CAPUT IV,

De tempore completionis ovorum, et de anatomia eorum et mutatione in formatione pulli.

Genera antem pullorum diversantur secundum tempus eubationis, et anatomiam ovorum. Ovum enim gallinae secundum quod a semine galli concipitur, ab undecimo die seminis concepti completur in quantitate et figura ad emissionem ovi, ut frequentius. Contingit tamen in gallinis duplex ovi conceptus Unus quidem est a semine galli quod primum intra matricem concipitur, et attrahit materiam ovi, et format eam : sicut semen gressibilium generantium sibi simile, attrahit materiam conceptus : et ille conceptus formatur et perficitur ad ovi perfectionem ut frequentius in diebus undecim. In gallina tamen juvene citius completur quam in antiquis : et in climate calido citius quam in frigido : et in ea quae utitur nutrimento calido, quam in ea quae utitur nutrimento frigido : et sic est de aliis accidentibus considerandum, quae complexiones variant gallinarum. Alius autem est conceptus, quando sperma galli receptum, invenit materiam ovi venti in matrice, aut in parte, aut in toto praeter pellem et testam completam : tunc enim sociatur ei, et foecundat totum ovum, et immutat etiam hoc ovum citius secundum quod magis vel minus materiam in matrice praeparatam invenit. Aliter enim est de avibus, et aliter de animalibus. Aves enim aliquando retinent intra se materiam ovorum diutius, et aliquando emittunt tardius : et hoc apparet in avibus quibus auferuntur ova, illae enim post modicum ovant alia, que retinerent si ova priora eis ablata non fuissent : et probabile est, quod coitus quom iterant amissis ovis, ad hoc cooperetur : sed tamen nisi haberent quasi in thesauro ovorum materiam, non ita cito ovarent post amissionem ovorum : et quando non amittunt ea, non coeunt : et ideo non complentur, et forte consumitur materia eorum per calorem famis et calorem naturalem.

Foeminae autem pavonum et columbarum et plurium aliarum osculantur se ante coitum propter libidinem, ut citius pruritum inducant per confricationem, ut saepius diximus : et in tempore libidinis aliquando foemina saltat super foeminam, quando deest ei mas, sed non concipit ex hoc ovum foecundum, sed potius ovum venti, eo quod per confricationem sola substantia materialis ovi ad matricem congregatur : sed quando osculatur marem, tunc post modicum excitata libidine mas ascendit supra foeminam, et coit, et foecundat ova ipsius. Sed tamen pavonis foemina et columbae in hoc habent differentiam, quoniam mas calonibus utitur ad coitum columba tempore quo fovet ova, et quamdiu parvuli sunt columbi : pavo autem mas etiam tempore quo fovet ova, utitur ea ad coitum : et ideo locum in quo cubat pavo foemina ova sua, abscondit a pavone : quia coeundo super eam frangit ova. Dixit tamen mihi quidam valde expertus circa pavones, quod ex zelo pavonis contingit fractura ovorum : pugnant enim tunc pavo et pava pro incbatione ovorum ex

nimia ovorum dilectione : sicut etiam pro pullis ducendis pugnant grus masculus et grus foemina : ita quod vidimus oculis nostris gruem marem dejicere foeminam gruem, et occidere rostro undecim vulneribus sibi datis, eo quod pullos abstraxit a mare ne sequerentur eum : et hoc accidit in Colonia, ubi sunt grues domesticae pullificantes.

Generatio autem pullorum quantum ad ipsam ovi transmutationem et anatomiam est fere secundum unum modum in omnibus avibus magnis et parvis. Et hoc ostendemus in ovis magis notis quae sunt ova gallinarum, de quibus sciendum est, quod habent tres pelliculas universales, quarum una est quae exterius conjungitur testae, quae fere est sicut dura mater in capite hominis: et altera est intra istam quae continet albuginem, quae est sicut pia mater cerebri humani: et hoc apparet in ovis antiquis, quae resederunt aliquantulum a testa retracta : in his enim oculo apparent praedictae pelliculae. Tertia vero est, quae includit vitellum ovi.

In gallinis igitur postquam ova cubaverunt per tres dies, statim apparet ovi ad formam pulli mutatio : tamen in majoribus avibus erit hoc post plures dies : et in minoribus avibus quam sint gallinae, erit hoc post pauciores dies, proportionaliter pensata quantitate. In spatio enim dierum trium in gallinis ascendit citrinum ovi versus acumen ovi, eo quod ibi est major calor et vis spermatis : et trahit ad se materiam cibalem unde accipit supplementum carnis, quam ponit inter nervos et venas : sicut supplementum accipit virtus formativa quae est in spermatibus animalium generantium sibi similia, ex sanguine menstruo : propter quod etiam caro materialis est, quae influit et effluit per augmentum et diminutionem et pinguedinem et maciem. Sic autem ascendente citrino ad acumen ovi, continuo ascendit tractum ad illum locum ovi, ubi apparet fissura in testa, quando egreditur pullus : haec enim fissu- ra fit in superiori parte ovi versus acumen ubi formatur caput et rostrum avis : et ubi postquam ascendit citrinum, apparet in albo ovi quasi gutta sanguinis : et illa gutta sanguinis primitus inter membra formatur in cor avis, quod statim ut formatur, spiritu plenum est ex calore digerente et formante humidum, in quo spiritu vehit se virtus formativa in formationem aliorum membrorum ex corde, qui exitus spiritus a corde non fit nisi per motum cordis secundum systolem et diastolem: et ideo tunc cor movetur : sed a principio tunc est lentus motus ejus propter multum humidum quod est in ipso, quod cito a calore vinci non potest. Motus autem hic relinquit supponens animam sensibilem : licet non tunc insit ut actus corporis organici praehabili, sed sicut artifex in artificiato faciens et institueris organa, in quibus expleat vitae potentias. De hoc tamen in sequentibus cum de generatione hominis agetur, erit aptior locus inquirendi.

A gutta autem sanguinis ex qua cor formatur, exeunt duae viae quasi venales et pulsatiles : et est in eis sanguis purior, ex quo formando sunt membra principalia, sicut hepar, et pulmo, et talia : et illae viae primo sunt valde parvae, et crescunt continue, ita quod extendentur ad telas illas exteriores, quae totam includunt ovi materiam, et ibi incipiunt ramificari divisione multa: sed una major earum apparet in tela quae includit ovi albuginem : illa enim albugo valde est alba, et per venae illius virtutem mutatur quasi in palearem colorem: et tunc via de qua diximus, procedit ad locum in quo formatur caput pulli, portans illuc virtutem et puriorem materiam, ex quibus caput formatur, et cerebrum quod est medulla capitis, et in formatione capitis formantur etiam oculi: et quia sunt ex humido aqueo quod vix completur calore primo, sunt valde magni turgentes ante caput pulli, et postea a modico tempore resident aliquantulum et deturgent diminuti propter caloris digestionem : et hoc totum

operatur virtus vecta per viam quae directa ad caput, separatur et ramificatur a vena continente telam albuginis : et hujus signum est, quod qui frangit ovum in illo tempore, inveniet caput apparere in humore ovi, absque omnibus aliis inferioribus membris. Prius enim in formatione pulli apparent partes superiores, eo quod sunt spirituales et nobiliores factae ex subtiliori parte ovi, in qua magis potuit vis formativa : et tunc hoc facto una duarum viarum de quibus diximus, quod a corde oriuntur, ramificatur in duo : et una quidem pars ejus vadit ad spiritualia quae cor continent, et dividitur in eis portans in eis pulsum et subtilem sanguinem, ex quo pulmo et spiritualia formantur : et alia extenditur per diaphragma, et in extremitate sua claudit in se citrinum ovi: et circa illud format hepar, et stomachum : et ideo ista dicitur habere vicem umbilici in animalibus, quoniam per illam trahitur nutrimentum in supplementum carnis, quae formatur in corpore avis : principium enim generationis radicalium membrorum pulli est ex albugine : sed cibus unde fit caro supplens vacuitates, est ex vitello : et quando sic pertransierint decem dies a principio cubationis in quibus hujusmodi fiunt distinctiones membrorum, erit pullus complete lineatus in omnibus membris suis : licet adhuc membra sua sint humida mollia : sed tamen omnes ejus partes apparent manifeste si frangatur ovum : et caput suum tunc est secundum apparentiam majus toto corpore, eo quod humidum medullare cerebri adhuc non resedit : propter quod etiam in infantibus hominum capita etiam post generationem sunt aperta, donec exsiccatum fuerit paulatim cerebrum : et in eodem tempore oculi pulli non habent visum aliquem, eo quod non adhuc coadunatum est in eis humidum : et si quis discooperuerit a tela palpebrae oculos in illo tempore, inveniet oculos nigros magnos, ita quod quantitatem fabae aequant, vel forte excedunt : et si frangatur tuni- ca oculi, emanat ex eis humiditas alba frigida valde et aquea : et nihil duritiei vel giandulosilatis invenitur in illa, eo quod non adhuc adunati fuerint humores oculi. Sed interiora instrumenta viscerum in illo tempore manifesta sunt in pullo : et tunc apparent etiam viae venales, quae extenduntur a corde ad oculos per telas capitis, et illae habent quosdam ramos, qui se extendunt ad citrinum, ex quibus nutrimentum asportatur oculorum : et in hoc tempore citrinum est magis humidum et liquidum, quam sit quando est in esse naturali ante cubationem : et hoc ideo fit, ut aptius possit fluere per subtiles vias venarum : et tunc multum ramificantur venae, et quaedam earum vadunt ad telam quae continet totum pullum, et quaedam etiam vadunt ad humiditatem albuginis quae est inter duas telas dictas : et quidem crescente pullo paulatim et paulatim dividitur citrinum, et erit una pars ejus.sursum in nutrimentum superiorum, et alia deorsum ad nutrimentum inferiorum : in intermedio autem duorum citrinorum est alba humiditas, quae est radicalis humiditas membrorum in intermedio illo formando rum. Similiter autem sub citrino quod nutrit inferiora, descendit albus humor, qui est sicut prior humor ovi, qui est radicalis inferioribus membris : et cum transeunt decem dies a perfecta pulli formatione de qua diximus, erit inferius in corpore pulli totum album, et de eodem album paucum spissum quoddam declinans versus citrinum, per quod sugitur nutrimentum, et haec quidem est formatio pulli.

Situs autem telarum est secundum istum modum quem dicemus. Prima quidem tela, quae quidem non est testa, sed quasi dura mater defendens substantiam ovi a testa, est in posteriori parte ovi interius, et per circuitum contingens testam. Alia autem quae est sub ista sicut pia mater, habet intra se albam rem humidam, ex qua fiunt substantiae radicales membrorum pulli: et ipsa in generatione est quasi secundum continens totum

pullum. Inter telam autem et telam, est humor indigestus qui rejicitur in formatione pulli: et tela interior separat pullum ab humido illo, quia in ipso impediretur formatio et completio ipsius : et post istas ambas telas invenitur citrinum in tela quadam sub pullo inferius, sicut versus naturalia pulli, remotum a spiritualibus ipsius partibus : et sicut diximus superius, citrinum illud vadit ad telam continentem pullum. Et ista omnia sunt intra telam exteriorem, quae sicut dura mater est: et cum his humidum quod est sicut virtus, quod rejicitur et tenetur intra duas telas exteriores usque ad exitum pulli. Post illud enim humidum est alia tela vice piae matris et secundinae, quasi ipsa intendat separare pullum ab illo relicto humido et rejecto : et sub isto humido quod in se continet haec tela, invenitur citrinum coopertum in alia tela ad quod extenditur umbilicus a corde, sicut diximus. In vigesimo autem die completam habet vitam pullus : et si moveatur ovum, quasi auditur interius fistula et sibilus pulli. Si autem frangatur ovum intra decimum diem formationis pulli, invenitur caput ejus super crus dextrum ipsius, et supra mirach complicatum, et alae ejus complicatae super caput ipsius : et in isto tempore tela exterior est sicut corium quoddam positum supra telam interiorem quae sequitur eam, ad quam superius diximus extendi unam duarum venarum a corde ramificatarum : et ista tela quae est post exteriorem, est in qua invenitur pullus.

Adhuc autem apparet etiam tela alia similis corio membranali, quae continet citrinum, ad quam diximus aliam venam cordis extendi. In isto enim tempore quod est formationi deputatum, venit umbilicus ex parte exteriori istius tertiae telae extensus a corde ad coreon, quod est tela membranalis ; et pars ejusdem venae quae est vice umbilici, apparet quasi continuata cum pullo apud intestinum involutum gracile, quod est sub stomacho, per quod sugitur quasi per mesaraicas nutrimen- tum in isto tempore : et isto tempore pullus emittet superfluitatem valde humidam extra duas telas de quibus diximus, per foramen interioris telae versus anum pulli factum. Aliquando autem aliquod parvum superfluum ejiciendum retinetur in ejus interiori sub tela interiori: et est illa superfluitas alba et tenuis et intus et extra.

Cum autem completus est pullus, primo quidem citrinum est multum, et apparet etiam in exitu pulli in ventre ejus multum citrinum, et postea efficitur paucum : et cum tempus processerit et perfecte corroboratur pullus, dissolvitur totum citrinum, ita quod nihil apparet de ipso. Si quis enim pullo jam completo et perfecto findat testam, et findat etiam intestinum quod vicinatur citrino pulli, et venam quae est vice umbilici, in ventre quidem venae inferius in quo ambit citrinum, inveniet adhuc aliquid de citrino, sed residuum jam dissolutum est. Ante tempus autem illud pullus in ovo est quasi dormiens propter inuitum humidum capitis ejus : et tremunt oculi ejus, eo quod non adunatum habet visum : et non vociferat propter debilitatem et mollitiem organorum suorum : sed in suis oculis et in suo corde propter venas pulsantes invenitur ampulla elevata et depressa a spiritu pulsante quasi sit anhelans.

Iste igitur est modus generationis pulli. Multa tamen sunt ova non quidem venti, sed coitus, infoecunda, ex quibus nihil generatur, sicut in antecedentibus diximus : et quando illa ova cubat gallina, non pullificant omnino : et similiter est in aliis avibus secundum proportionem ad ova gallinarum. Apparet autem hoc praecipue in columbis, in quibus saepe invenitur alterum ovorum non pulli ficare: cum. tamen columbae multum coeant.