliori et meliori facit cor, et ex residuo materiae simul quidem non successive facit alia membra nobilia, et ultimo facit cerebrum, et postea ex ipso producit nervos, sed simul ex corde derivat materiam cerebri et nervi, discernens inter unam et aliam, ut viscosiorem for- met in. nervum, et humidiorem et molliorem in cerebrum, et sic formato cerebro mittit ad ipsum per nervum virtutem animalem in cerebro operantem : quae quidem iterum postea non tempore, sed ordine naturae, derivat ex substantia quae circa cerebrum est, organa nervorum sensibilium, et motivorum, quae in cerebro accipiunt virtutes animaliter operantes.

Similiter autem dicemus corde formato ipsam producere et formare hepar per sanguinem qui est in arteria ab ipso exeunte, et simul cum ipso operari venam ex partibus materiae spermatis duorioribus : et cum formata sunt haec, influit eis virtus cordis virtutem naturalem cum partibus suis, quae sunt digestiva et attractiva, et caeterae quas alibi numeravimus : quibus virtutibus, quia indigent instrumentis organicis, datur a corde virtus, quod producat ex se venas alias quae subtus in syma, et superius a gibbo ab hepate ramificantur : et hoc modo dicendo semper primum principium virtutum et membrorum nervorum venarum et arteriarum est cor virtualiter et materialiter originans omnia : et tamen proxima ramificatio nervorum est a cerebro, et proxima ramirlcatio venarum est ab hepate : et tunc magis conveniens est quidem dictum magistri primi quam Galeni, licet utrumque aliqualiter possit sustineri distinguendo in principii ratione. Et dicemus Aristotelem loqui de principio venarum et nervorum, Galenum autem de proximo primo utrorumque istorum.

Ecce ista est Avicennae sententia de dicta contradictione, quae valde obscura et confusa est in libro suo : a nobis autem fideliter exposita et ordinata.