(Membrum 1 De praescientia et libero arbitrio

].

Circa primum sic obicitur: praescientia Dei sive scientia necessaria est; quae autem a libero arbitrio sunt, in quantum huiusmodi contingentia sunt. Sed cognoscibile contingens non proportionatur cognitioni necessariae; ergo scientia Dei non proportionatur eis quae sunt a libero arbitrio ; unde scientia Dei non erit de eis quae subsunt libero arbitrio.

Si dicatur quod quae sunt a libero arbitrio, sunt a Deo, et in quantum sunt de voluntate Dei mediante gratia, sic proportionantur scientiae Dei, et sic aliquo modo sunt necessaria ; item aliquo modo contingentia, quia in quantum sunt a libero arbitrio.

Sed si hoc est verum, tunc in quantum sunt a libero arbitrio, non subiacent scientiae Dei; quod falsum est, quia 16 Prov., 2: Omnes viae hominum patent oculis eius; et 23 Eccli., 28: Oculi Domini, multo lucidiores sole, circumspiciunt omnes vias hominum etc. Unde quae sunt a libero arbitrio, quoad ipsum esse quod habent a libero arbitrio, quoquo modo subiacent scientiae Dei.

Praeterea, Augustinus : "Nihil fit visibile aut sensibile, quod non * interiore atque intelligibili summi imperatoris aula aut iubeatur aut permittatur, secundum ineffabilem iustitiam poenarum et praemiorum, gratiarum et retributionum".

Item, Augustinus in libro De poenis purgatoriis : " Quomodo aures nostrae ad voces nostras, sic aures Dei ad cogitationes nostras". Multo fortius ergo singularia opera non latent eum, quae sunt a libero arbitrio.

Item, suppositum est apud omnes quod Deus iustissime praemiat bonos et iustissime punit malos. Sed hoc non posset, nisi meritum cognosceret; sed merita sunt opera bona et mala, quae singularia et contingentia; ergo cognoscit singularia et contingentia quae procedunt a libero arbitrio.

Item, in libro De divinatione : "Mundus providentia adrninistratur". Providentia autem non potest esse de rebus ignotis ; ergo omnes res a Deo administratae in mundo, cognoscuntur ab eo. Cum ergo res, quoquo modo sint, vel a natura vel a libero arbitrio, administrentur a Deo, restat quod ab eodem cognoscantur.

Item, in eodem : " Si Deus ignorat res humanas nec advertit quae agimus, quae potest esse pietas? quae sanctitas? quae religio? Et si perit omnis sanctitas et religio, tunc sequitur vitae perturbatio et omnimoda confusio". Quod si est inconveniens, restat quod Deus cognoscit res humanas; ergo non tantum universalia, sed singularia et contingentia quae sunt a libero arbitrio.

Cum ergo in veritate proportionantur scientia et scibile , si scientia est necessaria, et scibile erit necessarium. Vel ergo scientia Dei est contingens, vel si scientia necessaria, et scibilia necessaria; et ita praedestinatio ratione praescientiae erit necessaria.

Praeterea, Anselmus : " Quae praescit Deus, necesse est esse futura; quae autem a libero arbitrio sunt, a nulla necessitate proveniunt ; impossibile est ergo Dei praescientiam, quae omnia praevidet, et libertatem arbitrii simul esse".

Si dicatur quod duplex est necessitas, illationis vel habitudinis, et necessitas rei absolute ; quando ergo dicitur 'Quae praescit Deus, necesse est esse futura', hoc intelligitur de necessitate habitudinis; cum autem dicitur: 'Quae sunt a libero arbitrio, nulla necessitate proveniunt', hoc intelligitur de necessitate rei in se, et haec duo non repugnant.

Sed si scibile habet proportionem in veritate cum scientia, tunc oportet quod scibile [sit] necessarium, quia si scibile potest non esse, ergo scientia in quantum respicit illud scibile potest non esse, et ita scientia Dei esset contingens ; unde sequitur quod scibile aliquo modo sit necessarium.

Respondet Anselmus : Est necessitas rei absolute, ut necesse est Deum esse; item necessitas quae sequitur rei positionem, sicut necesse est Petrum sedere dum sedet. Et dicit quod non est alia necessitas praedestinationis nisi haec. Cum enim dicitur 'necesse est praedestinatum salvari', sensus est: salvandum necesse est esse salvandum; et haec reducitur ad hoc: necesse est esse dum est. Et haec necessitas non tollit rei contingentiam ; sicut cum dicitur 'necesse est te sedere dum sedes', haec necessitas non tollit contingentiam sessionis.

Item ad idem, Augustinus : " Sicut tu non cogis memoria tua facta esse quae praeterierunt, sic (Deus) non cogit praescientia sua quae futura sunt esse". Unde a praescientia non est aliquo modo necessitas in rebus.

Sed contra, quod respiciat [praescientia scibile necessarium] per aliquam necessitatem, videtur. Nobilior enim est scientia divina quam humana ; si ergo scientia humana respidat scitum necessarium tantum , multo fortius ex scientia Dei, quae necessaria est, infertur scitum necessarium. Sed scitum est procedens a libero arbitrio; restat ergo quod sit necessarium illud quod procedit a libero arbitrio.

Item, Dominus praescit hunc habiturum gratiam finaliter. Cum autem liberum arbitrium sit ad opposita, potest contingere quod non habeat gratiam; ergo non est verum quod Deus praevidit. Quaeritur ergo utrum propter contingentiam procedentium a libero arbitrio concedenda est haec: 'contingens est haec Deum praevidisse', et utrum haec sit similiter concedenda: 'scientia Dei est contingens'.

Respondeo: Verum est quod proportionantur in veritate scientia et scibile, non tamen proportionantur in differentia necessitatis, scilicet in necessitate et contingentia. Et haec est ratio: scientia est in aliquo non dependens a scibili, sed scibile dependet a scientia, et non e converso semper ; in aliquo vero scientia dependet a scibili et non e converso; in aliquo nec scientia dependet a scibili nec e converso, et utrumque ab eodem dependet. Cum dicimus Deus scit futura omnia', scientia non dependet a scibili, sed e converso ; sed cum dicitur 'homo scit mathematica', ibi scientia dependet a scibili, quia scientia fit secundum receptionem similitudinis a scibili. Cum vero dicitur 'anima se ipsam cognoscit', neutrum ab alio dependet, quia haec scientia non fit per similitudinis aggenerationem a re, nec per aggenerationem rei a sirmlitudine sicut in Deo est.

Ubi res dependet a scientia, semper stat intentio veritatis in scientia et scibili, quia veritas est dispositio generalis secundum quam procedit principiatum a principio, sicut unitas ; unde in hac dispositione conveniunt scientia et scibile. Sed necessitas sive contingentia non est dispositio generalis secundum quam procedit principiatum a principio ; immo necessitas determinata conditio est a parte principii, contingentia vero determinata conditio 'ut in pluribus' est a parte principiati ; sed non propter rationem principii, sed quia possibilitas est in principiato ad esse et non esse, quia est ab alio et de nihilo. Unde Philosophi dividunt ens in necessarium et possibile.

Ubi ergo scientia est principium respectu sciti, a parte scientiae erit necessitas, sive necessitas sive contingentia sit ex parte sciti. Quando vero scientia datur a scito, semper erit necessitas a parte sciti, sive contingentia sive necessitas sit ex parte scientiae. Dico ergo quod non sequitur, si proportionantur in veritate, quod propter hoc in necessitate vel contingentia.

Ad hoc quod obicitur, quod potest contingere quod procedentia a libero arbitrio possunt non esse: numquid ergo mutatur scientia? (73, 82), respondeo quod non oportet scientiam Dei mutari, licet haec mutentur; sicut ex parte humanae scientiae, si scientia mutatur, non oportet quod propter hoc scibile mutetur.

Scientia enim Dei immutabilis est, et tamen est de rebus mutabilibus. Dionysius : "Cognoscit omnia: immaterialiter materialia, non partite partita, universaliter multa, uno omnia ", immutabiliter mutabilia. Ad hoc intelligendum tale est exemplum: si figeretur oculus in pariete et pertransirent res ante oculum, sit autem oculus aspiciens ita quod non accipiat similitudines rerum, nil lateret oculum, nec tamen in se mutaretur nec in receptione simihtudinis et alterius ; sed si oculus reciperet similitudines a rebus mutabilibus, necesse esset quod ad mutationem rerum reciperet mutationem. Cum ergo oculus divinus se ipso sciat omnia, a mutabilitate rerum nullam trahit mutationem ; immo eadem scientia cognoscit me sedere cum sedeo, et cum sto stare. Temporis enim diversitas comparatur ad aeternitatem sicut linea ad punctum: si punctus sit invariabilis, non trahit mutationem propter mutationem linearum.

Ad hoc quod obicitur per Philosophum, quod nihil latet Deum (78-79), concedo quod nihil in omni creatura, qualiscumque dispositionis sit, latet Creatorem.

Ad hoc quod obicitur per Anselmum, quod stare non potest praevidentia Dei cum libero arbitrio (81), dico quod est duplex necessitas, scilicet habitudinis et rei in se; et haec prima non repugnat cum contingentia. Sed tamen aliter est ibi: quia est ibi quaedam necessitas habitudinis; item est quaedam necessitas rerum in aeternis rationibus, et necessitas haec non est aequaliter in utroque extremorum; et propter hanc possum dicere quod praescientia est ratio rerum futurarum et non e converso. Item est tertia necessitas, quae est ex suppositione, et haec vocatur necessitas Ubertatis. Verbi gratia supereffluens bonitas divina non potest non communicare suam bonitatem, et tamen voluntarie eam communicat; haec tamen est in quibusdam rebus ex suppositione. Est autem communicatio bonorum naturalium et gratuitorum. Communicatio naturalium bonorum non fit ex suppositione a parte creaturae; sed ad communicandum bona gratuita exigitur suppositio, scilicet quod ex parte recipientis non sit impedimentum, scilicet ut velit. Condita enim est rationalis creatura in Ubertate, ut velit vel non velit. Ad hoc autem quod communicet ei bonitatem suam, exigitur quod velit; et si non velit, non communicat. Et haec suppositio exigitur propter Ubertatem quae data est rationali creaturae.

Ad hoc autem quod obicitur, an sit idem 'praedestinatum salvar' et 'salvandum salvari' (83), dico quod plus est ibi. Quia cum dico 'salvandum salvari', tantum determino consequentiam quae rei est, et nullam causalitatem respectu salutis; sed cum dico'raescitum salvari', dico rationem a causa exemplari ; sed cum dico 'praedestinatum salvari', adhuc plus dico, quia causalitatem quae est a voluntate beneplaciti. Unde dico necessitatem subsequentem, propter finalem gratiam; et necessitatem antecedentem, quae est voluntas beneplaciti ad communicationem boni gratuiti.

Ad hoc quod obicitur: possibile est quod futurum est non fore: estne propter hoc concedendum: 'possibile est Deum quae praescivit non praescire' (86), respondeo: Hoc potest intelligi duobus modis, cum dicitur de isto qui erit salvandus: 'possibile est hunc, qui est salvandus, non salvari'. Si sensus est: possibile est veritatem non succedere in illo postquam fuit in eo, non est verum, quia [non]-praedestinatio succedere non potest praedestinationi; sed possibilitas est ibi ad habendum finalem gratiam vel non habendum, dummodo non sit horum successio. Cum ergo dicitur: 'possibile est Deum [(non prae]scire aliquod contingens [quod praescivit', vel] hoc est quia possibilitas potest accidere inter actum et rectum, et sic est falsa ; vel inter obliquum et actum, et hoc dupliciter: ita quod primo respiciat actum, et sic adhuc est falsa; vel primo obliquum, et sic vera.