IV.

At valde dolendum, adeo incerta atque obscura esse omnia, ut candide confitendum sit, nos auctorem libri de Errore Profanarum religionum prorsus ignorare. Natales ei fuisse Siculos statuunt , nescio qua de causa. Afrum fuisse crediderim, si modo 0976A perpetuus fere codicum sacrae Scripturae Afrorum, qui apud eum observatur, usus ad hanc opinionem astruendam sufficeret, cum hi ex Africa ad Italiam Hispaniam Galliamque devehi facillime potuerint: nec Africanae latinitatis, ex Apuleio, Tertulliano et Cypriano satis notae, luculenta indicia in ejus libro inveni.

Episcopum Mediolanensem Synodo Romanae a Julio I, Romano episcopo anno 357, coactae interfuisse, credit Baronius. Verum synodus ista est pseudo-Isidori figmentum . Julium, Julii episcopi Romani tempore episcopum Mediolanensem, ignorant omnes. Maternus vero Mediolanensis sub Diocletiano et Maximiano Augustis hujus urbis sacris Christianis praefuit anno 307 aut 311, et pro religione occubuit . 0976B Corruit igitur quod habent Binius et Cajetanus , eum inter sanctos Ecclesiae Catholicae referentes.

Itaque hoc tantummodo tenendum, Julium Firmicum Maternum, ut ex libro ejus de Errore profanarum religionum patet, fuisse virum pium et eruditum atque religionum Ethnicarum adversarium. Has acriter impugnat, nimio interdum fervore, cum Imperatores ad reliquias earum violenter delendas excitet; quae vero cum temporibus in quibus vixit, tum exemplis quae prae oculis habuit danda potius, quam illi culpae vertenda sunt.

V.

In examine de veteri quolibet auctore instituendo primariam aliquam partem sibi vindicat disquisitio de fontibus unde hauserit, imprimis si historici est 0976C argumenti. Nec in scriptore ecclesiastico negligendam eam esse, per se patet. Qua de causa, cum annotationes in Firmicum meum colligerem, sedulo circumspexi scriptores antiquiores quos consuluerit, ita tamen, ut caverem, ne singula quaevis, quae communia habet cum aliis religionis Christianae apologetis, semper ex eorum libris hausta esse arbitrarer, cum ipsa argumenti ratio haud dubie postularet, ut omnes, qui Polytheismum destruerent easdem fere fabulas et recenserent et refutarent, eaedemque iis vel ex eruditis colloquiis et ex institutione Catechumenorum innotuisse potuerint. Sed illos imprimis locos respexi, in quibus Firmicus easdem, quas caeteri scriptores apologetici habent, fabulas eadem pene serie et ipsis fere antiquiorum verbis 0976D recenset. Hujusmodi autem consensus, ut ex annotationibus patebit, haud raro animadvertitur cum Clementis Alexandrini Protreptico, Minucii Felicis Octavio, et maxime cum Arnobii libris adversus Gentes. Lactantium porro haud raro consuluisse videtur, et certe Cypriani Testimoniorum libros tres perpetua cura tractavit. Namque plurima V. et N. Testamenti dicta, quae in medium profert, cum textu Cyprianico conspirant, non in vulgaribus tritisque 0977A tantummodo locis, sed in iis quoque, ubi lectiones habent ab iis quas libri manuscripti et citationes in aliorum Patrum operibus suppeditant, diversas.

Neque vero scriptores Profanos prorsus neglexit. Ex haud ita paucis locis patet, Firmicum Ciceronis libros de Natura Deorum sedulo tractasse. Nonnulla hausit ex Porphyrii libro de Antro Nympharum, forsitan quoque ex alio ejus libello de Abstinentia ab esu carnium. Allegat praeterea cap. 14 hujus philosophi librum περὶ τῆς ἐκ λογίων φιλοσοφίας, qui jam dudum injuria temporum periit. Verum etiam in Firmico leguntur fabulae apud nullum alium scriptorem Profanum Christianumve reperiundae, qua quoque de causa recentiores rerum mythologicarum scriptores haud ita raro ad ejus testimonium provocant. 0977B Unde vero haec aliis ignota hausit? dicam quid sentiam! Ex Euhemeri Ἱερᾷ Ἀναγραφῇ. Cum enim Ethnicas fabulas, spreta quavis physica mysticave interpretatione, historice tantummodo intellexerit explicaveritque, arridere ei quam maxime debuit Euhemeri illa totius mythologiae Graecae expositio, quam in iis, quae de Jove habet, eum secutum esse, luculenter patet. Unde vero Euhemerus, Graecus scriptor, illi innotuerit, palam est ante oculos omnium. Ennius namque Euhemerum latinitate donaverat; cujus versionis complura fragmenta a Lactantio Instit. Divinae libro I, c. 11, 13, 14, 17, 22, et de Ira Dei laudantur vel exscribuntur. A Cicerone de Natura Deorum I, c. 42, a Clemente Alexandrino Protrept. c. 2 p. 20 ed. Potteri, a Minucio 0977C Felice Octavii c. 21, ab Arnobio adv. Gentes IV c. 29, similiter allegatur. Itaque nil mirum, hunc auctorem, religionum Ethnicarum destructorem, Firmico innotuisse, placuisse, atque ab eo consultum fuisse. Mirari potius subit, apologetas rei Christianae, in eodem cum Euhemero argumento tractando adeo sedulos, ejus tamen nomen et librum justo rarius laudasse atque locos ex eodem attulisse. Pauca tantummodo hactenus ex auctoribus veteribus ejus, Ennianae imprimis versionis, excerpta sunt fragmenta; nullus tamen dubito, quin, ut ex Firmico ita quoque ex aliis scriptoribus complura hujusmodi λείψανα, quibus collectio Hesseliana in editione Ennii locupletari queat, majori adhibita diligentia, sanaque in secernendo dijudicandoque crisi, erui possint . 0977D Id quod certe praestitisset vir praeclare doctus Jo. Lundblad S. theol. D. et eloquentiae atque poeseos in Universitate Lundensi professor Publ. Ordin. qui duabus dissertationibus de Euhemero (Londini Gothor., 1804) ejus fragmenta edere atque illustrare coeperat, e vivis autem ereptus est, antequam opus inchoatum absolvere potuerit. Cujus viri optimi mihique amicissimi vestigiis insistens, si Deus otium fecerit, Euhemeri quotquot reperire potero reliquias colligere atque publicam in lucem edere penes me constitui.