QUAESTIO XII De scientia Christi.

-2. Iesus proficiebat sapientia et aetate, Luc. 52. Ratione huius verbi quaeritur de scientia Christi, utrum data sit ei a principio, an etiam acquisita in parte ex tempore. Et videtur quod acquisivit ex tempore in parte: Psalmus: Qui tribuit mihi intellectum, insuper et usque ad noctem increpuerunt me renes mei, Glossa: "Usque ad mortem erudivit me pars inferior mea, scilicet carnis assumptio, ut experirer tenebras mortalitatis)): ergo relinquitur quod ex parte fuit acquisita, quia ex eruditione.

Ad idem, Hebr. 5, 5: Didicit ex iis quae passus est obedientiam. Sed discere est venire in notitiam non prius habitam, sive non eodem modo habitam: ergo etc.

Item, Ambrosius: " Sensu hominis proficit", quemadmodum aetate. Item, Beda: " Sicut carnis est aetate proficere, sic animat gratia et sapientia proficere)). Glossaest super 2 Luc, 52: Proficiebat etc Sed profectus iste carnis est secundum quantitatem et per successionem temporis quae prius non erat: ergo scientia ex parte animae dicetur proficere secundum illum utrumque modum.

Praeterea, Leo papa, loquens de Magis, dicit: " Adoraverunt infantem verum, in nullo in generalitate infantiae ab aliis dissimilem sive discrepantem "; ergo, si in nullo dissimilis, habuit infantilem ignorantiam.

Hoc idem videtur per illud Is. (8, 4): Antequam sciat puer vocare patrem suum et matrem suam etc.

Item, Ioannes Damascenus: " Oportet cognoscere quod servilem et ignorantem animam sive naturam assumpsit: serva enim Dei est hominis natura, et non habet futurorum cognitionem)). Et ita videtur quod si assumpsit talem naturam, quae non habuit cognitionem omnium. potuit proficere.

In contrarium est quod dicit Gregorius in quodam sermone: "Proficiebat sapientia et gratia apud homines: non accipiendo per accessum temporis quod non habebat, sed pandendo donum gratiae ". Et ita videtur quod non accipiebat per accessum temporis ; ergo etc.

Item, Ioannes Damascenus: " Proficere dicebatur secundum eam quae sibi inerat sapientiam, in manifestationem ducens "; ergo prius inerat ; ergo etc.

-9. Praeterea, per rationes procedebat sic: Christus fuit viator simul et comprehensor. Sed comprehensor fuit secundum partem intelligibilem, non secundum sensibilem, ut videtur, quia habuit tristitiam et timorem ; et ita habuit imperfectionem, et hoc totum dico ex parte sensibilis afteo tivae; ergo multo magis ex parte sensibilis cognitivae habuit imperfectionem. Ergo poterat proficere quoad hanc; ergo poterat proficere quantum ad sensum humanum.

Praeterea, dicit Hieronymus super 26 Matth., 37-38: " Coepit Iesus tristari et taedere, ne irrationalis tantum eius anima videretur ". Ergo eius timor et passio non fuit tantum in parte sensibili, sed etiam in rationali ; ergo Christus assumpsit imperfectionem secundum partem rationalem affectivam. Sed plus est habere imperfectionem secundum affectivam, quia plus affligit: ergo multo magis secundum cognitivam rationalem assumpsit imperfectionem. Ergo potuit ex parte cognitivae apprehensum aliquod cognoscere, quod prius non erat. - Sed ad haec argumenta facilis est responsio, quia non valent. Quia Christus assumpsit imperfectionem quae erat conveniens et utilis ad nostram redemptionem, alias' autem imperfectiones vel defectus non assumpsit.

Item, ad Hebr. 4, 15: Non enim habemus pontificem qui non possit compati infirmitatibus nostris, tentatum per omnia etc. Ex hoc verbo distinguit Augustinus quod multiplex natura fuit in Christo: una secundum quam patiebatur, scilicet sensibilis ; alia secundum quam compatiebatur. scilicet intelligibilis ; tertia secundum quam nec patiebatur nec compatiebatur, scilicet divina. Ergo compassio fuit in parte rationali: ergo imperfectio.

Praeterea, Christus assumpsit veram naturam hominis, ita ut etiam in similitudinem carnis peccati, ad Rom. 8, 3: Misit Deus Filium suum etc: ergo videtur quod sumpsit humanam naturam cum illis conditionibus quae lunctae sunt illi, praeter peccatum. Sed sic est quod sensibilis humana accipit per sensum, et sic postea procedit a sensibus in memoriam, deinde ad experimentum et ad universalem acceptionem ; ergo videtur secundum quod Christus poterat proficere in sapientia.

Item, duplex est cognitio in angelis: matutina, qua cognoscunt omnia in Verbo; et vespertina, secundum quam cognoscunt res in proprio genere. Similiter et Christus habuit cognitionem rerum m Verbo et m suis generibus. Sed angeli profecerunt in vespertina cognitione; ergo et Christus potuit proficere quantum ad hanc cognitionem.

Contra: nihil quod habet habitum secundum modum nobiliorem, indiget habere habitum eiusdem potenriae secundum modum imperfectiorem. Sed habere secundum viam experientiae sive sensus, ignobilius est quam habere scientiam secundum intellectum: fit enim ex multis sensibus una memoria, et ex multis memoriis una experientia. Sed hic modus ignobilior est quam habere secundum intellectum. Ergo, cum Christus haberet scientiam rerum secundum intellectum, non ordinata fuit ad experimentalem cognitionem.

Praeterea, adveniens quod perfectum est, evacuat quod ex parte est, sicut I Cor. 13, 10. Sed Christus fuit comprehensor secundum partem intellectivam: sed anima quando erit in gloria, non ordinabitur ad habitum qui ex parte est, sed magis ille evacuatur: ergo, cum Christus in instanti unionis fuerit comprehensor, habuit intellectum perfectum. Sed quod est perfectum iam exsistens, non ordinatur ad illud quod ex parte est; ergo nulla cognitio quae ex parte est fuit in anima Christi.

Solutio: Ad evidentiam huius quacstionis, nota quod quinque modi scientiae fuerunt in Christo. Primus secundum divinam naturam, et est hujusmodi scientia idipsum quod divina essentia: non enim est accidens in Deo: et iste modus fuit in Filio Dei ab aeterno. Secundus modus est secundum gratiam unionis, et in hac distinguitur ab omni alio sciente; quae non est in aliqua pura creatura. Tertius modus est secundum gratiam comprehensoris, et in hac communicat cum angelis et animabus sanctis. Quarta scientia sive quartus modus scientiae est secundum naturam integram humanam, id est secundum statum naturae institutae; quam habuit Adam perfectius quam alii homines. Quintus est secundum naturam poenalitati addictam, quam Christus assumpsit. Primus modus est substantialis: omnes alii modi sunt accidentales. Praeter hos quinque modos fuit data gratia animae Christi ab instanti conceptionis ad sciendum res secundum intellectum etiam secundum munerum.

Prima scientia non mutatur: semper similiter se habuit et ante incarnationem et post, quia aeterna est. Secunda non fuit ab aeterno; secundum illam habuit scientiam omnium quae pertinebant ad ministerium (!) incarnationis et redemptionis et ceterorum sacramentorum Christi, scilicet qualiter homo lapsus erat reparandus. Hanc non habuerunt angeli, 63 Is., 1: Quis est iste qui venit de Edom etc? Et secundum hoc intelligitur illud Eph. 3, 10: Ut innotescat principatibus, quia ex illa parte mysterium incarnationis datum fuit plus et minus angelis et hominibus notum fieri.

Secundum tertiam habuit cognitionem omnium pertinentium ad veram gloriam in se et in suis. Secundum quartam habuit cognitionem multorum, sicut etiam Adam in statu innocentiae habuit cognitionem eorum ad quae poterat pervenire sua ratio per causas inferiores sive naturales, quia superpositus erat naturalibus rebus, Gen. 2, 19: Adduxit ut videret quid vocaret etc. Secundum quintam Christus didicit per experientiam poenalitatum ea quae per praedictas scientias agnoscebat. Item secundum sextam habuit proficere secundum cognitionem sensitivam.

Secundum hoc ergo dicendum quod auctoritates sunt ad diversas partes verae; nunquam tamen per aliquam predictarum auctoritatum potest concludi ignorantia fuisse in Christo, quia dicit Ioannes Damascenus: "Ignorantia dicitur esse alicuius quod prius non fuit cognitum, de iis quae necessaria sunt". Constat [quod] nihil horum fuit incognitum a Christo, quia id ipsum quod postea didicit per experientiam, nobiliori modo cognoscebat prius.

Ad illud quod obicitur, quod discere est venire in nondum notum, dicendum quod 'nondum notum' potest dupliciter intelligi: vel nondum notum simpliciter, vel nondum notum sic, sive hoc modo. Primo modo nihil didicit Christus, (sed) secundo modo.

Ad illud quod obicitur de Ioanne Damasceno, dicimus quod Servilis' dicitur non simpliciter, immo magis 'filius' est simpliciter ; sed ratione poenae assumptae, non servitute culpae. Similiter quod dicit, quod ignorantem assumpsit etc, dicimus quod ignorantia refertur ad genus naturae prout est in filiis Adae, non ad genus naturae in quantum in ipso Christo. Anselmus in libro Cur Deus homo: "Quomodo tot et tanta opera faceret ille homo sine immensa Dei sapientia"? Deinde : " Si nihil amatur quod non cognoscitur, sicut nihil boni est quod non amet, ita nullum bonum est quod ignoret; et bonum non cognoscitur nisi per discretionem a malo; nullum ergo malum quod non cognoscat". - Ad illud Ioannis Damasceni potest aliter dici, quod licet natura humana esset servilis in se, tamen in quantum unitur, removetur servitus et ignorantia.

Ad illud quod obicitur de compassione etc, dicendum quod licet intelligibilis pars sive intellectiva compateretur ipsi corporali naturae patienti propter coniunctionem et ordinem quem habebat ad ipsam, nihilominus tamen fruebatur. Et quomodo poterat hoc esse simul, alibi habes 1.

Et quod obicitur, ad Ulam compassionem praecedit discere secundum experientiam: ergo venit in nondum notum, iam solutum est supra

Ad aliud dicendum quod, quamvis esset alius modus cognoscendi nobilior quam ille qui est per experimentalem cognitionem, ille tamen nobis utilior est.

Ad aliud quod obicitur, quod ex multis sensibus etc: ergo relinquebatur quidam habitus qui non prius, responsio est quod non sequitur, quia unus habitus manens praeexsistens habet duos actus: unum nobilitatis, qui elidebatur ex habitu secundum se, et alterum utilitatis, qui ex experientia. Dicimus etiam quod discursus rationis, qui est ab inferioribus ad superiora, est secundum corruptionem naturae; econtra secundum naturae perfectionem.

-24. Ad illud quod obicitur, quod in angelis [est] cognitio matutina et vespertina, et proficiunt secundum vespertinam: ergo et Christus, respondeo: Dissimiliter est in angelis et in Christo vespertina cognitio etc, quia in angelis, ante statum confirmationis in gratia, fuit vespertina cognitio secundum quod habebat possibilitatem ad obscuritatem ; in Christo autem homine, propter unionem quam habuit ad divinam naturam, nunquam fuit possibilitas ad obscuritatem, quia ab ipso instanti unionis anima Christi habuit gratiam cum determinatione in lumine ; et propter hoc, licet verum sit quod habuit cognitionem rerum in proprio genere, non tamen sequitur quod habuerit cognitionem vespertinam.

Sed quod quaeritur, an potuerit proficere secundum illam cognitionem sicut et angeli, responsio est: quia primo videndum est quomodo angeli profecerunt. Constat secundum Augustinum super illud Gen. (2, 2): Requieuit ab omni opere, Glossa: "A generibus specierum rerum faciendarum". Praeterea Augustinus in libro Sapicntiae (Eccli. 18, l) vult quod omnia simul creata sunt tempore in genere et in specie: ergo relinquitur quod quantum ad cognitionem rerum, id est genera singulorum, non profecerunt angeli, cum non sit ibi prius vel posterius tempore, sed tantum secundum ordinem. Quantum autem ad cognitionem quae est circa singula generum, potuerunt proficere. Sed supra dictum est quod Christo fuit data gratia ab ipso principio ad cognoscendum omnia etiam secundum numerum, et propter hoc non profecit; nisi forte quantum ad sensitivam cognitionem, ut habitum est supra .

-28. Duplex est in nobis intellectus secundum Philosophum: practicus et speculativus ; similiter etiam in Christo. Quaeritur, cum Christus habuerit universalem cognitionem, quia omnisciens fuit, utrum habuerit cognitionem secundum utrumque intellectum, scilicet practicum et speculativum. Si enim secundum speculativum tantum, tunc non diceretur omnisciens nec haberet cognitionem universalem, quia iam esset diminutio ex parte practici intellectus; relinquitur ergo quod habuit cognitionem quantum ad utrumque. Ergo habuit scientiam faciendi omnia ; et loquor de Christo in quantum homo. Sed hanc scientiam concomitatur potestas faciendi omnia, quia in tantum se extendit potestas in quantum scientia faciendi sive operandi, quia nihil facit qui potest facere rem ignoranter ; ergo relinquitur quod Christus in quantum homo fuit omnipotens. Ergo habuit potentiam infinitam: quod est contra rationem creaturae.

-30. Respondeo: Christus dicitur omnisciens ratione scitorum, non ratione omnis modi sciendi; loquor de Christo in quantum homo. Unde nihil est scibile per modum entis, sive praeteriti, sive presentis, sive futuri, quod non sciverit.

Sed si obicis: scire facere creaturam est aliquod scibile, ergo scivit hoc, respondeo: Scivit quomodo Deus fecit creaturam et quod creatura tacta est; et hoc per modum exsistentis est, quia tale scibile est ens: non tamen scivit ipse facere. Nec valet: ergo non fuit omnisciens, quia illud scibile non est ens nec praesens nec praeteritum nec futurum.

-36. Ratione huius quaeritur ex parte scitorum utrum Christus in quantum homo sciverit omne scibile. Et videtur quod non: Marc. 13, 32: De die illa et hora nemo scit, nec etiam filius hominis. Et secundum consuetudinem Scripturae 'filius hominis' supponit pro Christo Filio Dei. Ergo Christus non scit de hora iudicii: ergo etc. - Respondeo: Sicut dicitur ad Cor. I 2, 10-11, nemo scit hominum quae sunt eius nisi spiritus qui etc, et postea: Spiritus omnia scrutatur: ergo et Filius. qui maxime dicitur esse in sinu Patris. Quod ergo dicitur in Marc. 13, 32, non se extendit ad Christum, sed ad naturam hominis quae est in Christo secundum rationem naturae. Unde aliud est loqui de natura illius hominis. et aliud de natura unita.

Quaeritur quomodo Christus homo habuit scientiam omnium. utrum sub uno aspectu vel non sub uno aspectu. Et quod sic, videtur: quia dicit Augustinus, XV De Trinitate: "Non erunt volubiles cogitationes nostrae de uno in aliud, sed sub uno aspectu videbimus omnia": loquitur de statu patriae; ergo milito magis Christus, cum fuerit comprehensor, omnia scivit uno aspectu.

Sed contra: scientia quae in Christo homine in quantum homo, est secundum rationem; ergo est per discursum rationis ab uno in alterum: ergo prius accipit unum quam alterum, ut sic fiat differentia inter scientiam hominis ad scientiam Dei et angelorum.

Praeterea, Gregorius: " Cum mens hominis ad unum se convertit, ab alio se avertit "; ergo etc.

Responsio est ad hoc distinguendo multiplicem modum scientiae in Christo praeter divinam. Unde dicimus quod illa quae fuit secundum gratiam unionis et secundum gratiam comprehensionis, utraque est sub uno aspectu. Illa autem quae est secundum poenalitatem naturae assumptae, et etiam illa quae similiter fuit in Adam in statu naturae conditae, utraque est per discursum rationis ab uno in aliud.