▾
Alexander of Hales, Quaestiones Antequam Esset Frater
⎗←→⎘
▾
Quaestiones Antequam esset Frater.
QUAESTIO I De nomine Trinitatis.
[Membrum 1 ''De verbo Isidori: ' Trinitas est trium unitas'].''
Membrum 2 ''Quare conceditur 'trinitas' in divinis, non autem 'ternarius'.''
[Membrum 3 ''An trinitas 'multiplex' et quare Deus 'trinus' et non 'triplex'].''
[Membrum 4 An trinitas dicat substantiam vel relationem].
Membrum 5 An trinitas ponat numerum in divinis.
[Membrum 6 An sit multitudo in trinitate].
Membrum 7 Quid subest hypostasibus divinis.
[Membrum 8 Quomodo sint unum tres personae].
QUAESTIO II De quatuor nominibus apud Graecos et Latinos.
[Membrum 1 An substantia dici possit in divinis].
[Membrum 2 An tres substantiae dici possint in divinis].
[Membrum 3 Quare non una subsistentia sicut una substantia
(Membrum 4 Unde differentia horum nominum apud Graecos et Latinos].
[Membrum 5 An subsistentiae, substantiae, personae respondeant proprietas, relatio, notio].
[Membrum 6 Qua necessitate inventa sunt illa nomina].
[Membrum 7 Ait essentia divina una numero dica possit].
QUAESTIO III De hypostasi divina.
(Membrum 1 An hypostasis superfluum sit nomen idemque cum persona].
(Membrum 2 An relationi, notioni, proprietati respondeant subsistentia, hypostasis, persona
(Membrum 3 An hypostases sint simplices vel compositae].
QUAESTIO IV De differentia notionum et relationum.
[Membrum 1 An tres tantum relationes ac notiones sicut tres tantum sunt proprietates
[Membrum 2 An tres relationes in Patre sint tres res et quare non est innascibilitate Pater
(Membrum 3 Quare 'a quo nullus' et 'qui ab alio' non dicunt notiones
[Membrum 5 An abstractis relationibus adhuc intelligi possint tres hypostases].
(Membrum 6 An divinis relationibus conveniat 'csse in'
(Membrum 7 Quare 'inspirabilis' non facit notionem sicut ' innascibilis'].
[Membrum 8 An 'qui a nullo a quo nullus' faciat notionem
(Membrum 9 Quare distinctiva duodecim et non duodecim notiones
(Membrum 10 An innascibilitas et auctoritas sint duae notiones].
QUAESTIO V De paternitate et filiatione divina.
[Membrum 1 De verbo Apostoli: 'Ex quo omnis paternitas'.
(Membrum 2 An sint gradus et ordo, maioritas et minoritas in divinis].
QUAESTIO VI De notitia et amore in divinis.
[Membrum 1 ''De verbo Apostoli: 'Filii caritatis suae'].''
(Membrum 2 An abstractis hypostasibus et personis, sit intelligere mentem, notitiam et amorem].
[Membrum 3 An notitia praecedat universaliter amorem].
QUAESTIO VII De processione aeterna Spiritus Sancti.
(Membrum 1 An procedere dicatur communiter de Filio et de Spiritu Sancto
[Membrum 2 Quid est procedere et in quo differt a generari].
QUAESTIO VIII De controversia Graeeorum et Latinorum circa processionem ab utroque.
[Membrum 1 Obicitur contra Graecos et respondetur pro eis).
[Membrum 2 Positio Graecorum pressius exploratur].
[Membrum 3 Utriusque positionis concordantia].
(Membrum 1 Ad similitudinem cuius verbi creati dicitur verbum aeternum].
(Membrum 2 Quae sit intentio prior, sapientiae an verb].
(Membrum 3 Quod verbum creatum, cognitivum an operativum, magis conveniat cum increato].
(Membrum 4 An Pater sapiens sapientia quam genuit].
(Membrum 5 An sit unum verbum in Trinitate vel plura
[Membrum 6 De verbo Matthaei: 'Nemo novit Patrem nisi
(Membrum 7 De verbo Ioannis: 'Qui videt me, videt et Patrem'
[Membrum 1 An Verbum dicat respectum ad creaturas
(Membrum 2 De verbo Ioannis: ' Omnia per ipsum facta sunt'
(Membrum 3 De verbo Magistri: 'Eo imago quo verbum
(Membrum 4 An sequatur: dixit ab aeterno, ergo facta ab aeterno
(Membrum 5 An quam cognitionem Trinitatis pervenerunt Philosophi
(Membrum 6 De verbo Augustini: 'Pater non perfecte se dixisse'
QUAESTIO X De praedestinatione.
(Membrum 1 Quid sit praedestinatio secundum noomten
(Membrum 2 Quid sit praedestinatio secundum rationem
(Membrum 3 Quid subest praedestinationi
[Membrum 4 An praedestinatio sit entis vel non entis
[Membrum 5 An praedestinatio sit angelorum
[Membrum 6 An Christus fuerit praedestinatus
[Membrum 1 An et cuiusmodi causa sit praedestinatio
(Membrum 2 An ipsa praedestinatio habeat causam, et primo ex parte
(Membrum 3 An speciale donum in creatura sit causa praedestinationis
(Membrum 4 An merita sint ratio praedestinationis
(Membrum 1 De praescientia et libero arbitrio
(Membrum 2 De praedestinatione et Dei voluntate beneplaciti
[Membrum 1 Cuiusmodi veritas, signi vel rei, sit in praedestinatione
[Membrum 2 An sit una veritas praescientiae et praedestinationis
(Membrum 3 Qualis sit respectus praedestinationis ad praedestinatum
(Membrum 4 An veritas futurorum sit veritas ipsius primi
(Membrum 5 An veritas scientiae divinae sit tantum necessariorum
[Membrum 6 An definitus sit numerus praedestinatorum
[Membrum 7 An simpliciter necessarium sit praedestinatum saluari).
[Membrum 2 Quid sit electio divina
(Membrum 3 Ad quid sit electio divina
[Membrum 4 An et quae sit ratio electionis ex parte
(Membrum 5 An sit ratio electionis ex parte creaturae
QUAESTIO XII De praedestinatione Christi.
[Membrum 1 An Christus sit praedestinatus
[Membrum 2 Quoad quid dicitur Christus praedestinatus
(Membrum 3 An praedestinatio Christi sit nostra ordine prior eiusque causa
[Membrum 4 Qualiter Christus sit lumen nostrae praedestinationis
QUAESTIO XIII De Dei apparitionibus in Veteri Testamento.
(Membrum 1 An Deus videri possit oculis corporalibus
(Membrum 2 An Deum apparere conveniebat ante incarnationem
(Membrum 3 An subiectam creaturam ipse Deus vel angelus assumebat, et an mediante gratia vel sine
[Membrum 4 Quare non apparuit Deus Moysi in humana natura nisi confuse
(Membrum 5 An distincte apparuerint tres personae
QUAESTIO XIV De missionibus divinis.
[Membrum 2 Cui conueniat mitti).
[Membrum 3 Cui conveniat mittere, et an dicat essentiale, notionale vel personale
(Membrum 1 Quaedam narrative praemittuntr
[Membrum 2 An missio facta sit etiam ad angelos).
(Membrum 3 An missio facta fuerit ad Christum).
(Membrum 5 De missione jacta Apostolis
[Membrum 1 An natura divina sit unibilis humanae
(Membrum 3 An unibilitas conveniat prius naturae vel personae divinae
[Membrum 4 An unibilitas conveniat magis naturae vel essentiae divinae
[Membrum 1 An humana tantum natura sit unibilis, vel etiam angelica
(Membrum 2 An humana natura secundum animam et corpus sit unita divinae
(Membrum 4 An utilis esset incarnatio non exsistente lapsu Adae
(Membrum 5 An per illam unionem aliquid Deo acquiratur
[Membrum 6 An abstracta persona et hypostasi divina adhuc intelligi posset unio illa
[Membrum 1 De necessitate incarnationis ad lapsum reparandum
(Membrum 2 An unio esse posset et non in hac persona vel illa
[Membrum 1 An sit unitas in Christo]
[Membrum 2 Cuiusmodi unitas sit in Christo].
(Membrum 3 An unitas Christi maior aliis unitatibus crcatis].
QUAESTIO XVI De passibilitate animae Christi et Adae.
[Membrum 1 An passibilis anima Adae in statu innocentiae].
(Membrum 2 An eadem passibilitas Adae post peccatum quam ante).
[Membrum 3 Att passibilis anima Adae secundum omnem sui partem].
(Membrum 1 An Christus assumpsit animam cum passibilitate),
[Membrum 2 An passibilitas animat Christi creata vel contracta].
(Membrum 3 An passibilis anima Christi secundum omnem sui partem].
[Membrum 4 An passibilis anima Christi vero timore mortis].
(Membrum 5 An passibilis anima Christi sensu doloris corporalis).
(Membrum 6 An passio haec fuerit in ipsa parte superiori].
(Membrum 1 An propassio fuerit in Christo).
[Membrum 2 An attigit passio supremam vim animae et e converso gaudium ipsam partem sensitivam].
(Membrum 3 An vera passio compossibilis cum conversione ad Deum).
(Membrum 4 An vera passio compossibilis cum summa delectatione].
[Membrum 5 An vera passio compossibilis cum gaudio comprehensoris].
[Membrum 1 An passio Christi fuerit maxima poena].
(Membrum 2 An passio mortis maior in Christo quam in alio fuisset h
[Membrum 3 An passio maior in Christo quam fuisset in Adam].
(Membrum 4 An si occisus in paradiso, Adam passus esset sine poena].
[Membrum 5 An passio Christi satisfactoria pro omni poena].
[Membrum 1 Quid sit superfluum].
(Membrum 2 An superfluum determinari possit circa singula].
(Membrum 4 An dare superfluum sit prdeceptum vel consilium].
(Membrum 5 Sub quo vitio contineatur habere vel tenerem superfluum].
(Membrum 6 An superfluum opponatur iuri naturali].
(Membrum 1 De superfluo in quantitate vestium].
(Membrum 2 De superfluo in qualitate vestium).
(Membrum 1 An prophetia sit in homine tantum vel etiam in angelo].
[Membrum 2 An in angelis malis sit prophetalis cognitio].
(Membrum 3 In qua potentia animae visiva sit visio prophetalis].
(Membrum 4 Per quid fiat visio prophetalis).
(Membrum 5 Quid sit speculum aeternum et quid videre in eo).
[Membrum 6 Quot sint modi videndi in speculo et unde eorum differentia).
(Membrum 8 An sit delectatio in visione prophetali].
(Membrum 9 An conveniebat prophetiam dari fidelibus per infideles).
(Membrum 10 An omnis occultorum visio sit prophetalis].
(Membrum 11 An mediantibus angelis fiat visio prophetalis].
(Membrum 12 An visio prophetalis fallax esse possit].
(Membrum 1 An prophetice denuntiatis possit subesse falsum].
(Membrum 2 An prophetiae subsint differentiae temporum, scilicet praesens, praeteritum et futurum].
(Membrum 3 An prophetiae subsit veritas mobilis aut immobilis].
(Membrum 4 Quot modis dicatur prophetia et an aeaualiter de omnibus).
[Membrum 5 An prophetia comminationis innitatur praescientiae divinae].
[Membrum 6 Adhuc de prophetia comminationis et praescientia divina].
(Membrum 7 De quo doluit Ionas et num dolendo peccavi].
(Membrum 8 ''De verbo Glossae: 'Deus revelat sententiam et non consilium).''
(Membrum 9 An futurum contingens prophetatum necesse sit evenire].
(Membrum 10 An omnis prophetatio sit a Spiritu Sancto].
[Membrum 11 An spiritus prophetiae stare possit cum peccato].
[Membrum 12 An spiritus prophetiae stare possit cum actu coniugali].
(Membrum 13 Unde scit propheta visionem suam esse prophetiam].
[Membrum 14 Unde scit propheta visionem suam esse rei praeteritae vel futurae].
(Membrum 15 An sit aliqua visio prophetica pure intellectualis).
QUAESTIO XIX De quatuor quibus contexuntur Evangelia.
[Membrum 1 An differant illa quatuor quibus contexta dicuntur Evangelia].
[Membrum 2 An illis tantum quatuor contexantur Evangelia].
(Membrum 1 Ad quod praedictorum quatuor reducantur consilia].
[Membrum 2 An praecepta sint de substantia Evangelii].
(Membrum 3 An recto ordine enumerentur illa quatuor in Glossa].
(Membrum 4 An sacramenta sint de substantia Evangelii, et ad quod dictorum quatuor reducantur].
[Membrum 1 An eisdem quatuor contexantur Lex Vetus et Noua].
[Membrum 2 Quomodo se habent dicta quatuor ad quatuor notata II Tim.
[Membrum 3 Quomodo se habent dicta quatuor ad quatuor virtutes dictas in Glossa).
[ Membrum 4 Adhuc de relatione dictorum quatuor ad virtutes).
QUAESTIO XX De iustitia Legis Veteris.
(Membrum 1 An et qualiter Lex Vetus iustificabat).
[Membrum 1 An moralia Decalogi iustificabant].
(Membrum 3 An et qualiter legalia iustificabant].
[Membrum 4 An omnia Veteris Legis praecepta iustificabant].
[Membrum 5 An aeque iustificent praecepta Veteris Legis et Novae].
[Membrum 6 An omnia quae in Veteri Lege aeque iustificabant].
QUAESTIO XXI De adimpletione Legis per Christum.
(Membrum 1 Quid sit impletio Legis et an facta sit per Christum).
[Membrum 2 Qualiter moralia primae tabulae adimpleta].
[Membrum 3 Qualiter moralia secundae tabulae adimpleta].
(Membrum 4 Quare nulla adimpleta ex caerimonialibus et sacramentalibus]
QUAESTIO XXII De gradibus caritatis.
[ Membrum 2 Quare quindecim gradus caritatis).
[Membrum 3 Quare actus donorum non similiter attribuuntur caritati].
(Membrum 4 Quare quaedam vitia removentur, alia non).
QUAESTIO XXIII De peccato in Spiritum Sanctum.
(Membrum 1 An omne peccatum ad mortem sit in Spiritum Sanctum].
[Membrum 2 Quare peccatum in Spiritum Sanctum dicitur irremissibile et an hoc sit ei proprium].
[Membrum 3 An peccatum Adae sit peccatum in Patrem vel in Filium vel in Spiritum Sanctum].
(Membrum 4 An peccatum diaboli sit in Spiritum Sanctum].
[Membrum 7 An aliquod peccatum possit esse simul in Patrem vel in Filium et in Spiritum Sanctum].
(Membrum 8 Quomodo differunt blasphemia et spiritus hlasphemiae].
[Membrum 1 An et quot sint species peccati in Spiritum Sanctum).
(Membrum 2 An obstinatio sit species peccati in Spiritum Sanctum].
(Membrum 5 Alia dubia de speciebus peccati in Spiritum Sanctum.].
QUAESTIO XXIV De intentione et merito.
(Membrum 1 Quid sit intentio, an actus rationis aut voluntatis).
[Membrum 2 An meritum sit in intentione aut in voluntate].
(Membrum 3 ''Instantiae contra regulam 'quantum intendis, tantum facis' '' .
(Membrum 4 An motus a malo sit meritorius, vel solus motus ad bonum].
[Membrum 5 An oculus bonus etsi veritatis nescius].
(Membrum 6 Quid exigitur ad hoc quod intentio sit bona].
(Membrum 1 An substantia operis addat aliquid merito intentionis].
[Membrum 2 An qualitas operis privilegiati addat aliquid merito intentionis].
(Membrum 3 An numerositas operum addat aliquid merito intentionis).
(Membrum 4 An quantitas dati in eleemosyna aliquid faciat ad meritum].
(Membrum 1 An voluntas mali innixa credulitati pro facto reputetur).
(Membrum 2 An quaelibet voluntas mali, etiam semiplena, pro facto reputetur).
(Membrum 3 An actus et intentio sint duo peccata).
[Membrum 4 Quae poena respondet actui et quae voluntati].
[Membrum 5 An peior actus additus minus malae intentioni faciat maius peccatum vel e converso].
(Membrum 6 In quibus tenet argumentum ab intentione ad actum].
(Membrum 7 An augeri possit culpa vel poena, intentione non aucta].
QUAESTIO XXV De ignorantia et ligationibus rationis.
[Membrum 1 An ignorantia sit peccatum vel poena peccati tantum].
(Membrum 2 Cuiusmodi ignorantia concomitatur omne peccatum]
[Membrum 3 ''Unde est quod 'non velle scire' sit peccatum).''
(Membrum 4 An ignorantia sit peccatum originale vel actuale].
(Membrum 5 Att gravius sit peccare ex ignorantia quam ex infirmitate vel studio].
(Membrum 6 An aliquis possit velle ignorare].
[Membrum 7 An peccatum Evae fuerit ex ignorantia].
[Membrum 8 An ignorantia excuset a peccato].
[Membrum 9 An ignorantia invincibilis semper excuset vel minuat peccatum).
(Membrum 1 De ligatione ex ebrietate).
[Membrum 3 De ligatione ex furia].
(Membrum 4 Quae ignorantia excusat a peccato et quae non].
(Membrum 5 Quae ligatio rationis excusat a peccato et quae non].
(Membrum 1 An eadem ratione dicatur imago in divinis et in creaturis].
(Membrum 2 An sola creatura rationalis sit ad imaginem vel etiam sensibilis].
[Membrum 3 An solus homo sit ad imaginem vel etiam angelus].
(Membrum 4 An anima sit imago tantum ut conversa ad Deum).
(Membrum 5 An anima sit imago secundum potentiam, habitum vel actum).
(Membrum 1 An imago recreationis attendatur penes gratiam aut virtutes).
(Membrum 2 Quae gratia sit imago recreationis, cooperans vel reparans, praeveniens vel subsequens].
[Membrum 3 An gratia sacramentalis sit imago recreationis].
(Membrum 2 An sicut Filius imago Patris, et Spiritus Sanctus imago Fili].
(Membrum 1 Quid sit scandalum].
(Membrum 2 An scandalum sit per se peccatum vel circumstantia peccati]
[Membrum 4 An scandalum activum maius sit peccatum quam passivum].
(Membrum 5 Quid dimittendum est ad scandalum vitandum).
QUAESTIO XXVIII De correctione fraterna.
(Membrum 1 An correctio praecepta sit omnibus vel solis praelatis).
(Membrum 2 De ordine correptionis descripto Matth, 18]
[Membrum 3 An correctio procedat ex iustitia vel ex misericordia].
[Membrum 4 An cum asperitate fieri debeat correptio].
(Membrum 5 An sit dimittenda correctio propter odium].
[ Membrum 6 An ipse inferior teneatur corrigere superiorem].
[Membrum 7 An superior teneatur corrigere ipsam multitudinem].
[Membrum 2 An ipsi mali alios corripere possint vel immo debeant].
[Membrum 3 An ipsi inferiores corripere debeant vel possint superiores].
(Membrum 4 An liceat aliquando differre correptionem].
QUAESTIO XXIX De officio praedicationis.
[Membrum 1 An officium praedicationis solis clericis spectet
[Membrum 2 An actus prophetandi sit eminentior actu praedicandi].
[Membrum 3 An mali peccent praedicando, immo et docendo].
QUAESTIO XXX De eo quod est psallere.
[Membrum 1 Quid sit psallere].
[Membrum 2 An exsistens in peccato demereatur seu peccet psallendo].
[Membrum 3 An teneatur psallens intelligere quod psallit].
QUAESTIO XXXI De sensu spirituali.
[ Membrum 1 Quid sit sensus spiritualis].
[Membrum 2 An sensus spiritualis sit divisibilis in plures).
[Membrum 3 An sensus spirituales sint quinque tantum vel plures].
[Membrum 4 Adhuc de numero sensuum spiritualium]
(Membrum 5 An sensus spirituales ad cognitionem tantum spectent].
[Membrum 6 An sensus spirituales multiplicentur secundum dona gratiarum].
[Membrum 7 Quis horum sensuum sit principalior].
[Membrum 8 An sensus spirituales eodem modo sint in via et in patria].
QUAESTIO XXXII De immortalitate animae rationalis.
[Membrum 1 An anima rationalis intereat cum corporei.
(Membrum 3 An anima sit immortalis secundum omnes suas vires].
QUAESTIO XXXIII De libero arbitrio.
[Membrum 2 An liberum arbitrium respiciat actus tum interiores, tum exteriores]
[ Membrum 1 Quid sit liberum arbitrium definitione].
[ Membrum 2 An liberum arbitrium sit ratio aut voluntas vel utraque simul aut aliquid aliud].
(Membrum 1 ''Quare 'liberum' dicitur arbimum].''
(Membrum 2 Quare non vocatur nomine simplici, sed composito].
Membrum 3 An liberum arbitrium sit idem quod proheresis]
(Membrum 4 An penes liberum arbitrium sit meritum et demeritum).
(Membrum 5 An ad illud pervenerunt Philosophi, et an se habeat in ratione iudicis vel arbitr].
[Membrum 1 An liberum arbitrium possit de se resurgere ad bonum].
[Membrum 2 An liberum arbitrium possit de se velle bonum].
[Membrum 3 An liberum arbitrium possit de se converti ad bonum].
(Membrum 4 Art per liberum arbitrium possit quis stare in bono).
[Membrum 5 An liberum arbitrium possit de se projicere in hortum].
[Membrum 6 An liberum arbitrium de se possit resistere tnalo].
(Membrum 7 An liberum arbitrium possit de se vitare malunt].
(Membrum 8 An liberum arbitrium de se possit non declinare in deterius].
(Membrum 1 An sacerdotium Melchisedech dignius sacerdotio Levi quia iste decimatus et non ille]
[Membrum 2 Quid sit decimatio].
[Membrum 3 Cuius est decimatio et per quem facta
(Membrum 4 Quo tempore facta est decimatio].
[Membrum 1 An Christus fuerit decimatus).
[Membrum 2 An caro Christi decimata in carne B. Virginis].
(Membrum 3 An decimatio virtute sua minuebat concupiscentiam].
. (Membrum 4 An sicut omnes in Abraham decimati, ita omnes in eo benedicti].
[Membrum 1 An sit licitum sua repetere].
[Membrum 2 Att sit licitum repetere superfluum
[Membrum 3 An sit licitum repetere servum).
[Membrum 1 An omnes articulos simul credere teneamur].
(Membrum 2 An haberi possit fides Christi quin credatur distincte articulus mortis vel passionis].
(Membrum 3 An articulus possit incipere vel desinere esse articulus).
(Membrum 4 An Abraham salvaretur sua fide et caritate si non esset incarnatio].
[Membrum 1 An suspicio sit de genere boni vel mali, et si malum, cuiusmodi).
[Membrum 2 Quare non est simile de suspicione boni et mali, operis et personae].
[Membrum 3 Quodnam iudicium sit peccatum et quaenam suspicio].
[Membrum 4 An cuilibet liceat iudicare de manifestis et an alicui de occultis]
[Membrum 5 An homini spirituali liceat omnia iudicare]
[Membrum 6 An de aliquo, saltem de Antichristo, liceat iudicare cum desperatione].
[Membrum 7 De radice peccati suspicionis].
[Membrum 9 De differentia iudiciorum in Lege Veteri et Nova].
[Membrum 10 An dubia semper in meliorem partem sint interpretanda]
[Membrum 1 An fides sit substantia rerum sperandarum magis quam aliae virtutes].
[Membrum 2 ''Qualiter fides sit 'substantia'et in quo differat haec definitio ab aliis].''
[Membrum 3 Quare dicitur ferunt sperandarum , id est rerum bonarum tantum et futurarum].
[Membrum 4 ''De altera parte definitionis: Argumentum non apparentium']''
QUAESTIO XXXIX De fide informi.
[Membrum 2 An fides informis sit in daemonibus, et an data eis ante peccatum vel post].
[Membrum 3 An homines fidem informem habentes sint daemonibus deteriores].
[Membrum 4 An actus fidei informis in daemonibus egrediatur ex quadam luce].
QUAESTIO XL De mota seu merito diaboli.
[Membrum 1 An diabolus possit in suo statu demereri]
[Membrum 2 Unde est quod diabolus confirmatus est in malo et homo non].
[Membrum 3 An diabolus continue peccet].
[Membrum 4 An diabolus omni motu suo peccet].
[Membrum 5 An placeat diabolo malitia in se et in alio].
[Membrum 1 An liber vitae sit Filius Dei et secundum quam rationem]
[Membrum 2 An dicatur liber ratione scriptionis vel lectionis].
[Membrum 3 Qua ratione dicitur vitae].
[Membrum 4 ''An possit dici 'liber mortis'].''
[Membrum 5 An liber vitae sit sui liber et aliorum, vel aliorum tantum]
[Membrum 6 An liber vitae sit tantum bonorum, et an illorum tantum qui finaliter boni sun].
[Membrum 7 An contingat aliquos deleri de libro vitae].
QUAESTIO XLII De scientia Christi.
[ Membrum 1 An aliqua scientia Christi fuerit temporaliter acquisita].
[Membrum 2 An fuerit in Christo sicut in angelis cognitio matutina et vespertina].
[Membrum 3 An Christus habuit scientiam operativam omnium sicut et cognitivam].
[Membrum 4 An scientia Christi cognitiva sit omnium vel non].
(Membrum 5 An Christus omnia sciverit uno aspectu vel successive discurrendo).
[Membrum 6 An Christus per gratiam unionis ita limpide noverit sicut Deus].
[Membrum 7 An eadem sit in Christo scientia creata et increata].
[Membrum 8 An aliquod genus scientiae receperit Christus ab angelis].
[Membrum 2 An gratia Christi sit finita vel infinita].
[Membrum 3 An plenitudo gratiae Christi comprehendat omnia gratuita].
[Membrum 4 An per gratiam inhabitantem Christus sit filius tantum Patris vel totius Trinitatis]
[Membrum 5 An plenitudo gratiae collata sit Christo in instanti conceptionis].
[Membrum 1 De qua plenitudine accepimus, an Christi hominis].
[Membrum 2 An de plenitudine Christi acceperint angeli].
[Membrum 4 An de illa plenitudine accepimus ad mensuram vel non ]
[Membrum 5 An de ista plenitudine effluat tam gratia virtutum quam gratia sacramentorum].
(Membrum 6 An de plenitudine veritatis etiam accepimus).
[Membrum 1 An Deus Pater dicatur univoce pater Filii et pater noste].
[Membrum 2 ''An 'pater noster' dicatur solus Pater vel tota Trinitas].''
(Membrum 4 Secundum quid dicimur filii).
[Membrum 5 An solum post incarnationem dicantur homines filii
[Membrum 1 An Deus sit ubique et in loco].
[Membrum 2 Quid sit esse ubique et Deum esse ubique].
[Membrum 3 Quid sit esse ubique essentialiter, potentialiter et praesentialiter].
[Membrum 1 An Deus sit ubique].
[Membrum 2 An Deus sit alibi quam in se ipso].
[Membrum 3 An Deus repleat rem antequam forma materiam et locatum suum locum].
[Membrum 4 An esse ubique sit proprium Det].
(Membrum 5 Qualiter insit Deus per gratiam et qualiter sit in malis).
[Membrum 6 An Deus sit cum malis sicut est cum bonis].
[Membrum 1 An et quibus modis creaturae sint in Deo].
[Membrum 2 An omnia quae sunt sint in Deo ab aeterno, et an sint ibi vita magis cum sunt quam ante].
[Membrum 3 An omnia quae sunt in Deo ibi sint unum vel multa, id est una idea seu ratio vel multae].
[Membrum 2 Quid sit esse essentialiter in rebus].
[Membrum 3 An prius sit creaturas esse in Deo vel e converso].
[Membrum 1 An cadunt empyreum sit corptis].
[Membrum 2 An caelum empyreum moveatur].
[Membrum 3 An caelum empyreum, eo quod nec grave nec leve, moveatur sphaeraliter].
[Membrum 4 An caelum empyreum sit locus conveniens angelis]
[Membrum 5 An caeli conveniant in aliqua natura communi].
[Membrum 1 An cadunt Trinitatis idem sit quod Deus].
[Membrum 2 An cadunt Trinitatis sit idem quod caelum empyreum].
[Membrum 3 An Christus secundum quod homa sit in caelo Trinitatis].
(Membrum 1 Quid sit caelum aqueum seu crystallinum, et cuiusmodi aquae sint supra jirmatttentum].
[Membrum 2 Ad quid sit caelum crystallinum].
[Membrum 3 De ordine et situ caeli crystallini].
QUAESTIO XLVIII De sacramentis in genere.
[Membrum 1 An sit unum sacramentum vel plura].
[Membrum 2 An sacramenta sint plura pauciorave quam septem].
[Membrum 1 De conuenientia horum novem baptismatum praenotanda].
[Membrum 1 An unumquodque illorum baptismatum sit sacramentun].
[Membrum 2 An plura quam novem debeant esse baptismata].
[Membrum 3 De eodem necnon de ordine baptismatum inter
[Membrum 4 Quodnam baptisma praeemineat inter illa Novae Legis].
[Membrum 5 Quodnam baptisma praeemineat inter illa Veteris Legis].
[Membrum 1 Quid sit circumcisio].
[Membrum 2 Cuius rei signum est circumcisi].
[Membrum 3 An ex vi circumcisionis conferatur gratia].
[Membrum 4 An character imprimatur in circumcisione].
[Membrum 5 Quinam tenebantur ad circumcisionem].
[Membrum 6 Quare non fuit datum similiter mulieribus aliquod signum speciale].
QUAESTIO LI De sacramento Altaris.
[Membrum 1 An necesse fuerit hoc sacramentum ab initio figurari].
[Membrum 2 De numero et ordine figurarum].
[Membrum 3 Quare Baptismus et Eucharistia in tot figuris praecesserunt, et non alia sacramenta]
[Membrum 4 Quare Eucharistia sub duobus signis continetur, et non sic alia sacramenta].
[Membrum 6 De efficacia Baptismi et Eucharistiae eorumque figurarum comparative]
(Membrum 1 An sacramentum Altaris sit conficiendum ex azymo vel fermentato).
[Membrum 2 An in solo fermentato rite fiat consecratioj].
[Membrum 3 An aqua sit addenda vino et qua ratione additur].
[Membrum 1 An substantia panis et viiii maneat sub sacramento].
[Membrum 2 An sit vera conuersio panis in corpus Christi].
[Membrum 3 Quorum sit conversio et an omnia simul vel successive convertantur].
[Membrum 4 Quae sint propositiones concedendae in hac materia et quae non].
[Membrum 1 Quale corpus dedit Christus discipulis in coenet].
[Membrum 2 An materia prima seu remota panis maneat sub sacramento].
[Membrum 3 An et qualiter accidentia sint ibi sine subiecto].
[Membrum 1 An corpus Christi sit quantitative sub sacramento].
[Membrum 2 Unde habet corpus Christi quod in pluribus locis simul esse possit].
[Membrum 2 An verbis consecrationis aliquid addere liceat vel mutare].
[Membrum 3 An in forma consecrationis ordo verborum mutari possit].
(Membrum 4 De virtute verborum, et primo an sit).
(Membrum 5 Quid sit maioris virtutis, conceptio Christi sine viro, an panis transsubstantiatio).
[Membrum 6 Quare soli verbo et non facto insita est illa virtus].
[Membrum 7 An virtus insita verbo sit de se sufficiens praeter potestatem sacerdotalem].
[Membrum 2 An alia deberet esse manducatio praeter sacramentalem et spiritualem].
[Membrum 3 An omnis et sola rationalis creatura possit manducare sacramentaliter].
[Membrum 4 An aliquo istorum modorum sumpsit Christus se ipsum in coena].
[Membrum 5 Qualis manducatio sit in anima glorificata].
[Membrum 6 An corpus Christi sumpserit Iudas in coend].
[Membrum 7 An sacramento saturari vel inebriari contingat].
[Membrum 1 An poenitentia sit virtus].
[Membrum 2 An poenitentia sit prima virtus].
[Membrum 3 An poenitentia timore concipiatur et quo timore].
[Membrum 4 An poenitentia sit vere virtus et qua sub ratione].
[Membrum 1 An poenitentia sit virtus generalis vel specialis].
[Membrum 2 An poenitentia revocet omnes defectus ad perfectum].
[Membrum 3 An poenitentia reparentur naturalia et gratuita].
[ Membrum 4 An poenitentia sit medicamentum vulneris].
[ Membrum 5 An poenitentia virtus idem sit quod res seu gratia sacramenti Poenitentiae]
[Membrum 1 Quid in Poenitentia sit res tantum, quid sacramentum tantum, quid res et sacramentum].
[Membrum 3 An passio Christi sub eadem ratione sit deletiva peccati originalis et actualis].
[Membrum 1 An Poenitentia sit commune sacramentum Legis Veteris et Novae].
[Membrum 2 Quando fuit instituta Poenitentia].
QUAESTIO LIII De iustificatione impii.
[Membrum 2 An iustificatio sit opusalicui personae divinae appropriatum].
[Membrum 3 An iustificatio fiat mediante gratia creata].
[Membrum 3 An in iustificatione aliquid exigatur ex parte nostra].
[ Membrum 4 De numero eorum auae exiguntur in iustificatione].
[Membrum 5 De ordine illorum quatuor in processu iustificationis].
[Membrum 6 An simul sint per instans peccatum et gratia].
[Membrum 1 An contritio sit idem cum iustificatione]
[Membrum 2 An contritio sit simul cum iustificatione]
[Membrum 3 An attritio sit idem quod contritio].
[Membrum 4 An contritio exigatur in omni iustificatione].
[Membrum 5 An attritio et contritio sint a Spiritu Sancto].
[ Membrum 6 An attritio possit fieri contritio].
[Membrum 7 De diversis causis attritionis].
[Membrum 1 Ali contritio possit esse ex timore filiali et qualiter sit causa iustificationis].
[Membrum 2 An praeceptum contritionis perfecte impleri possit in
[Membrum 3 An sit possibile simpliciter conteri de peccato].
[Membrum 4 De primo effectu contritionis, qui est conterere peccatum].
[Membrum 5 De secundo effectu, qui est lavatio seu mundatio].
[Membrum 6 De tertio effectu, qui est detersio caliginis].
[Membrum 7 De quarto effectu, qui est dimissio reatus poenae aeternae].
[Membrum 8 De ordine illorum effectuum].
QUAESTIO LV De sanatione mentis.
[ Membrum 1 Quid sit sanatio mentis].
[Membrum 2 An sanationem mentis mereri quis possit].
[Membrum 3 An sanatio mentis fiat per virtutes vel per sacramenta].
[Membrum 4 An sanatio fiat per omnes partes Poenitentiae vel per solam contritionem].
Membrum 5 An initium sanationis sit a confessione vel a contritione].
[Membrum 6 An simul insint sanitas et aegritudo].
[Membrum 7 An subito fiat illa sanatio vel successive].
[Membrum 8 Quare sanatio fidei appropriatur et cui fide].
(Membrum 1 Quid sit confessio.
[Membrum 2 An confessio sit necessaria ad iustificationem et ad ipsum initium iustificationis].
[Membrum 1 An confessio sit sacramentum].
[Membrum 2 Cuius virtutis actus sit confessio].
[Membrum 3 An sit Deo confitendum].
[Membrum 4 An Uniusmodi confessio sit de Lege naturae].
[Membrum 5 Quando primitus instituta fuit confessio].
[Membrum 6 De comparatione confessionis Veteris Legis ad confessionem Novae Legis].
(Membrum 7 An sit confitendum sacerdoti tantum vel etiam alii].
[Membrum 1 An teneamur confiteri ipsa peccata venialia].
[Membrum 2 An teneamur confiteri peccata mere interiora].
[Membrum 3 An non habens conscientiam mortalis peccati teneatur confiteri].
[Membrum 4 An confessio dividi possit vel de omnibus simul esse debeat].
[Membrum 5 An teneamur confiteri etiam circumstantias peccati]
[Membrum 1 An sint Matrimonii plura significata et quod sit principalius].
[Membrum 2 Quid in Matrimonio sit signum tantum, quid signatum tantum, et quid signum et signatum].
[Membrum 3 An Matrimonium fuerit signum linius duplicis conformitatis iam in paradiso].
[Membrum 4 Cuius gratiae causa sit Matrimonium].
[Membrum 5 Quando fuit institutum Matrimonii sacramentum].
[Membrum 1 An sacramentum quod est bonum Matrimonii differat a sacramento quod est Matrimonium].
[Membrum 2 Quid sit sacramentum quod est bonum Matrimonii].
[Membrum 3 An insolubilitas Matrimonii sit separabilis ab
[Membrum 4 Unde sit insolubilitas Matrimonii].
[Membrum 5 An altero coniugum convolante ad religionem ante copulam, maneat vinculum in reliquo].
[Membrum 6 An maneat vinculum in infidelibus altero coniugum transeunte ad fidem].
[Membrum 1 An Matrimonium sit bonum de genere honesti].
[Membrum 2 An matrimonium sit honestius ipsa virginitate].
[Membrum 3 An idem sit honestum in coniugio et virginitate].
[Membrum 1 et 2 Quid sit fructus et qualiter ab aurea aureolaque differt].
[Membrum 1 Quot modis dicatur fructus].
[Membrum 2 An fructus sit in carne aut in anima vel in utraque].
(Membrum 3 Secundum quam virtutem et quam vim animae determinentur fructus et aureola].
[Membrum 4 Secundum quam virtutem determinetur fructus].
[Membrum 5 An fructus et aureola spectassent homini in statu innocentiae].
[Membrum 6 An fructus conveniat etiam parvulis].
[Membrum 7 Quare et an sufficienter dividatur in centesimum, sexagesimum, trigesimum].
QUAESTIO LIX De repudio et divortio.
[Membrum 1 An repudium uxoris peccatum fuerit mortale et an a Moyse licite permissum].
[Membrum 2 An quod peccatum est possit fieri non peccatum permissione].
[Membrum 3 De causis repudii].
[Membrum 4 Quare non permissum est repudium in Lege naturae et Nova sicut in Veteri Lege].
[Membrum 1 Quid sit diuortium et qualiter differat a repudio].
[Membrum 2 An sola voluntas sit sufficiens causa divortii].
[Membrum 3 An defectus fidei in altero coniugum sit causa divortii].
[Membrum 4 Quare sola fornicatio sit causa divortii].
[Membrum 5 De solutione vinculi ante copulam carnalem].
[Membrum 6 Quare vir et mulier parificantur quoad divortium et non quoad repudium].
(Membrum 7 Quando non liceat dimittere adulteram et quando non liceat eamdem tenere).
[Membrum 8 De reconciliatione divortii et de pluribus uxoribus in antiquis Patribus].
[ Membrum 1 An licitum fuerit antiquitus simul habere plures
[Membrum 3 An licitum fuerit antiquis habere concubinam cum uxore].
[Membrum 4 An regibus licitum fuerit in Veteri Lege plures habere uxores).
[Membrum 3 Quot sint claves et an scientia sit clavis
[ Membrum 4 Quorum sint claves, an sacerdotum tanttum
[Membrum 5 An claves commissae sint Petro ut apostolo vel ut sacerdoti).
(Membrum 6 An claues sint bonorum tantum, vel etiam malorum].
[ Membrum 7 An eadem sit clavis qua ligatur in foro iudiciali et in foro poenitciitiali
(Membrum 1 Ubi institut ac sunt claves in Nova Lcge
(Membrum 2 Au aliquis usus clavium fuerit in Veteri Testamento
(Membrum 3 Quis sit usus clavis in foro poeiiitentiae
[Membrum 2 Quid sit relaxatio]
(Membrum 3 Cuius poenae fieri potest relaxatio
[Membrum 4 An relaxatio effectum sortiatur in pracsenti vel tantum in purgatorio].
(Membrum 5 Quacnam exiguntur ut relaxatio fieri possit].
[Membrum 6 An relaxatio fieri possit per sacerdotes minores].
(Membrum 7 An suis tantum subditis valcant cpiscopi relaxationes).
[Membrum 8 An insta aestiiiidtio requiratur et an Ecclesia
[Membrum 9 Quare datur indulgentia plenaria peregrinis Terrae Sanctae].
(Membrum 1 Quid sit resurrectio et quomodo differat a resuscitatione).
[Membrum 2 An sit resurrectio vel non].
(Membrum 3 An resurrectio sit naturalis vel miraculosa).
(Membrum 1 An resurrecti????atur aequivoce de resurrectione Christi et nostra).
[Membrum 2 Ad quid fuit resurrectio Christi principaliter et quare non citissima fuit].
[Membrum 3 An resurrectio Christi sit causa resurrectionis animae et corporis vel corporis tantum].
[Membrum 4 An resurrectio Christi sit causa resurrectionis bonorum et malorum vel bonorum tantum].
[Membrum 5 Quare corporum resurrectio simul, illa animarum non simul].
[ Membrum 1 Quid dicatur veritas humanae naturae].
[Membrum 2 Quid sit de veritate humanae naturae].
[ Membrum 3 An costa sit de veritate Adae aut Evae et in quo resurget].
[Membrum 4 ''An 'purissimi sanguines' Mariae sint de veritate eius aut Christi].''
(Membrum 1 An et qualiter elementa resurgent in corpore glorificato].
[Membrum 2 An humores resurgent in corpore glorificato).
(Membrum 3 An capilli et ungues resurgent in corpore glorificato].
[Membrum 4 An intestini resurgent in corpore glorificato]
Membrum 5 An corpora martyrum cum cicatricibus suis resurgent].
QUAESTIO LXVI De dotibus corporis gloriosi.
[Membrum 1 Quid sit dos secundum rem].
[Membrum 2 Quid sit dos quoad significationem et definitionem]
[Membrum 3 Quare quatuor tantum dotes, cum sponsae plura dentur].
[Membrum 5 An dotes qua dotes fuissent etiam in statu innocentiae et sine incarnatione]
[ Membrum 1 Quae et quot sint dotes].
(Membrum 2 An sint quatuor dotes, non plures nec pauciores].
[Membrum 3 An unum corpus subtilius erit altero vel ?gilius]
(Membrum 1 Qualis mutatio facta sit in corpore Christi transfiaiirato].
[Membrum 1 Quid sit raptus et an dicat separationem aniniae a corpore].
(Membrum 2 Secundum quam potentiam animae raptus fuit Panlus]
[Membrum 3 ''Quid sit 'tertium caelum' ad quod raptus est Paulus]''
[Membrum 4 An visio Pauli fuerit imaginaria vel intellectualis).
[Membrum 5 An visio Pauli fuerit per speciem vel in aenigmate].
(Membrum 6 A quibas animae potentiis fuit raptus seu alienatus].
[Membrum 7 Quis actus magis opponitur raptui].
[ Membrum 9 De differentia raptus ad visionem angeli et animae gloriosae].
(Membrum 10 De differeuti? raptus ad visionem propheticam et contemplativam]
[Membrum 11 De differentia raptus ad visionem Moysi].
(Membrum 12 De differentia raptus ad soporem Adae et ad visiones Ioannis].
APPENDIX I Aliae reportationes, redactiones, abbreviationes.
QUAESTIO III Quid resurget in corpore glorificato.
QUAESTIO XII De scientia Christi.
QUAESTIO XIII De libero arbitrio.
APPENDIX II Aliae quaestiones Alexandro forte spectantes.
APPENDIX III Quaestiones e scriptis Alexandri maxime compilatae.
APPENDIX IV Aliae quaestiones cum illis halesianis externe tantum connexae.
De sacramentis in genere.
Quaesitum est de comparatione sacramentorum, et potest reduci ad haec membra: primo quacritur utrum sit unum solum sacramentum vel plura; et si plura, quot; et si septem, per (!) quam rationem sint septem. Et ista quaeruntur quantum ad numerum. Post quae sit gratia quae significatur et causatur in sacramento, et quae sit differentia inter gratiam secundum quod est in virtutibus et donis et beatitudinibus et illam quae est in sacramentis. Tertio quaeritur de comparatione sacramentorum Novae Legis ad sacramenta Veteris Legis et * ea quae praecesserunt in Lege naturae.
Circa primum sic obicitur: sacramentum [Altaris] est in quo est totus Christus, quia ibi est res contenta et significata ; ergo ibi est plenitudo gratiae ; ergo ibi est gratia ad dimittendum originale et poenam suam, et actuale et poenam suam, et etiam ad omnes sequelas, cum sit sibi plenitudo gratiae. Et isti sunt effectus sacramentorum ; ergo si effectus omnium habeantur virtute huius, si sunt plura sacramenta, illa sunt superflua.
Item sacramenta sunt ad reparationem contra spoliationem gratuitorum et vulnerationem naturalium. Sed Baptismus per gratiam delet originale peccatum et poenam suam, et similiter actuale si invenit, et sic reparat vulnus naturalium et spoliationem gratuitorum; ergo Baptismus solum erit sacramentum.
Responsio: Ad primum dicimus quod in sacramento Altaris est Christus, qui est plenitudo gratiae ; sed tamen non est ibi secundum effectum cuiuslibet gratiae, et ideo non sequitur quod alia superfluant.
Ad illud quod obicitur de Baptismo, dicimus: Verum est quod Baptismus habet virtutem ad delendum culpam originalem et quamdam suam poenam, scilicet carentiam visionis Dei: quia non delet omnem poenam illius, scilicet quae disponunt ad meritum. Similiter etiam dolet poenam actualis, sed culpam actualis delet virtus contritionis. Oportet enim, si est ibi culpa actualis, quod contritus accedat: alioquin esset fictio. Nec adhuc sequeretur quod, si Baptismus deleret omnem culpam et poenam, quod alia sacramenta superfluerent, quia non omnia sacramenta sunt ad hoc, ut patebit postmodum.
Post quaeritur utrum sint plura quam septem vel pauciora, quia sacramenta significantur per illud quod infudit ille Samaritanus vulnerato, et sic relinquitur quod sacramenta per se sunt ad curationem vulnerati. Ergo quot modis contingit esse laesionem in vulnerato, tot erunt sacramenta. Sed est triplex laesio: quaedam in culpa originali, quaedam in culpa actuali mortali, quaedam in culpa veniali actuali. Item, est quaedam laesio poenae in rationali, ut ignorantia; quaedam in concupiscibili, scilicet concupiscentia: quaedam in irascibili, ut infirmitas bene operandi. Et sic est triplex laesio culpae et triplex laesio poenae in vulnerato ; ergo tantum sex sacramenta sunt.
Sed cum nullum respiciat ignorantiam et nullum respiciat veniale: veniale enim remittitur et per Pocnitentiam et per Eucharistiam et per Extremam Unctionem, et sic nullum unum ordinatum est contra veniale et nullum contra ignorantiam, relinquitur etiam quod non erunt tot, scilicet sex.
Item, quod sint plura quam septem, probatur: quia aqua benedicta valet ad remissionem peccatorum venialium, et habet etiam aliquid sensibile per quod significari potest ablutio interior ab ipso veniali ; ergo est ibi signum et causa: ergo etc.
Item, in Veteri Testamento fuerunt plura sacramentalia in aliquibus liquidis, ut sanguis, vinum, aqua, oleum, thus et thymiama. Sed in Novo Testamento habemus aliquod ubi habemus aquam pro materia, ut Baptismum: aliquod in quo vinum, ut Eucharistiam: aliquod in quo oleum habemus pro materia, ut Confirmationem. Ergo habebimus aliquod in quo habebimus sanguinem pro materia. Cum haec omnia, et praeterea unctio tabernaculi, fuerunt in Veteri Testamento, et figurativa illorum quae sunt in Novo, plura oportet esse in Novo quam septeni.
Item, ea quae in Novo Testamento, eadem fuerunt in Veteri realiter vel figuraliter, et quae non sunt hic, nec ibi, et c converso. Sed Confirmatio et Unctio Extrema non fuerunt ibi: ergo neque hic debent esse sacramenta. - Si forte dicat quod fuerunt ibi figuraliter, quia triplex unctio ipsius David significat triplicem unctionem in Baptismo, in Confirmatione, in Extrema Unctione, contra: sicut Eucharistia est commune sacramentum populo christiano, sic agnus paschalis comnumitor significabat ipsam, qui fuit commune sacramentum populo iudaico. Similiter patet in Baptismo et circumcisione et in aliis. Ergo, si similiter illae unctiones essent ordinatae per se ad significandum istam, commune quid fuisset, sicut Confirmatio est sacramentum commune. Hoc autem est falsum, quia istud est commune, illud autem fuit tantum unius personat; ergo relinquitur quod non est per se ordinatum ad significandum Confirmationem, sed est adaptatio moralis.
Item, signum proprium dividitur secundum illud cuius est signum, et causa quae est dispositio dividitur secundum illam formam ad quam proprie est dispositio. Sacramentum autem est signum gratiae invisibilis et causa quae est dispositio: ergo dividetur secundum divisionem gratiae. Sed divisio gratiae non invenitur septiformis nisi in virtutibus vel donis vel beatitudinibus ; ergo secundum divisionem virtutum vel donorum vel beatitudinum fit divisio sacramentorum.
Et ita volunt quidam adaptare gratiam fidei sacramento Baptismi, fortitudinis Confirmationi, caritatem Eucharistiae, Coniugium temperantiae, Ordini prudentiam, et sic de aliis.
Contra: "Qui habet unam virtutem, habet omnes"; et similiter de donis et beatitudinibus ; ergo, si secundum haec sacramenta sunt distincta, qui habet unum, habet omnia ; quod falsum est.
Item, quaedam sunt quae ad omnes pertinent, quae si non recipiantur, est contemptus et peccatum ; quaedam quae non ad omnes, sicut Coniugium et Ordo. Sed ad opus cuiuslibet virtutis tenentur omnes ; ergo differenter se habent in virtutibus et sacramentis ; ergo divisio unius non est secundum divisionem alterius.
Item, quaedam gratia est in virtutibus, quaedam in sacramentis: quae est harum differentia ? Quod enim sit differentia, videtur per hoc quod gratia quae est in virtutibus, non est per se ad delendum peccatum originale vel actuale ; sed gratia in sacramento aliquo est ad delendum peccatum originale ; ergo etc.
Item, virtutes per se non sunt ad auferendas poenas; sed sacramenta per se sunt quaedam ad auferendas poenas; ergo ad alium effectum est gratia in virtutibus, ad alium in sacramentis.
Item obicitur contra numerum, et videtur quod Poenitentia non sit sacramentum, quia dicit Hugo de S. Victore: " Sacramentum est corporale sive materiale elementum, extrinsecus oculis suppositum, ex similitudine representans, ex institutione significans, ex sanctificatione aliquam invisibilem gratiam inferens". Sed in Poenitentia non est visibile elementum etc.; ergo non est sacramentum. Eodem modo obici potest de Matrimonio.
Item quacritur utrum sit gratia gratis data vel gratum faciens quae est in sacramentis. Quod autem gratis data, videtur: quia in mortali potest communicare et suscipere characterem Baptismi; similiter in Coniugio. Sed tunc non habet gratiam gratum facientem; ergo etc.
Contra, Augustinus: " Sacramentum est in quo sub tegumento invisibilium rerum divina virtus secretius salutem operatur ". Sed salus non est nisi per gratiam gratum facientem ; ergo in omni sacramento etc. 15. Item quaeiitur quare penes poenas originalis accipiuntur quaedam sacramenta, ut contra difficultatem huiusmodi (!), et non penes poenas actualis.
Item, duplex est in nobis indigentia: quaedam respectu personae, quaedam respectu naturae; unde etiam est duplex virtus: ad conservationem speciei generativa, ad conservationem individui nutritiva. Similiter debet esse in Ecclesia, ut videtur; et ita illa quinque: Baptismus, Confirmatio, Eucharistia,. Poenitentia, Extrema Unctio, erunt contra indigentiam singularum personarum in se singillatim ; Ordo et Matrimonium contra indigentiam totius Ecclesiae, ut Matrimonium sit ad multiplicationem fidelium materialem, Ordo ad spiritualem.
Contra: secundum hoc inter steriles non esset Matrimonium ; relinquitur ergo quod bonum Matrimonii non consistit universaliter in multiplicatione fidelium, sed potius in evitatione incontinentiae; et sic nulla est divisio.
Respondeo quod triplex est assimilatio creaturae rationalis ad Deum: una principaliter respicit potentiam, secunda principaliter sapientiam, tertia principaliter bonitatem. Quaedam enim [est] assimilatio hominis ad Deum secundum quod ibi dicitur: Fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam; et haec est assimilatio naturae, in qua est assimilatio in potentia, sicut patet per illud quod subiungitur: Ut praesit piscibus maris etc. Secunda est similitudo gratiae, et haec est duobus modis: una est gratiae ad bona, et haec multiplicatur per virtutes et dona et beatitudines: alia est quae reparativa est contra laesionem peccati. Unde est alia similitudo gratiae ad opera, et * gratiae secundum quod est reparativa [laesionis factae] per peccatum. Primo modo est in virtutibus, donis et beatitudinibus: secundo modo est in sacramentis. Una est similitudo ad Deum, scilicet prima, quia etsi homo non fuisset laesus propter peccatum, tamen fuisset gratia in virtutibus, donis et beatitudinibus, sed non in sacramentis. Altera est ad Christum, sive ad illum qui est Deus et homo, sive ad mediatorem inter Deum beatum et immortalem et hominem miserum et mortalem: unde etiam mediator beatus et mortalis. De gratia primo modo agitur in II et III libro Sententiarum: secundo modo in IV. - Utraque etiam istarum similitudinum respicit sapientiam. Homo enim per sacramenta reformatur ad similitudinem Christi, qui venit redimere nos a peccato et poena peccati: quia Christus pro nobis passus, fortiter pugnans contra diabolum, satisfaciens pro nobis in ara crucis consecratus sacerdos in aeternum, sponsus Ecclesiae resurrexit oleo gratiae plenae delibutus. Per sacramentum Baptismi reformamur ad similitudinem Christi passi: unde 6 ad Rom., 4: Consepulti in morte ipsius etc. Per Confirmationem reformamur ad similitudinem Christi pugnantis fortiter ; per Poenitentiam reformamur ad similitudinem Christi in quantum satisfecit pro nobis ; per sacramentum Altaris ad similitudinem Christi in quantum fuit pro nobis sacrificium ; per Matrimonium ad similitudinem Christi in quantum fuit sponsus Ecclesiae; per sacramentum Extremae Unctionis ad similitudinem Christi in quantum resurrexit oleo gratiae plenae delibutus; per sacramentum Ordinis ad similitudinem Christi in quantum fuit sacerdos in aeternum. - Filio autem appropriatur sapientia, et Pater operatur per Filium. Similiter in sacramento duo sunt: signum et causa; signum ad sapientiam, causa ad operationem. Unde per sacramentum in quantum signum reformamur ad similitudinem Filii secundum quod est sapientia; secundum quod causa, ad similitudinem Filii secundum quod Pater operatur per ipsum. Pater enim operatur per Filium, Filius Deus per se secundum quod homo, ipse homo dispensator universalis per ministros, ministri per sacramenta: secundum quod in ipsis confertur gratia, iterum [efficiunt] ulteriorem effectum.
Tertia similitudo est gloriae, et illa est in bonitate ; et illa erit in patria, et de illa alibi dicetur.
Sed nota hic quod, cum sacramenta sunt signa gratiae et causa, divisionem habent secundum quod signa, et divisionem habent secundum quod causa. Secundum quod signa, sic: gratia vel est a malo, vel est ad bonum, vel est ad utrumque. Gratia a malo dividitur per tres differentias ; ad bonum similiter per tres: tertia, scilicet ad utrumque, manet indivisa in genere, sed in specie per septenarium multiplicatur.
A malo, dico, dividitur per tres, quia est malum culpae originalis, et est malum culpae actualis, cum poena debita utrique. Et haec est duplex: quaedam quae tollitur cum illis, quaedam quae manet, ut patet in originali: carentia visionis Dei tollitur, pronitas manet ex parte animae, infirmitas et huiusmodi ex parte corporis. Primo ergo Baptismus principaliter delet culpam originalis cum sua poena: post Poenitentia culpam actualis cum sua poena: sed poenas quae remanent post haec delet Unctio Extrema. Unde illa est ad alleviationem infirmitatis ex parte corporis et animae.
Similiter gratia ad unitionem boni triplex, secundum quod est triplex unio, secundum illud ad Cor. 1 ca. Ibi enim dicitur: Caput mulieris vir, viri Christus, Christi vero Deus. Prima enim unio est mulieris cum viro per inseparabilitatem ; alia est viri ad Christum, et haec unio membrorum cohaerentium firmiter cum capite ; tertia est unio divinae naturae cum humana. Prima significatur in Matrimonio per exteriorem expressionem qua dicitur: Accipio te in meam. Secunda in Confirmatione: primum enim significatum est ibi quod membrum firmiter remanet cum capite, quia in Baptismate factum est membrum. In sacramento Altaris significatur unio naturae humanae cum divina. Et hoc de primis significatis intelligitur, respectu quorum ibi non est causalitas. Gratia autem quae est in Ordine, haec est ad utrumque; unde est gratia potestatis ministrandi ad utrumque. Unde, quia est sacramentum potestatis ministrorum, alia autem sunt ad hunc effectum vel illum, ideo in hoc sacramento confertur potestas. Unde illud est sacramentum ad alia sacramenta. Sed sacramentum Olei dicitur sacramentum sacramentorum quia est ultimum sacramentum; [e t sacramentum Altaris dicitur sacramentum sacramentorum] quia in ipso secundum substantiam est ille qui est causa omnium sacramentorum. Et haec est divisio et ordo ex parte signi.
Ex parte causae alius. Primo nota quod Matrimonium primo datum fuit in officium, [deinde in remedium. Secundum quod in officium), eius finis est multiplicatio fidelium ; secundum quod in remedium, eius finis est contra concupiscentiam remedium in generativa, in qua maxime dominatur, quia est corrupta et infecta. Aut ergo sacramentum est reparativum indigentiae membrorum secundum se singillatim, vel in corpore Ecclesiae. Secundum quod in corpore, sic dividitur duobus modis: aut enim est ad multiplicationem fidelium carnalem, et tunc est Matrimonium ; vel spiritualem, et tunc est Ordo. Et sic fuit Matrimonium in primo statu. Item multiplicatio fidelium spiritualiter duplex est: vel secundum quod unusquisque cum adiutorio Dei est sufficiens ut perfectus sit spiritualiter, et talis multiplicatio fuisset si homo stetisset: quia quilibet corum in se et per se fuisset bonus, et sic fuisset multiplicatio fidelium. Sed est alia multiplicatio quae fit per sacramentum Ordinis, quae (!) est potestas ad coercendum malos et fovendum (I) bonos, ut sic fiat multiplicatio fidelium. Unde illa potestas est in vindictam malorum et laudem bonorum, et haec est multiplicatio per alterum; et bace non fuisset si homo stetisset, quia non fuisset necessaria hujusmodi potestas, quia quilibet habuisset rationem suam suppositam Deo immediate, et non alterius rationi. Hoc, scilicet quod ratio hominis supponeretur rationi alterius, hominis dico, factum est ad reparationem obedientiae. Et sic patet qualiter haec duo sacramenta sunt (contra) duplicem indigentiam in corpore Ecclesiae. - Item quinque sunt indigentiae ex parte personae, contra [quas] sunt alia quinque sacramenta. Primo defectus originalis iustitiae per originalem culpam; secundo ex illo consequitur pronitas ad actualem culpam: ad quam tertio consequitur ipsum actuale peccatum ; post quod quarto consequitur infirmitas ad recidivum, quae est quaedam poena; post est poenalitas sive obligatio ad poenam. Baptismus igitur ordinatur ad deletionem carentiae iustitiae originalis et poenae sibi respondentis, scilicet carentiae visionis Dei. Adhuc autem manet pronitas in peccatum actuale, quae venit ab Adam veteri et carnali; et a novo Adam forti et spirituali datur robur gratiae ad resistendum illi pronitati culpae, et hoc fit in Confirmatione. Unde etiam sicut contractum est semel originale et illa pronitas, sic semel datur Baptismus et Confirmatio. Tertio fuit ipsum actuale peccatum, contra quod est tertium sacramentum, scilicet Poenitentia: et quia multoties est casus per actuale, ideo iteratur Poenitentia. Quarto fuit debilitas ad recidivum, per quam quia quotidie labimur in aliquod veniale, ideo contra ipsam est sacramentum quod est panis quotidianus. Post est quaedam debilitas quae non tollitur cum culpa, ut infirmitas ex parte corporis et infirmitas peccati venialis ex parte animae; et haec tolletur omnino quando fuerit perfectus in purgatorio et unctus quasi rex: et haec praefiguratur tolli in Extrema Unctione, quod est sacramentum quoad alleviationem corporis et animae.
Sed quaeritur: numquid sic est dividendum et distinguendum secundum quod Matrimonium est in remedium ? Respondeo: Tunc quantum ad Matrimonium et Ordinem mutatur in parte. Quia quamvis omnes vires animae fuerint corruptae et quaelibet habeat pronitatem, tamen concupiscibilis habuit superabundantem pronitatem: unde exigitur super illud quod tollit pronitatem, aliud quod tollat superabundantiam pronitatis. Primum est Confirmatio, secundum Matrimonium. Unde concupiscibilis habuit duplicem corruptionem: unam simplicem, sicut et aliae, ad quam ordinatur Confirmatio: et super hoc habet corruptionem super alias, et sic contra ipsam est Matrimonium.
Item Ordo secundum quod est in officium, sic est ad consecrandum: secundum autem quod est in remedium, sic est ad relaxandum. Alia non mutantur. Iis visis respondeo ad obiecta.
Ad illud quod obicitur, quod sacramenta sunt contra laesionem, et non est nisi triplex, dicimus: Laesio venit per haec, tamen recedentibus iis, manet adhuc aliqua laesio poenae. Sed sacramenta non tantum sunt contra laesionem culpae, sed etiam ad mitigationem poenae; et sic non oportet quod tantum tria.
Ad illud quod obicitur, quod unum est sacramentum contra originale, unum contra mortale, sicut Baptismus et Poenitentia: quare non habemus unum contra veniale, respondeo: Dissimiliter se habet quantum ad haec (!), quia quantum est de conditione nostra, inevitabilitas est respectu venialis peccati, iuxta illud: Septies in die cadit iustus etc, et illud: Non est iustus qui non peccet; et ideo gratia ad delendum ipsum non est posita in uno, sed in pluribus, immo etiam in eo quod est sacramentale, sicut in aqua benedicta ; sicut de morbo qui difficilius curaretur, indigeret pluribus medicinis.
Ad illud quod obicitur de aqua benedicta, dicimus quod non sufficit illud quod dictum est in opponendo, sed cum hoc oportet quod sit institutum aliquo modo ab ipso dispensatore, scilicet Christo; quia etiam Extrema Unctio et Confirmatio aliquo modo instituta sunt ab ipso. Et praeterea sacramenta sunt contra laesiones vel originalis vel pronitatis vel occasionalis (!), ut supra dictum est. Sed huiusmodi effectum non habet aqua benedicta: etsi enim in eius aspersione detur remissio venialis, non tamen ex vi sua. Et sic patet quod non habet vim sacramenti. Unde dicit auctoritas: " Aqua sale aspersa populis benedicimus, ut aspersi sanctificentur et purgentur"; non dicit: ut ipsa sanctificet vel purget: "Deus enim sanctificat et purgat, et a phantasmaticis versutiis homines defendit ".
Ad hoc quod obicitur, quod in Veteri Testamento fuerunt sacramenta vinum et aqua et oleum etc, respondeo: Sanguis in Novo Testamento non est tantum sacramentum, sed virtus sacramentorum, scilicet sanguis Christi, quia ad illud significandum fuit sanguis de quo dicitur in Ex. 24, 8.
Item ad illud quod obicitur, quod thus et thymiama in Veteri Testamento fuerunt sacramentalia, respondeo: Quidam est actus gratiae ad reparationem contra laesionem, et est in sacramentis: et est quidam ad meritum, et hoc per opera virtutum et donorum et beatitudinum. Per unguentum ergo significatur unctio gratiae quae debet esse in principio operis, secundum illud (I Ioan. 2, 27): Unctio docebit vos de omnibus: per thus devotio quae debet esse in ipso opere, per thymiama gloria quae debet esse in fine. Quae omnia soli Deo attribuenda sunt. Et ita haec respiciunt meritum et gratiam secundum quod est in virtutibus, et non secundum quod est in sacramentis.
Ad illud quod quaeritur, quare Unctio Extrema et Confirmatio non habent in Veteri Testamento aliquod sacramentum institutum ad significandum ipsa, respondeo: Confirmatio respicit robur gratiae datae in Baptismo: robur gratiae sequitur plenam gratiam datam in passione) ergo antequam venit plenitudo gratiae, non convenit sacramentum quod respiciebat robur sive plenitudinem gratiae. Praeterea, respicit robur gratiae datae in Baptismo: ergo in ipso intelligitur Baptismus ; ergo non convenit ante Baptismum. Ad quid autem datur istud robur ? Respondeo: Ad hoc ut homo non erubescat coram infidelibus et tyrannis praedicare fidem Christi.
De Extrema Unctione dico quod illa praefigurat plenam unctionem quae erit in resurrectione. Sed resurrectio per Christum: ergo Extrema Unctio, in quantum respicit plenam unctionem quae fit in resurrectione, respicit gratiam Christi antecedentem: et sic Extrema Unctio respicit plenitudinem gratiae in resurrectione, sicut Confirmatio plenitudinem gratiae in passione. Unde in Veteri Testamento non debebant institui, cum nullum effectum habuissent ibi: quia omnia alia significabant aliquem effectum, et ibi exsistentem, ut agnus paschalis liberationem ex Aegypto. Et similiter de omnibus aliis invenies aliquem effectum quem habebant ibi, exceptis iis.
Ad illud, quod signum dividitur secundum id cuius est signum etc. Ad illud (ita desinit in imo folio).