Sermo X. In Exodi Lectione Octavus.

Explicitis hic quae proposueram disserenda, tam de Exodi quam de Evangelii lectione, congruens aliquid diei Dominico reservavi, quod Deus in postrema parte illius lectionis ubi primum legem paschae annuntiat, scribitur praecepisse. Nam post interminationem 0912C quam dixerat: Omnis qui manducaverit fermentatum a primo die usque in septimum diem, disperiet anima illa ex Israel (Exod. XII, 15) : et adjecit dicens: Et primus dies vocabitur sanctus, et septimus dies vocatus sanctus erit vobis: omne opus servile non facietis, praeterquam quod faciendum erit omni animae (Ibid., 16) . Primum diem saeculi esse Dominicum diem, dies sabbati septimus probat, in quo requievisse perhibetur Deus, dicente Scriptura: 294 Et benedixit Deus diem septimum, et sanctificavit eum, quia in eo requievit ab omnibus operibus suis, quae caeperat Deus facere (Gen. II) . Caute loquitur Scriptura divina, non absolute dicens, requievisse Deum ab operibus suis, sed ab operibus quae coeperat 0913A Deus facere, ne omnipotentem, et imperio sermonis cuncta facientem, laborasse existimes, cum requievisse audis; sed ut intelligas quod perfectis omnibus hujus mundi rebus, a quibus requievisse, id est cessasse, describitur, alia voluntati suae placita operari non desinat: sicut testatur in Evangelio Dominus Jesus dicens: Pater meus usque modo operatur, et ego operor (Joan. V, 17) . Requies igitur Dei, non laboris remedium, sed coeptorum finis est operum; siquidem postquam perfecit mundum, opus suum regere non desistit. Ipsius enim nutu omnium rerum natura cursum suum vel jussa peragit, vel prohibita subtrahit. Nam in diebus sancti Noe (Gen. VIII et IX) , ipsius providentia pollutum variis iniquitatibus mundum vel cataclysmo 0913B delevit, vel post diluvium reparavit. Ipse super quatuor urbes Sodomorum, ubi masculi in masculos turpitudines exercebant, sulphur et ignem de coelo (Gen. XIX) contra morem pluit, ut quos ardor illicitus, ad expugnandum ipsius naturae morem succenderat, igneus imber exstingueret. Ipse genus patriarchicum delegit ex Gentibus, populum scilicet Hebraeorum; pro cujus libertate, Aegypti regnum novem plagis afflictum, decima interemit (Exod. XII, XIII, XIV, XV) . Ipse divisit Rubrum mare; quando in murorum firmitatem liquentis elementi unda diriguit, gelaverunt enim, tamquam murus, aquae: gelaverunt fluctus in medio maris, sicut testatur in Exodo (Exod. XV) fides illius Cantici triumphalis. Ipse ergo, inquam, divisit mare Rubrum, quod a Graecis nuncupatur 0913C Erythraeum; ut et plebi suae transitum, et persequentibus foveam praepararet. Egressis namque Israelitis per fundamentum maris sicco vestigio, et Aegyptiis omnibus eodem meatu post illos properanter ingressis, confestim proprium liquorem stupentibus aquis, Deus qui abstulerat, reddidit, et 0914A armatas acies equitum, ipsumque Pharaonem pariter cum quadrigis curruum, totoque exercitu, undis obruentibus, enecavit. Aquarum muri, qui credentem populum tuiti fuerant, hostilem manum propria ruina prosternunt. Ipse pluit manna cibum (Exod. XVI) 295 suis cultoribus in eremo, qui ignem pluerat nefando sacrilegio criminosis: ipse pluit manna placidus, qui flammam pluerat indignatus. Sed quoniam singula per ordinem replicare propositus primi, ac septimi dierum tractatus non capit, necessaria brevitate praeteriens, pauca perstringam Ipse disrupit petram, et fluxerunt aquae (Ps. LXXVII) tot millibus hominum sitientibus in deserto (Exod. XVII) , prostravit infinitos adversariorum populos, plurima inimicarum gentium regna delevit. Jordanem 0914B quoque siccavit fluvium, ut credentem populum in terram repromissionis induceret. Ipse Jordanem siccavit fluvium (Jos. III, IV) , qui arentem petram, fluminis verterat in liquorem: A facie enim Domini mota est terra, a facie Dei Jacob. Qui convertit solidam petram in stagnum aquae, et rupem in fontes aquarum (Ps. CXIII) . Deinde Legem quam dederat in Sina, constituit in Sion, auxit in Jerusadem; et post offensam dilecti populi, eamdem porrexit ad Gentes. Nam postquam veniens in hominem Dei Filius, per quem haec omnia facta sunt, et sine quo factum est nihil (Joan. I) , ab ipsis suis quondam filiis quos protexerat, et exaltaverat, non solum repulsus est, verum etiam crucifixus, clamat utique per Prophetam: Filios genui, et exaltavi, ipsi autem 0914C me spreverunt. Agnovit bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui, Israel vero me non cognovit, et populus me non intellexit (Is. I) ; tamquam si diceret, quoniam cognoverunt olim bruta animalia Gentilium populorum regnatorem coeli, suumque possessorem, ac Dominum, humanorum peccaminum 0915A pannis indutum, et in angusto Judaeae praesepio (Luc. II) collocatum, Israeliticus vero 296 populus liberatorem suum non voluit agnoscere: Auferam, sicut praedictum est, ab Judaea, et ab Jerusalem, validum et validam. Verbum utique incarnatum; virtutem panis, et virtutem aquae, virtutem cibi coelestis, et virtutem aquae regenerantis; et prudentem quinquagenarium, jubilaeum scilicet remissionis annum; et sapientem architectum (Is. III) , Spiritum videlicet sanctum, per quem mihi aedificem Ecclesiam novam ex Gentibus. Ab tulit enim Dominus cuncta salutarium munera dona, vel quae tribuerat, vel quae promiserat Judaeis ingratis; et contulit ad fidem suam prompto servitio ex omni natione conversis. Quando ergo requievit Dominus, qui semper est operatus, quem ex paucis 0915B operibus ejus quae transiens memoravi, certissime certi sumus semper operatum, et quotidie operari perspicimus? Nam quod elementa tam coelestia, quam terrena, humano generi serviunt, ipsius opus est. Quomodo enim non contemnerent exiguum terrenumque hominem, nisi Creatoris sui imperio obedirent? Nos ipsi etiam quod nascimur, quod haec ipsa opera Domini ex parte novimus, quod vivendo vitam quaerimus, quod futurorum spem gerentes pie conversamur et loquimur; Dei, inquam, Dei sunt opera. Cujus pietatis et hoc ingens opus est, quod etiam malos atque incredulos patienter sustineat, clementer exspectet, et, si poenituerint, sicut misericors pater amplectatur. Requievit plane tunc etiam Dei Filius ab omnibus operibus suis quae coeperat Deus facere, quando consummatis 0915C mirabilibus universis, et impleto sexto die omni opere Passionis, die septima, id est die sabbati, requievit sepultus. Sed quoniam Dei operosa quies est, ipsa requies otiosa esse non potuit. Nam corpore in sepulcro seposito, divinitas cum anima hominis ad inferna descendens, vocavit de locis suis animas sanctorum, quorum corpora surrexisse Matthaeus evangelista testatur dicens: Et multa corpora sanctorum dormientium surrexerunt; 0916A et exeuntes, inquit, de monumentis post resurrectionem ipsius, intraverunt in sanctam civitatem, et multis apparuerunt (Matth. XXVII) . Descendisse autem Salvatoris animam ad inferos visitandos, non solum beati Petri Epistola (I Petr. III) , verum etiam beati Davidis prophetia testatur, cum dicit: Quoniam non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem (Ps. XV) . Filius enim Dei non idcirco cum suscepti hominis anima ad inferos descendit, 297 ut eam in inferno relinqueret, sed ut plurimas resurrecturis sanctorum corporibus animas revocaret. Ob hoc namque is qui in forma Dei semper erat, formam servi suscipiens, suscepit et crucem; ut die tertia resurgendo exceptam triumpharet mortem, quam perpeti omnino vitae Dominum 0916B non liceret. Ergo quoniam post Passionem suam Dominus Jesus, illucescente Dominica, a mortuis erat resurrecturus, et primam sanctitatem primo resurrectionis suae diei collaturus; ideo Lex antiqua praenuntiat, et primus dies, inquit, vocabitur sanctus, et dies septimus vocatus sanctus erit vobis (Exod. XII, 16.) Primum diem resurrectionis vocandum perhibet sanctum, septimum jam vocatum futurum dicit sanctum; septimum millesimum scilicet annum, de quo ait Propheta ad Dominum: Quoniam mille anni ante oculos tuos sicut dies unus (Ps. LXXXIX) . Ita Igitur in primum diem resurrectionis Christi omnis erat transferenda festivitas, ut septimi diei exspectanda nobis esset et requies simul, et sanctitas; cum dicitur, primus dies vocabitur sanctus, statimque adjicitur, 0916C et dies septimus vocatus sanctus erit vobis. Omne opus servile non facietis, praeterquam quod erit faciendum omni animae (Exod. XII) . Quotquot enim primum diem, id est Dominicum diem, nuncupamus sanctum, credentes eum sanctificatum resurrectione Domini Jesu; exspectamus etiam illum vere sanctum diem, septimi millesimi anni diem, qui adveniet post istos sex dies, sex millium videlicet annorum saeculi, quibus eompletis requies erit vere 0917A sanctis, et fideliter credentibus in resurrectione Christi. Nam nulla erit ibi pugna contra diabolum, qui tunc utique detinebitur suppliciis religatus; nullum certamen contra vitia corporis, quod jam concupiscentiis obnoxium non erit. Nam 298 spiritale resurget corpus, ut Apostolus ait: Quod seminatur in corruptione, surget in incorruptione: quod seminatur in contumelia, surget in gloria; quod seminatur in infirmitate, surget in virtute; quod seminatur corpus animale, surget corpus spiritale (I Cor. XV) . Et iterum post pauca idem beatissimus Paulus: Oportet, inquit, corruptibile hoc induere incorruptionem, et mortale hoc induere immortalitatem. Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem, tunc fiet, inquit, sermo qui scriptus est: Absorpta est mors in victoria. 0917B Ubi est, mors, victoria tua? ubi est, mors, aculeus tuus (Ibid., 3) ? Et quis iste sit mortis aculeus, ipsius beati Apostoli cohaerens aperit sermo: Aculeus autem mortis peccatum: virtus autem peccati lex est (I Cor. XV, 56) . Aculeus quidem mortis peccatum, charissimi, quia per peccatum mors: virtus vero peccati Lex, quoniam sine Lege peccatum mortuum est. Peccatum enim non imputatur cum Lex non est. Nam neque Adam fuisset mortuus, quod de fructu illius arboris manducavit, nisi contra vetitum manducasset, legem mandati contemnens: neque hodie aliquis reatum peccati incurrit, si eum non adstringat aut naturalis lex, aut mandati lex, aut litterae Lex. Naturalis lex est illa qua Gentes Legem litterae non habentes, naturaliter ea quae Legis sunt 0917C (Rom. II) , faciunt; quia rationabilis animae humanae natura, ut Creatorem suum sentiat, ut proximum non laedat, ut non faciat quod pati non vult, naturali quadam lege intelligit; unde inexcusabilis est omnis homo qui vel auctorem suum negat; vel facit malum quod per legem naturae non ignorat esse malum. Iterum lex mandati est: Ab omni fructu ligni 0918A quod est in paradiso ad escam, edes: ab isto autem non edas (Gen. II) ; et quaecumque ante Moysen verbo tantum Dominus praecepisse cognoscitur. Lex litterae est: Non occides, non moechaberis, non falsum testimonium dices (Exod. XX) , et caetera quae transacto jam dimidio numero annorum saeculi, ideo per Legem litterae prohibentur, ut negligenti homini vel 299 naturalem legem, vel mandati legem, scriptum Legis commonitorium traderetur, et haberet oblivio paedagogum, dissimulatio compulsorem; dicente Apostolo: Quoniam Lex paedagogus noster fuit in Christo (Galat. III) . Lex autem sive naturae, sive mandati, sive litterae, tunc dominatur homini, quando aetas ejus capax esse coeperit Legis. Et hinc est illud quod apostolus Paulus ex Judaeis parentibus 0918B natus, Hebraeus quippe ex Hebraeis, ait: Ego autem vivebam sine Lege aliquando, ut ostenderet solam infantiae aetatem sine Lege vivere, quae nondum capiat Legem; sed mox ubi venit Lex, inquit, peccatum revixit: ego autem mortuus sum (Rom. VII) ; hoc est dixisse, peccatum, quod erat ignoranti mortuum, vivere intelligenti coepit: et ego qui vivebam prius sine Lege, factus sum morti obnoxius, nisi declinavero peccatum, quod jam mihi intelligenti mortem generat: et incipit mandatum quod mihi ad vitam datum est, hoc esse ad mortem. Ille ergo septimus millesimus annus (ut ad propositum caput redeam) ipse erit vere beatissimus dies, quando agonis hujus quem nunc patimur, desinente conflictu, optatam victores requiem capient, ac felici 0918C otio perfruentur, nullum servile opus ibi, id est nullum peccati opus facientes; quia qui facit peccatum, servus est peccati, ut ait Salvator (Joan. VIII) ; sed hoc plane solum facient quod faciendum erit omni animae sanctae, scilicet ut copulati agminibus Angelorum, perpetuos hymnos et gratiarum actiones Domino nostro referant in aeternum. Sane 0919A juxta historiae rationem, praeceptum Judaeis fuerat, ut diebus sabbati ab omni opere peccati quiescerent, et ea solum quae animae congruebant, exercerent: sed quoniam, hac salutari observatione neglecta, omnem sabbati legem ad otium, luxuriamque contulerant, palam est, unde odisse se Deus (Is. I) jam non sua, sed illorum sabbata contestatur. In evangelicis lectionibus fraternitati vestrae frequenter exposui, ubi 300 Salvatorem sabbatum violasse, Judaei vecordes incusant, quem nos implevisse magis legem sabbati, ipsorum operum quae sabbatis celebravit, evidenti probatione docuimus, non aliunde instructi, nisi ex ipsa Lege, quam pariter legimus cum Judaeis. Scriptum est enim: Una Lex erit indigenae, et advenae (Exod. XII, 49) . Indigenae 0919B procul dubio Judaei erant, patriarcharum cives, et Prophetarum: advenae autem, qui graeco sermone appellantur προσήλυτοι; nos utique eramus Gentes, ut ait Apostolus, peregrini, atque hospites Testamentorum, et promissionis eorum, spem non habentes, et sine Deo in hoc mundo (Ephes. II) . Sed postquam credidimus, dicit nobis idem beatus Paulus: Jam non estis hospites, et advenae, sed estis cives 0920A sanctorum, et domestici Dei (Ibid.) . Una ergo nobis cum Judaeis est Lex; sed illi eam carnali sensu excipiunt, nihil ibi spiritalis intelligentiae requirentes; nos vero in ea Christum reperimus, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae coelestis absconditi (Coloss. II) . Denique in hac etiam lectione Exodi quae ordinem celebrandae paschae disponit, verum Dei Agnum cum omnibus mysteriis vitae nostrae invenimus, ipsum cognoscentes Deum verum, et hominem, Dominum gregis, et ovem, pastorem simul, et pascua. Misericors enim, et miserator Dominus semetipsum dedit escam timentibus (Ps. CX) . Nam totius observantiae veteris Legem, per gratiam Filii Dei, in veritate novi Testamenti cognovimus esse completam, probantes, quomodo paschae lex, quae 0920B per Moysen fuerat data, gratia, et veritas per Jesum Christum facta est (Joan. I) ; cui omni honor, virtus, et gloria cum Patre, et cum Spiritu sancto, per omnia secula. Amen.