Epistola Blanchini Altera. Illustrantur Evangeliarii Brixiani Insigniores Lectiones.

0851D Eminentissimo ac reverendissimo principi, ac domino D. Angelo Mariae Quirino, S. R. E. bibliothecario et episcopo Brixiano benemerentissimo, Joseph Blanchinus presbyter cong. Oratorii Romani felicitatem.

Summae beneficentiae est, cardinalis sapientissime, ut, quod ad commune commodum in lucem emitti possit, id non latere in tenebris, aut paucissimis impartiri, sed pervulgari ad universae christianae reipublicae utilitatem quisque omni studio curet. Quoniam vero sacris Scripturis nihil divinius atque utilius excogitari umquam potest, cl. viro Philippo abbati Garbellio Patricio Brixiano praeposito Ecclesiae Pontis vici, quae in amplissimae dioecesis tuae finibus continetur, maxima gratia habenda est, qui, 0852D te auctore, te Mecoenate, suam industriam in eo totam contulit, ut e regio monasterio S. Juliae insignem illum codicem Evangeliorum argenteum (auro mihi, gemmisque chariorem) in quo Antiqua latina Itala versio continetur, primus omnium erueret, exscriberet atque illustraret insigni illa prodroma epistola sua, in qua de Veteri Interprete sententiam dixit ornatissimis verbis, et copia tantae eruditionis, ut ex Graecis Latinisque Patribus primitivis, in quibus aetatem fere totam ipse contrivit, nihil amplius derivari possit, quod ille non comprehendisse videatur. Excepta fuit a te perattento animo, atque incredibili voluptate perlecta ejusdem epistolae pars illa primordialis, quam intuli in primum tomum Vindiciarum Canonicarum Scripturarum, 0853A quamque tui, cujus judicium sapientiaque eminet, magna laus est consecuta. Litteras nuper a te, princeps eminentissime, accepi, in quibus scribis, ut ego quemdam Evangelii S. Joannis locum in Codice Evangeliario Veronensi mirae antiquitatis inquiram.

Talis autem est: Qui non ex sanguine, neque ex voluntate carnis, nec ex voluntate viri, sed ex Deo natus est (Joan. I, 13) . Haec lectio, quae tibi uni primum innotuit (neque enim aliis, quod sciam, erat ante prodita), cl. viris Scipioni marchioni Maffeio, aliisque postmodum visa est insolens et peregrina, nec veterum Ss. Patrum testimoniis comprobata. Ego geminos parallelos S. Irenaei locos in mea intuleram adversaria; ac Tertulliani, et Augustini 0853B quosdam alios, majoris etiam ponderis. Tu vero, cardinalis sapientissime, ne quis dubitet, quin ita, ut habet ms. liber Veronensis, legerit Irenaeus in suo codice, tres alias ejusdem sanctissimi Lugdunensis episcopi auctoritates, quae me fugerant, mecum communicasti, per litteras succo plenas, atque refertas eruditione singulari. Ut ergo Veronensis Evangeliarii locum recitavi, ita (ais) in Tertull., Jo. Chrysostomo, Vigilio Tapsensi, et Jo. Damasceno legitur; quamvis excuti hoc aliquibus non possit, quin depravata sit lectio, ad hodierna Graeca, et maxime ad Latina exemplaria corrigenda. Apud cl. atque sapientissimum dominum Sabatier, cujus inter caeteras summas laudes, hanc certe primam esse statuo, quod Bibliorum sacrorum Veteris Testamenti Latinas 0853C versiones omnes, quae in codicibus mss. et Antiquorum libris reperiri potuerunt, in lucem emiserit, multa sunt Veteris Testamenti loca, quae Irenaeo ac Tertulliano omnino sunt pecularia: ea vero, qui fastidioso, ut ita dicam, palato sunt, ingustata praeteribunt in nostro Evangeliario quadruplici. Pater Ansaldus dominicanae familiae decus et ornamentum, in lectione sanctorum Patrum apprime versatus, et talium rerum judex egregius, mirificam a te, ex recitata codicis Veronensis lectione, percepit voluptatem. Audio, ipsum concinnare Opus mirificum, ut ostendat sanctum Irenaeum, Tertullianum, etc., ita legendum censuisse: nec Veronense exemplar peccare, quod ab aliis modo superstitibus mss. codicibus longe recedat.

0853D Ego quoque eam lectionem illustro in epistola ad illustrissimum, semperque mihi colendum Joannem Franciscum Musellium sanctae Veronensis Ecclesiae archipresbyterum, de Litteris, de Ecclesiastica disciplina, ac de Hebraeorum ad fidem Catholicam conversione optime meritum; quam, qui legerit, videbit nullo modo dici posse, Irenaeum, Tertullianum aliosque Patres antiquiores, Veronensi Evangeliario minime patrocinari: quod tamen, ut mihi relatum est, erudito Barzano videtur. Felicius, mea sententia, causam aget cl. Ansaldus, qui omnia ad trutinam exiget accuratissime. Quod ea lectio, et antiquissima, et bonae notae sit, ego quidem pro certo habeo; quamvis exstitere nonnulli, qui, non 0854A intelligentes, ausi sunt in Irenaeo ac Tertulliano locum invertere, ac depravare: et ubi legebatur natus est, quasi pro imperio jussere, ut legeretur, nati sunt, conformiter Vulgatae editioni. Lectio Patrum, quos recitavi, mire torsit ingenia illorum, qui in eorumdem Patrum opera commentarios scripserunt. Ego, te praeceptore, te duce, locum nonnullis exemplaribus primae aetatis aio esse conformem. Si quis dissentire velit, e doctorum hominum numero summotum iri se sciat. Nunc vero, eminentissime princeps, quosdam Brixiani codicis locos, qui mihi insigniores videntur, volo ad te mittere. Accipe eos in pignus obsequii mei. Mihi quidem, si quid rescribes, aeque gratum futurum est, ac si me omnium beneficiorum genere cumulares, vir omnigenae 0854B eruditionis, ac S. R. Ecclesiae praecipuum decus et ornamentum.

Matth. XIV, 34. Brixian., in terram Genesaret. Graecus legit, Genesareth. Codices Graeci quidam ferunt, Genesar, vel Genesera.

Joan. VIII, 59. Brixian., Exivit de templo, transiens per medium eorum, et ibat. Graecus fert, Ἰησοῦς δὲ ἐκρύβη, καὶ ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ ἰεροῦ διελθὼν διὰ μέσου αὐτῶν. Καὶ παρῆγεν οὗτως, id est: Jesus autem abscondit se, et exivit de templo, transiens per medium illorum, et praeteriit sic. Quae tamen apud Vulgatam, S. Chrysostomum, S. Cyrillum, S. Augustinum, optimosque codices quamplurimos non leguntur.

Luc. VIII, 54. Brixian., Ipse autem ejiciens omnes foras, et tenens manum ejus, etc. Graecus legit, Αὐτὸς δὲ ἐκβαλὼν ἔξω πὰντας, καὶ κρατήσας, etc., hoc est, Ipse autem ejiciens foras omnes, et tenens, etc. Desiderantur haec verba apud S. Ambrosium, Graecosque codices nonnullos; ablataque fuisse censentur 0854C antilogiae causa, quae aliquibus oriri videbatur inter versiculos 54 et 51, ubi dicitur, Jesum intra puellae conclave, dumtaxat utrumque illius parentem, ac tres e suis discipulis admisisse.

Matth. V, 44. Brixian. addit, Benedicite maledicentibus vos. Graecus hic addit. Ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοὺς μισοῦντας ὑμᾶς, hoc est: Diligite inimicos vestros, benedicite maledicentes vos, benefacite odientibus vos. Verba, benedicite iis, qui vobis maledicunt, ex Lucae VI, 28, desumpta esse videntur; desideranturque in codicibus multis; eaque non habent Graeci codices plerique, neque Chrysostomus, Augustinus, Hieronymus, Salvianus, Cyprianus, Fulgentius, versio Coptica, editio Graeca Stephani in-4º et versio Syriaca.

Matth. V. 47. Brixian., Amicos vestros tantum. Graeci quoque codices fere omnes habent amicos, non fratres. Et ita Stephani omnes codd., Bodl. ms. 0854D 7, aliique quamplurimi. Vide Millium.

Matth. VI, 1. Brixian., Attendite, ne eleemosynam vestram faciatis coram hominibus; et ita plerique, ac ferme omnes Graeci codices. Hanc lectionem Graeci Patres Chrysostomus, Theophylactus, Euthymius, alii plerique vulgo sequuntur, minime tamen repugnantem Vulgatae, cui favent nonnulli ex codicibus Graecis, Syrus. Origenes homil. 2 in Exodum, veteresque Latini Patres.

Matth. X, 3. Brixian., Lebbaeus, qui nominatur Taddaeus. In omnibus Graecis codicibus Matthaei legitur, Καὶ Λεββαῖος, ὁ ἐπικληθεῖς Θαδδαῖος. Ex collatione autem evangelistarum iste Thaddaeus, ipse est qui Judas dicebatur.

Matth. X, 8. In Brixian. deest, Mortuos suscitate; et ita Steph. ms. 9, Colbert. 3, Barberin. 9, Bodl. 6, Selden. 4, Usser. 2, aliique quamplurimi graeci codices, de quibus consule Var. Lect. Millii. Ea tamen ferunt Vulgata, Syriaca, codex Cantabrigiensis, aliique 0855A innumeri. Sunt, qui addita in Matthaei textu putent. Profecto nuspiam legimus, mortuos ab apostolis ad vitam revocatos, saltem ante Jesu Christi resurrectionem. Haec interpretati non sunt Chrysostomus, Hieronymus, Euthymius, Theophylactus: at in textu defuisse, hinc colligi neutiquam potest; neque enim omnia divini Scriptoris verba ab interpretibus continenter explicantur.

Matth. XI, 23. Brixian., Et tu Capharnaum, quae usque ad coelum exaltata es, usque in infernum descendes. Graecus fert, Et tu, Capharnaum, quae usque ad coelum evecta es, usque ad infernum deprimeris. At veteres multi Graeci codices cum Vulgata consentiunt.

Matth. XV, 8. Brixian., Appropinquat se mihi populus hic ore suo, et labiis suis me honorat. Graecus textus, Appropinquat mihi populus iste ore, et labiis me honorat.

Matth. XXII, 19. Brixian., Ostendite mihi denarium. Marc. XII, 15, φέρετέ μοι δηνάριον: Afferte mihi denarium. 0855B Luc. XX, 24, Ἐπιδείξατέ μοι δηνάριον.

Matth. XXVII, 8. Brixian., Vocatus est ager ille, ager sanguinis, omisso Haceldama. Syriaca vox est, Hacel-dama, et in Graecis codicibus non legitur. Fortasse ex Actibus in Matthaeum irrepsit. Ferunt tamen eam vetusti Latinorum libri, veluti celeberrimus codex Graeco-Lat. Cantabrigiensis, et vetus Vulgata Matthaei a Martianaeo edita.

Joan. VII, 39. Brixian., nondum erat Spiritus sanctus. In codicibus Graecis hodiernis legitur, οὔπω γὰρ ἦν Πνεῦμα ἅγιον· nondum enim erat Spiritus sanctus. Lectio Vulgatae Latinae apertior, nondum enim erat Spiritus datus; quae lectio antiqua est, ut liquet ex his verbis sancti Augustini: Quomodo intelligitur, Spiritus nondum erat datus, nisi quia certa illa Spiritus sancti datio, vel missio, post clarificationem Christi futura erat, qualis numquam antea fuerat; neque enim antea nulla erat, si talis non fuerat.

Joan. XVII, 12. Brixian., Cum essem cum eis in hoc 0855C mundo. Graeci codices habent: Ἐγὼ ἐτήρουν αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου, οὓς δέδωκάς μοι ἐφύλαξα, καὶ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν, etc.; et ita legunt Stephani omnes codices, alii plurimi apud Millium hic, Copt., Pers., Arab., Syr., Aeth., Cyrill. et Theophylactus (ut liquet ex eorum Commentariis impressis); versionesque quamplures ferunt, cum essem cum eis in mundo.

Luc. II, 40. Brixian., Et confortabatur Spiritu. Et ita Graecus addit, Πνεύματι, hoc est, Spiritu; quae vox in nonnullis Graecis codicibus desideratur. Versiones Persica et Aethiopica legunt, Spiritu sancto.

Luc. XXII, 20. Brixian., Hic calix, qui Novum Testamentum est in sanguine meo, qui pro vobis effundetur. Graecus legit, Τοῦτο τὸ ποτήριον, ἡ καινὴ διαθήκη ἐν τῷ αἵματί μου, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν ἐκχυνόμενον, qui ad verbum sonat: Hic calix, qui Novum Testamentum est in meo sanguine, pro vobis funditur.

Luc. XXIV, 1. Brixian. post aromata, addit, et 0855D aliae simul cum eis. Addit Graecus in fine hujus versiculi, quasdam alias illis sese addidisse, Καὶ τινες σὺν αὐταῖς. Armenus vero habet: Et caeterae mulieres cum illis. Quae verba desumpta videntur ex versiculo 10, ubi Maria Magdalene, Joanna, et Maria Jacobi mater, et cum illis caeterae ad apostolos venisse dicuntur, ut haec nuntiarent.

Marc. III, 29. Brixian., Reu. erit aeterni judicii. Graecus quoque habet, Ἔνοχός ἐστιν αἰωνίου κρίσεως. Quidam codices, ἁμαρτίας, seu ἁμαρτήματος. Codices nonnulli manu exarati cum Vulgata consentiunt.

Matth. VI, 15. Post hominibus, additur in Brixian. peccata eorum; et ita in textu Graeco.

Matth. VIII, 31. Brixian., Jube nos ire. Graecus textus, permitte nobis abire.

Matth. XII, 35. Brixian., De bono thesauro cordis, juxta textum Graecum. S. Augustinus in Specul. de 0856A Evang. secund. Matth., tom. III, part. I, pag. 759, de bono thesauro cordis sui.

Matth. XXIV, 18. Brixian., Tollere vestimenta sua; et ita generice Graecus usurpat, vestes, seu vestem.

Matth. XXVI, 3. Brixian., Principes sacerdotum, et scribae. Graecus quoque et Syrus addunt et scribae; idque cum Luc. XXII, 2, et Marci XIV, 7, consentit: pauci tamen Matthaei codices manu exarati haec habent, teste Millio in Var. Lect.

Joan. VIII, 25. Brixian., Gat. et Mm., principium, quod, etc.; Veron., in primis, quia, etc. Graecus Textus et aliqui mss. S. Augustini, Confessionum lib. II, quia, etc.

Joan. VII, 26. Brixian., Numquid vere cognoverunt principes, quia hic est vere Christus? et ita Graeci codices editi legunt. Μὴ ποτε ἀληθῶς ἔγνωσαν οἱ ἄρχοντες, ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ Χριστὸς· at alterum ἀληθῶς in codicibus quamplurimis desideratur.

Joan. X, 8. Brixian., Vercellen. et Veronen., sed non, etc.; et ita habent pressius Graeco quidam codidices 0856B mss. Lat. in Div. Biblioth. S. Hieronymi.

Joan. XI, 2. Brixian. et Vercellen., quae unxerat. Graecus ἡ ἀλείψασα, quae unxerat Dominum unguento; ἐκμάξασα quae exterserat.

Joan. XI, 50, Brixian. et Gat., expedit nobis; et ita pleraque Graeci textus exemplaria, et quidam mss. libri Divin. Bibliothec. S. Hieronymi, nec non S. Augustinus in Joannis Evang. cap. XI, tract. 50, tom. III, part. II, pag. 629.

Joan. XIV, 9. Brixian. et Vercellen., qui me vidit, vidit et Patrem, conformiter textui Graeco, ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Πατέρα, et S. Augustino in lib de Videndo Deo, ad Paulin. seu Epist. 167, tom II, pag. 478; item in lib. de Spiritu et Littera tom. X, part. I, pag. 120. Veronen., qui vidit me, vidit et Patrem; et ita ms. Clarom. S. Iren. in lib. III contra Haereses, quidam mss. libri Divin. Biblioth. S. Hieronymi, et S. Augustinus in sermone ad Catechumenos tom. VI, pag. 559. S. Ambrosius quoque in tract. de Trinitate, 0856C pag. 324, habet, vidit.

Joan. XIV, 17. Brixian. et Veronen., cognoscitis. Vercellen., agnoscitis; et ita Graecus Textus, et quidam mss. libri Divin. Biblioth, S. Hieronymi. Corbeien. habet nostis.

Joan. XIV, 17, Brixian., Vercellen., Veronen. et Corbeien., manet . . . . . est; et ita Lucifer Calaritanus.

Joan. XIV, 26. Brixian., dixi vobis. Graecus ἃ εἶπον ὑμῖν, quae dixi vobis.

Joan. XVI, 2. Brixian., arbitretur se sacrificium obtulisse Deo; Graecus δόξῃ λατρείαν προσφέρειν τῷ Θεῷ, existimet cultum adferre Deo.

Joan XVI, 13. Brixian., diriget vos in omnem veritatem; Veron., deducet vos in veritate omni: text. Graecus., Ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν ἀλήθειαν. Quidam Graeci codices, Ὁδηγήσει ἐν τῇ ἀλήθειᾳ πάσῃ. Ex Latinis nonnulli apud S. Augustinum legunt, deducet vos in omni veritate; alii vero habent, deducet vos in omnem veritatem: et ita Vercel. ac S. Ambrosius in 0856D lib. II de Spir. sanct. cap. 11, pag. 656, et in lib. III, cap 4, pag. 685.

Joan. XXI. 25. Brixian. addit Amen; et ita legitur ad calcem hujus capitis in Graecis codicibus editis, minime vero in Vulgata, Coptica, Syriaca, Persica, Arabica, et Armenica versione, Graecisque codicibus vetustissimis Alexan., Cantabrigien., Colbert. 8.

Luc. I, 66. Brixian., Vercellen., Veronen., Corbeien. et Gat., quid; et ita Graecus textus, antiqua Corbeien. Biblia, codex Evangeliarius Ecclesiae Verbonensis scriptus circa IX saeculum in Natali S. Joannis Evangelistae, quidam mss. libri Div. Bibl. S. Hieronymi, et Sanctus Augustinus in libro secundo de Consensu Evangelistarum, tomo tertio, parte secunda, pagina 36.

Luc. II, 2. Brixian., Praeside, omissa praepositione a, et ita juxta Graecum textum duo mss. libri Div. Bibl. S. Hieronymi, et S. Augustinus in lib. II 0857A de consensu Evangeli tarum tom. III. part. II. pag. 37.

Luc. VI, 26. Brixian., Vercellen. et Veronen. ante verbum homines, habent omnes; et ita Graecus textus, vetustissimus Corbeiensis Bibliorum codex, quidam Reginae Suecorum mss. Div. Bibl. S. Hieronymi, et S. Augustinus in Speculo de Evangelio secundum Lucam tom. III, part. I, p. 767.

Luc. VI, 35. Brixian., Vercellen. Veronen. et Corbeien., nihil desperantes; Brug., Grot. reddunt, mutuum date, parem gratiam non sperantes: Syr. vero, Arab., Pers., Lud. de Dieu, Tremel., mutuum date, non frustrantes spe. Hamm., Beza, mutuum date, neque inopiae metu a benefaciendo deterreamini. Oriuntur variae hae lectiones ex ambiguo Graeco verbo, apelpizein, desperare, fiducia deficere, et aliquid ab alio sperare. Codicibus Veron. et Vercellen. favere videtur etiam sanctus Ambrosius.

Luc. XIV, 5. Brixian., cujus vestrum filius, aut bos cadit in puteum. Graecus in optimis codicibus quamplurimis habet, Τίνος ὑμῶν υἱὸς, ἢ βοῦς εἰς φρέαρ ἐμπεσεῖται, 0857B hoc est, cujus vestrum filius, aut bos in puteum cadet, et ita plures mss. codd. apud Millium, ac Theophylactus, Tit., Bostr. aliique. Cantab. Gr. Πρόβατον, ἢ βοῦς. Latin. oves, aut bos.

Luc. XVI, 23. Brix. et Veron., Et in inferno elevans oculos suos. Graecus quoque fert, Καὶ ἐν τῷ ἅδῃ ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, et in inferno elevans oculos suos, etc.; et ita Praefatio S. Gaudentii. Cod. Vindobonen . . . . . . elevans oculos.

Luc. XVI, 24. Brixian., Vercellen. et Veronen. et refrigeret; et ita S. Ambros. in lib. de Nabuth Jezrael, cap. 12, pag. 580.

Luc. XXIII, 15. Brixian., Ecce nihil dignum morte actum est ab eo, et ita Graecus textus, Ἰδοὺ οὐδὲν ἄξιον θανάτου ἐστὶ πεπραγμένον αὐτῷ; nonnulli enim transferunt, quasi ἀπ᾽ αὐτοῦ, ut Erasm., Illyr., Bez. id est, Ecce nihil dignum morte actum est ab eo. At explicatio Vulgatae melior.

Marc. I, 44. Brixian., Vercellen. et Corbeien., ostende te Sacerdoti (Corbeien., Sacerdotibus) , Veronen., 0857C demonstra te Sacerdoti; Gat., principibus Sacerdotum. Graecus habet, Σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ. Quidam ἀρχιερεῖ, ut Leicest., cod. Velez., Paris. 6; apud Millium hic: ostende te sacerdotibus, plurali numero, ferunt etiam Syriaca et persica. Sed Graeci Codices nonnulli cum Vulgata et Gat. consentiunt, habentque, principi sacerdotum.

Matth. I, 20. Brixian., Veronon. et San-Germanen., quod enim ex ea nascetur; et ita S. Ambros. in lib. de Instit. Virg, cap. 8, pag. 263, et in lib. II de Spiritu sancto cap. 5, pag. 641, nec non cap. 9, pag. 652.

Matth. XVII, 26. Brixian., denarium. S. Zeno Veronensis in lib. II de Somnio Jacob, Tractat. 13, pag. 178, duos denarios.

Joan. VII, 8. Brixian., Ego autem nondum ascendo: et ita Graeci codices nunc habent, οὔπω, id est nondum; qua lectione, si antiqua est, omnis difficultas amovetur. Veterem non fuisse colligit Grotius, quod 0857D hinc Porphyrius numquam Christum calumniatus esset de mendacio: nam in voce οὔπω, nondum, fuisset nodi solutio. Verum, etiamsi Graeci codices habuerint simplex οὐκ, non, inanis est atque impia de mendacio accusatio.

Joan. XXI, 22. Brixian. hic et vers. 23, pro sic, habet si; et ita juxta Graecum textum habet codex Reginae Suec. sign. n. 14, qui et S. Wenceslai fuisse olim dicitur, probae is quidem antiquitatis, et notae.

Joan. V. 2. Brixian., Betesda; et ita Graecus codex, Βηθεσδὰ, Bethesda; Veron., Betzeta; Vulgata, Bethsaida. Consentiunt viri periti, scripturam illam propter horum nominum affinitatem a Librariis, et aliis Hebreae linguae imperitis depravatam esse, etsi legatur apud Tertullianum, et in Theophylacto Romanae editionis. Constat enim regionem fuisse in Urbe sancta, quae a Josepho appellatur Βηζεθὰ, Bezetha, ubi erat forum pecuarium, sive forum ovium, unde nomen 0858A suum acceperat haec regio, derivatum, ut puto, ab Hebraeo beth hazon, id est, domus, sive, locus ovis. Graecis autem ovis dicitur, πρόβατον. unde vox προβατικὴ facta est; ut probatica Evangelistae sit macellum ovium, cui vicina piscina dicebatur Probatica; aut piscina illa, cujus aquam quandoque angelus movebat, erat in probatica, nempe in macello ovium, vel juxta illud macellum. Erat in hac regione porta ovis, quae in codice Hebraeo lib. II Esdrae cap. III, vers. 1, appellatur , schaar-hazon, id est, porta gregis, sive ovis, et in Graeca versione, πύλη προβατικὴ, quam Eliasib, sacerdos magnus, exstruxisse dicitur. Quapropter quidam Interpretes volunt, piscinam, de qua sermo, ideo Probaticam appellatam, quia esset ad portam Probaticam, hoc est ad portam Gregis, vel, si lectio Graeca probatur, piscinam illam, quae erat in probatica, fuisse juxta portam Gregis. Verum non tam portam, quam certam regionem denotari hac voce προβατικὴ, suadet, quod dicit Evangelista, Probaticam appellatam fuisse Bethsaida, Graece 0858B Βηθεσδὰ· illa enim vox Βηθεσδὰ, sono non multum differt a Βηζεθὰ, quo nomine, ut diximus, Josephus appellat regionem, ubi, omnium consensu, sita est illa piscina. Attamen alii ab alia origine derivatum putant nomen Βηθεσδὰ, nimirum a Beth-cheseda, aut Betheseda, quod sonat, domus misericordiae, ob collata aegris in hac piscina beneficia. Alii derivant a Beth-esda, id est, domus effusionis: non a fudendo victimarum sanguine; neque enim ibi, sed apud altare mactabantur hostiae; sed ab aquaeductu, cujus forsan auctor Ezechias, qui dicitur introduxisse aquas in Civitatem, lib. IV Reg. cap. XX, vers. 20.

Matth. XIX, 17. Brixian., Quid dicis me bonum? et ita recentiores quidam, nempe Maldonatus, Jansenius, Simonius, et Martianaeus. At neque nostra Vulgata Latina versio, neque Graecus ex libris veteribus multis manu exaratis, cum Latina consentientibus, hanc explicationem admittunt.

0858C Matth. XV, 32. Brixian., jam tres dies sunt, quod, etc. S. Ambrosius triduum est, quod.

Matth. XVI, 6. Brixian. . . . . . . . . cavete vos; Vercellen. Veronen, et San-Germanen., attendite vobis; et ita Ss. Hilarius, et Gaudentius, juxta Exemplar S. Germani a Pratis.

Matth. XVI, 12. Brixian., non dixit, etc. S. Ambrosius in lib. I de Poenitent. cap. 15, p. 411, non dixit a panibus, sed a doctrina Pharisaeorum et Sadducaeorum attenderent sibi.

Matth. XVII, 21. Brixian., Vercellen. et Veronen., futurum (Brix. futuru) est, filius hominis tradatur. San-Germ. habet, futurum est, ut . . . . . . tradatur; et ita S. Hilarius in Comment. in cap. XVII Matth.

Matth. XVII, 23. Brixian., Vercellen., Veronen. et San-Germanen., exigebant; et ita S. Hilarius in Commentar. in cap. XVII Matth. Corb., exigunt.

Matth. XVII, 26. Brix., invenies in eo; Vercellen., Veronen. et San-Germanen . . . . . invenies ibi; et ita S. Ambrosius in epist. 7 prim. class., 781.

0858D Joan. VIII, 39. Brixian., Vercellen. et Veronen. si filii Abrahae essetis . . . . . . faceretis, et ita Ambrosiaster in epist. ad Titum, cap. I, p. 314; Rufinus, S. Hieronymus et S. Augustinus.

Joan. IX, 4. Brix. et Veron., veniet; et ita S. Ambrosius in Exposit. psalm., CXVIII, pag. 1054.

Joan. IX, 5. Brixian., quamdiu in hoc mundo sum; Vercellen. et Veronen., cum sum in hoc mundo; et ita S. Ambrosius in lib. III de Fide cap. 7, pag. 506. Corbeien., cum in hoc mundo sum; et ita idem S. Ambrosius in epist. 80, class. II, pag. 1096.

Joan. XI, 4. Brixian., haec infirmitas per eum. S. Ambrosius in lib. IV de Fide, cap. 10, pag. 545, haec infirmitas, etc., sed pro claritate Dei, ut clarificetur Filius ejus per ipsum.

Joan. XIII, 5. Brixian., fudit; Vercellen. et Veronen., misit; et ita quidam mss. libri Divin. Biblioth. S. Hieronymi.

0859A Joan. XIII, 32. Brixian. et Veronen., et Deus clarificavit eum; et ita S. Ambrosius.

Joan. XIV, 26. Brixian., et commonefaciet vos omnia. S. Gaudentius, et admonebit vos omnia.

Joan. XVIII, 28. Brixian., ad Caipha; Vercellen., Corbeien., Gat. et Mm., ad Caipham; et ita S. Augustinus in lib. III de Consensu Evangelistarum tom. III, part. II, pag. 114, et in tractatu 114, in Joan. Evang. cap. XVIII, tom. III, part. II, pag. 789. Veronen., a Caiphan.

Luc. II, 22. Brixian., adduxerunt eum; S. Irenaeus, imposuerunt eum.

Matth. VI, 13. Brixian. postea verba, sed libera nos a malo, habet quoniam tuum est regnum, et virtus, et gloria in saecula. Amen. Graecus post eadem verba, sed libera nos a malo, addit, quoniam tuum est regnum, fortitudo, et gloria in saecula. Amen. Quae additio legitur etiam in Constitutionibus Apostolicis, Opere imperfecto in Matthaeum, S. Chrysostomo, antiquis Graecorum Liturgiis, et Syriaca Gothicaque versionibus. 0859B At probabilissimum est, haec addita fuisse, atque e Liturgicis libris in textum Matthaei irrepsisse; ea enim non ferunt Lucas cap. XI, vers. 4, neque praeter Brix. alius vetus Evang. cod. Latinus, nec vetusti Graecorum codices, Copticaeque et Arabicae versiones.

Joan. XVII, 13. In Brixian. et Vercellen. additur, in hoc mundo. S. Hieronymus in Dialogo contra Pelagianos tom. II, pag. 749, habet, in mundo.

Matth. VI, 32. In Brixian. post Pater vester, additur coelestis; et ita in Graeca versione.

Matth. VI, 31. Brixian. cogitare in crastinum. S. Augustin. in lib. II de Serm. Dom. in monte, tom. III, part. II. p. 222, cogitare de crastino.

Matth. VIII, 2. In Brixian., Vercellen., Veronen. et San Germanen. post leprosus, additur quidam; et ita in S. Hilar. Tract. in psal. CXXXVIII, tom. I, pag. 566.

Matth. XIII, 38. In Brixian., Vercellen., Veronen. et San-Germanen. ante mundus, additur, hic; et ita in 0859C multis editionibus S. Augustini de Civitate Dei lib. XX.

Matth. XIV, 22. Brixian., jussit discipulos. Duo Reginae Suec. mss. Div. Biblioth. S. Hieronym. habent jussit discipulis, omisso Jesus, ut etiam omittitur in Brixian. et Corbeien.

Matth. XVIII, 7. Ante mundo, additur huic, in Brixian., Vercel., Veron. et Corb.; et ita in S. Cyprian., p. 153.

Matth. XXVI, 39. Brixian., Pater meus, etc., transfer a me calicem istum. S. Hilarius in Commentar. in Matth., Pater meus, etc. S. Ambrosius in lib. II de Fide, cap. 5, pag. 477, Pater meus, etc., transfer a me calicem hunc. Item in lib. de Incarn. Dom. Sacram. cap. 7, pag. 718, habet, Pater meus.

Joann. XIV, 17. Brixian., Vercellen., Veronen. et Gat., hic mundus; et ita S. Ambrosius in lib. I de Spir. sanct. cap. 4, pag. 611, et in Exposit. Evang. secund. Luc.

Joan. XIV, 31. Brixian., Vercellen., Veronen., et 0859D Corbeien., hic mundus; et ita S. Ambrosius in lib. V de Fide, cap. 7, pag. 567.

Joan. XVII, 16. Brixian. et Veronen. habent primo et secundo loco, de hoc mundo; et ita S. Ambrosius in lib. I Hexaem., p. 14.

Luc. XXII, 43 et 44. In Brixiano desunt integri isti versiculi 43 et 44. Nonnulli, veriti ne Christiani nominis osores ea historia abuterentur, ut indigna Jesu Christo incommoda tribuerent, totum textum, id est praesentes versiculos 43 et 44, ab exemplaribus suis expunxerunt; quemadmodum hodie pariter in multis vetustis Graecis codicibus, id est, in mss. Alexan. Bodl. 4, 5; cod. Leicestr., Copt., Paris. 6; in Syris quibusdam, teste Photio, epist. 134, et olim etiam in multo pluribus Latinis textibus, Hieronym. lib. II contra Pelagianos, et Hilario lib. X de Trinitate ac Epiphan., Ancorat. cap. 31, 32 et 33 desiderabantur: Nec sane ignorandum nobis est, ait S. Hilarius de 0860A Trinit. lib. X, cap. 41, et in Graecis, et in Latinis codicibus quamplurimis, vel de adveniente angelo, vel de sudore sanguinis nihil scriptum reperiri. Addit, nihil inde discriminis in veritatem creari, neque juvari errorem; quod scilicet incertum sit, quae vera lectio inter tot exemplarium varietates putanda sit: Ambigentibus igitur, utrum hoc in libris variis, aut desit, aut superfluum sit ( incertum enim hoc nobis relinquetur de varietate librorum, etc.).

Agnoscit laudatus Epiphanius Ancorat. cap. 31, locum hunc ex Evangelio in codicibus Graecis permultis erasum fuisse, pia fraude Catholicorum quorumdam, metuentium ne quid forte sinistri inde colligeretur; non intelligentes, quid dispendii in veritatem proveniret. Addit S. Irenaeum usum esse eo loco, in suo adversus Haereses libro III, cap. 32, ad probandam Incarnationis veritatem.

Utitur pariter eodem loco idem S. Epiphanius loco cit. cap. 37, pag. 42, ad ipsum idem dogma asserendum. Suspicatur Grot. in Luc. XIX, 41, hanc exemplarium 0860B correctionem, nonnisi episcoporum auctoritate inductam; pro certo tamen credimus, ita cum illo loco contigisse, quomodo cum aliis permultis, ut, amanuensium audacia, seu nimia semiphilosophorum quorumdam religione (putantium, eodem loco invidiam Jesu Christo creari), expungeretur: vel ad oram codicis, veluti caute legendus, adnotatus, ansam dedit suppressioni in nonnullis exemplaribus.

Minime tamen hoc valuit, quin mss. pleraque Graeca, et Latina, ac impressa nostrae aetatis integra manerent. Habent hos versus 43 et 44 Vercellen., Vindobonen., Veronen. et Mm. Vidimus Apologiam ex S. Epiphanio, in ejus suffragium adducente locum S. Irenaei. Eamdem pariter sententiam, quam Irenaeus, refert S. Hippolytus contra Noet. cap. 18 edit. Fabric., item Sermo de Resurrectione apud Anastas. Sinait. in Hodego, pag. 356; S. Justinus in Dialogo cum Tryphone; S. Chrysostomus in Matthaeum hom. 84; Ammonius in Concordia; S. Augustinus 0860C in libro de Consensu Evangelistarum, et Patres alii post ipsos. Photius ad Theodorum Amicum scriben., epistola 138 monet ne umquam committat, ut quorumdam Syrorum auctoritate permotus, locum hunc e Luca, veluti alienum expungentium, illum rejiciat. Porro Syris illis persuaserat metus, quod indecorum Jesu Christo videretur, ut eo dolore oppressus esset, quo sanguineus sudor exprimeretur. Syrorum nomine hic Armeni facile designantur, quos locum hunc, et Historiam feminae adulterae expunxisse ex Evangelio, accusat Nicon, de pessima religione Armenorum.

Matth. VI, 22. In Brixian. post oculus, deest tuus, et ita in S. Augustin. Spec. de Evang. sec. Matth. tom. III, part. I, pag. 756.

Matth. VII, 26. Deest haec, in Brixian. et in S. Cyprian.

Matth. XIII, 24. Deest, factum, in Brixian., Vercellen. et Veronen. ut in S. Ambros. lib. III Hexaem. 0860D cap. 10, pag. 49.

Matth. XVI, 23. In Brixian., Vercellen., Veronen. et Corbeien. deest ea, primo et secundo loco; et ita in S. Hilar. Commentar. in hunc Matthaei locum, et in lib. VI de Trinitate num. 38, juxta fidem quamplurium mss. codd.; item in S. Ambros. lib. II de Fid. cap. 7, pag. 480.

Matth. XIX, 4. Deest hominem, in Brixian., Vercellen., Veronen., Corbeien. et San-Germ.; et ita in Corbeien. Bibl. Version. Vulgat.; in S. Augustin. lib. X de Genesi tom. III, part. I, pag. 256, in Specul. de Evangel. secund. Matthaeum tom. III, part. I, pag. 761; lib. XIV de Civitate Dei cap. 22, et lib. XIX contra Faustum tom. VIII. pag. 330.

Matth. XXVI, 43. Brixian., Vercellen. et Veronen., liberet nunc eum, si vult eum; Corbeien., liberet nunc eum, si vult. S. Ambrosius in Enarrat. in psalm. XLIII, pag. 915, nunc eum.

0861A Joan. XVIII, 11. Omittitur tuum, in Brixian., Vercellen. et Veronen.; et ita in quibusdam Graecis codicibus, et in aliquibus mss. Div. Biblioth. S. Hieronymi.

Joan. XVIII, 26. Deest ei, in Brixian., Vercellen. et Veronen.; et ita in Graeco textu, et in quibusdam mss. Div. Bibl. S. Hier.

Luc. II, 46. Post verbum interrogantem, deest eos, in Brixian. et Vercellen.; et ita in S. Augustini serm. 22 in psalm. CXVIII, tom. IV, part II, pag. 1334.

Luc. VIII, 32. Deest tibiis, in Brixian., Vercellen. et Veronen.; et ita in S. Ambrosii lib. II de Poenit. cap. 6, pag. 426; et in Regio ms. S. Augustini in Speculo de Evangelio secundum Lucam.

Luc. VIII, 52. Deest puella, in Brixian., Vercellen., Veronen., Gat. et Mm.; et ita in quibusdam mss. Div. Bibl. S. Hieronymi.

Matth. III, 17. Brixian., Vercellen. et Veronen., in quo bene complacui; et ita S. Hilarius in lib. de Trinitate tom. II, pag. 32 et pag. 272; S. Gaudentius 0861B in Responsione ad Paul. Diac., nec non Sanctus Gregorius Magnus Moral. lib. XXVIII, cap. 38, pag. 895. Cod. San-Germanen., in quo bene placui.

Matth. VI, 19. Brixian., super terram; et ita S. Cyprian. in lib. de Oper. et Eleemos. pag. 305.

Matth. VII, 24. Brixian., similabo eum; et ita S. Cyprian. in lib. III Testim. ad Quir. cap. 96, pag. 387.

Matth. XI, 2. Brixian., Vercellen., Veronen. et San-German., in carcere; et ita S. Hilarius in Comment. in Matthaeum tom. I, pag. 721. Corbeien., in carcerem.

Matth., XI, 28. Brixian., vos requiescere faciam. S. Hieronymus in epistola 148 ad Celantiam, tom. I, pag. 1094, requiescere faciam vos.

Matth. XIII, 11. Brixian., Vercellen. et San-Germanen., mysterium; et ita S. Irenaeus.

Matth. XVI, 21. Brixian., Vercellen. et Veronen., oportet; et ita S. Irenaeus.

Matth. XVIII, 21. Brixian., si peccaverit. Lucifer quoque Calaritanus in lib. II pro S. Athanasio habet, 0861C si peccaverit, etc.

Matth. XIX, 21. Brixian. et Corbeien., vende omnia, quae possides. S. Ambrosius in lib. de Offic. Ministr. cap. 11, pag. 11, vende omnia bona tua. Philastrius haeres. 98, vende et omnia, quae habes.

Matth. XXI, 9. Brixian., Veronen. et Corbeien., primo et secundo loco habent, Osanna; et ita S. Iren. in lib. IV contra Haereses tom. I, pag. 240.

Matth. XXI, 9. Brixian. et San-Germanen., in excelsis; et ita S. Irenaeus.

Matth. XXI, 33. Brixian., turrem; Vercellen. et Veronen., turrem . . . . . colonis: et ita Lucifer Calaritanus in lib. II pro S. Athanasio. Corbeien. quo que . . . . . . colonis.

Matth. XXII, 7. Brixian., et mittens exercitum suum. S. Irenaeus habet, et mittens exercitus suos, etc.

Matth. XXII, 37. Brixian., ex tota anima tua; et ita S. Zeno Veron. in lib. I, tract. 2, de Fide, Spe et Charitate, pag. 21.

Matth. XXIV, 15. Brixian., Vercellen. et Veronen., 0861D quod dictum est; et ita S. Irenaeus in lib. V contra Haereses tom. I, pag. 322.

Matth. XXVI, 9. Brixian., venundari multo pretio; Vercellen. et Veronen., venundari pretio; et ita S. Ambrosius in Exposit. Evang. secund. Luc. lib. VI; Corbeien., venundari pretio multo.

Matth. XXVI, 14. Brixian., dicitur Judas Scariothes; Vercellen., dici . . . . . Judas Scarioth: supple lacunam ex Reginae Suec. mss. relatis in Divin. Biblioth. S. Hieronymi, qui habent, dicitur Judas Scarioth. Veronen. Judas dicitur Scarioth; Corbeien., Scariot.

Matth. XXVI, 36. Brixian., donec vadam illuc orare; Vercellen., donec eam illuc orare; et ita S. Hilarius in Commentar. in Matthaeum. Veronen., donec eo illuc orare.

Matth. XXVII, 9. Brixian., filii Israel. Et ita S. Augustinus in lib. II de Consensu Evangelist. tom. III, part. II, pag. 114.

0862A Matth. XXVII, 34. Brixian., dederunt ei bibere acetum cum felle mixtum. Versio quoque Sancti Matthaei in Graecis nonnullis exemplaribus praefert, oblatum fuisse Christo acetum cum felle mixtum. Et ita Syr., Orig., Hieron. Sed plures optimi manuscripti codices cum Vulgata legunt, vinum, quemadmodum et recurrit in Sancto Marco, et apud veteres plures tam Graecos, quam Latinos . . . . .

Matth. XXVII, 55. Brixian., Vercellen. et Veronen., a longe videntes: τὸ videntes Marci est.

Matth. XXVIII, 7. Brixian., Vercellen., Veronen. et Corbeien., praecedit; et ita S. Augustinus de Consensu Evangelist. tom. III, part. II, pag. 133.

Joan. I, 4. Brixian., Vercellen., Veronen., Corbeien., Gat. et Mm., vita est; et ita S. Hilarius, et S. Ambrosius in lib. III de Fide, cap. VI, pag. 504.

Joan. III, 4. Brixian., et Mm., et nasci; et ita quidam lib. mss. Divin. Bibliothec. S. Hieronymi.

Joan. III, 5. Brixian., natus fuerit; et ita S. Cyprianus in epist. 72, ad Stephanum papam, de Concilio, 0862B pag. 180.

Joan. VII, 28. Brixian., et me scitis, et nostis unde sim. S. Hilarius in lib. VI de Trinitate tom. II, pag. 153, neque me scitis, neque unde sim, nostis?

Joan. VIII, 14. Brixian. secundo loco habet, unde veni; et ita S. Ambros. pag. 174.

Joan. IX, 25. Brixian., Vercellen. et Corbeien., caecus eram, et, etc.; et ita S. Ambrosius in epist. class. II, tom. II, pag. 1097.

Joan. X, 16. Brixian., Veronen. et Corbeien., unus grex; et ita S. Cyprianus in lib. de Unitate Ecclesiae Catholicae pag. 255, et in epist. 76, ad Magnum, de baptizandis Novatianis, pag. 209.

Joan. XII, 31. Brixian. et Vercellen., nunc judicium est hujus mundi; et ita S. Gaudentius in sermon. 12, pag. 146.

Joan. XIII, 29. Brixian., quia, etc. Quidam mss. Div. Biblioth. Sancti Hieronymi, et codices fere omnes S. Augusti habent, quia dicit ei.

0862C Joan. XIV, 17. Brixian., nec novit. Vercellen., nec agnoscit; et ita S. Ambrosius in lib. I, de Spir. sanct. cap. 4, pag. 611, et in Exposit. Evang. secund. Luc.; Veronen. habet, nec cognoscit.

Luc. I, 2. Brixian., Et ministri fuerunt verbi. Budaeus, Hamm., Cappell., Vall., Vatab., Pisc., Gemar. et ex antiquis Origenes in Luc. homil. I, Ambrosius, Euthymius hic, Hieronymus Praefatione in Matthaeum, et text. Graec., Ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου, Ministri fuerunt verbi.

Luc. II, 49. Brixian., Vercellen., Veronen. et Gat., nescitis, etc. Tertullianus pag. 516, non scitis.

Luc. III, 5. Brixian., in directum; et ita codex Claromont. S. Irenaei.

Luc. VII, 42. Brixian., Quis ergo eorum, etc. S. Cyprianus, Quis illorum, etc.

Luc. XXIV, 24. Brixian., Vercellen., Veronen., Corbeien. et Gat., non viderunt; et ita quidam mss. Div. Bibl. S. Hier. et S. Augustinus in lib. III de Consensu Evangelistarum tom. III, part. II, pag. 140.

0862D Marc. V, 43. Brixian. et Veron., et jussit illi dari manducare. S. Irenaeus, et jussit ei dare manducare; Clarom. ejusdem S. Irenaei cod. habet, dari, etc.

Marc. XI, 25. Brixian., ad orationem; et ita S. Cyprianus in lib. III Testimoniorum ad Quirinum cap. 22, pag. 378.

Matth. XIV, 3. Brixianus et Veronensis legunt, Fratris sui Philippi. Graecus quoque post illa verba, fratris sui, addit Philippi, ex Marc. VI, 17.

Joan. III, 5. Deest Sancto in Brixian. et Veronen.; et ita hodie in omnibus Graecis, et plerisque Latinis exemplaribus; in Tertul. libro de Baptismo, et libro de Anima; in S. Cyprian. epist. 73, ad Jubaianum, de haereticis baptizandis, pag. 187; et in S. Ambros. lib. III de Spiritu sancto cap. 10, pag. 677.

Luc. I, 3. Brixian. et Veronen., omnibus. In Graeco quoque codice est πᾶσιν, id est omnibus, quod Syrus Interpres ad personas refert, interpretans Lucam, 0863A quasi dicat, se assectatum esse oculatos testes, et ministros: ita non accipit metaphorice verbum παρηκολουθηκότι, assecuto, pro assequi mente ea, quae facta et dicta sunt; sed proprie, pro, assectari aliquem.

Luc. I, 35. Deest ex te, in Brixian., Veronen., ut etiam in pluribus Latinis exemplaribus, in sancti Ambrosii Exposit. Evang. secund. Lucam pag. 1300, in nonnullis Biblicis libris Reginae Suecorum, et in Gallicanis plerisque mss. S. Augustini lib. II de Consensu Evangelistarum. Verum ea verba leguntur ab Irenaeo, Tertulliano, Novatiano cap. 19 de Trinitate, aliisque antiquis scriptoribus, et versionibus Syr. et Arab. relatis a Millio in edit. text. Graeci.

Luc. VI, 26. Brixian., Prophetis; et ita duo libri mss. Div. Bibl. sancti Hieronymi.

Luc. IX, 48. Brixian., quicumque me recipit, recipit eum; Vercellen., quicumque me recipit, non me recipit, sed eum, etc. Veron. et Corbeien. non me recipit, sed eum, etc. Hilarius Diaconus, qui Ambrosiaster 0863B dicitur, in Epist. ad Romanos cap. II, pag. 41, qui me recipit, non me recipit, sed eum, etc.

Matth. XXII, 35. In Brixian. et Corbeien. omittuntur verba illa, ut impleretur, quod dictum est per Prophetam dicentem: diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem: nec leguntur apud Origenem, Euthymium, Theophylactum, S. Hilarium; S. Augustinum lib. II, de Consensu Evangelistarum tom. III, part. II, pag. 121; Titum Bostrensem; versiones Syriacam, Copticam, Arabicam, Aethiopicam; editionem Complutensem, et codices Graecos manu exaratos quamplurimos relatos in Variis Lectionibus Millii. Desunt etiam in aliis codd. praeferentibus Latinam Veterem Vulgatam Italam. Sunt qui putant, haec ab Joanne in Matthaeum irrepsisse Librariorum licentia. Ego vero Vulgatae lectionem sequor.

Joan. X, 22. Brixian. et Corbeien., Facta est autem Dedicatio in Hierosolymis. Nomen illud, τὰ 0863C ἐγκαίνια, derivatur ab ἐγκαινιζειν, de novo aliquid facere, quo verbo LXX Interpretes reddunt verbum. Hebraeum initiavit, dedicavit, et apud dictos Interpretes ἐγκαίνια, ἐγκαίνισις, ἐγκαινισμός, id est, innovationes, innovatio. Verbum autem Hebraeum, sicut et nomen, usurpantur in Veteri Testamento de quavis Dedicatione sive prima, sive instaurata, puta cum nova domus incipit habitari; attamen usu factum videtur, ut ἐγκαίνια, encaenia, accepta sint pro aliqua renovatione, sive instauratione Templi; quod deducimus ex Hebraeorum Kalendario, in quo, duo tantum memorantur celebranda Encaenia Templi, nec mentio fit Salomonicorum: priora in mense Kasleu, vigesima quinta die, qua Machabaei restituerunt Altare Holocaustorum; et ideo (ut I Machab. IV, 59, legimus) statuit Judas, et fratres ejus, et universa Ecclesia Israel, ut agatur dies Dedicationis, ἐνκαινισμοῦ, Altaris in temporibus suis ab anno in annum per dies octo, a quinta et vigesima die mensis Casleu cum 0863D laetitia et gaudio. Altera encaenia, quae reperiuntur in Kalendario Judaeorum, Dedicatio est, sive instauratio Templi facta sub Zorobabele in mense Adar, ut videre est apud Esdram, cap. VI, vers. 16.

Joan. XI, 56. Brixian., Quid vobis videtur? quia non veniet ad diem festum? Sunt qui Graecum Τί δοκεῖ ὑμῖν; ὅτι οὐ μὴ ἔλθῃ εἰς τὴν ἑορτὴν; cum interrogatione legunt, Quid vobis videtur? annon veniet ad diem festum?

Matth. XIII, 45. Brixian. et Veron., negotianti; et ita S. Cyprian. in lib. III Testimon. ad Quirinum pag. 372, et in lib. de Opere et Eleemosynis, in aliquibus mss; item S. Ambrosius in lib. II de Abraham, cap. 9, pag. 343.

Matth. XXVII, 40. In Brixian. et Corbeien. omittitur, vah; et ita in textu Graeco, et in S. Augustini lib. III de Consen. Evangel. tom. III, part. II, p. 127.

0864A Matth. XIII, 46. Brixian., qui inveniens unam praetiosam margaritam. S. Cyprianus in lib. de Opere et Eleemosynis pag. 305, ubi autem invenit pretiosam margaritam, omissa voce una, quae deest pariter in Vercellen., Veron. et San-Germanen.

Matth. XX, 15. Brix., Haud non licet mihi facere de meum quod volo? Veteres libri quidam ferunt, Aut non licet mihi, quod volo facere de re mea? Graecus, Ἤ οὐκ ἔξεστί μοι ποιῆσαι ὅ θέλω ἐν τοῖς ἐμοῖς, Aut non licet mihi facere quod volo in meis? et ita Syr. et Antiqua Vulgata. S. August. in serm. 87 habet, Non licet mihi quod volo, facere de meo?

Joan. III, 3. Brixian. et Gat., natus fuerit, et ita aliqui mss. Latini codices relati in Divin. Bibliothec. S. Hieronymi, pressius Graeco textui.

Joan. VIII, 12. Brixian. et Vercellen., non ambulavit; Veron., non ambulabit. S. Ambrosius in lib. de Fide Orthodoxa contra Arianos, cap. 2, pag. 350, non ibit.

Joan. VIII, 54. Brixian., Gat. et Mm., noster est; et 0864B ita Graeca quaedam exemplaria, et duo mss. libri Lat. relati in Divin. Bibliothec. S. Hieronymi.

Joan. IX, 12. Brixian. et Veronen., dixerunt autem ei. Vercellen., dixerunt ergo ei; et ita quidam mss. codices in Divin. Bibliothec. S. Hieronymi.

Joan. X. 29. Brixian., Vercellen. et Veronen., rapere illud, etc. (Veron. omittit, illud). S. Ambrosius in lib. III de Spiritu sancto cap. 16, pag. 689, rapere ea, etc.

Joan. XX, 31. Brixian. et Veronen., Jesus Christus est Filius Dei. S. Irenaeus quoque legit, Jesus est Filius Dei.

Joan. XI, 50. Brixian. et Gat., expedit nobis; et ita Graecus, ἡμῖν, nobis.

Joan. XII, 7. Brixian., Veronen. et Mm., sine, etc.; et ita duo mss. Divin. Bibliothec. S. Hieronymi, et S. Gaudentius in sermon. 13, pag. 153 postremae Editionis.

Joan. XV, 2. Brixian., Veronen. et Corbeien., ut 0864C fructum plurimum adferat. S. Hilarius in Tract. in psalm. XI, tom. I, pag. 87, ut fructum ampliorem ferat. Vercellen., ut fructum ampliorem adferat.

Joan. XVIII, 11. Brixian., non bibam, etc. et ita S. Hilarius in tractatu in psal. CXXXVIII, tom. I, pag. 508 et in libro X de Trinitate num. 30. Corbeien., nonne bibam, etc.

Joan. XX, 31. Brixian., Veronen. et Gat., vitam aeternam; et ita S. Irenaeus.

Luc. I, 51. Brixian., Veronen., Corbeien. et Gat., memorari; et ita vetus Interpres, teste Millio in Proleg. ac quidam libri mss. Bibliorum relati in Div. Biblioth. S. Hieronymi. S. Irenaeus quoque in lib. III contra Haereses tom. I, pag. 185, habet reminisci.

Luc. II, 38. Brixian., et Veronen., Hierusalem; et ita vetustissimus Bibliorum codex Corbeiensis, et alii plures Latini libri. Item S. Irenaeus in lib. III contra Haereses, tom. I, pag. 187, et S. Augustinus 0864D in lib. II de Consensu Evangelistarum tom. III, part. II, pag. 38. Corbeien. habet, Jerusalem. Gat., in Hierusalem. et ita Graecus textus.

Luc. VII, 37. Brixian., discubuit; Vercellen., accumbere; Veron., recubuit; Gat. et Mm., accubuit: et ita S. Ambrosius, et plurimi mss. libri in Div. Bibl. S. Hieronymi.

Luc. IX, 29. Brixian., me confusus fuerit . . . . confundet eam; Vercellen., confusus fuer. . me. . . . . . . . . . . fundet . . . . . . . S. Ambrosius in epist. class. II, tom. II, pag. 1077, me confusus fuerit. . . . confundar et ego eum, etc.

Joan. IX. 61. Brixian., sed primum permitte mihi renuntiare his, qui, etc., et ita S. Augustinus in lib. II, de Consens. Evangelist. tom. III, part. II, p. 55. Corb. Bibl. iis, qui, etc., conformiter S. Augustino in Speculo de Evangel. sec. Lucam tom. III, part. I, p. 769.