CAPUT VI.

De mutatione animalium de loco ad locum propter aeris intemperiem aut propter infirmitatem loci in quo manere consueverunt.

Communicant autem multa animalium genera in suis operationibus et coitu et partu et acquisitione cibi secundum frigus loci et calorem et diversitatem temporum. Omnia enim habent sensum et perceptionem naturalem ad. diversitatem frigoris et caloris, sicut homo : quidam enim homines latent in hieme in domibus, et mutant loca in aestate ad loca frigida, et in hieme ad loca calida. Similiter autem faciunt reliqua animalia, quae de loco ad locum mutari possunt.

Causa autem mutationis est, sicut diximus, aut comburendo exsiccans calor, sicut est aliquando calor sub duobus tropicis : aut constringendo mortificans frigus, sicut est frigus poli. Haec tamen secundum diversitatem animalium sunt relata ad loca diversa : quoniam in uno frigore unum animal potest habitare, in quo non potest habitare alterum : et eadem ratio est de calore. Et frigus et calor salubria uni, sunt corruptiva aliorum : et hujus notitia et causa scitur ex his quae tradidimus in scientia de de Locis habitabilibus, et de Natura locorum. Et haec eadem causa est, quod quaedam animalia recedunt ad loca multum remota dimittentia loca generationis suae post aequinoctium autumnale fugiendo ab hieme veniente, et revertuntur post aequinoctium vernale : nec movet ea ad hoc, nisi timor diversitatis aeris.

Grues autem praecipue faciunt hoc in quibusdam terris, sicut in Graecia : volant enim a Graecia versus Meridiem ultra aegyptum, ubi fluit Nilus : et dicitur, quod ibi occurrunt animalibus brutis, quae quaedam genera sunt simarium, et dicuntur pygmei, qui cubitales homines vocantur, eo quod sunt similes hominibus in figura, et incedunt erecti, longitudinem cubiti non excedentes, in fine tertii anni generantes, et in fine octavi aut parum minus morientes. Habitant autem juxta Nili principia in Meridie versus Occidentem et Aquilonem parum declinando, et pugnant cum gruibus ad eos venientibus : et est rei veritas. Talia enim animalia quae pygmei dicuntur, multi viderunt : et habent etiam equos valde parvos, super quos ascendunt et equitant: sed usum rationis non habent, nec verecundiam, nec honestatem, nec justitiam colunt, neque judicium reipublicae exercent : sed in multis imitantur homines, ita etiam ut habeant loquelam, et sermonem imperfectum tamen habent.

Ea autem animalia quae recedunt, quaedam recedunt ad loca alta, quaerendo in eis frigus temperatum. Quaedam autem recedunt ad loca cavernosa calida, quaerendo in eis calorem, et absconduntur in locis eisdem in arborum concavitatibus, aut sub frondibus decidentibus, aut in cavernis, quaerendo calorem. Quaedam etiam non mutant locum, et apud nos grues sunt continue et hieme et aestate : et tamen habitatio nostra est valde frigida, fere septem et quadraginta

gradus latitudinis habens ab aequinoctiali.

Avis autem quae dicitur Graece kalakanem, etiam movetur de loco ad locum, et est spatium volatus hujus a loco qui vocatur Charemon, usque ad locum qui dicitur Cirnor, et ad locum qui dicitur Athitiron, et ibi pullificant et volant recedendo et revertendo omnes simul. Et primus inter eos et rex, stat postremus in acie.

Ex his autem avibus quae sunt apud nos, expertus sum quod aves qui dicuntur anseres secundum omne genus suum, quod quadruplex esse diximus, recedunt a terra nostra quae est latitudinis septem et quadraginta graduum, et veniunt in Sclaviam ad loca humida arundinosa et paludosa, et ibi pullificant. In hiemis autem principio revertuntur ad nos, propter pascua et aerem magis temperatum, et tunc volant in gregibus maximis, ita quod milleni vel amplius videntur : et quando ventum. est a Septentrione, volant ad. Meridiem : quando autem est a Meridie, volant ad Aquilonem, ita quod semper portantur flatu venti in volatu : et ideo vulgus dicit, quod volatus anseris indicat ventum.

Similiter autem dicit Avicenna, quod jam est expertus in terra sua, quod aves quaedam aquaticae veniunt in vere ad Mare Mortuum, quod salsius et calidius est alio mari, quod Magnum vocatur, et hoc mare apud Arabes vocatur Ihemene, et abinde recedunt ad lacus qui Demore vocantur : et deinde pertranseunt Nilum, et vadunt ad lacum dictum Decanlesme : et quaedam etiam earum perveniunt ad lacum dictum Terrabestem : et quaedam perveniunt ad lacus alios, qui sunt in locis illis.

Idem autem observant pisces movendo de loco ad locum, et quaerendo loca cavernosa versus hiemem, ita quod expertus sum in villa mea super Danubium, ubi sunt plurimae cavernae in muris et lapidibus, quod omni anno post aequinoctium autumni congregantur ibi pisces, quos vulgus barbellos vocat, et in tanta conveniunt quantitate, quod manibus capiuntur : ita quod tempore meo simul bene usque ad decem plaustra manibus ejecerunt incolae loci. Piscis enim ille frigus non sustinet : et ideo semper languens in hieme invenitur : in aestate autem est mundus et sanus. Quidam autem piscium vadunt a profundo maris in hieme propinquantes littori terrae, quaerendo calorem. Quidam autem e contra fugiunt a littore ad profundum maris, fugiendo calorem littoris.

Similiter autem et aves debiles in hieme fugiunt a frigido a montibus ad valles, quaerendo calorem. In aestate autem redeunt ad summitates montium, fugiendo calorem nimium : et cum debilitantur calore vel frigore, secedunt in locum oppositae qualitatis temperatum : propter quod etiam in duobus temporibus contrariis, hoc est, hieme et aestate, frequentius mutantur. Non uno autem tempore mutant loca sua : quia is qui vocatur chentomur, recedit ante piscem vocatum cochera, et arorem recedit ante latalim.

Adhuc autem quaedam aves moventur in mense qui dicitur Graece monodaranuen, hoc est, in Septembri : quaedam autem tardius in Octobre, qui dicitur Persice manacraryon : et cum volunt recedere, vociferant alte volando, ne aliqua earum remaneat, et ut augmentetur societas recedentium, ut dicit Avicenna. Ambrosius autem adjungit his, quod etiam debiliores quasque et tardiores fulciunt adventatione alarum, et exspectando, praecipue propter hoc quod tunc patiuntur insidias ab avibus, a quibus perirent nisi se mutuo exspectarent et juvarent : et sic etiam apud Romanos propter hoc ciconia meruit pia avis vocari, sicut dicit Ambrosius.

Inaequaliter autem recedunt, sicut diximus de piscibus : quoniam a nobis prius recedunt ciconiae quam hirundines : et hirundines citius recedunt, quam coturnices. Gugulus autem recedit ante

omnes istas aves. Fiscedula vero a quibusdam terris Germaniae numquam recedit. In Suevia enim semper invenitur : sed a Germania inferiori aquilonari, quae multum est aquosa, recedit in aestate, et redit in fine autumni. Similiter autem cornix varia quae ex. parte cinerea est, et in parte nigra, a Germania inferiori recedit in aestate, et redit in autumno, et stat per hiemem : sed a superiori Germania versus Meridiem numquam recedit : et causa est, quia in inferiori parte Germaniae sunt loca aquosa, ex quorum vaporibus aer hieme temperatur : in superiori vero est aer purissimus, et loca sunt alta valde, et ad illa veniunt in aestate.

Adhuc autem quandocumque mutantur a calido ad frigidum, impinguantur : e contra autem motae macrescunt, propter dissolvens et consumens calidum : propter quod etiam pingues ante mutationem trahunt se a loco frigido ad calidum, ut viscositas earum dissolvatur, et consumatur frigiditas. Debiles autem et macilentas trahunt se ad loca frigida, ut ex illis contineantur in eis spiritus, et pinguescat humor. Et haec est causa multis animalibus in mutatione locorum. In vere autem magis quam in. aliis temporibus festinant coitum, eo quod tunc acuitur calidum, et subtiliatur humidum eorum, quod est spermatis factivum et generativum.

Grues autem moventur primum in extrema terrarum meridionalium, sicut diximus : primum volando vero opponunt se vento, et postea subjiciunt se vento, ut flatu venti ferantur, dummodo ventus non contrarietur intentioni earum. Et hoc quod dicitur, quod in stomacho habent lapidem, et quod vomitant ipsum quando volant, et invenitur aliquando cadere ex ipsis, et quod lapis ille valet in experiendo aurum, falsum est : nec lapis cadens ex grege eorum cadit ab ore, sed a pedibus : quia lapides aliquando in pedibus ducere consueverunt, quando incurvantur eis digiti pedum, ut super lapidem digitos dirigant : propter quod etiam inobservate accipiunt quemcumque lapidem, et non lapidem generis unius : sicut etiam inobservate interponunt lapidem ovis quando cubant ova, sicut diximus superius.

Similiter autem pheyta et kaluadom et turtures non hiemant in suis locis, sed columbae manent in locis suis, et similiter antogom aliquando manet, et saepius movetur de loco ad locum. Turtures etiam saepe manent, praecipue quando montem habuerint contra boream, et ab alia parte locum liberum et patulum, in quo se soli exhibeant, et ipsa terra habitationis sit temperata. Pheyta autem et turtures moventes se de loco ad locum, volant simul sicut greges, et invento quidem puro frigido aquilonari cogit totus grex suum egohyat, hoc est, stringunt cohortem ita conjunctae volantes, ut una quasi alis aliam percutiat, et videatur grex eminus quasi niger pannus extensus in aerem. Cum vento autem meridionali fatigantur propter impuritatem ipsius et calorem resolventem spiritus cum calore motus earum : non enim in illo vento aves recedentes universaliter bene possunt volare : quia humidus est, et ponderosa et debilia et infirma reddit corpora : et haec una est quaedam causa cum suprahabitis, quod in volando multum vociferant, proecipue grues et anseres : quia quasi gemunt et conqueruntur de corporum suorum fatigatione.

Mirabile autem dictu videtur, quod cum grues redeunt ad regiones aquilonares nostras, venientes a regione pygmeorum, nullum penitus inveniuntur habere rectorem : et quando moventur a nostris regionibus ad illas, rectores habent quos ponunt sibi. Causa autem hujus est, quod timent pugnam avium et pygmeorum : redeuntes autem non timent. In recedendo autem dicuntur eis associari multa genera avium, quae nec defendere seipsa nec custodire sciunt : et cum grues castrametantur, non longe cubant a castris earum, sicut hakalokyrim,

quae est coturnix, ut quidam dicunt, quam aliqui guagiam vocant, et ortigometri et orix, quae sunt genera quaedam pullorum, et avis quae vocatur fababoriom, et ista est quae de nocte versus diluculum clamat, et vocat aves : cujus signum est, quod aucupes istam avem de nocte clamare audientes, pronuntiant aves a terra recedere. Est autem ortigometri alio nomine orthigia vocata, genus pulli maximum, habens anseris quantitatem, et habet pennas in pectore hyacinthinas, sed in dorso est cinerei coloris, et vocatur orthim ab incolis Alpium in quibus maxime abundant, et habitant super ipsa juga montium : propter quod ex glacie perpetua quae ibi est, aliquando dejicere visae sunt crystallos, et parvae crystalli et berilli inveniuntur in papis earum.

Orix autem etiam est genus pulli silvaticum, excedens perdicis quantitatem, habens nobilem et esibilem valde carnem, et fere colorem perdicis, et vocatur a Germanis haselhun, cujus interpretatio est pullus corili, eo quod in arbore corili sedens frequentius invenitur, et cibatur longis granis corili, quae ante avellanas egrediuntur, quae fere figuram habent longi piperis. Fababoriom autem est pullus quem vocamus pullum fyhicis, quae est arbor quam quidam nutricum vocant, eo quod in hac insidens frequentius invenitur, et cantat gallus ejus de nocte sicut gallus domesticus, et maxime quando vult recedere. Fasianus solus invenitur in prima parte hiemis loca mutare et de silva ad silvam : sed non mutat regionem apud nos, sed instabilis est, ut diximus, per silvas distantes discurrens : et in illo discursu aliquando quiescit in hortis hominum in villis et civitatibus, ita quod jam pluries in horto nostro in Colonia inter salviam et rutam quiescens est inventus lassus ex volatu.