[Membrum 2 An sacramenta sint plura pauciorave quam septem].

Postea quaeritur an plura sint vel pauciora quam septem. Quod pauciora, videtur: quia sacramenta per se proprie dantur ad reparationem vulnerum: significantur enim per illa quae infudit Samaritanus in vulnus illius qui inciderat in latrones Quot modis ergo contingit multiplicare laesionem, tot modis contingit multiplicare gratiam reparantem. Sed laesio est duplex: culpae et poenae; laesio culpae est originalis, actualis mortalis, venialis; item laesio poenae, aut est in rationali, et dicitur ignorantia ; aut in concupiscibili, et dicitur concupiscentia; aut in irascibili, et dicitur infirmitas. Ergo, cum laesionem non contingat plus multiplicare, videtur quod non sint nisi tria [et tria] sacramenta.

Item, nonne aqua benedicta valet ad dimissionem venialis, et habet sensibile quod potest significare ? Cum ergo sint ibi signum et causa, videtur quod sit sacramentum.

Item, in Veteri Testamento erant plura sacramentalia in liquidis, ut vinum et oleum, aqua et sanguis . Cum ergo in Novo Testamento vinum et aqua et oleum sint sacramentalia, quia sunt materia sacramentorum , quaeritur quare sanguis in Novo Testamento non sit similiter sacramentale ; quia si illa fuerunt figurativa eorum quae sunt in Novo, videtur quod similiter sanguis in Novo erit materia sacramenti alicuius. -Item in aridis quaedam fuerunt ibi sacramentalia, ut thus, unguentum, thymiama videtur ergo quod haec similiter in Novo debeant esse sacramentalia.

Item, ea quae sunt in Novo Testamento [vere sacramenta], erant in Veteri vel secundum veritatem vel secundum figuram. Sed in Veteri Testamento non erat aliquid figurativum Confirmationis vel Extremae Unctionis ; haec ergo non sunt sacramenta. - Si autem dicatur quod erant figurata haec sacramenta per inunctiones David, quia ter fuit inunctus: de prima, I Reg. 16,12-14 ; de secunda, II Reg. 2, 4, quando fuit inunctus super duas tribus; de tertia, II Reg. 5, 3, quando fuit inunctus super totum populum: prima inunctio aptatur illi quae est in Baptismo, secunda illi quae est in Confirmatione, tertia illi quae est in Extrema Unctione; et accipitur de Glossa super psalmum Dominus illuminatio mea - contra hoc obicitur: quia licet possint ita baec adaptari illis secundum moralitatem, non tamen fuerunt inunctiones illae institutae ad figurandum haec sacramenta. Item, inunctiones illae non fuerunt communes omnibus, sed unius singularis personae; sed Confirmatio et Extrema Unctio communia sacramenta sunt. In aliis autem sacramentis Novae Legis tenet hoc generaliter, quod sicut sacramenta Novae Legis sunt communia, ita et figurativa eorum communia sunt: verbi gratia, sicut Eucharistia communis est, ita et agnus paschalis fuit; et sicut Baptismus, ita circumcisio. Relinquitur ergo quod non institutae fuerunt ad significandum haec, licet sit ibi quaedam moralis adaptatio.

Item, sacramentum est signum et causa ; signum autem dividitur secundum divisionem illius cuius est signum ; causa autem quae est dispositio, dividitur secundum formam illam ad quam est dispositio. Cum ergo gratia sit cuius sacramentum signum est et causa ut dispositio, ergo secundum divisionem gratiae dividitur sacramentum. Sed gratia non habet divisionem septiformem nisi in virtutibus, donis aut beatitudinibus ; quod ergo septem sint sacramenta, hoc erit secundum numerum septem virtutum, aut septem donorum, aut septem beatitudinum. - Unde notandum quod quidam concedunt septem esse sacramenta secundum numerum septem virtutum: unde adaptant gratiam fidei Baptismo, gratiam fortitudinis Confirmationi, gratiam caritatis Eucharistiae, gratiam prudentiae Ordini ; Poenitentiae adaptant gratiam iustitiae, Matrimonio vero gratiam temperantiae, Extremae Unctioni spem.

Contra: " Qui habet virtutem unam, habet omnes " , et sic de donis et beatitudinibus ; ergo similiter qui habet unum sacramentum, habet omnia.

Item, quaedam sacramenta conveniunt omni christiano, quaedam autem non omni. Sed ad opera cuiusque virtutis tenentur omnes ; ergo dissimiliter est gratia in sacramentis et virtutibus, donis et beatitudinibus.

Item quaeritur quae sit differentia inter gratiam quae est in virtutibus, et gratiam quae est in sacramentis. Et patet ratio: quia gratia quae est in virtutibus non opponitur veniali, immo est cum venialibus ; sed sacramenta quaedam non compatiuntur venialia; ergo etc.

Item, virtutes non auferunt poenas; sacramenta autem auferunt poenas culpae originalis et actualis, et ita gratia ad alium effectum est in illis et in istis. Quae est ergo differentia ?

Item, dictum est quod gratia prudentiae aptatur Ordini , secundum illos qui dividunt sacramenta secundum quod dividuntur virtutes. Sed videtur potius quod gratia fortitudinis referatur ad Ordinem, quia Ordini annexa est clavis ; sed principalior clavis est potestas ligandi et solvendi; si ergo potestas confertur in Ordine, videtur quod gratia fortitudinis referatur ad Ordinem.

Praeterea, videtur quod definitio sacramenti non conveniat omnibus. Ut dicit Hugo de S. Victore , "sacramentum est materiale vel corporale elementum, extrinsecus oculis suppositum, ex institutione significans, ex similitudine representans, ex sanctificatione gratiam conferens". Sed in Poenitentia non videtur aliquid 'extrinsecus suppositum oculis'; similiter nec in Matrimonio; ergo haec, ut videtur, non sunt sacramenta.

Item, estne gratia gratis data in sacramentis, vel gratum faciens ? Videtur quod gratis data: quia aliquis in mortali potest suscipere sacramentum Baptismi et imprimitur ei character, non tamen habet gratiam gratum facientem ; consequens igitur est quod non exigitur in eis gratia gratum faciens.

Quod autem sit [in eis] gratia gratum faciens, videtur. Augustinus, in libro De corpore Domini : " Sacramentum est in quo sub tegumento rerum visibilium divina virtus secretius salutem operatur ". Haec autem salus non est nisi per gratiam gratum facientem ; et ita in omni sacramento est gratia gratum faciens.

Item, ut dicit Beda , quatuor nobis inflicta sunt pro peccato originali. Quaeritur ergo quare secundum has poenas instituta sunt sacramenta , et non secundum poenas actualis culpae: in remedium enim concupiscentiae est Matrimonium, contra infmnitatem Confirmatio.

Item, videtur quod tantum sint septem sacramenta, hac ratione: quia sicut in corpore humano duplex est virtus contra duplicem defectum, scilicet generativa ad conservandum speciem ne deficiat, et nutritiva ad conservandum individuum ne deficiat, ita in Ecclesia duplex est indigentia. Contingit enim esse indigentiam in singulis personis, et contingit etiam sive defectum sive indigentiam esse in ipso corpore secundum se. Secundum vero reparationem indigentiae quae est in personis sunt quinque sacramenta ; duo vero sunt ad reparationem indigentiae quae est in ipso corpore, scilicet Ordo et Coniugium: Ordo ad generandum filios Ecclesiae spiritualiter, Matrimonium ad generandum filios naturaliter.

Sed videtur quod Matrimonium non sit propter hoc institutum, quia secundum hoc non esset inter steriles Matrimonium, quia ibi non potest esse multiplicatio fidelium ; ergo multiplicatio fidelium, vel ad hoc spes eius, non est commune bonum Matrimonii ; immo est ad vitandum incontinentiam: videtur ergo quod suppleat indigentiam in persona.

Ad evidentiam horum quaesitorum notandum est quod triplex est assimilatio rationalis creaturae humanae ad Deum:

una principaliter respicit potentiam, altera vero sapientiam, tertia bonitatem. Prima est similitudo naturae; de hac dicitur Gen. 1, 26: Faciamus hominem ad imaginem etc. Haec autem assimilatio respicit potentiam; unde sequitur ibidem: Ut praesit piscibus maris etc. Item, alia est similitudo quae sequitur, sirnilitudo scilicet gratiae; et haec est duplex, secundum duplicem gratiam: quia quaedam gratia est ad opera bona, et haec multiplicatur per virtutes, dona et beatitudines ; item, alia gratia est quae est ad reparationem contra laesionem quae procedit ex malo culpae sive peccati. Similitudo ergo potest esse vel gratiae ad opera, vel secundum quod reparativa laesionis factae per peccatum. - Una similitudo est ad Deum, scilicet illa quae est in virtutibus, donis et beatitudinibus. Altera, illa scilicet quae est in sacramentis, respicit Mediatorem, qui est Deus et homo Intelligamus enim quod homo non esset laesus per peccatum: adhuc esset gratia in virtutibus et donis, sed gratia in sacramentis non. Unde haec respicit illum qui venit reparare quod corruerat per peccatum, Mediatorem scilicet inter Deum et hominem, inter scilicet Deum beatum et immortalem et hominem miserum et mortalem; qui Mediator fuit beatus per gratiae universalitatem, et mortalis . Secundum unum respectum agitur de gratia in II Sententiarum et.III, secundum alium respectum in IV, scilicet in quantum est reparativa laesionis factae per peccatum . - Et quod haec gratia reparativa laesionis respiciat Mediatorem, patet, quia homo per sacramenta reformatur ad similitudinem Christi, qui venit ad redimendum hominem. Christus enim, pugnans pro nobis fortiter contra diabolum, in ara crucis consecratus sacerdos pro nobis satisfaciens, sponsus Ecclesiae resurrexit oleo gratiae plenae delibutus. In quantum homo suscipit Baptismum, conformatur ad similitudinem Christi passi, quia ex virtute passionis Christi deletur originale quoad culpam et pbenam, 6 ad Rom., 4: Consepulti sumus etc. Per Confirmationem reformatur ad similitudinem Christi pugnantis contra inimicos ; per Eucharistiam vero ad similitudinem Christi qui est sacrificium ; per Ordinem sacerdoti : Per Poenitentiam conformatur Christo secundum quod est satisfaciens ; per Matrimonium ad similitudinem Christi secundum quod est sponsus Ecclesiae. Per Extremam Unctionem conformatur ei secundum quod resurrexit oleo plenae gratiae delibutus, quia stolam corporis et animae habuit. Haec ergo similitudo, quae est per gratiam sacramentalem, respicit Mediatorem.

Item, alia ratio est quare haec illum respicit: quia Filio attribuitur sapientia, et Pater operatur per Filium; et duo sunt in sacramento quae respiciunt haec duo. Est enim in sacramento signum ad cognoscendum, et hoc respicit Filium in quantum est sapientia. Augustinus : "Deus vicit diabolum sapientia, non potentia "; et 26 Iob, 12: Prudentia eius percussit superbum. In sacramento est etiam causa, et haec respicit Filium in quantum Pater operatur per ipsum. Filius vero secundum quod Deus, operatur per se hominem ; Filius secundum quod homo dispensator universalis per ministros, et ministri per sacramenta; sacramenta autem per gratiam efficiunt ulterius.

Item, est tertia similitudo, quae est gloriae, et illa summae bonitati comparatur; et haec erit in patria, I Ioan. 3, 2: Cum apparuerit, similes ei erimus. Est ergo similitudo gratiae sacramentalis, quae ad reparationem est.

Notandum autem quod sacramenta sunt signa et causae, unde quamdam habent divisionem in quantum sunt signa gratiae, et quamdam in quantum sunt causae. Divisio quae sumitur secundum quod sacramenta signa sunt gratiae, sumitur hoc modo: gratia enim vel est a malo, vel est ad bonum, vel ad utrumque. Gratia autem quae est a malo in tres dividitur, et secundum has sunt tria sacramenta ; item gratia quae est ad bonum in tres dividitur, et secundum has similiter sunt tria; gratia autem quae ad utrumque est, est indivisa, et ita in universo sunt septem. - Gratia quae est a malo per tres dividitur, quia est malum culpae et poenae; culpae, et haec dupliciter: originalis et actualis; et poena debita utrique, et haec dupliciter: vel quae tollitur cum illis, vel quae remanet post illa. Culpa originalis habet quamdam poenam, scilicet carentiam visionis Dei, et haec tollitur cum illa; et alias, sicut infirmitatem, ignorantiam, quae manent post deletionem eius. Baptismus vero delet principaliter originale et poenam eius quae tollitur co; eo; et quod tollit actuale, hoc est ex superabundanti. Poenitentia autem tollit actuale cum poena eius; poena vero quae post manet, deletur per alia. Extrema vero Unctio valet ad alleviationem infirmitatis ex parte corporis et ex parte anirnae. Remanet autem huiusmodi poena homini ad exercitium ; unde in exeunte habet suum meritum quoad alleviationem praedictam, quia in exitu digne exeuntis tollitur omnis infirmitas. - Item, gratia quae ad bonum est, haec est ut bono uniamur.

Sed triplex est unio cum bono, quam tangit Apostolus'' : una mulieris per consensum ad virum, per inseparabilitatem, quod est quando intervenit copula carnalis ; alia autem est viri ad Christum, hoc est membrorum cohaerentium firmiter dum capite ; item est tertia, quae est humanae naturae cum divina. In Matrimonio primum signatum est consensus viri et mulieris. In Confirmatione autem primum signatum [est] unio firma membrorum cum capite: quia in Baptismate fiunt membra, hic autem datur gratia ad hoc quod firmiter se teneat membrum cum capite. Unde dicunt quidam quod in Confirmatione non datur novus character, sed confirmatur ille qui datur in Baptismate. In Eucliaristia primum signatum est unio humanitatis cum divinitate. Secundum ergo hanc triplicem unionem in bono tria sunt sacramenta. Gratia vero quae est in Ordine, est ad utrumque, quia est ad ministrandum omnia sacramenta. In Ordine enim confertur gratia ministrandi utraque sacramenta, et haec scilicet et illa. Unde, quia hoc sacramentum est ministrorum, ideo in hoc confertur potestas ; in aliis vero non, quia in abis datur gratia separans nos a malo tali vel tali, vel uniens nos bono tali vel tali.

Per hoc patet ratio propter quam Augustinus dicit quod Eucharistia est sacramentum sacramentorum: quia gratia quae est in Ordine, ordinat ad illas quae sunt in aliis; et gratia quae est a malo, ad illas quae ad bonum; et duae gratiae quae sunt ad bonum ordinant ad tertiam gratiam quae est ad bonum, quia in tertia est maior unio ad bonum. Et haec est ratio quare ille qui est auctor sacramentorum perfectus est in illo, ad designandum quod in illo sit status sacramentorum ; ''unde in nullo alio sacramento illud quod est signatum continetur nisi in illo.

Item, secundum causalitates dividuntur ita sacramenta: Matrimonium primo fuit institutum in officium, postea in remedium . Quoad hoc quod fuit in officium, cadit in unam divisionem, quia sic finis eius est multiplicatio fidelium ; secundum vero quod est in remedium, cadit in aliam, quia sic finis eius est remedium contra concupiscentiam in generativa, ubi plus dominatur. Sacramentum ergo, aut est reparativum indigentiae quae est in ipsis membris Ecclesiae secundum se, aut illius quae est in ipso corpore Ecclesiae . In ipsis membris secundum se est quinque modis reparativum ; secundum vero quod in corpore Ecclesiae reparativum, duobus modis. Est enim duplex reparatio fidelium: una carnalis, alia spiritualis. Ad carnalem reparationem ordinatur Matrimonium, ut sine peccato possit esse multiplicatio fidelium carnaliter ; sic fuit Matrimonium in primo statu. Item est spiritualis, et ad hanc ordinatur Ordo. Notandum tamen quod multiplicatio fidelium spiritualiter duplex est: una secundum quod unusquisque per se ipsum, cum adiutorio Dei, est sufficiens ad hoc quod sit perfectus, et sic multiplicantur fideles spiritualiter. Talis autem multiplicatio fuisset si homo stetisset; sed sicut multiplicatio fit modo per sacramentum Ordinis, non fuisset tunc Quia nunc data est potestas in Ecclesia ad cohibendum malos per poenas et instruendum bonos ; haec autem potestas tunc non fuit necessaria, quia tunc unaquaeque ratio ordinata fuit et supponebatur Deo. Nunc autem una ratio est sub alia; hoc autem est ut reparetur obedientia: obedientia enim est subiectio voluntatis voluntati alienae et rationis rationi. Duplex ergo est reparatio fidelium, spiritualis et carnalis: spiritualis reparatio est per Ordinem, quia ibi traditur potestas; carnalis vero reparatio per Matrimonium.

Ex alia autem parte sunt quinque indigentiae ex parte personae. In persona est indigentia originalis iustitiae, et haec est per originalem culpam; post sequitur pronitas ad peccatum actuale; post sequitur actuale peccatum; post actuale peccatum sequitur infirmitas ad recidivum, et haec est poena quaedam; praeterea est ibi poenalitas, id est ad poenam obligatio. Baptismus autem per gratiam est ad deletionem originalis iniustitiae et poenam sibi respondentem; et praeterea pronitas minuitur in. Baptismo. Et quia pronitas adhuc est in actuale peccatum, et hoc venit ab Adam in genus humanum, ex altera parte a secundo Adam venit robur gratiae, quod datur in Confirmatione contra pronitatem ad culpam actualem, ad resistendum ei; et sicut semel contracta est pronitas haec, ita Confirmatio non iteratur. Post accidit quod homo cadat in peccatum actuale, et valet ei contra hoc Poenitentia; et quia multoties cadit homo, ideo Paenitentia saepe iteratur, in qua dimittuntur culpae actuales, sive mortales, sive veniales. Si enim homo finaliter poeniteat de veniali, transit cum obligatione poenae in purgatorium, non cum culpa, si non sit hic satisfactum. Post autem, quando liberatus est ab originali et a dominio pronitatis et ab actuali, adhuc nihiloniinus habet debilitatem, et talis semper durat dum sumus in via: unde exigitur sacramentum Patris quotidiani . Sicut enim diaeta facit reparationem infirmi qui convaluit a morbo, ita haec diaeta spiritualis reparat nostram debilitatem si digne accipimus. Postea est quaedam poenalitas quae non tollitur cum culpa, scilicet infirmitas quae est ex parte corporis et venialis peccati. Haec tollitur in Extrema Unctione, et praefiguratur tolli quando satisfecerit in purgatorio et ibi unctus erit quasi rex unctione gloriae; sed in praesenti alleviat ab infirmitate venialium. Tot ergo sunt indigentiae in universo, scilicet septem ; unde totidem sunt sacramenta.

Notandum autem quod Matrimonium, in quantum erat institutum in remedium contra concupiscentiam, in parte mutat divisionem, et Ordo. In omni enim vi animae erat pronitas ad peccatum, sed superabundans pronitas erat in concupiscibili generativa: necessarium ergo Matrimonium, quod tollit superabundantiam pronitatis in concupiscibili generativa. Unde Matrimonium, secundum quod datum est lapsis, in remedium est datum contra corruptionem quam habuit concupiscibilis: sic similiter Matrimonium est in omnibus, sive sit [quis] sterilis sive non sterilis. - Item, contingit quod aliqua satisfaciat per poenam pro peccato actuali, sed non sufficit ad satisfaciendum: unde necessarius est Ordo, in quo est potestas ad relaxandum; et sic est in.remedium. Est etiam in officium, et sic est ad consecrandum, et sic est ad alia sacramenta ordina tus. Primo autem modo est Ordo in remedium, quoniam nullus plene satisfacit nisi ex virtute passionis Christi, a qua claves habent virtutem et potestatem relaxandi et commutandi poenam. Et per ea quae dicta sunt patet solutio ad aliqua praeobiecta.

Ad hoc quod obicitur, quod laesio est per originale et actuale mortale et veniale, sacramentum autem Baptismatis reparat laesiones istas: unde alia sacramenta, a Baptismate scilicet, superfluunt (3), dico quod causa laesionis dependet ab iis, et si causa laesionis tollatur, remanet tamen laesio propter poenalitatem; unde non tantum sunt necessaria sacramenta ad deletionem culpae, immo etiam ad mitigationem poenae.

Ad hoc autem quod obicitur, quare non fuit unum quod sit tantum ad deletionem venialis, sicut est unum quod delet originale et [unum quod] actuale mortale respondeo: Dissimiliter est in iis, quia quantum est de conditione nostra, inevitabilitas est peccati venialis, 24 Prov., 16: Septies in die cadit iustus; et 7 Eccl., 21: Non est homo in terra qui vivat et non peccet. Et propter hanc inevitabilitatem gratia ad delendum veniale non tantum posita est in uno sacramento, sed in multis - et etiam in eo quod est sacramentale, sicut aqua benedicta -quia in Baptismo et in Poenitentia, et in Eucharistia et Extrema Unctione ; in omnibus istis tollitur veniale.

Ad hoc quod obicitur, quod sex sunt tantum, quia tres sunt culpae et tres poenae, secundum tres vires animae: unde videtur quod tantum deberent esse sex (6), respondeo: ita credebant aliqui , quod difficultas discernendi tollitur in Ordine, poenalitas quae est in concupiscibili in Matrimonio, poenalitas quae est in irascibili in Confirmatione; sed dico quod accidentaliter sumitur ille numerus; unde, si tres culpae et tres poenae, non sequitur quod secundum illa sint sex sacramenta tantum.

Ad hoc quod obicitur de aqua benedicta, quae videtur esse sacramentum (7), dico quod non sufficit, ad hoc quod aliquid sit sacramentum, quod sit signum et causa ; immo coexigitur quod institutum sit a dispensatore vel a ministro primo, vel aliquo modo a dispensatore ; et licet secundum formam Confirmatio et Extrema Unctio ab Apostolis sint instituta, tamen aliquo modo a dispensatore. Non ita est de aqua benedicta.

- Item, alia ratio quare non est sacramentum: quia sacramentum est ad reparationem originalis, vel contra pronitatem, vel contra actuale, vel ad reparationem debilitatis, vel est ad remedium poenalitatis sequentis; aqua autem benedicta non habet effectum in genere secundum istum ordinem. In eius enim aspersione datur remissio, non tamen ex vi aspersionis, sicut in circumcisione datur gratia, non tamen ex vi circumcisionis: unde non habet vim sacramenti. IV Sententiarum, 3 dist. : "Aquam sale conspersam populis benedicimus, ut aspersi sanctificentur et purificentur: sanctificat enim Deus et purgat, et bona multiplicat, et ab insidiis et phantasmatibus liberat".

Ad hoc quod obicitur, quod in Veteri Testamento sanguis erat unum de sacramentalibus, unde 24 Ex., 8: Ille sumptum sanguinem respersit in. populum: videtur ergo quod in Novo deberet esse sacramentale (8), respondeo: Sanguis in Novo Testamento non tantum est sacramentum, sed virtus omnium sacramentorum, scilicet sanguis [Christi]; quia in singulis sacramentis est particularis gratia, sed in sanguine Christi est tota virtus; et ad hoc significandum fuit ille sanguis 24 Ex., 8.

Ad hoc quod obicitur de unguento et thure et thymiamate (8), dico quod sacramenta sunt ad reparandum laesionem; praedicta vero tria significant quae necessaria sunt non ad reparandum, sed ad operandum. Significant enim ea quae pertinent ad actus virtutum: per unguentum * significatur gratia quae est ad meritum: per thus vero devotio quae est in opere meritorio; per thymiama vero gloria quae finis operis est. Haec soli Deo debetur: unde 30 Ex., 33, dicitur de thymiamate: Quicumque tale composuerit, quasi diceret: istud tantum Deo debet dari, scilicet thymiama, quia significat gloriam quae soli Deo competit. Significant ergo haec tria quod est ex parte virtutum. Alii solvunt dicentes quod thus non est sacramentum, quia significabat illud quod semper est habendum, scilicet devotionem ; prima autem solutio melior.

Ad hoc quod quaeritur, quare Confirmatio et Extrema Unctio non habebant sacrum [signum] institutum in Veteri Lege sicut alia sacramenta Novae Legis, quia et ipsa unctio David, etsi possit mystice adaptari ad significandum haec, non tamen fuit instituta ad significandum ea (9), dico quod Confirmatio respicit robur gratiae datae in Baptismo ; robur vero gratiae plenam gratiam significat, quae fuit ex passione ; non conveniebat ergo sacramentum significans robur gratiae antequam esset plenitudo gratiae. Item, Confirmatio respicit robur gratiae datae in Baptismo; unde gratia data in Baptismo significatur firmari in illa, scilicet in Confirmatione: unde praeintelligi Baptismum. Si ergo Baptismus secutus est ad passionem, multo fortius Confirmatio. Est autem robur gratiae ad hoc, ut homo non erubescat praedicare fidem Christi coram infidelibus et tyrannis.

Extrema autem Unctio significat unctionem plenam quae erit in resurrectione; liberatio autem a culpa, scilicet resurrectio, per Christum furt; unde Extrema Unctio respicit antecedentem gratiam Christi in resurrectione. Hoc autem non fuit in Veteri Testamento, sed homo tunc semper ordinatus fuit ad terrenum, quantum est de illa Lege; unde semper in illa dicitur : Bona terrae comedetisi non dicit: Recipietis bona caeli. Respicit ergo Extrema Unctio plenitudinem gratiae quae est in resurrectione, sicut illa, scilicet Confirmatio, respicit plenitudinem gratiae quae est in passione.

Unde haec duo secundum se non sunt instituta in Veteri Testamento sub figuris suis: non enim respiciunt illud quod partim fuit in Veteri Testamento, partim vero in Novo. Non autem ita est de aliis: quia ibi fuit deletio culpae originalis, quam facit etiam nunc Baptismus ; similiter autem est de Poenitentia et de Matrimonio, et similiter de Ordine, quia potestas quae est in Ordine, quoad hoc quod est discernendi et solutum ostendendi, fuit ibi. Agnus autem paschalis ad liberationem ab Aegypto fuit institutus ; Eucharistia vero ad liberationem ab Aegypto spirituali; unde I ad Cor. 11,26: Quotiescumque hoc feceritis, mortem Domini annuntiabitis.

Ad hoc quod obicitur, quod septem sunt sacramenta secundum numerum septiformis gratiae Spiritus Sancti vel septem virtutum vel beatitudinum (10), dico quod gratia dupliciter dicitur: vel secundum quod est ad reparandum, vel secundum quod est ad merendum ; et secus est in hac gratia et in illa, quia gratia quae est ad reparandum laesionem non simul tota datur, sed illa quae est ad merendum simul tota datur. Quia si tota gratia reparandi daretur in Baptismo, tunc non ostenderetur quod alia sacramenta essent ad alios spirituales effectus. Ex parte meriti non est sic: quia non datur gratia nisi secundum totum in qualibet virtute, quia opus cuiuslibet virtutis meritorium est vitae aeternae secundum totum. Posito ergo quod habeat unam virtutem, habebit beatitudinem, quae est perfectio secundum totum: non ergo convenit illam mereri nisi habendo totam gratiam. Si ergo una virtute beatitudinem quis mereri potest, manifestum est quod in una virtute est tota gratia. Et haec est causa quare habens unam virtutem, habet omnes Hoc etiam patet in parvulo, qui gratiam habet, non tamen habet opus, et tamen dignus est vita aeterna. Cum ergo beatitudo remuneret omnes virtutes et digne datur parvulo, non posset hoc esse nisi in eo essent omnes virtutes connexae per caritatem. Unde non secundum hoc sunt septem sacramenta, nec etiam aptantur virtutes sacramentis.

Ad hoc quod obicitur, quod Ordini non aptatur gratia prudentdae, sed fortitudinis gratia, propter potestatem quae est in Ordine (12), dico quod gratia fortitudinis non aptatur Ordini propter potestatem quae est in eo, quia potestas illa est ligandi et solvendi, potestas autem fortitudinis est in sustinendo terribilia et aggrediendo Non tamen dico quod virtutes aptentur sacramentis.

Ad hoc quod postea obicitur, quod in Matrimonio et Poenitentia non est aliquid extrinsecus oculis suppositum, et ita non convenit eis definitio sacramenti (13), dico quod in Matrimonio est quiddam visibile, sed non est de substantia Matrimonii: contractio enim fit per verba, vel etiam interpretatione vel nutu. Similiter est in Poenitentia aliquid visibile. Notandum tamen quod secundum quod sacramentum dicitur 'signum', commune est ad audibile et visibile, quia bi sensus disciplinales sunt ; unde, cum dicitur in praedicta definitione 'oculis suppositum', determinatur per hoc definitio ad aliquod speciale sacramentum.

Ad hoc quod quaeritur, utrum sit gratia gratum faciens in sacramentis vel gratia data (14), dico quod multiplex est gratia : universalis scilicet et particularis. Universalis autem est Christi passio, a qua virtutem sumunt sacramenta, et particularis descendit ab hac; et haec particularis est vel contra istam laesionem vel contra illam. Item est gratia gratum faciens, et haec est in virtutibus et donis. Item est quaedam gratia quae data est propter perfectum ordinem Ecclesiae; haec est gratia gratis data. Haec dividitur per novem, 12 I Cor.,8-10: Alii datur sermo sapientiae etc. Sic non est de gratia gratum faciente, quia haec requiritur in omni membro. Ad hoc ergo quod quaeritur, estne gratia gratum faciens in omni sacramento, dico quod hoc accidit, quia ibi deletur originale cum poena sua et actuale; sed ibi est gratia ex consequenti, et non ex virtute sacramenti, quia accedenti digne ad sacramenta necessaria est gratia gratum faciens.

Ad hoc quod obicitur per Augustinum (14), dico quod ibi loquitur tantum de corpore Dominii quia salutem quae facta est per passionem Domini ibi operatur ; et non sequitur quod sit ibi gratia gratum faciens.

Ad hoc quod postea dicitur, quare penes poenas inflictas pro originali accipiuntur sacramenta, et non penes poenas actualis (15), dico quod non accipiuntur penes poenas originalis, licet aliquo modo possint aptari.