CAPUT VI.

Et est DI GRESSIO declarans opinionem nostram de altercatione Aristotelis et Galeni.

Opinio autem nostra fundata est supra propositiones jam in antehabitis libris naturalibus prolatas, quarum una est, quod omne quod est cibus universalis membrorum, habet in se formam qua movetur ad membra quae nutrit. Alia autem est, quod illa forma quae est in ipso a generante est, eo quod motus ad locum sic est a generante, quod cum generans dat ei formam, dat ei ea quae consequuntur formam illam, quae sunt motus et locus aut quies in loco si jam est in ipso. Tertia autem est, quod antequam cibus sit assimilatus isti membro vel illi, habet in se cibus formam universalem, qua cibi habet rationem, et qua movetur ad corpus universaliter. Quarta autem est, quod illa forma est in cibo ab aliquo universali generante, quod habet rationem principii formativi ad totum corpus. Quinta autem est, quod id quod est principium generationis et esse, hoc est etiam principium conservationis et nutrimenti ejusdem, quod per generationem et esse exivit ab ipso. Et hae omnes jam probatae sunt in antehabitis libris, quibus addimus unam, quam in sequentibus proprio loco probabimus, et est haec, quod cor est principium generationis et esse omnium membrorum corporis.

His igitur sic suppositis, dicimus quod id quod dat cibo formam qua complete est cibus, est cor, et illa forma facit, quod naturaliter non tractus violenter tendit ad corporis nutrimentum supra et subtus, et a latere secundum exigentiam generantis. Tale enim est generans, sicut diximus, sequentes Aristotelem in libro de Nutrimento : et secundum Aristotelem haec forma completae digestionis procedit ex medio thalamo cordis : et hoc dicunt prima et secunda propositio.

Adhuc autem dicimus, quod cum cor sit principium facturae totius corporis sicut dicit tertia et ultima propositio, oportet quod virtus qua efficitur cibus complete in ratione cibi, sit a corde, et non ab hepate : quoniam hepar in substantia sua incompletum est membrum valde, non habens sensum : nec potest in eo esse sedes animae : propter quod peccavit Plato ponendo in eo animam concupiscibilem : et peccatum illud secutus est Galenus. Et quod cor est dans hujusmodi virtutem sanguini, ideo est principium sanguinis, non quidem secundum rationem caloris rubei, quia ille jam incipit in mesaraicis, et intenditur in hepate, sed secundum completam cibi rationem. Et ideo cum tres sint digestiones : una quidem est in stomacho separans superfluitatem siccam a cibo : secunda autem est in hepate, per quam substantia cibi separatur ab aquoso humido superfluo : et istae duae sunt tantum depurantcs massam cibi, quae tamen est in orificio venae quae est inter cor et hepar : per calorem cordis accipit perfectionem digestionis tertiae universalis, et in hac confert ei formam cibi qua efficitur cibus ultimus universalis, post quam nihil requiritur nisi ut assimiletur membris : et haec assimilatio est

determinatio ex universali forma cibi ad appropriatum huic membro et illi: et haec est causa, quod Aristoteles redarguit Platonem, quod appetitivam posuit in hepate, et animalem in cerebro, et vitalem in corde, quasi divideret animam : quia anima una existens virtute conjuncta operatur ex corde. Huic autem simile est in caelestibus, quoniam in caelo omne lumen et calor formans est in sole solo : propter quod etiam solis nomen accepit. Hic autem secundum quod stellis quasi quibusdam membris applicatur, diversas accipit appropriationes. De hoc autem satis in antehabitis libris determinatum est.

Ex hoc autem sequitur necessario, quod etiam venae omnes oriuntur a corde : et vis digestiva quae est in venis, nequaquam esset in eis, nisi a corde procederent. Sapientissime enim dixit Aristoteles, quod idem esset principium digestionis completae, et sanguinis. Et deceptus est Galenus, quia credidit quod idem esset principium venae secundum venae speciem, et virtutem digerendi quae est in ipsa, quod est principium ramositatis. Et hoc omnino est falsum : quia ramositatis tres sunt causae, et una sola est causa substantiae et virtutis venae. Tres autem causae ramositatis sunt istae. Una quidem loci diversitas a quo attrahitur, et ad quem deducitur alimentum. Alia autem est separatio substantiarum ab invicem quae sunt in cibo : et quia separatio fit in hepate, ideo sicut circumposita sunt stomacho intestina recipientia superfluitatem siccam, ita circumposita sunt vasa hepati quae recipiunt humores aut aquosos, aut terrestres, aut infensos. Tertia autem causa est divisio massae nondum depuratae, ut facilius praeparetur et coletur: et quia hujus divisio fit in hepate et praeparatio et colatio, ideo minor est ramositas venarum in hepate quam in corde.

Dicentes igitur sic oriri ex corde venarum rationem et substantiam, dicimus cor non esse simplicis unius substantiae,

sed multarum, eo quod ipsum oportuit esse principium totius. Est enim in ipso caro, et sunt fila triplicia, et sunt panniculi, et praecipue in basi cordis et foraminibus ejus : et per panniculos quidem est principium venarum quietarum et pulsatilium, quas virtus informativa sicut congruit indurat, et mollificat, et duplicat, et simplices relinquit: sicut etiam ad congruam formam vitae alicui potentiae format quodlibet membrum. Per substantiam autem suae carnis est principium carnis, et praecipue carnositatis hepatis per sanguinem, quae in generatione mittitur ad formationem ipsius, quae procul dubio nullam omnino haberet virtutem alterandi et praeparandi cibum, nisi processisset a corde : et ex hoc etiam membra quaelibet determinata in corpore habent virtutes particulares cibum sibi assimdandi. Nos enim scimus ex his quae Aristoteles in secundo Yihro primae philosophiae demonstravit, quod omne quod est in multis per unam rationem participatum ab illis, est in uno soloprimo quod est causa omnium istorum in quantum illud commune participant. Et ideo oportet primum principium digestionis completae esse unum solum : et quaecumque participant aliquid digestionis, non habere virtutem digerendi nisi in quantum creata sunt ab ipso. Jam igitur patet veritas ejus quod dicit Aristoteles, et causa deceptionis Galeni.

Nos autem in primo libro scientiae istius anatomiam teximus, incipientes ab eo quod est principium ramositatis, et non ab eo quod est principium substantiae et virtutis venarum. Vena enim quae est inter cor et hepar, sicut diximus, non est ut cor nutriat, sed cor nutritur ex nutrimento compled in seipso, substantia ejus influente : sed est ut deferat in omne vas virtutem cordis quae complet digestionem. Omni autem eodem modo dicimus de nervorum principio: quoniam absque omni ambiguitate convincitur per propositionem superius inductam, quod omne quod in uno et eodem corpore operatur potentia vitae, tantum habet unum et idem ad quod reducitur universitas hujusmodi potentiarum: et qualis est reductio potentiarum hujusmodi ad unum sicut ad causam, talis etiam est reductio organorum ad unum idem quod est principium omnium eorum, sicut nos ostensuri sumus in sequentibus istius scientiae : propter quo]d nervus qui est inter cor et cerebrum, oritur procul dubio a corde a villis longitudinalibus qui sunt in ipso, quos virtus formativa indurat et mollit et dividit et unit secundum exigentiam motus et sensus, quos cor operatur in organis sensuum: fons enim primae sensibilitatis et primi motus localis qui est in membris, non potest reduci nisi ad unum motorem primum compositum exprimo sentiente et primo movente immobili, et ex ea parte corporis, quae primo participat motum et sensum, sicut optime sciri potest per ea quae inevitabiliter demonstrata sunt in octavo libro nostrorum Physicorum. Sensus autem non est in cerebro, quia ipsum non sentit : nec primo est motus in ipso, cum ipsum non moveatur : sed utrumque istorum primo tempore et natura ostendemus in decimo sexto hujus scientiae libro inesse cordi: propter quod aliud est principium sensus, et aliud sensus virtutem determinans et distinguens et approprians. Principium autem sensus et motus est cor: approprians autem et distinguens sensus determinans est organa determinaltorum sensuum. Et quia principium utriusque istorum jam cor probatum est esse, ideo necessario concluditur cor etiam esse principium nervorum qui sunt instrumenta quibus sensus et motus per corpus distribuuntur : et dicemus tunc ut prius, quod aliud est principium esse et substantiae nervi, prout sunt instrumenta sensus et motus secundum se : et aliud est principium ramositatis eorum. Divisio enim et determinatio sensuum est causa ramositatis, et principium quod dat nervo esse et rationem est cor : et

hoc Plato non vidit, et discipulus qui secutus est documenta ejus Galenus. Hic autem in tantum lapsus est, quod Aristotelem qui solus vidit veritatem et necessitatem istam, dicit errare et in errorem inducere medicum, cum ipse adeo errore imbutus sit, quod veritatem errorem appellavit.

Sunt autem multi modernorum qui consentiunt Galeno, eo quod signa quae inducit et rationes sunt sensibiles et vulgares, quamvis sint falsa omnia quae inducit, sicut etiam alii ante nos ostenderant, Avicenna videlicet, et Averroes. Et scias, quod quicumque dicit plura membra aeque principalia esse in animali, quorum unum non accipit ab alio, ille est de secta Platonis, et cogetur dicere plures animas esse in corpore uno, sicut docuit Plato. Sed non est inventus aliquis Peripateticorum qui hoc fuerit opinatus.

His autem sic habitis, facile est respondere objectis a Galeno : quia fere jam omnino soluta sunt. Dicemus enim, quod vena quam Aristoteles dicit oriri a dextro ventriculo, est quieta, non pulsans. A sinistro autem oritur vena pulsans, sicut dictum est : sed tantum est differentiae, quod cor est principium arteriarum secundum esse et substantiam, et principium a quo ramiticantur : sed in venis non pulsantibus non est principium ramilicationis, sed substantiae tantum. Et dicemus, quod certitudo anatomiae non ostendit nisi ramiflcationem, quia illa est sensibilis : non autem ostendit principium esse et substantiae, quia illa non nisi per rationem accipi potest. Dicimus insuper, quod non est in venis sicut in plantis : quia plantae inferius habent.radices ori similes, et os habet animal in supremo sui : et ideo nihil prohibet quin ramositas venarum sit extensa ad cibum et ad membra, ubi principium non est earum. Neque aliquid habet necessitatis quod dicit, neque similitudinis. Dicemus etiam vasa superfluitatum esse circa hepar, eo quod ipsum est praeparativum et collativum massae chyli, et non completivum, sicut patet ex praehabitis. Concedimus autem non esse hepar, sicut neque alia membra esse aeque principalia sicut est cor, sicut patet ex praeinductis.