CAPUT V.

De causa ortus venarum ab ano principio, quod est cor in animalibus, vel id quod est loco cordis.

Nunc autem hic consequenter de venarum natura quae a corde oriuntur, dicendum est.

Dicemus autem de vena quae vocatur magna, et de ea quae Graece orthi, vel adorthi vocatur ab Arabe, qui articulum Arabicum praeponit Graecae dictioni. Hae igitur duae venae primo sanguinem a corde recipiunt : aliae autem omnes venae ab illis oriuntur stipitibus suis, et ramificantur ulterius ab eis. Jam autem in Physicis diximus, quod creatio venarum est propter sanguinem : nunc autem intendimus dicere causam, propter quam istae venae factae sunt, et propter quod creantur ex isto principio, et propter quid etiam dividantur per totum corpus.

Rationabilius autem quod de causa hujus dici potest, est, quia omnis unius animalis est anima una in actu, quae principium et causa vitae est in ipso : propter quod etiam oportuit totius corporis principium esse unum, ex quo omnia alia oriuntur : oportuit enim mem- brum esse unum, in quo sicut primo fonte et sede est ista virtus : et hoc est unum prius in omni animali habenti sanguinem potentia et actu : et in aliis quae carent sanguine, actu tantum est istud prius. Primus enim calor necessarius, qui est digestivus et terminativus materiae, est in primo membro, in quo etiam salvatur virtus formativa : et si quaedam animalia sunt actu frigida, sicut plura ex his quae sanguinem non habent, tamen potentia est calor determinans in membro quod est loco primi membri quod est cor : quia terminatio materiae et formatio non potest fieri, nisi per calorem qui potentia et actu inest, aut potentia ad minus. Iste enim calor in his quae habent sanguinem est causa, essendi sanguinem calidum et humidum : quia est principium vitae et sensus ex uno membro, quae fiunt calore vivifico. Ideo oportuit etiam calorem sanguinis esse ex uno membro primo : et ideo etiam duae partes, dextra et sinitra, penes duos ventriculos fuerunt in animalibus habentibus sanguinem gressibilibus : et in omnibus hujusmodi animalibus sunt etiam determinatae aliae differentiae positionis, ante videlicet, et post, et superius, et inferius : et quantum anterius est nobilius posteriori, tantum vena magna est nobilior adorthi: quoniam vena magna est posita secundum plurimos ramos in anteriori, adorthi autem secundum plures ramificationes est posita in posteriori.

Amplius autem vena magna in multis locis manifestatur in omnibus habentibus sanguinem : alia autem manifestatur in quibusdam sanguinem habentibus debiliter, quando sunt valde macra, et in quibusdam omnino occultatur quae carnosa sunt et pinguia.

Causa autem propter quam venae per totum corpus distribuuntur, est quia sanguis est materia et cibus corporis in habentibus sanguinem : et ideo oportet ipsum per venas deferri in omnes partes corporis. In his autem quae non habent sanguinem, est conveniens humor san-

guini, quem etiam per ea quae sunt loco venarum per totum corpus oportet deferri. Qualiter autem ex ventre cibatur animal, et ex quo proxime, et ex qua potentia, et quomodo digestum recipit cibum, convenientius dicitur in tractatibus, ubi determinavimus qualiter quodlibet membrum sustentatur ex sanguine, sicut patet per anatomiam quam in antehabitis sumus exsecuti. Oportuit enim sanguinem in venis ad lotum corpus deferri, si nutriri materia nutrimenti universaliter debuit corpus. Sicut enim faciunt bi qui hortos ex uno irrigant fonte : hi enim duos aut plures primo magnos canales a primo fonte derivant, et ab illis derivant alios canales parvos multos in totum hortum. Ad hunc enim modum derivantur a corde vena magna et orthi, et ab illis multae venae per totum corpus,sicut apparet in macilentis multum corporibus,in quibus manifestiores sunt venae : in talibus enim corporibus multum desiccatis quod non apparent nisi reticulationes venarum, sicut in foliis vitis aut ficus aut aliis foliis latis quando desiccata sunt,non apparent nisi reticulationes viarum per quas defluxit nutrimentum per totum corpus folii.

Accidit autem in venis et in canalibus aliquid simile : quoniam sicut in canalibus etiam non fluente aqua, adhuc remanent canales cavati per quos iterum et iterum aqua fluat : et sicut canales parvi obliteranturluto quod secum trahit aqua: magni autem manent concavi, et luto deleri non possunt : ita accidit venis quae sunt canales sanguinis : et parvae quidem implentur carne et adipe, ita quod non videntur esse nisi caro, potentia tamen sunt venae : et quando macies carnem educit, efficiuntur venae actu sicut prius. Magnae autem deferentes nutrimentum quod est sanguis, vel humor qui est loco sanguinis : propter quod etiam sine carne non potest esse membrum per quod currit sanguis : et in membris quidem carnosis non manifestantur venae parvae, sicut neque in fluxi- bus aquae parvi manifestantur canales, sicut prius diximus, nisi extrahatur materia oppilans canales ipsos.

Venae autem omnes procedunt in corpore a magnitudine ad parvitatem : et quo plus extenduntur in corpore, eo plus angustantur et implentur spissitudine sanguinis : et ex extremitatibus earum exsudat humor qui membra nutrit : et in eisdem extremitatibus erit superfluitas aquosa, quae sudor vocatur : propter quod sudor ut frequenter non fit, nisi quando plusquam oportet calefit corpus : et ex calore aperiuntur oriflcia venarum : et tunc spissum sanguinis retinetur, sed aquosum defluit: et hoc est sudor.

Accidit autem aliquando in aliquibus sudor sanguinis propter malitiam complexionis : fuit enim horum corpus paratum et laxatum ad fluxum orificiorum venarum : et fuit sanguis eorum valde humidus aquosa humiditate propter debilitatem caloris venarum, qui decoquere et inspissare debuit sanguinem. Debilitatur autem calor, quando suffocatur a superfluo cibo. Quando igitur calor modicus agit in cibum multum, non decoquit ipsum, et tunc remanet aquosus. Si enim decoqueretur sufficienter, spissus efficeretur. Sudoris igitur sanguinei causa est calor parvus agens in multum cibum aquosum. Multitudo autem cibi respectu caloris, duobus est modis, quantitate videlicet, et qualitate. Aliquando enim bonus est cibus, sed sua quantitate impedit calorem, ita quod non sufficienter digeritur : et tunc sudat corpus, eo quod nimis nutritur incompleto nutrimento. Qualitate autem impedit, quando licet moderatus sit cibus, tamen duritia vel malitia alia obstat digestioni, ita quod non decoquitur : et iterum indigestus incorporatur membris : et tunc exsudant membra.

Amplius autem viae sanguinis sunt amplae valde, et sanguis est subtilis : et ideo decursus sanguinis per eas est sine dolore, et sine gravitate fluit in corpus, sicut

fluit sanguis ex vena quando minuitur.

Amplius autem vena magna et ea quae vocatur adorthi, alicubi mutant loca sua quae supra diximus, et involvuntur ad invicem reticulatim, ut sic totum corpus contineant et sustentent extensione sua ad pedes et manus. Fiunt autem tunc amplae et ramifcantur : et procedit una pars a posteriori ad anterius : et alia pars ab anteriori ad posterius, et alicubi concurrunt ad unum locum, sicut accidit corporibus quae involvuntur ad invicem. Sicut enim accidit convolvi venis complicato eo quod est posterius ad anterius, et eo quod est anterius complicato ad posterius : et similiter accidit venis ex corde ad superiora protensis.

Haec autem venarum complicato et qualiter separantur ab invicem, non bene comprehenditur, nisi per anatomiam quam in antehabitis hujus scientiae sumus exsecuti, ubi etiam diximus dispositionem naturalem membrorum omnium animalium. Sufficiat ergo nunc id quod diximus hic de venis et corde cum hoc quod in scientia anatomiae determinatum est.

CAPUT VT.

De causa pulmonis et accidentibus ejus, et de hepate et splene et corum naturalibus operationibus.

Consequens est dictis pertractare de naturis aliorum membrorum interiorum per modum secundum quem determinatum est de ante dictis.

Dicamus igitur de pulmone, loquentes quod animal gressibile sanguinem habens, habet pulmonem : et hoc necessarium est, eo quod videmus quod indiget refrigeratione per inspirationem. Magis autem pulmone indiget animal habens sanguinem, eo quod majorem aliis animalibus habet calorem. Animal autem carens sanguine, non habet pulmonem, eo quod sufficit ei hoc quod evenit ei de spiritu naturali qui in eo pulsat infrigidatione. Animal autem spirans, infrigidatur per spiritum aereum qui ingreditur in ipsum : propter quod etiam dicimus pulmonem habere. Gressibilia perfecta omnia spirare dicimus, et ideo etiam per consequens habere pulmonem. Non autem solum gressibilia spirant, sed etiam quaedam aquosa, sicut delphinus, et balena, et cetus. Et similiter animal magnum quod est de genere malachie et lupi marini, quae omnia attrahunt aerem, magno sunt corpore. Multa enim sunt et aquosa et agrestia, quae videlicet manent in aqua in majori parte temporis, sicut et multa agrestia aliquando sunt in aqua : haec enim omnia sunt naturae communis : et haec plerumque spirant sicut agrestia gressibilia : et spiritus ipse est complementum quoddam vitae ipsorum, eo quod est ad refrigerium virtutis vitalis quae est in corde.

Est autem pulmo instrumentum sive organum organice alii membro subserviens. Principium enim motus pulmonis est in corde : et est praeparatus sic, ut ampliari possit quando aer attractus intrat in ipsum : potestatem autem habet recipiendi aerem ex vacuitate pororum, et ex mollitie sua et magnitudine suae substantiae : et ideo etiam cum inflatur plenus aere, non multum elevatur : et ideo non comprimit aliquod membrum. Pulsus autem cordis praecipue in homine accidit, eo quod passiones timoris et spei et gaudii et tristitiae magis movent cor hominis quam aliorum animalium : et ideo licet pulsus sit in omnibus animalibus, tamen differentiae pulsus non ita manifestantur in aliis sicut in homine. Ex his igitur concluditur, quod pulmo est flabellum et organice deserviens pulsui cordis et spirationi.

Amplius autem in pulmone animalium magna est valde diversitas. Quaedam enim animalia pulmonem habent sanguineum et magnum : quaedam autem habent vacuum et continuum sive compactum ut in pluribus. Animal autem generans animal sibi simile, habet pulmonem magnum respectu sui corporis, et multi sanguinis propter suae naturae complexionis calorem. Pulmo vero animalis ovantis est parvus et siccus, et multum inflari potest, et tumescere. Et similiter est in animali quadrupede et ovanti, sicut in tortuca, et lacerta, et sibi similibus. Et similiter etiam est in genere avium. Genus enim avium habet pulmo-

nem concavum sive porosum similem spumae, quae de facili efficitur multa ex pauca aqua, et pauca ex multa quando dissolvitur et fit aqua. Pulmo ergo hujusmodi animalium est parvus ad modum telae : propter quod etiam omnes hujusmodi avium parum sitiunt, et a polu possunt longo tempore abstinere propter paucitatem caloris in corporibus eorum existentis. Infrigidantur autem interius ex motu pulmonis, cujus motus dilatationis multum infrigidantis aeris ab exteriori ad interiora deducit. Cujus etiam signum est, quod hujusmodi animalia parva sunt quantitate, et brevia corpora habentia. Calor enim est causa incrementi et magnitudinis : et etiam rationabile est parva esse, quae parvi sunt caloris : et ad defectum caloris sequitur defectus sanguinis, qui est materia incrementi et magnitudinis. Calor etiam est qui rectificat et erigit corda animalium, et propter calorem melius terminantem suum humidum omnibus aliis caloribus aliorum animalium solus homo est erecti et recti corporis : et animal generans sibi simile animal, magis aliis quadrupedibus est recti et erecti corporis : nec talia animalia possunt manere, nisi in libero et refrigerante aere : propter quod ut in pluribus non manet in lapidibus aut fissuris terrae animal generans animal, quod pedes habet et erecte ambulat super ipsos. Mures autem secundum sua genera non erecte ambulant, sed potius totum pedem posteriorem a media flexione cruris trahunt in terra. Universaliter igitur loquendo pulmo propter respirationem est creatus.

Oportet autem scire, quod quaedam interiorum membrorum sunt divisa in duo, quaedam autem non. Divisa autem dico, quae dividuntur loco et subjecto, sicut renes. Et integra et indivisa voco, quae subjecto eodem sunt, quamvis forte quaedam signa divisionis sint in eis, sicut cor, et pulmo. De quibusdam autem est dubium, sicut de hepate quod multarum est divisionum ad invicem continuata- rum, ita quod unum videatur plura esse.

Universaliter igitur sciendum, quod interiora membra aliquo modo omnia sunt dupla : et causa quidem illius est, quia corpus secundum omnes sui dimensiones in duo dividitur, inferius videlicet et superius, et ante et retro, et dextrum et sinistrum : et ideo opinatum est quodlibet membrum secundum aliquam dimensionem in duo dividi vel in plura, et organa sensuum esse dupla : et hac de causa dictum est etiam ipsum cor plures habere ventriculos. Pulmo etiam in corporibus animalium animalia generantium in duo dividitur : propter quod etiam quidam opinati sunt talia animalia duos pulmones habere. Et divisio quidem renum manifesta est cuilibet: sed in hepate et splene est dubium. Et causa hujus est, quia multi opinati sunt, quod splen sit hepar quoddam impurum : et in tali opinione divisum esse hepar dicunt in animalibus splenem habentibus. In animali autem quod aut caret splene in toto, aut habet splenem valde parvum, sicut sunt decheonos, hepar invenitur divisum in duo : et major pars divisionum est in dextra, minor autem in sinistra : et situs istarum partium divisarum manifestus est etiam ad visum. Hoc autem non in omnibus manifestatur aequaliter ovantibus : nec etiam in una et eadem specie aequaliter est in qualibet regione. Sed in quibusdam et aliquibus locis invenitur dividi hepar, et in quibusdam non : sicut ferunt de animali decheonos Graece vocato. De hoc autem quidam opinati sunt, quod duo habeat hepata, sicut et quidam pisces, et celeti similiter dicitur duo hepata habere.

Amplius autem quia situs hepatis est in dextra, oportet in sinistra situm splenis esse : pars enim dextra et sinistra sunt maxime causae divisionis et membrorum eorum, quae propinqua sunt sub pariete sive sub diaphragmate.

Amplius autem creatio membrorum interiorum cum venis est ubique, quibus

ipsa membra ad confortationem sui ligantur, sicut chordis quibusdam grossis, quibus naves in portu ligantur ad anchoras. Haec autem ligamenta fiunt in partibus venarum magnis extensis ex vena magna ad hepar et splenem : haec enim duo membra sunt sicut quoddam clandestine repositum, quod retinet et salvat in esse totum corpus. Vena ergo magna procedit ad hepar et splenem, et ad unam partem interiorum : et venae quae exeunt a vena magna, non procedunt nisi ad ista duo membra tantum immediate.

Amplius autem in posteriori parte corporis sunt renes ad quos procedunt venae plures non ex vena magna tantum, sed etiam Ex adorthi. Ex adorthi enim exeunt duae venae, quarum una vadit ad renem dextrum, et altera ad sinistrum. Hepar autem et splen conjunguntur stomacho, quia potentiam habent decoquendi cibum, eo quod sunt ex sanguine : licet enim vas melancholiae sit splen, tamen ex venis quae sunt in ipso, habet calorem juvantem ad cibi digestionem : eo enim quod habent ista membra calorem, decoquunt cibum. Renes vero sunt ad colandum superfluitatem humidam quae currit ad vesicam.

Ista igitur membra necessario sunt in corporibus animalium, cor scilicet, et hepar propter principalem calorem qui est in eis. Oportet enim animalis interiora esse sicut fornacem, in qua sit calor naturalis : et oportet quod sit ille calor conservatus in his duo membris : eo quod ille calor regit totum corpus, sicut princeps regit regionem quae est regnum ipsius. Hepar autem est ad decoquendum et digerendum. Omne igitur animal habens sanguinem, his duobus indiget membris : propter quod omnia hujusmodi animalia cor habent et hepar. Animal autem spirans tertio indiget membro quod est pulmo.

Splen vero in corporibus animalium est accidentaliter, et non necessario, quoniam non omne animal habet ipsum, ne- que est ad operationem principalem. Est enim vas superfluitatis melancholiae assimilatum vasi aliarum superfluitatum ventris et vesicae, quamvis superfluitas splenis utilitatem habeat quam superius in anatomia assignavimus. Hac etiam de causa splen in quibusdam animalibus est valde parvus, et praecipue in avibus calidi ventris, sicut in columba, et accipitre, et milvo. Similiter autem accidit animalibus quadrupedibus ovantibus, et similiter in multis animalibus corticosis et squamosis, quae vesica carent, et parvissimos et fere nullos habent splenes, eo quod superfluitas melancholica quae est in eis, per carnem derivatur in plumas et squamas. Splen autem in habentibus magnum splenem, attrahit ex ventre per hepar superfluitatem melancholici humoris, et decoquit ipsam, eo quod creatio ejus est ex sanguine foetulento melancholico. Contingit etiam aliquando, quod hepar ex ventre multam trahit humiditatem : et tune est causa per accidens desiccationis ventris, et causa duritiei et oppilationis splenis propter aggregationem melancholicae humiditatis in ipso. Similis autem durities ventris accidit nimis mingentibus, propter quod nimis humidum aqueum separatum a ventre, siccum relinquit stercus, quod currere per intestina non potest. Si autem fuerit hujus superfluitas melancholica pauca in loco generationis humorum in aliqualibus animalibus, tunc erit in eis splen valde parvus, sicut in piscibus. In piscium enim generibus est aliquod animal, quod habet in ventre splenem adeo parvum, quod quasi signum punctale videtur. Hoc idem autem accidit quadrupedibus ovantibus, sicut et avibus, et piscibus : eo quod horum splenes valde parvi inveniuntur.

Amplius autem creatio splenis est ex terrestri carncdura sicut creatio renum. Creatio enim pulmonis mollis est et concava sive porosa paucae digestionis. Sed splenis et renum creatio est ex carne contrariae dispositionis. Praedicta igitur

animalia splenes habent parvos, eo quod superfluitas melancholica quae est in eis, declinat ad corporis corium et squamas, sicut in avibus declinat ad pennas et plumas et alas. Sed in animali habente vesicam et pulmonem sanguineum humidum, splen invenitur propter causam quam diximus, quia videlicet continua declinatio melancholiae quae est actu humida, declinat ad ipsum.

Amplius autem splen est situs in sinistro, eo quod natura partis sinistrae universaliter est frigidior et humidior. Unumquodque enim contrariorum in corporis positionibus divisum est et attributum secundum aliquod genus elementorum sibi conveniens. Sic enim dextrum est contra sinistrum, sicut calidum contra frigidum : et hae differentiae positionis corporis sunt elementa prima corporis secundum modum quem jam in aliis locis determinavimus.