CAPUT I.

De distinctione membrorum similium et dissimilium.

Jam autem in superioribus decem li- bris referendo similiter declaravimus membra ex quibus est compositio et sustentatio in esse cujuslibet animalis. Modo autem in hoc libro duodecimo istius scientiae volumus declarare causas propter quas fuit creatum quodlibet membrum. Distincte autem declarabimus quodlibet illorum per se, sicut fecimus in enumeratione ipsorum.

A principio autem scire oportet, quod modi dispositionis in compositione corporum animalium sunt tres. Et primus quidem modus est, qui vocatur composi-

tio originalis sive mixtio ex illis quae dicuntur a quibusdam philosophis elementa, sicut terra, aqua, aer, et ignis, quorum ad invicem est mixtio : ita quod plurimum est unius cum plurimo alterius, et minimum unius cum minimo alterius, sicut alibi in libris nostris physicis dictum est. Licet autem sint plurimae virtutes horum elemendrum, tamen dignum est ut ratio mixtionis sit secundum eas quae convenientiores sunt in agendo et patiendo ad mixtionem perficiendam, et non ex omnibus aliis virtutibus elementorum aequaliter. Sicut ergo in aliis locis fecimus mentionem, sic et hic dicimus eam fieri ex humido et sicco et calido et frigido : eo quod istae virtutes sunt prima materia corporum mixtorum. Aliae vero differentiae potentiarum et qualitatum elementalium, suntcoadjuvantes ad mixtionem istarum, sicut gravitas, et levitas, et aliae formae, sive qualitates elementorum his similes, quae corpora elementalia et ex elementis composita consequuntur.

Secunda vero compositio facit complexionem : complexio enim, sicut in antehabitis ostensum est, est qualitas accidens ex qualitatum contrariarum compositione in particulis minimis et dividentibus et alterantibus se ad invicem. Ex hoc enim accidit in eis una qualitas quae complexio vocatur. Et haec compositio vocatur compositio humorum, faciens ex ipsis membra consimilia animalium quae ex humoribus generantur : et ideo ista compositio dicitur fieri ex illis membris, quae habent consimiles partes ad invicem naturaliter, sicut os, caro, nervus, et hujusmodi: quoniam licet incipiat haec compositio ex humoribus, tamen quia humor non est actu pars animalis sicut est membrum quod ex humore generatur, melius dicitur esse compositio ista ex membris similibus.

Tertia vero compositio est ex membris heterogeniis, quae habent partes dissimiles, sicut est facies, manus, et pes, et caetera hujusmodi.

Jam autem scimus ex his quae in undecimo libro determinata sunt, quod inter generationem harum compositionum haec membra organica sunt primo in natura substantia et ratione, et etiam aliquo modo tempore, quamvis non in eodem sint priora tempore. Primum autem in generatione quod sic primum est sicut causa causarum generationis, non propter aliud secundum esse ultimum est, nisi quia ipsum est propter quod fiunt omnia alia, et sui suppositione habent alia generationis necessitatem. Non enim dicimus domum esse propter lapides et tegulas, sed potius e converso lapides et tegulas sunt propter domum : et omni eodem modo hyle quod est subjectum generationis se habet ad formam.

Quod autem haec ita se habeant, manifestum est non ex ratione tantum quam in sequentibus inducemus, et de qua jam tractatum fecimus: sed etiam ex ipsa cujuslibet generati diffinitione, si per causas physicas recte diffiniatur. Omne enim quod generatur univoce, generatur ab aliquo efficiente secundum formam quod habet naturam, et est in aliquo sicut in fine generationis, et sic ex primo ad primum. Ex primo videlicet movente quod habet naturam et virtutem generandi ex forma. Ad primum, hoc est, ex forma primi univoce generantis : quoniam qui est homo, generat hominem univoca generatione, et ex arbore fit arbor : et hoc modo erit generatio ex materia posita et determinata per virtutem formativam cujuslibet rei. In eodem ergo necessarium est, ut sint materia et generatio tempore anteriora, quam alia quae sunt generationis fines et formae. Diffinitione autem et substantia forma cujuslibet rei quae est finis, est anterior: et hoc est manifestum quando quis diffinitivo sermone dixerit generationem, quia tunc in diffinitione generationis ponet formam ad quam sicut ad finem est generatio : quoniam in diffinitione aedificationis ponitur ratio aedis, sicut et ipsum nomen aedificationis osendit: sed non e converso in diffinitione domus sive aedis assumetur ratio aedificationis : et sic etiam est in aliis rebus consimilibus.

A simili ergo manifestum est, quod necessarium est quod elementa quae sunt in prima compositione posita, sint materia membris consimilibus, quae sunt his posteriora in generationis exsecutione: quia in aliis membris et ipsorum compositione est complementum et finis generationis elementalis compositionis. Deinde autem post hanc compositionem ulterius accipiemus sustentationem in esse vero, quae est ex modo compositionis tertiae, sicut ex membris heterogeniis accidit complementum modorum et specierum generationis multorum animalium, videlicet quae generatione univoca generantur. Compositio ergo animalium est quidem ex omnibus hujusmodi membris quae dicta sunt: sed tamen in ordine generationis quodlibet membrum simile est propter membrum dissimile, quod est organicum sive officiale vocatum, eo quod operationes animae quae sunt fines generationis, non fiunt nisi in membris organicis, quae sunt sicut oculus, nasus, et facies tota, et digitus, et manus, quae vocatur minor, quae est continens rascetam et pecten manus cum digitis : et manus quae vocatur major, quae est manus et brachium totum.

Oportet autem scire, quod motus et operationes animalium sunt valde durae et multarum formarum et specierum, et diversae sunt operationes membrorum : et ideo necessarium fuit, quod compositio membrorum corporum animalium fiat ex virtutibus et qualitatibus et formis corporalibus diversis. Omnis enim diversitas corporum est propter diversitatem potentiarum animarum animalium : et ideo molle convenit quibusdam animae operationibus, et durum convenit aliis : sicut sensitivis magis convenit molle, et motivis magis durum est conveniens. Ex talibus autem corporeis virtutibus quaedam conveniunt operibus palmae secundum ejus clausionem, quando super se recom-

plicatur : et quaedam conveniunt ejus operi quod habet secundam suam extensionem, quando aperitur. Unumquodque igitur membrum consimile aliquam istarum habet virtutum : et ideo aliud ex eis est molle, sicut cerebri medulla: aliud est durum, sicut ossa : et aliud est humidum, et aliud siccum, et aliud viscosum, et aliud non viscosum sive non tenax.

Membra vero organica sicut componuntur ex multis, multas habent virtutes : et ideo quaedam virtus manus convenit acceptioni et clausurae manus quae est stringens, alia virtus convenit deprehensioni et extensioni manus : et haec est causa quare ista membra organica sustentantur, et comprehenduntur ex ossibus et nervis et carne et hujusmodi multis membris consimilibus. Per hunc igitur modum est compositio corporis ex membris organicis. Manifestum est autem, quod modi compositionis sunt, sicut diximus, et quod ita ordinantur, quoniam patet dissimilia membra componi ex similibus. Possibile tamen est, quod sustentatio et esse quorumdam organicorum membrorum sit ex multis aliquo modo, et etiam ex unico solo secundum alium modum, sicut sunt quaedam membra interiora, sicut cerebrum, et pulmo, et hepar, et stomachus, et hujusmodi: quorum omnis figura est ex formis diversis, sicut sunt diversae formae concavum et convexum, et rectum et obliquum : quamvis aliud ex eis fit, quod fit ex uno corpore consimili, quoniam cerebrum videtur esse consimile in partibus, licet alia quae diximus composita sint ex carne et venis et arteriis et nervis aliquibus. Dico autem consimilia esse simplicia eo modo quo homogenium simplex dici potest: et de numero istorum, sicut jam ante diximus, non possunt esse membra organica: quoniam, sicut jam diximus, membrum organicum non est unum in compositione, sed plura : et ideo dicuntur quaedam membra simplicia quae habent partes consimiles, et quaedam organica quae habent partes dissimiles.

Inter omnes autem virtutes et operationes animae, sensus magis videtur perfici in membro consimili: quoniam unusquisque sensus attribuitur alicui membro quod est unius generis in compositione : ei similiter per unumquodque organum sensuum quod est receptibile formarum sensibilium attribuitur uni simplici generi: et non fit hoc nisi propter virtutem quae operatur in illo organo, quae cum perficitur, perficitur ab eo quod est in actu sensatum secundum organi sui potentiam. Oportet igitur quod in genere quod est primum subjectum, sint idem, tam Illud unum quod est virtutem recipiendi dans organo, quam illud unum quod est sensatum inferens ei passionem : sicut perspicuum oculi, idem est cum perspicuo terminato quod est de natura colorum, sicut subtiliter probatum est in libro de Scnsatis: et in genere sunt idem aer quietus qui est super auris tympanum, et aer percussus qui est de natura sonorum : et sic est in aliis.

Et propter hoc nullus eorum qui de physicis locuti sunt, attribuerunt aliquam partem organicam uni elemento : ita ut faciem vel aliud heterogenium diceret esse ex terra tantum, vel ex aqua tantum, vel ex igne tantum. Omnia autem sensus instrumenta uni alicui membrorum attribuunt, sicut etiam diximus in libro de Sensu et sensato, significantes quoddam esse attributum acri sicut aurem, et quoddam igni sicut oculum. Et quia sensus simpliciter est in membris simplicibus, dignum est etiam dicere,quod etiam tactus est in membris consimilibus simpliciter de factu loquendo sine coadjuvantibus. Est autem sensus tactus, de quo omnes opinantur quod multis modis sentit, sicut multis instrumentis : et sentit multos et contrarios modos specierum tangibilium, sicut calidum et frigidum, et humidum et siccum, et multa alia, quae in libro secundo de Anima exsecuti sumus. Et instrumentum sensus illarum rerum secundum aliquos est caro, et secundum quosdam nervus, vel aliud consimile.

Sed hoc certum est, quod instrumentum sensus hujus est ex carne nervosa magis. Et quia impossibile est ut sit animal sine sensu, necessaria fuerunt in compositione animalium talia membra simplicia in membris istis, quae dicuntur organa sensuum.

Oportet autem scire, quod licet quilibet sensus fiat secundum virtutem et potentiam alicujus similis membri, tamen non perficitur debite sine membro dissimili. Verbi gratia : visus licet sit secundum potentiam perspicui aquei, non tamen perficietur sine membranis oculi, et sine figuris sphaericis quae sunt in partibus caeteris se continentes et se intersecantes. Ita etiam auditus licet sit secundum virtutem aeris in nervo qui expanditur super tympanum auris, tamen non debite perficitur sine operatione cartilaginis auris et tortuositate ipsius et dispositione foraminis. Et ita de odoratu qui est in duobus additamentis mamillaribus cerebri, quae sunt similia corpora : sed non debite perficitur sine naso et dispositione narium. Eodem autem modo est de gustu, qui est in nervo expanso in lingua : sed non debite perficitur sine lingua et saliva et aliis adjunctis linguae. Et idem est de tactu qui non est in carne simplici, sed in carne nervosa, quae media est inter excellentias qualitatum sensibilium. Et primum quidem tales qualitates percipiens est cor, deinde caro, deinde cutis : magis tamen in carne et cute quae est in extrema parte indicis. Sic ergo sensus est quidem secundum virtutem similis membri et alicujus elementi : sed tamen non rite perficitur nisi per membrum dissimile organicum. Hoc autem ideo est, quia sensus passivae sunt virtutes, in quas agunt sensibilia secundum potestates suarum formarum : et ideo etiam oportet quod etiam in organo dominetur aliquod unum passivum quod formis activorum habeat virtutem proportionatam, sirut comproportionata sunt activum et passivum in physicis. Operationes autem quae sunt ab anima, non a rebus exterioribus, variae sunt valde secundum affectus et vires animae, et non fiunt ab agente, et sic formae unius in genere : et ideo sunt in membris organicis et dissimilibus per virtutem sensus nuntiantis et motus exsequentis animalium, sicut diximus, et fiunt secundum virtutem motus appetitus in uno et eodem membro : et ideo oportet illa esse diversa in compositione, sicut est instrumentum ambulandi, et alia hujusmodi.

Oportet autem, quod in taliter compositis corporibus sit unum membrum primum, quod primo recipit ista principia et virtutes sentiendi et movendi. Et quia illud est, ad quod referuntur omnia sensata, debet membris simplicibus in ipso. Et quia est modtor et principium omnium appetituum, debet etiam esse de numero organicorum : et hoc est cor, in quo dominatur quidem caro, sed etiam habet alia in sui compositione, sicut diximus in libris antehabitis. In animalibus autem carentibus sanguine, quae tamen habent sensum et motum, est id quod est loco cordis, et quod cordi in dictis assimilatur virtutibus. Cor enim dividitur in partes consimiles. Similes dico eo modo quo fere quodlibet aliorum membrorum interiorum in partes consimiles dividitur : quoniam substantia ipsorum est ex materia fere una consimili : omnium enim interiorum membrorum principalium, quae sunt cor, pulmo, et hepar, materia est sanguinea : eo quod situs eorum est super venas quae sunt viae sanguinis, et vacuitas venarum deferentium sanguinem cum sunt intus in eis in substantiis ipsorum, sicut fiunt canales in locis per quae fluit et currit aqua ponderosa tendens ad. declive. Sic igitur omnia membra corporis sunt composita ex venis in quibus currit sanguis : et in corpore est principium venarum, et prima virtus creatrix sanguinis : et debet esse sanguis. ex cibo quod recipit corpus : et ideo oportet quod cibus primo informetur secundum hanc cordis dispositionem, eo quod in corde est principium

nutritivae virtutis, sicut in Physicis est declaratum.

Sic igitur declaratum est de causa per quam fit cibus membrorum interiorum principalium sanguis, et propter quam facta sunt quaedam membra consimilia, et quaedam organica.