145 Caput XI.

De Origenis damnatione: ipseque Rufinus in crimen vocatus, apologiam scribit. Origeniana dogmata damnat Theophilus Alexandriae, Anastasius Romae, Venerius Mediolani, Chromatius Aquileiae. Origenis causam distinguit pontifex a causa Rufini, quem divino reservat judicio. Hieronymi dicta exponuntur. Ab eodem Rufino abjudicatur libellus palinodiae sub ejus nomine vulgatus. De auctore ejusdem conjecturae.

I. Jamdiu mota in Oriente adversum Origenis doctrinam quaestione, damnationem ejus urgebat Theophilus Alexandrinus: eademque Romae agitabatur causa, cui latina versio librorum de Principiis, quam Rufinus confecerat, ansam dederat. Ipse Rufinus vocabatur in crimen. Tunc adducti testes (Hieronymi verbis utor in Epitaphio Marcellae) qui prius a 0413C Rufino et asseclis eruditi, et postea ab haeretico fuerant errore correpti: ostensa multitudo deceptorum, qui latine versos libros parum cauti legebant: impia quoque περὶ ἀρχῶν ingesta volumina, quae emendata manu scorpii (id est Rufini) monstrabantur. Ne crimen, si quod esset, inultum maneret, acciti sunt Romam frequentibus litteris haeretici (hoc appellantur nomine Rufinus, et asseclae): neque venire ausi. Imo tantum romanae urbis (ejusdem Hieronymi verba sunt libro III contra Rufinum num. 21) judicium fugit ipse Rufinus; ut magis obsidionem barbaricam, quam pacatae urbis voluerit sententiam sustinere. Alarici irruptionem intelligit, qui agros Aquileienses, Italiam ingressus, occupavit, vastabatque.

Fidei suae, quam denigrari aegre sentiebat, prolixam 0413D apologiam, cum Romam accitus proficisci non potuerit, aut noluerit, attuleritque excusationem, ad Anastasium romanum pontificem misit Rufinus: Audivi, inquit, quosdam, cum apud Beatitudinem tuam controversias sive fide, sive de aliis nescio quibus quaestionibus commoverent, etiam mei nominis fecisse mentionem. Et tua quidem Sanctitas, velut ab ipsis incunabulis per ecclesiasticae traditionis regulas instituta, de absente, sibique bene et in fide et in charitate Dei cognito, calumniantibus non accommodavit auditum. Ad me tamen quoniam appetitae existimationis meae fama pervenit, aequum putavi ut quoniam ipse post triginta fere annos parentibus redditus sum; et durum satis atque inhumanum erat, si tam cito desererem eos, quos tam tarde 0414A reviseram; simul et quia tam longi itineris labor fragiliorem me reddit ad iterandos labores, litteris meis satisfacerem Beatitudini tuae: non ut de sancta mente tua, quae velut quoddam Dei sacrarium aliquid iniquum non recipit, maculam suspicionis abstergerem; sed ut aemulis adversum me oblatrantibus, baculum quemdam tibi confessionis meae, quo abigerentur, offerrem. Edit ergo fidei suae expositionem, quidve sentiat verbis disertissimis declarat de Trinitate, de Verbi Dei Incarnatione, de Resurrectione, de Judicio diaboli, de Animarum origine: seque demum Origenis, 146 cujus opera quaedam latine reddiderat, interpretem profitetur, non defensorem.

II. Interim Theophilus Alexandrinus libros Origenis interdixerat fidelibus, idemque Romae praestiterat 0414B Anastasius. Utrumque discimus ex ejusdem pontificis epistola ad Simplicianum, utique Mediolanensem episcopum, quam Dominicus Vallarsius in sua divi Hieronymi operum Veronensi editione antea ineditam primus vulgavit. Haec legimus: Theophilus frater et coepiscopus noster circa salutis commoda non desinit vigilare, ne Dei populus, per diversas ecclesias Origenem legendo, in magnas incurrat blasphemias . . . Nos (etiam) in urbe Roma positi . . . ne quis contra praeceptum legat haec quae diximus, damnavimus . . . Hoc praeceptum tenentes, illud quidquid est fidei nostrae contrarium, ab Origene quondam scriptum, judicavimus a nobis alienum, atque punitum. Simpliciani obitum Mediolanensia monumenta die 18 kalendas septembris anni 400 consignant: unde datae epistolae 0414C tempus definiri jam potest.

Eodem anno in synodo Alexandrina a Theophilo convocata solemnior prodiit Origenis damnatio, quam Encyclicae Palaestinis et Cypriis episcopis inscriptae complectuntur. Vulgavit eas laudatus Vallarsius ex antiquissimo codice ms. Mediolanensi bibliothecae Ambrosianae, olim S. Columbani Bobiensis: vocatisque ad examen nonnullis difficultatibus, contradicentes ut videntur chronologiae calculos conciliat. Pari ardore in Origenem commotus Anastasius, Origeniana proscripsit dogmata, damnationis sententia missa ad Venerium, qui Simpliciano in sedem Mediolanensem suffectus fuerat. Id ipse testatur in epistola, quam anno 401 ad Joannem Hierosolymitanum dedit: Qua re moti, inquiens, qualem epistolam (utimur 0414D editione Petri Coustantii) ad Fratrem et coepiscopum nostrum Venerium diligentiori cura perscriptam parvitas nostra transmiserit, ex subditis poteris comprobare. Periit illa, aut latet adhuc in bibliothecarum forulis.

Hanc in Origenem latam sententiam damnationis eodem cum Anastasio et Venerio comprobasse Chromatium Aquileiensem spiritu, luculentissime testatur Hieronymus libro II contra Rufinum, num. 22. Beati Episcopi, inquiens, Anastasius, et Theophilus, et Venerius, et Chromatius, et omnis tam Orientis, quam Occidentis Catholicorum Synodus . . . . . pari sententia, quia pari et spiritu, illum (Origenem) haereticum denuntiant populis.

0415A III. Haec Joannes Hierosolymitanus cum accepisset, Anastasium consulit per epistolam, num Rufinus ob versos e graeco in latinum sermonem saepe dictos libros de Principiis, damnandus esset? Reddit Joanni epistolam anno 401 Anastasius, qui Origenis causam distinguit a causa Rufini, et hanc divino reservat judicio. Pontificis mentem ex ejusdem epistola colligo, quam severo inito examine Petrus Constantius tomo I Epistolarum romanorum pontificum illustrat, Joannis Garnerii editione ac sententia rejectis. Sic habet vero num. 2 et 3: Rufinus, de quo me consulere dignatus es, conscientiae suae divinam habet arbitram Majestatem, apud quam se integro devotionis officio ipse viderit, qualiter debeat approbare. Origenes autem, cujus in nostram linguam composita derivavit, 0415B antea et quis fuerit, et in quae processerit verba, nostrum propositum nescit. Quod vero sit animi mei studium, 147 cum tua paulisper super hoc conferam Sanctitate. Hoc igitur mente concepi, quod urbis nostrae populis de translatis Origenis lectio patefecit: quadam puris mentibus velut nebula caecitatis injecta, fidem Apostolorum et Majorum traditione firmatam, velut deviis anfractibus, illum voluisse dissolvere. Hoc est: aliam Origenis causam esse docet, aliam Rufini. Hujus conscientiae apud arbitram divinam Majestatem notissimae relinquendum consilium censet, quo latinam Origenis interpretationem exsecutus fuerit; unde judicium de Rufino sustinet Anastasius. Quae sequuntur de Origene, hunc sensum efferunt: Cum scopus noster sit de nomine Rufini, de quo uno a te consultus 0415C sum; nostri hujus idcirco propositi non est indagare, quis Origenes fuerit. Quod tamen mei animi studium, quis affectus erga eum, quae de illo sententia sit, paucis aperiam. Patefecit namque de libris ejus translatis lectio, ipsum voluisse, injecta puris mentibus caecitatis nebula, fidem dissolvere, quam firmat Apostolorum ac Majorum traditio. Hinc ille, quem Anastasius docet voluisse fidem christianam dissolvere, Origenes est, non Rufinus; hoc enim loco veluti raptim, et extra propositum, Joanni Hierosolymitano significat, quid ipse de Origene sentiat.

Intermissam de Rufino repetit orationem num. 4, Discere, inquiens, hoc loco libet, quid agat in Romanam linguam ista (Origenis librorum a Rufino adornata) 0415D translatio? Pontificis judicium accipe: Approbo, si accusat Auctorem, et exsecrandum factum populis prodit, ut justis tandem odiis teneatur, quem jamdudum fama constrinxerat. Si vero Interpres tantorum malorum consensum praestat, et legenda prodit in populis: nihil aliud sui opera laboris exstruxit, nisi ut propriae veluti mentis arbitrio haec, quae sola, quae prima, quae apud catholicos Christianos vera fide jam exinde ab Apostolis in hoc usque tempus tenetur, inopinatae titulo assertionis (seu titulo novae per Origenem invectae doctrinae) everteret. Ubi Origenis dogmata, quae in latina Rufini versione prodebantur, absque ulla ambage iterum damnat Anastasius. Rufini vero nulla apparet absoluta condemnatio. Hypothetice loquitur 0416A Romanus pontifex. Approbat, si Rufinus interpres damnet Auctorem, ejusque iniqua dogmata exsecretur: anathema fert, si dogmatibus Origenianis latine redditis consensum praestet.

Eadem utitur Anastasius oeconomia num. 5, ubi primum multiplicis erroris damnat Origenem: deque Rufini conscientia, consilioque se minus sollicitum praebet: Absit, inquit, hoc ab Ecclesiae Romanae catholica disciplina. Numquam profecto eveniet, aliqua ut haec (Origenis dogmata) admittamus ratione, quae jure meritoque damnamus. Quapropter illa toto orbe Christi Dei nostri diffusa providentia probare dignabitur, accipere nos omnino non posse quae Ecclesiam maculent, probatos mores evertant, aures circumstantium vulnerent, jurgia, iras, dissensionesque disponant: 0416B quae sunt exsecranda Origenis dogmatum veluti genera. Qua re moti, qualem epistolam ad Fratrem et Coepiscopum nostrum Venerium diligentiori cura perscriptam parvitas nostra transmiserit, ex subditis poteris comprobare. Ad Venerium missa epistola dicitur diligentiore studio perscripta, ut appareat discrimen a breviore altera, quam ad Simplicianum dederat. 148 In utraque vero damnatum Origenem, ejusque lectionem fidelibus interdictam, scimus.

Ad Rufinum redit: Unde igitur, inquiens, habeat secum ille qui transtulit, servetque sibi hanc conscientiam, non superflua laboro formidine, neque inani timore sollicitor. At sollicitudinem suam contra Origeniana commenta pergit Pontifex declarare: Mihi certe, inquiens, cura non deerit, Evangelii fidem circa 0416C meos custodire populos: partesque corporis mei per spatia diversa terrarum, quantum possum, litteris convenire, ne qua profanae interpretationis origo subrepat, quae devotas mentes, immissa sui caligine, labefactare conetur. Pastorali officio functus ille fuerat, tum Origenis lectionem interdicendo, tum Origeniana dogmata condemnando: simulque invigilabat, ne caligo per latinam versionem immissa devotas simplicesque mentes labefactaret: Hinc illud quoque, inquit, quod evenisse gaudeo tacere non potui, beatissimorum principum nostrorum manasse responsa, quibus unusquisque Deo serviens ab Origenis lectione revocetur: damnatumque sententia principum, quem lectio rerum profana prodiderit. Priorem, quam tulerant Theophilus Alexandrinus, et Anastasius papa inhibitionem, secuta 0416D sunt Honorii et Arcadii responsa, quae tamen exciderunt, aut nondum edita latent. Probabile censet Coustantius, Origene a Theophilo ejusque synodo Alexandrina damnato, interdictaque Operum illius lectione, ut fortius Origenistae absterrerentur, imperialia edicta, quae postulaverant orthodoxi Patres, lata fuisse.

Sequitur Anastasius: Hactenus sententiae meae forma processit. Ac si diceret; hactenus quid sentiam exposui. Ait demum num. 6: Quod te vero vulgi de Rufino querela sollicitat ut quosdam magis suspicionibus persequaris, hanc tuam opinionem constringam divinae lectionis exemplo, sicut scriptum est: Non sic homo ut Deus, nam Deus videt in corde, homo videt 0417A in facie. Joannem scilicet monet Anastasius, ne tam facile livoris et invidiae velit eos suspectos habere, qui Rufini latinam translationem vocabant in crimen, cum livor internum sit malum solius Dei oculis compertum: Itaque, Frater charissime, omni suspicione seposita, Rufinum propria mente perpende, si Origenis dicta in latinum transtulit, et probavit: nec (enim) dissimilis a reo est, qui alienis vitiis praestat assensum. Quemadmodum enim num. 4, conscientiae Rufini negotium omne reliquit: ac priusquam de illo quidpiam definiat, discere cupit, auctoremne accuset cujus interpres fuit, an errores ejus complectatur assensu: ita et nunc hortatur Joannem, ut ab omni suspicione liber, ad explorandum Rufini consilium enitatur: Illud tamen tenere te cupio, ita haberi a 0417B nostris partibus (a nostra regione, et urbe Roma) alienum (ac dissitum, Aquileiae namque commorabatur), ut quid agat, et ubi sit, nec scire cupiamus. Nec enim se velle de mente et consilio ejus anxium et sollicitum esse, superius dixerat: Ipse denique viderit; ubi possit absolvi: non a lata sententia, cujus nullum tota in epistola vestigium; sed a suspicionibus, quae de illo ferebantur.

IV. Nihil igitur jure et merito designari potest, quod Rufini damnationem sonet in epistola Anastasiana. Neque pro anathemate in ipsum lato allegari eadem epistola debet 149 juxta Garnerii editionem; cum ipsum admoneat Coustantius, plures arbitratu suo mutationes induxisse, lectionesque varias ad praeconceptam opinionem accommodasse. Hinc vero, si 0417C damnatum Rufinum in aestu disputationis dixerit Hieronymus, mitiore sensu exponendus est ad mentem Anastasii, qui judicium omne in hocce negotio suspensum voluit.

Ait ille libro III contra Rufinum num. 15: Quomodo susceperit Italia (ut Rufinus jactabat) quod Roma contempsit? Episcopi susceperint, quod sedes apostolica condemnavit? Haec profert S. Pater de Apologia quam Anastasio obtulerat Rufinus. At enim damnata dicitur Apologia, quia contempta: eamque papa Anastasius idcirco contempsit, quia in epistola ad Joannem Hierosolymitanum nullam ejus mentionem ingerit, nec ullam ejusdem rationem habere voluit.

Illa quoque Hieronymi verba objiciuntur, quae libro II contra Rufinum legimus num. 13: Si non vis 0417D audire Fratrem monentem, audias Episcopum condemnantem; itemque alia in Epitaphio Marcellae Viduae num. 10: Acciti frequentibus litteris haeretici (Rufinum et asseclas intelligit) ut se defenderent, venire non sunt ausi: tantaque vis conscientiae fuit, ut magis absentes damnari, quam praesentes coargui maluerint. Quae omnia, et si qua paria sunt, id unum significant: Origene per Anastasium damnato, eos omnes pariter anathemate perculsos haberi, qui erroribus ejus implicati essent. quod suspicabatur de Rufino et asseclis Hieronymus. Hanc ejus mentem aperiunt verba, quae libro II citato contra Rufinum eodem num. 13 leguntur: Cur translaturus haeretica, in defensionem eorum praemittis quasi Martyris (Pamphyli) librum? 0418A Et id Romanis auribus ingeris, quod translatum totus orbis expavit? Aut certe si ideo interpretaris, ut eum haereticum arguas, nihil de graeco mutes, et hoc ipsum testare: quod prudentissime Papa Anastasius in epistola, quam contra te scribit ad Episcopum Joannem, suo sermone complexus est: me liberans, qui id feci; et te arguens, qui facere noluisti. Condemnationem innuit, quae legitur in Epistola Anastasii, non absolutam, sed hypotheticam. Sed in eo ab Anastasio differt Hieronymus; quod ille judicium suspendit, factamque a Rufino in ejus conscientiae consilium interpretationem transfert: hanc vertit Hieronymus in malam partem, ac pronus est in judicium malae conscientiae.

V. Libellum palinodiae profert ex bibliotheca 0418B Vaticana depromptum Henricus Norisius libro I Historiae Pelagianae, capite 3, quo Rufinus errores partim abs se assertos, partim sibi imputatos ejurat. Hanc ipsum cecinisse palinodiam putat ille, Romae post obitum Anastasii coram Innocentio I, qui in ejus locum sedemque anno 401 suffectus est.

Libelli titulum accipe, Inc. propter fidem. Priora verba sunt: Propter venerationem sanctorum locorum, Hierosolymarum, et Bethleem, venimus: et intelleximus plures fratres in nobis scandalizari, eo quod audiverint, nos multa haeretica, et quae contra fidem Ecclesiae veniunt, profiteri. Itaque Deo praesente testamur, quae infra scripta sunt nos ex parte sensisse per errorem, et praesenti tempore condemnare: alia autem, in quibus falso infamamur, nec dixisse nec dicere; et contraria, 0418C quae in aliis suspicamur, posuisse atque damnasse. 150 Sequuntur anathematismi duodecim quibus Origeniana doctrina repudiatur, et ortae ex eo fonte damnantur haereses Pauli Samosateni, Arii, Apollinaris et Photini. Idemque desinit libellus his verbis: Finis de fide de nomine Rufini.

Libellum eumdem vulgavit Joannes Garnerius inter opera Marii Mercatoris, epistolae ab Anastasio ad Joannem Hierosolymitanum datae subjunctum. Priora verba sic efferuntur: Propter venerationem sanctorum locorum, Hierosolymam et Bethleem venimus, et intelleximus plures fratres in nobis scandalizari. Haec sine dubio sana lectio est: neque convenientem aliquem sensum reddere potest superior lectio Norisiana. Verum etiam eodem haec verba 0418D legi modo in ipso codice Vaticano, quem Norisius adhibuit, testatur Dominicus Vallarsius apud Ballerinos Fratres: quibus postulantibus, codicem eumdem, dum Romae diversaretur, diligentissime inspexit. Quomodo ergo hunc libellum scripserit Rufinus Romae coram Innocentio pontifice, ut in gratiam sedis apostolicae rediret? Libelli auctor dicitur, propter venerationem sanctorum locorum venisse Hierosolymam et Bethleem: ibique errores partim assertos, partim imputatos condemnasse, ut satis fratribus faceret qui scandalum patiebantur. Haec Rufino Aquileiensi nullo modo conveniunt.

Alii duo Rufini occurrunt in Epistolis divi Hieronymi. Alter est, de quo S. Pater in epistola ad Rufinum 0419A Aquileiensem anno 399 data sic habet: Frater meus Paulinianus necdum de patria reversus est, et puto quod eum Aquileiae apud S. Papam Chromatium videris. Sanctum quoque presbyterum Rufinum ob quamdam causam per Romam Mediolanum misimus, et oravimus ut nostro animo et obsequio vos videret. Hic erat Hieronymi discipulus, ex Bethleemitico secessu in Italiam negotii alicujus peragendi gratia missus.

Ad Rufinum alterum ejusdem Hieronymi habetur epistola, quam anno praecedente 398 datam pluribus evincit Dominicus Vallarsius. In codicibus mss. bene multis inscriptio legitur ad Rufinum presbyterum Romanum: ipsumque recens Hieronymo amicum factum, quae num. 6 leguntur verba, satis evincunt. Ait enim Hieronymus: Haec ipsa in lectulo decumbentes, 0419B longaque aegrotatione confecti, vix Notario celeriter scribenda dictavimus, non ut impleremus materiam, sed ne tibi in principio amicitiarum aliquid imperanti (Expositionem postulaverat de Judicio Salomonis) videremur negare. Si quispiam vero Rufinus libellum palinodiae, de quo agimus, ediderit, non alter, sed primus fortasse fuerit, quem in Occidentem ab Hieronymo missum vidimus. Fateri tamen debemus, priora ejusdem libelli verba haud ipsi bene et apte convenire, quae hominem exhibent, Hierosolymam et Bethleem proficiscentem propter venerationem sanctorum locorum. An is dici queat Rufinus Hieronymi discipulus, qui ex cremo Bethleemitica, quam dudum cum Hieronymo incolebat, negotii peragendi causa in Occidentem missus fuit, ad eamdem cremum reversurus?

VI. Libellum eumdem, repertum in bibliotheca Monasterii Bobiensis, testatur Joannes Mabillonius in Itinere Italico, hoc modo inscriptum legi: Abbreviatio Fidei catholicae exposita a S. Hieronymo, ut quidam in haeresim lapsi corrigerentur. Hieronymo 151 tribuendum Opusculum, nemo dixerit: verum ex diversa inscriptione quae in mss. codicibus habetur, facile conjicerem, neque ab aliquo Rufino vere illud editum esse, sed ab alio potius confictum suppositumque, cui per otium placuerit Hieronymi doctrinam Origenianis dogmatibus adversam colligere.

Attentiore mente si perpendas libelli anathematismos, adoptatam noveris doctrinam, quae Hieronymo placebat, tametsi ab aliis Ecclesiae Patribus 0419D aevo illo pro certa non habebatur. In duodecimo anathematismo haec habentur: Qui dicunt animas prius fuisse quam natae sunt, et non cum corpore secundum exemplum primi hominis a Deo quotidie fieri, anathema sit. In hanc sententiam abiit semper Hieronymus, quae singulas rationales animas, nascentibus hominibus, creari novas tenet. Rufinus Aquileiensis in Apologia ad Anastasium variantes hocce de argumento opiniones refert: Audio, inquiens, et de anima quaestiones fieri . . . . Legi quosdam dicentes, quod pariter cum corpore per humani seminis traducem etiam anima diffundatur . . . . . Alii asserunt, quod formatis in utero corporibus, Deus quotidie faciat animas, et infundat. Alii quod factas jam olim, id est 0420A tunc cum omnia Deus creavit ex nihilo, nunc eas judicio suo dispenset in corpore. Dubium se haerere, atque perplexum, testatur ille: Ego vero cum haec singula legerim, Deo teste, dico quia hucusque ad praesens certi et definiti aliquid de hac quaestione non teneo. Augustini nescit nemo perplexitatem, imo satis propensam mentem in propagationem animarum ex traduce. Revocatam hanc a S. Doctore in epistola ad Optatum opinionem, putat Bellarminus: immerito sane, cum fateatur num. 2 numquam fuisse ausum, de hac quaestione definitam proferre sententiam. Eos quidem num. 18 inconsideratae temeritatis arguit, qui propaginem animarum defendunt; non quia existimaret, erroneam et Scripturis adversam ab illis defendi sententiam: verum quod eamdem pervicacius, 0420B quam par esset, tutarentur. Interim Hieronymus constantissime sentiebat in libro contra Joannem Jerosolymitanum num. 22: Quotidie Deum fabricari animas: quod etiam libro III contra Rufinum num. 28 dogma vocat Ecclesiasticum. Hanc Hieronymi doctrinam tuebatur, qui praedictum efformavit anathematismum, dicendumque anathema proposuit iis, qui contrarium sentirent.

Dignus quoque animadversione est primus anathematismus, quo haec efferuntur: Qui dicunt Diabolo, et Daemonibus et impiis, hoc est Gentilibus, Judaeis, Samaritanis, omnibusque haereticis (exceptis christianis, qui rectam fidem sequuntur, et peccatores sunt), aliquando parcendum et poenas eorum non esse perpetuas, anathema sit. Exceptio de Christianis intellecta, 0420C qui rectam fidem sequuntur, et nihilominus cum lethali culpa decedunt, christianae doctrinae repugnat. Satis est hoc loco animadvertere: praedictum anathematismum, sive doctrinam spectes, sive solummodo verba, ex Hieronymi operibus decerptum esse. Ait enim postremo capite Commentarii in Isaiam: Sicut Diaboli, et omnium negatorum, atque impiorum, qui dixerunt in corde suo, Non est Deus, credimus aeterna tormenta: sic peccatorum atque impiorum, et tamen Christianorum, quorum opera igne probanda atque purganda sunt, moderatum 152 arbitramur et mixtam clementiae sententiam judicis. Paria scribit in Dialogo I contra Pelagianos num. 28: Si autem Origenes omnes rationabiles creaturas dicit non esse perdendas, et Diabolo tribuit poenitentiam, 0420D quid ad nos? qui et Diabolum, et satellites ejus, omnesque impios, et praevaricatores dicimus perire perpetuo: et Christianos, si in peccato praeventi fuerint, salvandos esse post poenas. Nolim de mente Hieronymi disputare: ejusque verba catholico sensu exponantur de purgatoriis poenis, si placeat, per me licet, ac lubens consentio. Habeo tamen, ex ipsius Sancti Patris doctrina et verbis depromptum esse anathematismum, quo de agimus.

Quidni ergo conjici potest, quempiam fuisse, qui cum animadverteret in libro III Hieronymi contra Rufinum num. 23, tum ipsum S. Patrem veluti haereticum ex ejusdem Rufini amicitiis ab Aterbio judicatum aliquando fuisse, tum Aterbio satis ipsum fecisse 0421A damnatione dogmatum Origenis; inde sumpserit ansam libellum scribendi, in quo Hieronymi doctrina proponeretur, atque contraria dogmata anathemate percellerentur? Fortasse namque censuit otiosus Auctor, non aliter Hieronymum satis fecisse Aterbio, quam per libellum palinodiae, in quo damnatio dogmatum Origenis contineretur. Hinc vero proclive fuit, libellum eumdem tum Hieronymo adscribi, ut in Codice Bobiensi; tum Rufino, sive Aquileiensi, sive discipulo Hieronymi, ut in aliis codicibus.