(Membrum 1 Qualis mutatio facta sit in corpore Christi transfiaiirato].

Circa primum sic obicitur: quia videtur quod mutatio esset a mortalitate in immortalitatem et ab ignobilitate in gloriosam claritatem. Quia quatuor sunt dotes: agilitas, subtilitas, claritas, impassibilitas ; agilitatem autem ostendit quando ambulavit super aquas , subtilitatem quando utero clauso exivit de ventre Virginis ; et ita reliquae dotes alicubi ostensae sunt .

Nonnisi in transfiguratione ; cum ergo impassibilitas et claritas alicubi ostensae sunt, et nonnisi in transfiguratione, relinquitur ergo quod corpus suum fuit ostensum sub (impassibilitate et) claritate gloriosa.

Item, similem gloriam [gloriae] resurrectionis voluit ostendere discipulis ; haec [autem] principaliter ostenditur in his duabus dotibus ; relinquitur ergo quod claritas gloriosa et impassibilitas assumebantur in transfiguratione.

Item, "non substantiam carnis amisit, sed gloriam futurae resurrectionis ostendit"; ita dicit Glossa Bedae , 17 Matth., 2, scilicet interlinearis super illam litteram: Transfiguratus est aute eos et resplenduit facies etc. Et ita fuit ibi gloria futurae resurrectionis: ergo aut erat ibi quoad omnes dotes, vel quoad aliquas. Et videtur per ipsum textum quod ad minus fuerit ibi assumptio claritatis gloriosae.

Item, Hieronymus : "Talis apparuit tunc, qualis in iudicio cunctis electis apparebit". Sed electis apparebit in forma gloriosa ; ergo et discipulis apparuit eodem modo ; ergo etc.

Consequenter quaeritur: Dominus convenientissimo modo ostendit gloriam resurrectionis, sicut possibile fuit in via. Sed non est convenientior modus quam si corpore suo manente non glorificato, sub specie gloriosa ostendatur; probatio: Gregorius super ultimum Lucae, 39: " Post resurrectionem Dominus in corpore suo duo contraria ostendit, quia corpus: palpabile eiusdem naturae, ut informet ad fidem; et incorruptibile alterius gloriae, ut invitet ad praemium"; sed contemperabat se Verbum Dei illis quibus se ostendit secundum eorum capacitatem. Ergo, sicut post resurrectionem, exsistens in forma gloriosa, ostendit se sub forma non gloriosa ut invitaret ad fidem, ita hic a contrariis ostendit speciem gloriosam, manens mortalis. Sicut ergo ille modus convenientissimus fuit post resurrectionem, ita iste convenientissimus fuit ante resurrectionem ; ergo ipse manens non glorificatus, ostendit formam sive speciem gloriosam, ut invitaret eos ad fidem resurrectionis.

Item ad idem, Glossa17 Matth., 2: "Speciem illam quam habebat per naturam ostendit". Natura enim, quae erat sine peccato, unita divinae naturae, fuit ordinata ad speciem gloriosam, licet ex dispensatione assumpserit passibilitatem ad tempus ; et ita speciem habuit gloriosam.

Contra: illa claritas erat excellentior claritate solis, quia sicut dicit expositor super illud: Sicut sol, "non habet clarius cui illud comparet "; et ita innuit quod claritas illa esset maior quam claritas solis. Sed claritas solis non potest videri ab oculis non glorificatis ; ergo nec illa quae maior est potest sic videri. Sed videbatur; ergo non fuit claritas corporis glorificati.

Item, super illud Marc. 9, 2: Qualia fullo non potest facere super terram, Glossa: "In hac vita non potest Deus tam claros facere ". Sed remansit ista vita post in Christo, et ita relinquitur quod illa claritas non fuerit corporis gloriosi, sed similis claritati corporis gloriosi.

Item, Glossaeadem : "Corpus mortale non est subiectum immortalitati ". Et I Cor. 15,42-44: Seminatur in corruptionc etc, multas enumerat dispositiones ; ibi dicit Glossat "Corpus mortale, dum est in infirmitate, non est subiectum virtuti", et sic de aliis. Ergo pari ratione nec corpus ignobile subiectum est claritati gloriosae; et ita relinquitur quod corpus suum manebat sub ignobilitate, ut dicitur 53 1s., 3: Vidimus eum novissimum virorum, virum dolorum ; ergo non fuit subiectum claritati gloriosae.

Item, si esset ibi corpus sub specie gloriosa, esset perversus ordo, quia species gloriosa ad praemium pertinet, inordinatum autem est ut post statum praemii sit status meriti; ergo inordinatum esset, si a specie gloriosa revocaretur ad speciem ignobilitatis, et ita relinquitur quod non fuit ibi species gloriosa.

Consequenter quaeritur: corpus Christi, unitum deitati, omnino purum fuit a peccato et a sequela peccati. Sed hoc, scilicet culpa et sequela culpae, causa est ignobilitatis; ergo, si purus fuit ab huiusmodi,. habebat interiorem dispositionem ad claritatem gloriosam super primam possibilitatem per quam ordinabatur ad hanc claritatem; ergo in natura corporis Christi fuit tunc potestas glorificationis, et non requirebatur nisi reductio in actum. Corpus enim unitum deitati nobilius est in natura de se quolibet alio corpore, dico quantum est de dispensatione; ergo convenit ei nobilior dispositio, quae est nobilissimi corporis. Haec autem est claritas ; restat ergo quod si fuit ibi ignobilitas, hoc fuit ex dispensatione, per mortalitatem assumptam ad redimendum. Unde in. hac transfiguratione non fuit nisi reductio potentiae naturae suae in actum.

Item, cum aliae sint proprietates corporis glorificati, et instruxit discipulos quoad resurrectionem, quare non instruxit eos per aliam quatuor proprietatum sicut ostendit per claritatem ? Quia videtur quod potius per aliam: quia claritas est communis dispositio aliorum corporum ; impassibilitas vero est proprietas corporis glorificati, et similiter agilitas ; relinquitur ergo quod potius per istas ostenderet quam per aliquam aliam.

Item, 9 Luc, 27: Donec videant regnum Dei, Glossa: "Glorificationem corporis "; ergo ipsi discipuli viderunt glorificationem corporis in transfiguratione.

Si autem dicatur quod veritas fuit ibi corporis non glorificati, et ostendebatur sub forma gloriosa, non tamen fuit sub ea, licet ostenderet hoc, sicut e contrario in resurrectione ostendebatur veritas resurrectionis et glorificationis sub specie non glorificationis - contra hoc obicitur: absit enim a summa veritate falsitas et simulatio, vel fictio, ut dicit Augustinus : quia quaerit de figuris illis, quod Abraham et alii habuerunt plures uxores, et quaerit cuius veritatis fuerunt ostensivae. Sed constat quod in resurrectione ostendit se eis qualis erat in mente eorum, peregrinus scilicet ; ergo similiter ex ista parte, species claritatis gloriosae sub qua ostendebatur, aliquo modo immutabat oculos videntium et vere fuit ibi. Sed constat quod illa claritas fuit in aliquo, non in aere, quia sic non esset veritas: ergo fuit in corpore suo illa claritas, et sic idem accidit quod prius.

Consequenter quaeritur utrum haec similitudo fuit corporalis, aut imaginaria sive intellectualis. Quia poterat haec similitudo claritatis excellentis ostendi virtuti interiori, ut sicut similitudo corporis clari virtuti exteriori repraesentatur, scilicet oculo materiali, ita similitudo excellentis claritatis poterat repraesentari virtuti interiori, sive claritas excellens. Quaestio ergo de hoc quod ita videbant, utrum hoc esset ex immutatione corporis clari alicuius exterioris, vel virtute ipsius Dei illuminante intellectum, sive cadente supra per illuminationem immutantem ipsum, et ex fluxu virtutis superioris supra inferiorem, ut supra imaginationem, et de imaginatione supra sensum. Plus enim potest intellectus quam imaginatio, et imaginatio quam sensus ; unde extendere se potest intellectus ad claritatem excellentem, quod non potest sensus neque imaginatio. - Sed videtur quod immutatione corporis clari immutantis sensum, quia 17 Matth., 2, dicitur: Facies eius sicut sol, vestimenta eius facta sunt alba sicut nix; sed vestimenta extra sunt; ergo etc. 16. Respondeo: Facio vim in nomine transfigurationis, quia ubi est transfiguratio proprie, fit transmutatio ab una figura in aliam. Sed sic non est hic, quia remansit eiusdem figurae; sed est forma quae commutatur, a qua fit mutatio vel simpliciter vel secundum quid in alteram. Unde transfiguratio dicitur mutatio a specie corporis non gloriosi quasi in speciem : corporis gloriosi.

Sed tunc quaeritur: gloria quae erit post resurrectionem, erit determinata in dotibus: fuitne ergo ibi claritas per modum dotis ? - Dico quod non, quia dos est proprie corporis glorificati. Est autem quaedam claritas corporis non glorificati corruptibilis ; item quaedam corporis non glorificati incorruptibilis ; item quaedam claritas corporis glorificati incorruptibilis; item quaedam corporis corruptibilis per modum glorificati. Exemplum primi in igne; exemplum secundi in sole; exemplum tertii erit corporum glorificatorum. Quarta autem claritas est de qua hic dicitur, quia veritatem corporis mortalis habuit.

Corpus enim eius mortale fuit et corruptibile, et tamen claritatem habuit similem gloriosae; quia bene potest corpus mortale subditum esse sive subiectum claritati, sed non potest esse mortale subditum immortalitati. Unde claritatem ostendit eis per modum speciei corporis glorificati, sive per modum speciei gloriosae. - Sed numquid haec claritas fuit sicut in corpore corruptibili non glorificato ? Dico quod non. - Sed numquid fuit sicut in corpore glorificato non corruptibili? Dico quod non, sed citra istam, et ultra illam. Unde Glossa: "Non habet clarius cui comparet ".

Quod autem dicitur, quod gloriam futurae resurrectionis ostendit (4), respondeo: Facienda est vis in hoc quod dicitur 'ostendit', quia claritas futurae resurrectionis non posset ostendi oculis corporalibus. Dico ergo quod ostendit gloriam futurae resurrectionis secundum capacitatem illorum quibus ostendebatur ; unde non fuit claritas gloriosi corporis, quia illa non fuit capabilis ab oculis corporalibus, licet gloriam resurrectionis futurae capiebant oculo intellectus. Unde dicit Glossa17 Matth., 2, super illum locum: Et transfiguratus est: " Speciem illam quam habebat per naturam ostendit".

Ad hoc quod dicit Hieronymus, quod talis apparuit qualis apparebit in resurrectione (5), solvitur per hoc quod sequitur, quia dicitur in originali quod "in forma servi tunc apparebit ipsis electis et reprobis". Unde consimilis claritatis apparuit, etsi non tantae. Notandum tamen quod non fuit 'consimilis claritatis' ut notetur ibi dos, quia non erat proprie dos.

Quod vero quaeritur postea, utrum esset convenientissimus modus (6), dico quod sic. Sed 'sub specie gloriosa' dicitur duobus modis: si intelligatur 'sub veritate', falsum est: si 'sub similitudine', verum est.

Ad hoc quod obicitur, quod post resurrectionem ostendit glorificatum sub specie non glorificati, e contrario convenientissime fit hic, ut non glorificatum sub specie glorificati appareat (6), dico quod visui corporali apparuit similitudo corporis glorificati quoad claritatem, sed non veritas glorificationis ; in intellectu autem perceperunt gloriam futurae resurrectionis per illam similitudinem claritatis quam oculis corporalibus viderunt et per hoc quod ibi illis apparebat. Quod autem transfiguratio fuit in similitudinem futurae gloriae, dicit Glossa 9 Luc, 27: "Imaginariam representationem futurae beatitudinis ".

Ad hoc quod obicitur, quod sicut post resurrectionem, exsistens in gloriosa forma, apparuit in infirma, ad probandum fidem resurrectionis, ita e contrario hic, exsistens in veritate corporis non glorificati, apparet in specie gloriosa (6, 14), dico quod verum est quod fuit hic similitudo illius gloriae quae erit in futuro, et per hanc similitudinem ducebatur intellectus per fidem ad credendum veritatem gloriae. Sed visus corporalis non extendebatur ad illam. Et hoc patet, quia dicit : Vestimenta eius sicut nix; illa autem gloria ad vestimenta non extenditur: vestimenta enim non dicuntur esse glorificata. Unde fuit claritas in corpore et in vestimentis, sed differenter: quia sicut in nive est claritas et in sole, sed improportionabilis est claritas solis claritati nivis, ita claritas corporis fuit improportionabilis claritati vestimentorum. Neutra tamen claritas, neque faciei neque vestimentorum, fuit claritas illa vera et gloriosa quae erit in futuro.

Ad hoc quod dicitur 9 Luc, 27, super illud: Donec videant reanum Dei, id est corporum glorificationem (14), dico quod 'videre' dicitur multipliciter: quia est videre oculo corporali, et est videre oculo intellectus, praecedente visu. Videre enim est intellectu glorificationem futurae resurrectionis corporum, praecedente visu similitudinis illius gloriae; et ita intelligitur hoc: Videbunt regnum Dei, id est corporum glorificationem, non quod ipse visus corporalis transiret super glorificationem quae erit in futuro.

Ad hoc quod obicitur, quod cum illa claritas fuit excellens claritatem solis, et oculus non potest aspicere claritatem solis: qualiter ergo potuerunt videre illam (8)? - Si dicatur quod visus eorum non sustinuit illam in rota, sed ceciderunt in facies suas , contra: illa sic visa, dixerunt : Bonum est nos hic esse, per quod significatur quod delectati fuerunt in ea, et ita bene sustinebant illam.

Respondeo: Dico quod claritas illa fuit improportionalis et excellens claritatem solis, et oculus non potest nunc aspicere claritatem solis, verum est. Dico [etiam] quod illa claritas fuit excellens et disgregans visum , non tamen corrupit visum , quia illa claritas non aggeneravit calorem consumentem humorem qui est in oculo (quia in oculo est substantia aquosa) per radios procedentes ab ea, sicut claritas caeli. Sed claritas illa quae est aggenerativa caloris corrumpentis humorem qui est in oculo, illa corrumpit visum, et illam non potest oculus sustinere, sicut claritas solis, quae est aggenerativa caloris. Unde dixerunt: Bonum est nos

hic esse. Vel potest dici quod dixit Apostolus hoc, bonum est etc, ratione claritatis illius quam intelligebat per illam quam vidit sensu corporeo sive oculis corporeis.

Ad hoc autem quod obicitur, quare per claritatem ostendit gloriam resurrectionis, cum aliae proprietates sint certiora signa (13), respondeo: Apostolus, I ad Cor. 15,41 , ostendit resurrectionem per claritatem, non per alias dispositiones, quia illa dispositio est prima quae aliquo modo per possibilitatem est in corpore nostro ; quia in corpore nostro quatuor sunt elementa, et aliqua virtus influens de quinto corpore, ratione cuius virtutis est possibilitas ad claritatem, et ratione unius animae ad maiorem claritatem. - 34 Ex., 29: Ignorabat quod facies sua cornuta esset, et velabat faciem suam, quia non poterant filii Israel aspicere sive intendere in faciem suam propter claritatem quae fuit ex unione [deitatis] ad animam, II Cor. 3, 7-13 : Sicut Moyses ponebat velamen; et sequitur ibi quod * clarificatus est propter excellentem gloriam. Et ideo ibi vult dicere quod Christus habuit claritatem quae non cessit; Moyses autem habuit claritatem quae cessit. Multo magis autem fuit potestas in corpore Christi ex unione deitatis ad carnem.

Ad hoc quod obicitur, utrum habuit claritatem per naturam, sicut dicit Glossa(7), respondeo: Dico quod quiddam fuit in Christo ex parte naturae, et quiddam ex parte dispensationis. Sicut in nobis modo apparet operatio quatuor elementorum et latet operatio quinti corporis, sed e converso . erit in futuro , ita in corpore Christi erant quaedam quantum est de natura unita deitati, et similiter erant quaedain ex dispensatione, quoad hoc scilicet quod venerat ad redimendum, scilicet poenalitates quas decuit habere redemptorem. Unde propter unionem ad deitatem habuit ulteriorem dispositionem ad claritatem quam nos habeamus ; et propter hoc dicitur in Glossa: "Quam habuit per naturam" etc. Sed ex hoc non sequitur quod illam oportuit semper apparere, quia infirmitas, quam assumpsit ex dispensatione, impedivit illud ; sed apparuit quando fuit necessarium.

Consequenter quaeritur utrum posset esse transfiguratio alterius hominis. - Dico quod verum est quod Deus posset transfigurare, sed [esse] transfigurabile non est in alio homine ; quia licet sit possibilitas ad claritatem propter unionem ad animam, deest tamen ulterior dispositio quae fuit in Christo ex coniunctione, immo ex unione divinae naturae.

Ad hoc quod obicitur, quare per claritatem ostendit (13, 25), dico quod quia prima dispositio fuit quae fuit ex unione [corporis] ad animam et ad deitatem; et praeterea aliae proprietates non erant ita discretibiles. Nihilominus alias ostendit in aliis temporibus: quia subtilitatem quando clauso utero exivit, agilitatem quando ambulavit supra mare , impassibilitatem quando corpus suum per modum impassibilis dedit discipulis suis . Tamen impassibilitas determinatur secundum tactum ; tactus autem non determinat quod impassibiles sumus ; posset tamen determinare quod ipse esset impassibilis.

[Menibrum 2

De apparitione Moysi et Eliae et de locutione eorum).

Consequenter quaeritur de apparitione Moysi et Eliae, primo utrum apparuerunt in corpore et anima, aut tantum in corpore, aut cantum in anima, vel neutro modo, sed angeli assumpserunt corpora repraesentantia species eorum.

Videtur quod neutro horum modorum, scilicet nec in corpore neque in anima. Glossa 9 Luc, 30: " Sciendum non corpora vel animas Moysi et Eliae apparuisse, sed ex aliqua subiecta creatura apparitionem esse factam". Ex hac glossa videtur quod neuter praesens fuit, sed quod totum fuit factum ministerio angelorum.

Item, Chrysostomus : " Nulla anima in inferno locata inde exiit, nisi Christo ad inferos descendente". Sed anima Moysi descendit ad limbum ; ergo non exiit ; ergo non fuit unita vel per unionem vel per assumptionem alicui corpori, et ita non apparuit ibi anima Moysi in corpore assumpto.

Contra, Hieronymus : " Datur signum de caelo, Elia * descendente, quo ipse ascenderat, et Moyse de inferis ascendente, quo ipse descenderat"; ergo anima Moysi apparuit; ergo hoc fuit in corpore aliquo, quia non potuit apparere oculis corporalibus nisi in corpore. Sed convenientius fuit corpus proprium ad hoc: ergo fuit in corpore et in anima.

Sed contra: videtur enim quod non in corpore, quia tunc fuisset resuscitatio ; quia non fuit ibi resurrectio, quia adhuc corpus suum fuit corruptibile. Ergo resuscitatio fuit facta, et resuscitatio non fit nisi ut homo sit in statu merendi: sed hoc videtur esse falsum de Moyse; ergo etc.

Item, videtur quod anima Moysi non exiit de limbo, quia dicit Augustinus, disputans de anima Samuelis, Ad Simplicianum : " Non. vere spiritus Samuelis a requie sua suscitatus est, sed aliquod phantasma vel illusio imaginaria diaboli machinationibus facta, quam Propheta 'Samuelem' appellat, sicut imaginationes rerum suis nominibus solent appellari".

Respondeo: Posset dici quod imaginaria esset visio, sed per hoc quod sequitur , leuantes oculos neminem viderunt nisi Iesum etc, innuitur quod fuit corporalis visio ; unde dicendum quod ministerio angelorum fuit factum, quia sumptio corporis non convenit sive non competit animabus. Sed melius dicendum quod verus Moyses et Elias apparuerunt, quia absit fictio a summa veritate.

Quod autem quaeritur, utrum fuit ibi assumptio corporis (30-33), dico quod non, quia collectio cinerum non est animarum, sed ministerio angelorum. Colligere enim est angelorum, formare vero Dei; post est coniunctio . Sed duplex est coniunctio animae cum corpore. Una enim est coniunctio ad tempus, et haec non est resuscitatio ; et talis fuit ibi. Alia est simpliciter, et haec est resuscitatio ; et sic fuit anima Lazari reconiuncta corpori ad merendum, et * Traiani similiter . Non similiter hic coniungebatur ad merendum, sed ad loquendum ; loqui enim sine spiritu movente non posset esse; unde anima Moysi coniungebatur non sicut forma cum materia, sed sicut movens cum moto, sicut angeli assumebant corpora in Veteri Testamento. Et sic est verum quod dicit Hieronymus (32): "Moyse de inferis resurgente " etc.

Ad hoc quod obicitur per Chlysostomum, quod nulla anima exit de inferno (31), dico quod infernus dicitur uno modo carentia visionis Dei, et de hoc ibi intelligit. Ubicumque enim fuerit anima abstracta, cum non videt Deum, dicitur esse in limbo, si nata sit ad videndum, sicut daemones in poena ubicumque sunt. Et hoc habuerunt animae omnium, etiam quantumcumque sanctorum, ante adventum Christi, scilicet carentiam visionis ; et ita dicebantur esse in limbo. Unde anima Movsi etiam non exiit ab interis, quia fuit in carentia visionis Dei facie ad faciem; in hoc autem limbo remansit usque ad mortem Christi.

Ad hoc quod obicitur, qualiter a requie abstraherentur ad laborem, scilicet a sinu Abrahae, et ponerentur in laborem (34), respondeo: Aliud est extrahi sive revocari ad ostensionem gloriae, aliud ad ostensionem vel opus peccati. Primo modo fuit in Moyse, quia in hoc requies non diminuebatur animae Moysi; sed in Samuele, si abstracta fuisset, diminuta fuisset requies sua, quia fuit illa revocatio ad opus peccati. In alia autem revocatione non fuit diminutio, sed quasi quaedam praelibatio. Secus autem fuit de Elia, quia ipse venit ad praefigurationem maioris quietis, et etiam ipse non erat mortuus.

Ad hoc autem quod quaeritur de locutione (1), dico quod locutio fuit de resurrectione, sicut dicitur 9 Luc, 31 .Per transfigurationem enim significatur quod homo debet sperare gloriam resurrectionis ; per apparitionem autem illorum duorum significatur testimonium quod erat communicaturus cum hominibus talem gloriam.

Sed qualiter noverunt ipsi Moysen et Eliam ? Respondeo: Ex revelatione cognoscebant, sicut Prophetae cognoverunt; vel per descriptiones factas de Elia in IV Reg. 1,7-8, poterant habere coniecturam infallibilem ; aliud tamen melius est. Locuti autem fuerunt Moyses et Elias non ut certificarentur, sed ut certificarent discipulos, et nos in discipulis.