121 Libri III Caput IV.

I. Homiliae 18 sancti Chromatii in unum opus conflatae. II. Cur et a quo dictus episcopus Romanus. III. Homiliarum earumdem omnino est auctor. IV. Viri docti eas laudant. V. A Magdeburgensium calumniis vindicatae. VI. Illarum stylus, et scopus. VII. Scripta Chromatio supposita.

1. Ex scriptis, quae Chromatio pietatis et doctrinae laudem pepererunt, Homiliae seu Sermones duodeviginti in Evangelium sancti Matthaei adhuc supersunt; in quibus voluntariam paupertatem, puriorem doctrinam, et christianam perfectionem, vir pietate 0389C et eruditione clarissimus, uti eum vocat Sixtus Senensis, fidelium animis inserere studet. Haec Opuscula Joannes Sichardus una cum Symmachi papae Apologetico ex vetustissimo codice Matthaei a Saraecastro Trevirensis, ut testatur in praefatione, sub hoc titulo primus omnium vulgavit: Chromatii doctissimi episcopi Romani in V et VI caput Matthaei dissertatio, atque in eodem genere declamatio: quae nunc primum sunt eruta, et in lucem edita. Basileae apud Adamum Petrum, mense martio 1528 in-8º. Primam hanc editionem Sichardi correctam et suppletam ex codice antiquo Bibliothecae sancti Trudonis, et ex altero a Laurentianis prope Leodium impetrato, Martinus Lipsius comparere jussit in Micropresbytico veterum quorumdam brevium Theologorum, Lovanii primum 0389D A. D. 1546, et postea Basileae edito apud Henricum Petri anno 1550, pag. 412. Subinde Joannes Heroldus haec omnia inseruit Orthodoxographis theologiae sacrosanctae, Basileae vulgatis apud Henricum Petri anno 1555, tomo I, pag. 430, et etiam Joannes Grynaeus 0390A suis Monumentis Sanctorum Patrum Orthodoxographis, ibidem impressis anno 1569, tomo II, pag. 1192. Non ergo Lipsius primus omnium Chromatii homilias luce donavit, quod credidisse videtur Aubertus Miraeus in Elogiis illustrium Belgii scriptorum pag. 73 editionis I . Haec tam minuta non adderem, nisi ab historiae litterariae scriptoribus praeteriri conspicerem, atque ita quodammodo iis inventi gloriam perire, qui primi Chromatium e membranis et latebris in lucem protulerunt. Mirari subit, a nemine criticorum hactenus visum, hanc eamdem Chromatii Dissertationem, ut vocavit Sichardus, sive Opusculum, vel Declamationem, aut Commentariorum fragmentum, ut cum Bellarmino et Labbeo tomo I, pag. 223, alii dicere maluerunt, nihil aliud esse, 0390B quam duodeviginti homilias in unum conflatas, quae commode etiam Tractatus appellari possunt, ea phrasi, qua antiquos scriptores ecclesiasticos, ad denotandas homilias et conciones, usos animadvertit Franciscus Bernardinus Ferrarius Lib. I, cap. 2 de Ritu Sacrarum Concionum. Enimvero ubicumque apud Chromatium occurrunt haec verba, vel 122 his similia: qui est benedictus in saecula: ibi unaquaeque homilia singulatim absolvitur. Hujusmodi formula, homiliis familiari, quae semper exeunt in δοξολογίαν, sacras conciones terminari consuevisse, post Erasmum in praefatiuncula tomo II operum Origenis, observat idem Ferrarius libro I, cap. 31. Chromatii homilius in tres tantum divisas Laurentius Cumdius inseruit Bibliothecae Homiliarum, per Gerardum Mesanum 0390C editae Lugduni apud Junctas A. D. 1588, tomo II, pag. 1170. In sex vero dissectas Franciscus Combefisius transtulit in suam Bibliothecam Concionatoriam, Parisiis vulgatam apud Antonium Bertien A. D. 1662, tomo II, pag. 22, 94; tomo V, pag. 202, 224; tomo VIII, pag. 344, 346. Omnes junctim compactae exstant in Bibliotheca Patrum Margarini Bignei editionis II Parisiensis A. D. 1589; tomo II, pag. 792, et Tomo item II, pag. 151 editionis IV Parisiensis A. D. 1624, et demum tomo V, pag. 976 editonis Lugdunensis Anissonianae anni 1677. Facile autem fuit tot homilias ignavia exscriptorum in unum coalescere, cum omnes et singulae in explanando Evangelio sancti Matthaei versarentur. Ergo vulgatam divisionem et nos sequamur. In Opusculo I est una tantum homilia. 0390D In Opusculo 2 sunt 15 homiliae, quarum postremae aliqua desunt in fine; quae in codicibus mss. Sichardi et Lipsii etiam deerant. In Opusculo 3, quod est acephalum, sunt Homiliae 2. Ex his omnibus prima tantum et secunda sunt de octo Beatitudinibus ; 0391A quo nomine etiam reliquae vulgo inscribuntur, perperam tamen.

II. In prima editione Sichardi, unde reliquae manarunt, Chromatius dicitur episcopus Romanus . Haec Romani appellatio hactenus ingenia criticorum mirifice torsit. Etenim Sixtus Senensis in libro IV Bibliothecae, ab urbe Roma, Chromatii patria, ut ipse quidem putat, illam appellationem arcessit. Sed Baronius ad dies 22 Junii, et 2 Decembris, cumque eo Henricus Palladius lib. V, pag. 74, et lib. IX, pag. 157, aliique eosdem secuti, ex Romae secundae, seu Romanae, vel Romatianae civitatis elogio, quod Aquileiae adhaesisse non ambigunt, cognomenti originem trahunt. De hoc mihi postmodum in Nicaeta quaerendum erit .

0391B 123 Ab his longe discedens Paschasius Quesnellus ad epistolam 129 sancti Leonis Magni § 4, postquam audacter in dubium vocasset utrumne ejusmodi inscriptio Chromatium nostrum vere spectaret, subinde Gradensis Ecclesiae Patriarchatum ex Aquileiensi ortum memoria repetens, Gradensem antistitem, ut ab Aquileiensi Longobardis subjecto distingueretur, aliquando Romanum vocitatum affirmat. Suam in rem profert verba Pauli Diaconi sic scribentis in libro IV, cap. 34, de Gestis Longobardorum: In Grados quoque ordinatus est Romanis Candidianus antistes: eoque defuncto, ait, ordinatum patriarcham Epiphanium ab episcopis, qui erant sub Romanis. Baronius A. D. 605, § 4 hos ipsos Romanos, perinde ac pro catholicis accipiendos, existimavit. At Quesnellus, et 0391C ex eo Pagius A. D. 396, § 6, Tillemontius etiam tomo 11, pag. 647, veros Romanos Ausonios intelligunt; sive Aquileiae veteris incolas, Gradum profectos, qui parerent Romanis Ausoniis, tum etiam, quia episcopi illi erant sub Romanis. Quominus haec omnia verissima sint Quesnellus neutiquam dubitat. Hinc ipse Romani nomenclaturam post saeculum 7 Chromatio nostro Aquileiensi, per anachronismum, a scribis agglutinatam facile credit; scilicet, si eum audimus, tamquam nomen, quod (scribae illi) communiter Aquileiensibus sui aevi episcopis tribui noverant. Ita Quesnellus, ex frivolis conjecturis, ne dicam meris commentis, res certas proferre studens; cum tamen Aquileienses, aut Gradenses metropolitas, neque ante, neque post saeculum 7 ullus umquam mortalium 0391D Romanos dixerit; illique episcopi, a quibus Gradensem patriarcham Gradi ordinatum narrat Diaconus, aeque essent sub Romanis ac Gradus ipsa, teste eodem Diacono. Romanus ergo ex hoc capite non magis patriarcha Gradensis, quam caeteri episcopi qui eum 0392A ordinaverant. Haec satis superque nos monent, ut in recessu vocabuli quidpiam aliud latens investigare debeamus. Gradus, Istriaeque provinciae civitates, tunc ecclesiasticae huic Gradensi metropoli contributae, non veris Romanis nostris, ut ex rerum Italicarum ignoratione putavit Quesnellus, sed Graeco Imperio suberant, cui paulo ante finem saeculi 8 Istriam etiamnum paruisse, habemus ex epistola 57 codicis Carolini. Libros enim typis vulgatos, potius quam non editos, ut sunt Annales Andreae Danduli, Leonino critico opponam. Istriam denique Carolus Magnus sibi subegit, teste Eginardo in Vita cap. 15 quod Cointius A. D. 789 illigandum censet. Si autem Ravennates imperiali exarcho suberant, ut patet ex Paulo, utique Graecorum imperio, non Romanis Ausoniis 0392B suberant. Idipsum de Istris et Gradensibus dicendum est. Ergo Romani isti sunt Graeci. Hoc non solum discimus ex Paulo Diacono, qui etiam in Historia Miscella idem vocabulum frequenter usurpat, sed luculentius ex Liutprando in legatione ad Nicephorum Phocam, pag. 139 editionis Plantinianae, juxta quem, Romanorum nomen Graecos Byzantinos sibi proprium fecisse in comperto est. Hoc ex aliis etiam auctoribus liquet apud Cangium in utroque Glossario, qui tamen in Graeco tomo II, pag. 1312, ex Novella 21 Justiniani observat, hujus Augusti aetate qui Imperium capessivit A. D. 527, nondum omnino invaluisse, ut Graeci Byzantini, recepta appellatione, 124 Romani dicerentur. Post Justinianum id passim invaluit adeo, ut tandem apud Occidentales 0392C nomen Romani esset opprobrio, inquit Liutprandus. Jornandes tum in libello de Rebus Geticis, tum in alio de Regnorum successione, et Isidorus in Chronico aera 446 Imperio subjectos, ipsumque Imperium, generatim Romanos et Romaniam vocitarunt. Hoc idem ex Graecorum scriptis alii docuerunt, et dudum Joannes Baptista Cotelerius in Monumentis Ecclesiae Graecae tomo I, pag. 752. Quare Graeci Imperii sedem Constantinopolim, et novam Romam, et caput Romaniae dixerunt. Immo et regio Italica, ubi aulae Byzantinae exarchi, post Gothos per Narsetem Patricium Justiniani Augusti ducem omnino exactos, dominabantur, inde Romaniae, vulgo Romagna, appellationem obtinuit; contra quam Blondus aliique posteriores nugantur. David Blondellus in libro de 0392D Primatu, pag. 539, Pauli Diaconi episcopos qui erant sub Romanis, eos qui Graeco Imperio parebant, secus ac Quesnellus, egregie explicavit. Sed postmodum pag. 612, cum Blondo errans, Ravennati exarchatui Romaniae nomen inditum tradidit, quod in jus Ecclesiae 0393A Romanae, Pippino et Carlo Magno auctoribus, transiisset. Hoc idem scripserat pag. 125, semel atque iterum lapsus; nam locus ex Paulo adductus, aliique mox adducendi, tempora Pippino et Carlo ipso antiquiora manifeste respiciunt. In codicibus mss. Palatinis Pauli Diaconi libro IV, cap. 47, Ravennates Romanos dici, absque copula, annotavit Janus Gruterus ad historiae augustae scriptores latinos tomo II, pag. 170, in fine, ubi tamen in vulgatis Pauli editionibus legitur cum Ravennatibus et Romanis, perperam interjecta copula. Idem Paulus libro VI, cap. 46, Faroaldus, inquit, Spoletanorum ductor Classem, Ravennatium Civitatem, invasit. Sed jussu regis Liutprandi eadem Romanis reddita est; nempe Ravennatibus proxime nominatis. Gradenses pariter non 0393B magis Romani fuerunt, quam Ravennates, quorum exarchis obtemperabant. Haec non ideo a me scripta sunt, quod Chromatium hoc sensu Romanum dictum fuisse arbitrer, sed quo sententiam Quesnelli nullo modo ferri posse convincam. Enimvero palam est, Chromatium saeculi 4 scriptorem, prae aliis hoc significatu Romanum dici non debuisse qua aetate non uni Graeci, sed perinde omnes Romano imperio subjecti pro Romanis reputabantur, unaque Ecclesia Romana, Romaniae metropolis audiebat, ex Athanasio in Historia Arianorum pag. 364 totiusque orbis Romani caput ex consilio Aquileiensi in appendice Theodosiana apud Sirmondum tomo I Operum, pag. 743. Sic Epiphanius lib. I, haeresi 69 § II, Arium ait, prava doctrina sua πᾶσαν τὴν Ῥωμανίαν, totam Romaniam 0393C occupasse. Similiter Possidius in Vita Augustini, cap. 30, Vandalos Africam depopulantes, Romaniae eversores appellat. Ex his constat, Romani cognomentum, Chromatio affixum, aliunde explicandum. Sichardus in epistola nuncupatoria ad Sigismundum Islungum testatur, Chromatium perhonorifice laudari, et ejus operis magnam partem percenseri ab Albino in Libello contra haeresim Felicis. Folio deinde 59, pag. 2, ad hunc locum de Divinitate Filii Dei, non per adoptionem gratiae, neque per religionem creaturae, sed sui proprietate generis, et veritate naturae, haec 125 in libri margine adnotavit: citatur hic locus ab Albino contra Felicem ex Chromatii Libello de Octo Beatitudinibus. Hanc notam suae postea editioni Martinus 0394A Lipsius etiam apposuit. Cum frustra haec inter opera Albini, cognomento Alcuini, typis expressa quaesivissem, tandem reperi in codice 290 numquam edito, inter Palatinos bibliothecae Vaticanae, qui inscribitur: Albinus contra haeresim Felicis; et septingentis ab hinc annis exaratus videtur. Ibi inter alia Patrum latinorum testimonia, fol. 12, haec recitantur : Chromatius quoque sanctae Romanae antistes Ecclesiae, in Libello, quem de Octo Beatitudinibus scripsit, ita dicit: in mysterio enim baptismi et Filius videtur in corpore, et Spiritus Sanctus in specie columbae descendit, et vox Patris de coelis auditur, ut Trinitatis unitas declaretur, quia nec Pater sine Filio intelligi potest, nec Filius sine Spiritu Sancto cognosci. Vide igitur quale Patris de Filio testimonium sit dicentis: 0394B hic est Filius meus. Suus utique, non per adoptionem gratiae, neque per religionem creaturae, ut haeretici volunt, sed sui proprietate generis, et veritate naturae. Multi enim sanctorum Filii Dei dicuntur, et sunt. Sed hic sine comparatione unus Deo Patri Filius unigenitus, et verus et proprius, non aliunde quam de Patre natus; quia tam verus Pater est, quam verus et Deus est, sicuti etiam verus Filius est, quam verus est Dominus. Perfecta ergo fides est Trinitatis ostensa, cum et Pater Christum Dominum, ac Deum nostrum, Filium suum esse testatur, et Spiritus Sanctus, id est Paracletus, in tanto Fidei sacramento Patri Filioque conjungitur, ut verum Patrem, verum Filium, verum etiam Spiritum Sanctum, credere tres Personas, sed unam Divinitatem Trinitatis, unamque substantiam 0394C non dubitemus. Illustrem hunc locum eo lubentius attuli, quod totidem verbis legatur in homilia ultima Sancti Chromatii, quae est de Baptismo Christi, pag. 990 editionis Anissonianae, qua utor. Alcuinus ergo, qui, more suo, poetice loqui solet, postquam laudasset Alexandri Constantinopolitani episcopi litteras ad Alexandrum Alexandrinum antistitem pro fide catholica scriptas, statim prae aliis Romanae, id est Latinae, Ecclesiae Patribus, Augustino, Isidoro, et Leone, 126 Chromatii Aquileiensis episcopi doctrinam Felici Urgelitano opponens, non patriae, aut Sedis, sed Occidentalis seu Latinae Ecclesiae nomen indicare voluit, Romanae Antistitem Ecclesiae appellando. Hinc Sichardus eumdem Chromatium eo Romani 0395A cognomento donavit. Non enim Alcuinum, sua aetate doctissimum, veterum formularum et historiae pontificalis adeo ignarum fuisse putaverim, ut Chromatium ex elogio Sancti ac venerabilis Papae, quo Hieronymus eumdem ornavit in praefatione libri Paralipomenon, et initio Commentarii in Habacuc, ideo summum pontificem fuisse crediderit. Eodem plane Alcuini intellectu Hieronymus, qui fuit Dalmata, in epist. 58 ad Damasum, de tribus tunc Antiochenis episcopis trium hypostaseon confessionem ab eo exigentibus loquens, novellum, inquit, a me homine Romano, nomen exigitur. Pro Romano Latinum intellige. Pari pacto Gelasius Cyzicenus in lib. I de Actis Nicaenae synodi, cap. 1, concilium Nicaenum II, actione 1, et Photius codice 89, Rufinum presbyterum 0395B Ecclesiae Aquileiensis, Romanum dixerunt. Anne hinc Rufinum nostratem Romanum, id est Romanis subjectum cum Quesnello, vel stricto sensu, et vere Romanum intelligemus? Non certe. Sed neque inter Latinos episcopos ullus Chromatius reperitur, doctrina et sanctitate conspicuus, cui laudata opuscula jure tribui possint, praeterquam huic nostro; quem Hieronymus, vir tantus, in praefatione ad libros jam dictos episcoporum doctissimum, iterumque episcoporum sanctissimum atque doctissimum honoris causa appellavit. Petrus Castellanus in Lexico Hagiologico ante Origines Gallicas Aegidii Menagii memorat quidem Sanctum Chromatium Metensem episcopum, sed quem saeculo sexto floruisse testatur. Mullem Bollandiani scriptores de Chromatio siluissent tomo IV 0395C Junii, pag. 246, § 10. Quid enim levius, quam dicere, titulum Episcopi ei vere Romano, allini potuisse? vel ex Comano a librariis Romanum factum? Comana, civitas episcopalis, duplex fuit, una in Armenia minori, altera in Ponto, utraque in Cappadocia. Comaniam etiam ad Istrum obtrudunt. Haec tamen Comania, vel Cumania, seu Commania, de qua Cangius ad Villharduinum pag. 336, est regio, Valachiae partem constituens, non urbs episcopalis. Comanos Hungariae populos dicit Pius in notis ad Antonium Panormitam de Dictis et Factis Alphonsi regis lib. IV, cap. 32. Atqui Chromatius, si vera haec essent, non latine, sed graece scribere debuisset. Apage frigidas hujusmodi conjecturas, tantis viris indignas! Ni fallor, haec satis produnt, ea non raro Criticis 0395D primae notae negotium facessere, quae, si interius spectes, vulgaria omnino et plana esse noscuntur.

III. Haec scripta, quae Chromatii nostri esse contendimus, quin sint antiqua et probatissimi auctoris, dubitari nequit, judice Tillemontio, tomo XI, p. 539, 0396A qui et Chromatii nomini illa undequaque respondere arbitratur, et Sixto Senensi assentitur, ab eruditionis et pietatis copia eadem commendanti. Illorum antiquitatem multa confirmant.

1. Testimonia Sacrae Scripturae, ibi, ex more veterum Patrum, frequentissime recitata, non quidem ex versione vulgata Hieronymiana, sed ex prisca Itala; inque veteri Testamento auctor sequitur LXX Interpretes, 127 quod Martino Lipsio pariter observatum pag. 412.

2. De Gentilibus, tamquam de adversariis adhuc exstantibus, auctor disserit: nam Opusculo I, pag. 977, illud : Beati pacifici, de pace intelligi ait, qua homines gentiles, qui inimici sunt Dei, per instantiam doctrinae adducuntur ad pacem, qua peccatores 0396B emendantur, et Deo per poenitentiam reconciliantur: Opusculo II, pag. 982 : Habemus, inquit, adversarios et gentiles, qui fidei nostrae adversantur; qui nos interdum tempore persecutionis ad nefanda sacrificia cogunt. Item pag. 985 , ad illud Matthaei V, 41: Quicumque angariaverit te mille passus, vade cum illo adhuc alia duo, ita disserit: id est, ut quicumque Infidelis, vel necdum cognitionem veritatis consecutus, de uno Deo Patre, rerum omnium conditore, velut per iter legis ingressus, non fecerit mentionem, vadas cum illo adhuc alia duo. Porro Noricos regioni Aquileiensi conterminos, adhuc Infideles, seu Gentiles, quinquaginta circiter annis post Chromatium ad Christianam fidem convertit Severinus, propterea Noricorum Apostoli elogio honestatus in Fastis Ecclesiae Romanae 0396C die 8 Januarii. Chromatio aequalis Rufinus, qui suam eidem Historiam dicavit, de Gentilibus seu Paganis, tamquam de hostibus religionis Christianae tunc adhuc exstantibus, loquitur in Expositione Symboli: sed Pagani solent irridere nos. Ad haec, Chromatio superstite, Sisinnius et socii, a Gentilibus oppressi, martyrium subierunt in provincia ecclesiastica Aquileiensi prope Tridentum A. D. 397. Vide Acta Ruinarti pag. 608. Ejusdem aetatis Nicetas subdioconus Aquileiensis, et postea Romatianae civitatis in Dacia episcopus, librum edidit de Gentilitatis erroribus apud Gennadium in Catalogo cap. 22 .

3. In fine postremae homiliae pag. 990 contra ejus temporis haereticos Arianos, verbis ex Alcuino superius adductis, Divinitas Filii Dei strenue defenditur. 0396D Haec nulli Chromatio congruunt, praeterquam nostro, quem in concilio Aquileiensi A. D. 381 contra Palladium Arianum disputasse observavimus, quemque Ariani dogmatis virus ab urbe Aquileia exclusisse scribit Hieronymus epist. 7, alias 43.

0397A 4. Initium primae homiliae , in populi frequentia recitatae, tale est: Dat nobis, fratres, conventus hic populi et mercatus frequentia occasionem proponendi sermonis Evangelici. Haec nimirum quantum Aquileiae conveniunt, ubi frequentes nundinas haberi solitas ob finitimos populos, illuc mercimoniorum causa confluentes, inde colligitur, quod Aquileia tunc esset Venetiae metropolis, 128 teste Jornande de rebus Gothicis cap. 42, et Paulo diacono de Gestis Langobardorum lib. II, cap. 14. Quare a Juliano imperatore Orat. 1, Italorum Emporium opulentum, a Liutprando Hist. lib. III, cap. 2, praedives vocatur. Mela lib. II, cap. 4, tanto ante, ut ditem, et Ammianus lib. XXI, cap. 11, ab opibus celebraverant. Porro levissimum est, quod ex silentio Hieronymi ad abjudicandas 0397B Chromatio homilias affert Labbeus: nam praeterquam quod Hieronymus Catalogum suum non condidit post Chromatium, sed illo adhuc superstite A. D. 392 , qui fuit Theodosii XIV, ut contra Scaligerum et Valesium evincit Pearsonius in Vindiciis Epistolarum Sancti Ignatii parte I, cap. 6, Viro maximo, brevem Catalogum scribenti omnia omnium Opera praesto nequaquam fuerunt, quod ipse ait in prooemio: Si qui autem de iis, qui usque hodie scriptitant, a me in hoc volumine praetermissi sunt, sibi magis quam mihi imputare debebunt. Neque enim celantes scripta sua, de his, quae non legi, nosse potui: et quod aliis forsitan sit notum, mihi in hoc terrarum angulo fuerit ignotum. Certe quum scriptis suis claruerint, non magnopere nostri silentii dispendio 0397C suspirabunt. Haec Hieronymus scribebat, ubi Chromatii, licet amici, Homilias, necdum forte editas aut scriptas, omnino ignorabat. Idem est judicium de Gennadio, Isidoro, aliisque nomenclatoribus exteris, qui nec de Mario Mercatore sancti Augustini amico, nec de sancto Gaudentio Brixiae episcopo et Chromatii aequali, nec de Petro Chrysologo meminerunt. Eorum tamen opera genuina ad nos pervenisse, quis nescit? Jam vero illustrium virorum sententias de Chromatii lucubrationibus perpendamus.

IV. Sichardus in Epistola ad Islungum, dispeream, inquit, si non Chromatius hic sit dignus, qui non solum legatur ab eruditis; sed et ediscatur: tanta est sermonis elegantia, et tractandi hujus argumenti dignitas! Divine exsequitur ea fere omnia, quae hodie sunt de Baptismo 0397D ac Juramento vocata in controversiam. Sichardo his plane verbis concinit Martinus Lipsius in Micropresbytico pag. 412: Chromatium nunc quasi de novo redditum orbi, suscipe, qui, ut praeteream interim alia, de Octo illis apud Matthaeum Beatitudinibus ita scribit diserte et sancte, ut non legi solum ab eruditae pietatis cultoribus, sed etiam edisci ad verbum re vera dignus sit; tanta est in tractando dexteritas et acrimonia. Heroldus in enarratione auctorum, quibus constant 0398A ejus Orthodoxographa Theologiae Sacrosanctae, num. 27, Chromatius, inquit, sive is papa (quod vocabulum ea aetate senioribus et Ecclesiae praefectis dabatur) sive Episcopus fuerit, certe de Octo Beatitudinibus et in Dominicam Orationem scripsit, et eruditione, et pietate insignia commentaria. Iterum pag. 433, ejus Homilias, ut eruditione pariter et pietate insignes commendat. Joannes Jacobus Grinaeus in Praefatione ad Monumenta sanctorum Patrum orthodoxographa, ait Chromatium eleganti δημηγορίᾳ (id est oratione ad populum) Octo Beatitudines exposuisse. Nicolaus Serarius in Notis ad epistolam 1 sancti Bonifacii martyris pag. 292, 129 inter veteres Patres, qui libri Ecclesiastici auctorem non Jesum filium Sirach, sed Salomonem faciunt, Chromatium ponit ad caput V et VI Matthaei. 0398B Caspar Barthius Chromatiana haec Scripta tanti fecit, ut in eorum locis nonnullis illustrandis ingenium occupaverit. Nam in Adversariis lib. XXXII, cap. 4, versiculos, qui auctoribus exciderunt improvisi, neque studio eo contendentibus, detegens, hos reperit in Opusculo I, pag. 977 .

Hic
Noster mereatus, haec nundina spiritualis.
Libro XXXV, cap. 13, observat, Chromatium Opusculo II, pag. 978, col. 20 , misereri cum dandi casu usurpasse: quod alii etiam Christiani scriptores non illibentes fecerunt, ut sanctus Cyprianus ad Demetrianum ex Propheta: Nolite misereri senioribus atque juvenibus. Sic Corippus et Petrus Pictavensis 0398C ibidem apud Barthium. Nec silentio praetereundum, quod Barthius lib. LIV, cap. 4, de voce Mammona apud Matthaeum VI, 24, in medium profert. Nam post variorum sententias, qui Mammonam opes interpretantur, haec subjungit: mihi autem non videtur quispiam Evangelistae locum exposuisse melius Chromatio, cujus haec verba sunt: Ait Dominus: non potestis Deo servire et Mammonae; ostendens, nos non posse et Deo servire, et Diabolo; id est Deo misericordiae auctori, et Diabolo Mammonae. Mammona, id est Diabolus, qui auctor est Mammonae. Haec prostant apud Chromatium Opusculo II, pag. 989 . Ad haec Barthius animadvertit, a Gennadio Constantinopolitano Mammonam haberi pro Diabolo in his verbis Epistolae Synodalis: non enim fieri potest, ut quae coire 0398D non possunt, committantur, aut Deus consonet cum Satana, aut huic servientes servire et Deo. Est enim et haec Dominica, citraque controversiam, sententia: non potestis Deo servire et Mammonae. Idem porro Barthius in Notis ad Phoebadii Aginnensis episcopi Sermonem contra Arianos pag. 51, eodem modo Chromatii Sermonem de Octo Beatitudinibus pro Libro dici, et vulgo perperam Declamationem, a Sichardo nimirum, inscribi observavit. A Barthio ad Sixtum 0399A Senensem gradum faciamus. Is in Bibliotheca Sancta Chromatii nonnulla loca cum veterum Patrum sententiis conferens, quae perceptu difficilia videbantur, luculenter explanat. Tale est Opusculo II, pag. 984 , de lege conjugii, ubi postquam dixisset, non licere dimittere uxorem absque fornicationis causa, ita subjungit: Sed sicut uxorem caste ac pure viventem dimittere fas non est; ita quoque adulteram dimittere permissum est, quia ipsa mariti consortio fecit se indignam, quae in corpus suum peccando, Dei templum ausa est violare. Dupinius tomo tertio Bibliothecae saeculo V putat Chromatium hic de divortio ita loqui, ac si novum matrimonium, dimissa uxore adultera, contrahi posse existimaret. Tillemontius tamen tomo XI, nota 2, ad Chrom. pag. 647, verbis 0399B Evangelistae Chromatium nihil addere observat, hac quaestione nondum fortasse tunc excitata. Rei propius 130 accedit Sixtus lib. VI, annot. 81, Chromatio plerosque veterum Patrum concinere animadvertens, Hilarium, Chrysostomum Augustinum, Euthymium, et Theophylactum: qui maritis quidem concedunt et aliquando praecipiunt, ut uxores adulteras, praecipue correctionem aspernantes, procul ejiciant ac repudient; sed novam ducere conjugem nec suadent, nec permittunt. Chromatius paulo infra videtur Jusjurandum non appropbare : unde, inquit, jurare nos prorsus non convenit. Quid enim unicuique nostrum jurare necesse est, cum nobis mentiri omnino non liceat, quorum verba ita vera semper, ita debent esse fidelissima, ut pro juramento habeantur? 0399C Et idcirco Dominus non solum pejerare, sed etiam jurare nos prohibet, ne tunc tantum videamur verum dicere quum juramus; ne, quos veraces in omni sermone esse constituit, putaremus sine juramento licitum esse mentiri. Juramenti enim haec causa est, quia omnis qui jurat, ad hoc jurat, ut quod verum est loquatur: et ideo Dominus inter juramentum et loquelam nostram nullam vult esse distantiam, quia sicut in juramento nullam convenit esse perfidiam, ita quoque in verbis nullam debet esse mendacium, quia utrumque, et perjurium, et mendacium, divini judicii poena damnatur. Ita Chromatius: cujus verba expendit Sixtus lib. VI, annotat. 26, cum aliis his similibus sanctorum Patrum sententiis, arbitrantium non licere absque necessitate jurare, sive etiam jurijurando 0399D assuescere, idemque contemnere . Appocite Ambrosius in Exhortatione Virginitatis cap. 11, non jurandum facile; quia plerumque multi casus accidunt, ut non possimus implere quod juraverimus. Qui autem non jurat, utique non pejerat. Qui autem jurat, aliquando necesse est ut incidat in perjurium, quia 0400A omnis homo mendax. Noli ergo jurare, ne incipias pejerare.

V. Hucusque dicta me monent, ne ab haereticorum Magdeburgensium calumniis sanctum Chromatium vindicare obliviscar. Ejus enim antiquam et vere Christianam doctrinam, utpote suorum dogmatum novitati adversantem, traducere non sunt veriti duce Illyrico, de quo proditum est, nihil umquam boni fecisse, nisi quum ex hac vita migravit ad inferos. Itaque Centuria IV, cap. 10, de quibusdam doctrinae partibus incommode et periculose eum loqui blaterant, quod in operibus mereri homines justitiam affirmat. Haec tamen abunde discussit Robertus Bellarminus in tomo IV Controversiarum, lib. V de Justificatione cap. 2. Quare ne actum agam, 0400B illuc mitto lectorem. Aegre etiam ferunt, Chromatium nimium extollere et urgere voluntariam paupertatem, quasi per eam divitias coelestis regni consequamur, ubi et pauperes spiritu eos interpretatur, qui ultro bonis saeculi renunciant, et substantias suas erogant. Sed Christus Dominus hoc ipsum 131 commendat apud Matthaeum cap. XIX: Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo. Ibidem aiunt Apostoli: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te. Verum quidem est, locum cap. V: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum, a sanctis Patribus in alium sensum etiam trahi, nempe in humilitates spiritus, ut a sancto Augustino in psal. LXXII cap. 24, et Serm. 53 cap. 0400C 1 in Matthaeum. Sed frequentius de voluntaria paupertate id secundum litteram caeteri exponunt, ut sanctus Hieronymus, beati, inquit, pauperes, qui propter Spiritum sanctum, voluntate sunt pauperes. Gregorius Nyssenus de Beatitudinibus loquens Orat. 1, tomo I Operum pag. 771 editionis Parisiensis 1638: Vis, ait, intelligere quis pauper spiritu sit? Qui corporalem opulentiam animae divitiis permutat; qui propter spiritum egenus est; qui terrenas divitias veluti quoddam onus excussit, et abjecit. Basilius Magnus in Regula ad Monachos, Interrogatione 125, ex versione Rufini, eodem modo Matthaeum declarat: Hi sunt pauperes spiritu, qui non alia aliqua causa pauperes sunt, nisi propter doctrinam Domini, dicentis: Vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus. Augustinus 0400D quoque contra Petilianum lib. II, cap. 104, docet voluntariam paupertatem ad perfectionem Christianam pertinere, eamdemque extollit lib. V cap. 18 de Civitate Dei. Alios Patres in eamdem sententiam coeuntes, praeter hos, congerit Bellarminus tomo IV Controversiarum, libro II de Monachis cap. 20, inter 0401A quos et Chromatium appellat. Quamobrem Nicolaus Zegerus explicationem de voluntaria paupertate jure prae caeteris approbat, tum quia Lucas VI, 20. Spiritus vocabulum non adjecit, tum quia est utrobique πτωχοὶ, quod proprie mendicos designat. Itaque temere Erasmus Bedam aliosque de voluntaria paupertate, non coactius et alienius ut ipse ait, sed proprie illud interpretantes, redarguit, et de humilitate seu modestia tantum intelligendum affirmat. Proinde Chromatii doctrina Evangelicae omnino respondet, neque alia ab ea est, quam semper Ecclesiae doctores ex ore Domini nostri Jesu Christi una voce tradiderunt. Ejusdem sunt furfuris, quae subinde in Chromatium haeretici Magdeburgenses effutiunt, quia gradus Beatitudinum, quos Evangelicos vocat, comparat 0401B scalae Jacob, per quam qui ascendat, portam inveniat coeli. Hac censura nihil ineptius et absurdius dari ex subjectis Chromatii verbis Opuse. I, pag. 976, col. 1 patebit: Gradus, inquit, quosdam firmissimos ex lapidibus pretiosis sternit quodammodo Dominus Salvator, per quos sanctae animae et fideles repere possint, et ascendere ad summum illud bonum, id est regnum coelorum. Breviter igitur, fratres charissimi, qualitates graduum cupio demonstrare. Singulis deinde Beatitudinibus enarratis, ita concludit pag. 977, col. 1 : Ostensi sunt, fratres, octo gradus Evangelici exstructi ex lapidibus, ut dixeram, pretiosis: ostensa est illa scala Jacobi, cujus cacumen de terra pertingebat ad coelum, per quam qui ascendit, 132 portam invenit coeli, ac per eam ingressus sine fine in 0401C conspectu Domini laetus astabit. Quis non agnoscit sapientissimum Episcopum lingua vere Evangelica hic loqui? Verum Sectarii iterum Chromatio succensent, quia in dicto illo: recti inhabitabunt terram, et Sancti habitabunt in ea, intelligit terram, Corpus Sanctorum transfiguratum. Nam Opusculo II, pag. 978, col. 2 , declarans qui sint mites apud Matthaeum, ita disserit: Hujusmodi ergo mites, beatos ostendit, quibus non in praesenti vita, sed in futura possessionem terrae illius felicis repromisit, de qua dictum legimus in psalmo: Mansueti autem possidebunt terram, et delectabuntur in multitudine pacis. Et iterum: Qui exspectant Dominum, ipsi haereditate possidebunt terram: de qua et per Salvatorem Spiritus sanctus testatur dicens: Quoniam recti habitabunt in terra, et sancti habitabunt 0401D in ea. Hos ergo mites Dominus beatos ostendit, qui lenitatem mansuetudinis Dominicae sequentes, beatae illius terrae haereditate perpetua fruitione fruentur. Maxime tamen de terra nostri corporis loquitur, in qua Sancti transfigurati in gloriam, secundum Apostolum, aeterna felicitate regnabunt. In hac enarratione, quid a vera fide et religione alienum occurrit? Sed Magdeburgenses Chromatio nondum parcunt. Haec enim addunt: In expositione dicti: Esto consentiens adversario 0402A tuo cito: ait, se accedere opinioni eorum, qui adversarium Spiritum sanctum esse docuerunt. Sublestae fidei censura, non prius tamen excipienda, quam perpensis ipsis verbis Chromatii ex Opusc. II, pag. 982, col. 2 . Explicaturus ille dictum Matthaei V, 25: Esto consentiens adversario tuo cito, dum es in via cum eo, ne forte tradat te adversarius judici, et judex tradat te ministro, et in carcerem mittaris: varias profert auctorum sententias de voce adversarius, quem alii pro inimico ad pacem revocando, alii pro diabolo accipiunt. Quibus recitatis, haec statim subjungit: alii vero, quorum assertio plenior mihi videtur, adversarium hic Spiritum sanctum existimant intelligendum; qui adversatur vitiis et desideriis carnis, secundum quod manifestat Apostolus dicendo: caro concupiscit 0402B adversus spiritum, et spiritus adversus carnem: haec enim sibi invicem adversantur, ut non quaecumque vultis illa faciatis; spiritus enim coelestia desiderat, caro terrena concupiscit; spiritus donis spiritualibus gaudet, caro vitiis corporalibus oblectatur; unde et Apostolus ait: Nolite contristare Spiritum sanctum Dei, in quo signati estis in die redemptionis. Huic, credo, adversario peccati et erroris humani suadenti quae justa et sancta sunt, obedire nos Dominus praecepit, dum cum illo sumus in via, id est in comitatu vitae praesentis, ut aeternam pacem et perpetuam societatem cum eo habere possimus. Ita Chromatius, aliorum interpretum in hujusmodi explicatione sententiam amplexus; in qua profecto nihil non catholicum reperitur. Sanctus Paulinus Nolanus epist. 36, alias 20 ad Amandum, 0402C pari modo ac Chromatius, locum Matthaei se intellexisse demonstrat his verbis: Neque septem dies luctus noster excedat, si consentiamus 133 in hujus vitae via Adversario nostro, id est Spiritui, ac Verbo Dei, quod nobis peccantibus adversatur.

VI Haec quae dixi, planum faciunt, ad regulas integerrimae fidei, et spiritu vere Apostolico, Homilias Chromatii fuisse conscriptas. De earumdem stylo aliqua etiam dicamus. Non utitur charactere sublimi, sed plano, proprio, aequali, concinno, minimeque vulgari; qui nimirum convenit episcopo, ad populum suum verba facienti. Dictio est selecta et nitida; ratiocinatio, rei de qua agitur, maxime accommodata, ita ut jure et merito Natalis Alexander in saeculo IV, cap. 3, articulo 33, scripta Chromatii 0402D elegantissima dixerit. Considerationes perutiles sunt; explicationes ad mores praecipue directae, et litterales, quibus, prae allegoricis, studuisse videtur. Orationem Dominicam explanat; voluntariam paupertatem, amorem erga proximum, eleemosynam, jejunium caeterasque virtutes commendat, de quibus Salvator in monte disseruit. In ultimo Opusculo, seu Homilia 18 loquitur de efficacia baptismi Jesu Christi. Primi Opusculi Homiliae , perspicuitate 0403A et doctrina morum caeteris praestant. Ita ferme Dupinus in Bibliotheca tomo III, et Tillemontius tomo XI, pag. 539, 647. Franciscus Lucas, inter Patres Latinos, eo saepe utitur in suo commentario in Matthaeum cap. V, pag. 62, 63, 65, 66, 79. Hadrianus Bailletus, in Vitis Sanctorum, die 2 Decembris, stylum Chromatii instruendo magis quam movendo aptum fuisse arbitratur; sed utrumque ex ejus Homiliis apparere nemo non videt.

VII. Cave Chromatium metiaris a litteris ad Hieronymum de Natalitiis Sanctorum, quae sub ejus et Heliodori nominibus, una cum Hieronymi ad eosdem responso, circumferuntur a tempore usque Walafridi Strabonis, ut ipse his verbis innuit cap. 28 de Rebus Ecclesiasticis: Litania autem Sanctorum nominum, 0403B postea creditur in usum assumpta, quam Hieronymus Martyrologium, secutus Eusebium Caesareensem, per anni circulum conscripsit, ea occasione ab Episcopis Chromatio et Heliodoro illud opus rogatus componere, quia Theodosius religiosus imperator in concilio episcoporum laudavit Gregorium Cordubensem episcopum, quod omni die Missas explicans, eorum martyrum, quorum natalitia essent, nomina plura commemoraret. Walafridus haec hausisse videtur ex epistolis, quae Chromatii, Heliodori, et Hieronymi nomina in vetustis codicibus Usuardi mentiuntur. Harum falsitas olim suboluit Erasmo, qui in fine Indicis pseudepigraphorum indoctorum ut vocat, Hieronymi comperimus, inquit, Martyrologium, praefixa Hieronymi praefatione, Langobardicis scriptum litteris; sed alia quadam lingua 0403C quam Latina, Hispana opinor; plerisque vocibus in aliam formam deflexis ac depravatis. Utramque Epistolam explosit Joannes Molanus in cap. 2 de Martyrologiis, et Baronius etiam cap. 6 et 7 de Martyrologio Romano. Sed Franciscus Maria Florentinus, in Admonitionibus praeviis ad Vetustius Martyrologium ab se editum, earumdem epistolarum patrocinium suscepit. Quia vero Baronius pro fabuloso habet concilium 134 illud Mediolanense in Chromatii epistola memoratum, ad quod Theodosius universos Italiae episcopos invitasse dicitur ob causam aliquantorum episcoporum, qui Ariana faece suas animas inquinaverant, ideo Florentinius in eo est pag. 60, ut illud esse persuadeat, quod Baronius A. D. 390, § 7, celebratum refert Mediolani. At vir doctus 0403D observare neglexit, in eodem concilio non de Arianis, sed de Priscillianistis, deque episcopis olim per haereticos suis e sedibus pulsis, actum fuisse, ut notat Pagius A. D. 390, § 10. Nec sane de aliquantis episcopis Ariana faece inquinatis in eo agi potuit, si sanctus Ambrosius Italiae partem hujusmodi peste contaminatam jam pridem purgaverat, teste Hieronymo in Chronico olympiade 388, A. D. 376, secundum Eusebium, ubi post mortem Auxentii Ariani, Ambrosio Mediolani episcopo constituto, haec scribit: omnis ad rectam Fidem Italia convertitur. Ambrosius epist. 14, A. D. 382 scripta ad Theodosium, idipsum his verbis confirmat tomo II Operum pag. 818: Laborem quin etiam nobis indicendum putavimus, 0404A non pro Italia, quae jamdudum ab Arianis quieta atque secura est, nec ulla haereticorum perturbatione vexata. Idem in Lucam lib. IX, cap. 32, tomo I, pag. 1501, quod opus scripsit A. D. 386, ex Pagio A. D. 376, § 3: Aestus omnes, inquit, quibus Italiae populus per Judaicae olim et Arianae proxime saevitatis incendia coquebatur, sereno jam spiramine temperantur. Dum ait: Italiae populum incendiis Arianae saevitatis olim coctum, tunc sereno spiramine temperari, luculenter ostendit, eodem A.D. 386 illa incendia prorsus exstincta, non solum in universa Italia, quae erat Paroecia Medionalensis, sed in toto etiam Occidente, in quo praeter Auxentium, paucos admodum ejus impietatis sectatores fuisse colligit Arnaldus Pontacus in Notis ad Chronicon Eusebii pag. 742, 745. 0404B Hinc sanctus Basilius epist. 70, ad episcopos Italiae et Galliae, hoc enim, inquit, haereseos malum cuncta depascitur, et periculum est, ne vastatis Ecclesiis nostris, et ad sanam incolatus vestri partem serpat. Non recte ergo Florentinius pag. 59 incertum existimat, an Italia reliqua ab hisce sordibus fuerit purgata, quamvis sanctus Valerianus Aquileiensis ab Ecclesiae suae finibus Arianismum expellere laboraverit. Easdem etiam epistolas soloeca, et in paucis verbis densa stribiligo, Chromatio prorsus abjudicant; ut feriales pro Kalendariis, item perquirere causam, pro in crimen inquirere; et ex faece inquinare, cum aliis omnino barbaris: mirorque Florentinium, ut has sordes Chromatio affingat, scribere non vereri, Sanctum Episcopum ad Latini sermonis candorem minus 0404C accurate incubuisse, propterea quod mercatum pro nundinis usurpaverit: cum tamen ea voce nihil latinius afferri possit, si latine profecto sapiunt Serenus et Varro apud Nonium verbo Mercatus, Plautus in Paenulo I, II, 126, et in Asinaria II, III, 17. Reliqua non moror, cum ipsemet Florentinius pag. 69 fateri tandem cogatur, epistolas nequaquam esse sinceras; quanquam rursus erret, omnia eis contenta vera esse pronuntians: cujus sententiae falsitas ex jam dictis apparet. Fraudis originem puto haustam ex Cassidodoro cap. 32 de Institutione divinarum litterarum, ubi laudat epistolam Hieronymi ad Chromatium et Heliodorum, in qua passiones 135 martyrum legebantur. Huic deperditae nugator quispiam epistolas ab se confectas supposuit. Verba Cassiodori 0404D haec sunt: et ideo futurae beatitudinis memores, vitas patrum, confessiones fidelium, passiones martyrum legite constanter (quas, inter alia, in epistola sancti Hieronymi, ad Chromatium et Heliodorum destinata, procul dubio reperietis) qui per totum orbem terrarum floruere; ut sancta imitatio vos provocans, ad coelestia perducat. Viden, in Hieronymi epistola ipsa martyres recensitos? Ergo alia fuit a Martyrologio, eoque longiusculo, et brevissimae epistolae subjuncto, ut hodie contingit. Quare unicam Hieronymi epistolam, a Cassiodoro laudatum, Chromatii, Heliodori, et Hieronymi litteras esse non puto, quae nunc exstant: quod tamen cum Henrico Valesio putavit Tillemontius tomo XII, pag. 354, 355; Beda in Marcum lib. II, 0405A cap. 26, et cap. 6 Retractationis in Actus Apostolorum, laudat Martyrologium sancti Hieronymi. Sed Joanni Mabillonio in Praefatione ad Acta sanctorum Benedictina saeculo IV, parte II, pag. LXXXV, incertum videtur, an Hieronymus Martyrologium aliquod scripserit. Cassiodori quidem et Bedae sententiae adstipulari tamen videntur, et Litaniae, collectae ex libro, quem beatus Hieronymus de sanctorum per anni circulum natalitiis conscripsit, inter Opera Alcuini pag. 280, licet Sancti nonnulli, Hieronymo recentiores, ibidem ab exscriptoribus, de more, fortasse additi reperiuntur. Valesius in Dissertatione de Martyrologio Rosweydi, Hieronymianum memorari putat apud Gregorium Magnum lib. VII, epist. 21. Jacobus Usserius in Chronologia sacra cap. 2 in fine non ambigit, 0405B quin Hieronymus, ut Chronicon, ita et Martyrologium Eusebii in Latinam linguam transtulerit, quod ab Usuardo, Adone, aliisque deinde auctum, retinuerit semper die 25 Decembris, ab Orbe condito usque ad Natalem Christi, annorum numerum ab ipso Eusebio positum. Inde in universam Occidentalem Ecclesiam Chronologiae Eusebianae usus est propagatus, absque ulla tamen veritatis Hebraicae jactura; nam et in ipso Chronico Eusebius codicum Hebraicorum calculum simul cum suo diligenter annotaverat, seriemque annorum Mundi ab Hebraeis per quinquaginta Jubilaeos dimensam proposuerat. Sic ferme Usserius. Tres autem Martyrologii Hieronymiani codices superesse viri docti observarunt; sed tamen post ipsum Hieronymum aucti. Primum 0405C laudat Bollandus tomo I Januarii pag. 46. Secundum octingentis ab hinc annis scriptum judice Mabillonio in itinere Italico pag. 188, edidit Florentinius Lucae A. D. 1666. Tertium ex codice Corbeiensi vulgavit Lucas Dacherius in Spicilegio tomo IV, pag. 617. Hoc loco non est silendum, ab Anonymo de Cursibus ecclesiasticis (quo nomine statas Ecclesiae preces, quae sub Breviarii nomine per singulos dies decurri ac recitari debent, majores nostri significarunt) apud Henricum Spelmannum in Conciliis Britanniae tomo I, pag. 177, Chromatio et Heliodoro Cursus Orientalis originem tribui. Holstenius, ad oram Spelmanni in Bibliotheca Angelica, ejusdem Anonymi codicem nongentorum annorum esse ex Usserio annotavit. Mabillonius, in disquisitione de 0405D Cursu Gallicano pag. 380 auctorem ex stylo subodoratus, Britonem aut Scotum facit, Cursumque cum liturgia confundere arbitratur. 136 De hoc nostri Chromatii Cursu nusquam alibi quidquam legitur.

VIII. In eumdem locum falsarum mercium referri debent aliae epistolae Chromatii et Heliodori ad Hieronymum, et Hieronymi ad eosdem, quarum auctoritate otiosi homines pretium conciliare studuerunt Opusculis De ortu sive stirpe Mariae, et de Infantia Salvatoris, olim a Gelasio I Pontifice inter apocrypha relatis. Decretum enim de libris recipiendis nos Gelasio alibi vindicavimus, et sincerum edidimus. 0406A Joannes Albertus Fabricius in Codice Apocryphorum, Hamburgi impresso A. D. 1703, tomo primo inseruit easdem epistolas, notis criticis confixas, exstantque inter opera sancti Hieronymi editionis Romanae A. D. 1572, tomo IX, pag. 398, et tomo V, pag. 444, editionis Parisiensis Joannis Martianaei anni 1706 apud Claudium Rigaud. Vossius etiam illas explodit in libro II de Historicis Latinis cap. 11. Gravissimi viri Melchioris Cani Judicium praestat audire ex libro XI de Locis Theologicis cap. 6: Hujus generis fabula etiam illa est insulsa aeque ac barbara De Nativitate S. Mariae ad Chromatium et Heliodorum episcopos. Sixtus Senensis libro II Bibliothecae de Matthaeo agens, totum scriptum Hieronymo abjudicat, et Baronius etiam in Apparatu 0406B § 44. Denique consulantur Christophorus a Castro in Historia Deiparae Virginis pag. 704 editionis Moguntinae anni 1610; et Rosweydus in Lege Talionis pro Baronio pag. 106 contra Casaubonum Exercit. I, cap. 15, opus ipsum inter fabulosa recenset quidem, diversum tamen ab eo putans, quod de eodem argumento haeretici antiquitus confixerunt: quod parum refert, dummodo Hieronymo non tribuatur; cui nemo sane judicio praeditus tribuit. Petrus Wastelius in Vindiciis Joannis Hierosolymitani tomo II, libro II, pag. 419, 423, nonaginta Chromatii homilias inter opera Joannis Chrysostomi editionum Latinarum, Basileensis Erasmicae, et Parisiensis Chevallonianae, latere contendit. Nullam interim probationem Wastelius adducit ea fortiorem, quam vox 0406C contracta Chr. eidem suppeditat. Hanc enim orae codicum prius adpictam, postmodum exscriptores ab Chromatio homine Latino ad Chrysostomum Graecum, eoque celebriorem, designandum applicuerunt. Hinc Chromatianas homilias imperiti Chrysostomo tribuerunt. Haec Wastelianae sententiae prora et puppis. Sed vir bonus non olfecit, hasce homilias in Matthaeum revera esse Chrysostomi, quas Latine reddidit Annianus Diaconus Celedensis Pelagianus, addita epistola ad Orontium episcopum, ob eamdem haeresim ex Italia ejectum, et deinde in concilio Ephesino damnatum. Eas ab se interpolatas postea edidit Georgius Trapezuntius. Annianus vertit etiam Chrysostomi epistolam ad Neophytos, et homilias VII de laudibus Pauli; quas Evangelo presbytero 0406D Pelagiano dicavit. Vide Fabricium in Bibliotheca Graeca tomo VII, pag. 645.

137 Opera Sancti Chromatii. I.— Quae supersunt.

Homiliae Xiix in Matthaeum.

II.— Deperdita.

Epistolae ad sanctos Ambrosium, Hieronymum, et Joannem Chrysostomum, Honorium et Arcadium Augustos .

III.— Spuria.

Epistolae II ad sanctum Hieronymum. ( Hactenus Fontaninus.)