QUAESTIO X

De passibilitate animae Christi et Adae.

Quaestio est ita per membra divisa: supposita definitione passionis, utrum anima de natura sua prima sit passibilis ; deinde si crevit passibilitas vel nova est addita in poena peccati; deinde si passibilis est secundum omnem sui portionem, scilicet superiorem et interiorem, aut tantum inferiorem ; tertio si Filius Dei assumpsit animam sine omni passibilitate aut cum omni, aut aliqua et aliqua non; quarto si gloria in viatore et comprehensore tollit omnem passibilitatem, aut aliquam et aliquam non; vel si non passibilitatem, utrum passionem.

Definit Remigius, et similiter Ioannes Damascenus : " Passio est motus ex alio in aliud ; et haec communiter dicitur in corporalibus et spiritualibus. Dicitur iterum passio " motus appetitiva virtutis sensibilis in imaginatione boni et mali"; item: "Passio motus irrationalis animae per suspicationem boni aut mali".

Quod autem anima de natura sua sit passibilis secundum illum modum passionis quo dicitur passio 'motus appetitivae virtutis' etc: Omne vertibile secundum generationem vel corruptionem vel alterationem, est passibile ; sed anima rationalis est huiusmodi secundum suam naturam ; ergo est passibilis.

Praeterea, anima secundum suam naturam est unibilis corpori ; et propter hanc unibilitatem compatitur corpori patienti ; unde Ioannes Damaseccnus : " Anima, corpore inciso, ipsa non incisa, condolet et compatitur ". Propter enim unionem naturarum, quod est nocivum corpori, reputatur nocivum animae, et conveniens conveniens ; ergo est passibilis.

Praeterea, impassibilitas est dos animae ; hoc autem non esset si anima de natura sua esset impassibilis.

Quod autem esset impassibilis, videtur: per hoc quod corpus in statu innocentiae immortale ea autem ratio animae ad impassibilitatem, quae corporis ad immortalitatem ; ergo anima impassibilis. - Praeterea, eiusdem naturae anima Christi et nostra; sed de illa dicit Hilarius : "Deus Verbum caro factus non potuit esse demutabilis animae in patiendo "; ergo et nostra, cum sit eiusdem naturae

Praeterea, motus non secundum naturam est passio: sed in illo statu non est contrarium naturae corporis, sicut dicit Isidorus : "Dum in paradiso homo immortaliter viveret, ignis non ureret, nec spinarum aculei vulnerarent, nec absentia aeris suffocaret, nec omnia quae nocent mortalibus impedirent"; nec contrarium naturae animae ; restat ergo quod non passio. Supervacuum autem esset ponere potentiam sine actu ; ergo non fuit passibilis.

Praeterea, passiones sunt perturbationes, sicut dicit Philosophus sed perturbatio non cecidit in naturam incorruptam: ergo secundum statum illum non fuit passibilis.

Deinde quaeritur si crevit passibilitas in statu peccati, vel alia fuit in natura . Et videtur quod post peccatum necessitas fuit ad patiendum in anima, sicut ad moriendum in carne: prius vero non. Eadem autem est potentia, sed aliter se habens, cum est necessarium et non necessarium: ergo eadem passibilitas, sed maior.

Contra: sicut servitus a natura et a voluntate non sunt eiusdem speciei, ita nec passibilitas a natura et voluntate erunt eiusdem. Sed illa quae est post peccatum est originem habens ex vitio voluntatis, altera non; ergo non sunt eiusdem speciei.

Deinde quaeritur si secundum omnem portionem sit passibilis . Quod sic, ostenditur: secundum omnem est punibilis; eamdem autem rationem sequitur passibile quod punibile; ergo secundum omnem passibilis. Praeterea, secundum omnem unibilis, et secundum quam unibilis, compassibilis; ergo etc.

Contra: anima secundum sui superiorem partem sive supremam imago Dei est, eidem potens immediate adhacrere; secundum hanc vero partem non est sensibilis appetitivae potentiae, prout appetitiva dividitur in iram et concupiscentiam: ergo etc.

Deinde quaeritur: si Filius Dei assumpsit animam, aut sine passibilitate, aut cum . Et videtur cum passibilitate: venit ad redimendum totum hominem ; sed haec redemptio fuit per satisfactionem ; ergo satisfecit pro toto homine. Sed satisfactio est pro peccato per poenam: ergo poenam sustinuit in anima et carne.

Ad idem, Ioannes Damascenus : "Totum hominem et omnia quae hominis sunt assumpsit, praeter peccatum. Hoc enim non est naturale, sed ex diaboli siiperscminatione. Sed passiones indetractibiles sunt, puta fames, sitis, labor, dolor, corruptio, mortis refutatio, timor, agonia". Restat ergo quod passibilis fuit et patiebatur in anima.

Contra, Hilarius, libro De Trinitate : "Homo ille de Deo est, habens ad patiendum corpus, sed naturam non habens ad dolendum". Sed natura ad dolendum est natura ad patiendum ; ergo non habuit in anima naturam ad patiendum. Et iterum Hilarius in libro De Trinitate : " Virtus corporis sine sensu poenae vim in se pocnae desaevientis excepit ".

Praeterea, quod assumpsit passibilitatem secundum omnem partem animae, ostenditur : quia secundum omnem partem fuit anima indigens reparatione: reparatio autem fit per poenae susceptionem; ergo in omni parte sustinuit poenalitatem. Unde Ioannes Damascenus : "Omnia quae in nostra natura plantavit, Verbum Dei assumpsit, scilicet corpus et animam intellectualem, et horum idiomata. Totus enim totum assumpsit, ut toti mihi salutem gratificet".

Contra: secundum superiorem partem fuit comprehensor: esse autem in plenissima delectatione tollit sensum poenae in parte eadem: ergo non habuit sensum passionis corporalis in superiori parte. - Praeterea, si anima una est in substantia et minuitur in operatione ad inferius cum convertitur ad superius, et e converso, improportionaliter alitem se habet gaudium de summo bono ad malum poenae alicuius temporalis: ergo exsistente huiusmodi pleno gaudio, nullus erit sensus poenae temporalis ; ergo anima secundum nullam sui partem habuit dolorem. - Praeterea, Augustinus, XII Super Genesim ad litteram : "Quando penitus (avertitur) atque abripitur animi intentio a sensibus corporis.

tunc magis solet dici ecstasis. Tunc omnino quaecumque sunt praesentia patentibus oculis non [videntur], nec ullae voces audiuntur ; totus autem contuitus aut in corporum imaginibus est, aut in rebus incorporeis nulla corporis imagine formatis ". Ex quo arguitur, cum anima Christi esset tracta ex magno gaudio ad deitatis fruitionem, non sentiret aliquam in corpore passionem.

Praeterea, passibilitas fuit in anima Christi aut creata, aut contracta Creata non videtur, quia passibilitas ad poenam pertinet ; sed ipsa fuit creata perfecta in gratia: ergo impossibilis ad culpam; ergo iniustitia esset si passibilis esset in poena. Si vero contracta, hoc non convenit, quia tunc mediante corpore; sed corpus eius non fuit descendens a carne Adam per concupiscentiam seminalem, et passibilitas sequitur illami ergo non fuit in anima ratione corporis illa passibilitas.

Praeterea, Seneca, Ad Serenum , ita arguit quod in sapientis animam non cadit perturbatio: " Validius est quod lacdit eo quod laeditur: non est autem fortior nequitia virtute ; non ergo potest laedi sapiens": non enim nisi a malis contingeret fieri laesionem.

Item: " Divinitati non nocetur ", et omnis sapiens participatione Deus est ; ergo " quidquid fit in sapientem proterve, petulanter, superbe, frustra tentatur ".

Item: "Omnis iniuria est diminutio alicuius rei quae auferri potest. Sapiens autem nihil potest perdere: omnia in se reposuit, nihil fortunae credit, bona sua habet in solido, virtute contentus, quae fortuitis non indiget. Ideo non potest minui vel augeri, nam in summum perducta incrementi non habet locum. Et nihil eripit fortuna nisi quod dedit: virtutem autem non dat: ideo non detrahit. Libera est, inviolabilis et inconcussa".

Item : "Iniuria est alicuius mali patientia, sapientia autem nullius mali est patiens, nulla ad sapientem pertinet iniuria". Perturbatio autem non fit sine hoc: ergo perturbatio non cadit in sapientem.

Item, Hieronymus , super illud Matth. 5,22: " Subitus motus cui non consentitur propassio est; accedente consensu est passio ". Subitum autem est quod non praevidetur: nulla autem passio accidit ei praetcr pracvisionem: ergo non fuit in eo passio.

Contra, Hieronymus , super illud Matth. 26, 37: Coepit contristari et moestus esse: Passio non eius dominatur animo, verum propassio fuit". Praeterea,

ibidem, Interlinearis dicit: " Ne putetur anima Christi irrationalis, coepit timere ".

Probatio quod secundum interiorem partem rationis sit anima Christi passibilis, sic: Per quae peccat homo, per haec et torquetur ; et hoc convenit in satisfactione et in voluntaria poenae subiectione. Sed Christus assumpsit nostram naturam cum passibilitate ad redimendum, et ita ad satisfaciendum: ergo ad sustinendum poenam, secundum illam partem in specie secundum quam erat ingressum peccatum sive communicatum: et ita, cum secundum partem interiorem esset ingressum peccatum in Adam, secundum illam erat passio. Et secundum sensibilem et vegetabilem: hae enim convenerunt cum carne in gustu pomi; erat tunc in Christo sustinentia poenae quantum ad haec.

Secundum hoc etiam quaeritur utrum secundum superiorem. Et videtur quod secundum superiorem peccavit, nam inferior ordinata fuit sub superiori ; ergo recessus a rectitudine primo venit per superiorem. Praeterea, esse scientes sicut dii bonum et malum est apprehensibile superioris partis primo: ergo moveri ordinate vel inordinate ipsius. Si ergo competebat satisfactio secundum hoc, erit secundum hanc partem punitio: sensus ergo passionis pervenit ad superiorem partem rationis.

Deinde quaeritur utrum insit passio. Et videtur quod non, quia omne patiens ab aliquo, subiectum est illi: sed anima Christi superposita fuit omni creaturae; ergo a nulla patiebatur. Augustinus : "In animo facit dolorem voluntas resistens potestati maiori, in corpore sensus resistens corpori potentiori". Sed non fuit in creatura maior potestas anima Christi: ergo etc.

Item, anima patitur aut a corpore, aut incorporeo. Sed a nullo incorporeo, quia nec a Deo nec angelo: a corpore non, quia anima, sicut dicit Augustinus, VI Musiaic , nunquam est corpore deterior et omnis materia fabricatore deterior: ergo a nullo corpore patitur.

Praeterea, passio, sicut dicit Hicronymus , est accedente consensu passio: subitus motus cui non consentitur. propassio: ergo, cum in Christo non esset subitus motus: subitum enim est quod non praevidetur, non erit propassio: ergo nec passio, cum accedente consensu ei quod est subitum fiat passio.

Praeterea, passio est impotentis resistere, sive cum est dominium agentis super patiens:

sed non est passio dominata in animo Christi, sicut dicit Hieronymus , Matth. 26,37: Coepit contristari et moestus esse.

Praeterea, si infuit passio in morte vel aliqua ad mortem ordinata, videtur quod inesset tantum secundum sensualitatem. Haec enim est differentia sensualitatis ad rationem, quod sensibilis non comprehendit futurum bonum post mortem, nec ad illud movetur: cum sit a corpore separabilis, eius ergo secundum se ipsum est maius esse in corpore, ergo necessario erat passio in ea per aliquid mobilitans carnem, disponens ad separationem. Hoc autem non est in ratione, quae separabilis est et comprehendit vitam hac meliorem, et per hanc monstrat esse transitum ad illam. Ergo videtur quod in anima bene disposita non sit passio in morte vel aliquibus antecedentibus et disponentibus ad mortem. Sed anima Christi optime disposita fuit: ergo non infuit ei passio. Ad idem faciunt rationes Senecae, Ad Serenum .

Contra hoc est quod anima secundum sui partem omnem est unibilis corpori. Vivere enim dicitur tripliciter in corpore , scilicet secundum vegetationem, sensum et intellectum; ergo cum sit unibilis ecundum omnem sui partem, secundum omnem est appetibilis coniunctionis, ergo secundum omnem est compassibilis, quantum est de se. adveniente... habitabili (I) cui nulla earum resistit.

Praeterea, anima contrahit passibilitatem ex carne, sicut ostensum est alias : ergo secundum omnem partem cum sit unibilis, secundum omnem est compassibilis. Nec deitas adveniens per unionem aufert naturam, immo complet. et maxime cum sumpserit ad patiendum. Restat ergo quod secundum omnem fuit compassio.

Praeterea, "ne putetur anima Christi irrationabilis, coepit Iesus pavere" ; restat ergo quod timor sive pavor pertransiit totam animam, ut secundum totam superioritatem eius rationalis crederetur.

Praeterea, timor est fuga eius quod timetur: ergo voluniv Fuit etiam in eo voluntas patiendi: aliter non esset meritoria: inerat ergo voluntas patiendi, et habitum quod voluntas (!). Sed timor totum pertransiit; ergo simul voluntas et voluntas respectu eiusdem. Quod si hoc est impossibile et necesse est inesse voluntatem secundum aliquam. secundum illam vero non erit fuga: et ita aliqua pars ipsius est impassibilis.

Deinde, supposita passione et supposito gaudio in anima ex contemplatione deitatis et summae ordinationis ad redimendum, quaeritur qualiter haec possint simul inesse. Nam cum rapitur anima a corpore, non cognoscitur utrum anima sit in corpore an extra, sicut in beato Paulo ; ergo, cum passio sit secundum apprehensionem sensibilis nocivi in corpore sibi coniuncto, in anima rapta, per modum per quem est rapta, non est passio. Sed plus abstrahit beatitudo comprehensionis ad se animam quam raptus; ergo non ipsa in contemplatione... super del. omnino, restat ergo quod in comprehensore non erit passio.

Item, ad idem: Moyses videndo Deum, non vidit ipsum in se, quia non videbit me homo et vivet ; unde Gregorius : " Quamdiu hic vivitur, videri potest per quasdam imagines, sed per suam substantiam non potest". In hac autem visione tantum delectatus est, quod ieiunavit XL diebus etc, et ita non habuit sensum illius indigentiae ; multo fortius ergo in Christo, qui semper fruebatur, non erat sensus passionis.

Praeterea, anima Christi habuit dotes suas: ergo comprehensionem: ergo adhaerentiam cum summe dilecto ; ergo nullam adhaerentiam cum tristabili excellentem. Sed secundum hoc passio ; ergo nullam passionem.

Item, ad idem, Augustinus in Musica : " Anima conversa ad Deum necessario proficit, et praebet ei facillimam vitam ; econtra ad servum, minus est et deficit a se ipsa et patitur". Restat ergo, cum semper summa conversione convertatur anima Christi ad Dominum suum, non habebat aliquam passionem, maxime cum non deiiciat a se, vel minus sit per conversionem ad corpus.

Deinde quaeritur: supposito utroque in anima, anima compatitur corpori; unde et corpus ipsi animae. Si ergo anima in tristabili compatitur corpori, in delectabih corpus animae, et praevalet anima corpori, ergo simul passio tristitiae et delectationis ; sed secundum excellens delectatio.

Praeterea, ad idem: per hoc quod corpus dicitur vivere secundum intellectum. Ad idem: [per hoc] quod corpus hominis ordinatur ad animam et anima ad suum finem, et ita corpus ad finem animae ; elevabitur ergo corpus per animam super illud quod corporis est per fidem quac elevat animam. Fides autem est passionis Christi quac elevat animas sanctorum ; multo fortius ergo in Christo cognitio redemptionis elevavit.

Contra hoc: quod quidquid cognoscit interior, et superior, et non e converso; ergo in motu similiter erit: ergo patiente inferiore, non patitur superior.

Deinde quaeritur de passione sic: fit enim duobus modis: aut per sensibilia exteriora, aut interius, ut in somnis ; sed fortior est ille motus qui est interius quam qui est exterius. Nam interior semper operatur, sicut imaginativa ; exterior autem non semper. Praeterea accidit aliquando secundum exteriorem vel interiorem sensibilem, scilicet imaginationem, quod non determinatur tristabile, sed secundum aestimativam, quae his est potentior. Aestimativa autem sensibili fortior est intelligibilis. Si ergo secundum intelligibilem reputetur non nocivum, sed secundum sensibilem nocivum, vincetur haec ab illa: et ita magis erit gaudium quam passio sive tristitia, et trahetur prius sensus interior, propter similitudinem quam habet ad spiritualem sensum, a spirituali quam a corpore.

Mors poenalis fuit in toto genere Adae secundum totum, id est animam et corpus ; ergo mors satisfactiva sive passio conveniebat quod esset secundum totum, et ita in tota anima passio, in toto corpore mors. Sed passionem tristabilem esse in tota anima et summum gaudium impossibile est simul inesse ; ergo etc.

Praeterea, summum gaudium est quo maius in genere non potest excogitari, immo nostram excedit cogitationem. Item, in substantia gaudii non fit augmentum ipsi animae Christi in separatione animae a carne ; ergo summum fuit animae Christi exsistentis in carnei ergo quo maius non potest excogitari. Sed maius est gaudium, cum in nulla parte est dolor, vel cum ex nullo motivo potest accidere ; ergo exsistente summo gaudio in anima Christi, nullus adiuit dolor.