24 SCEPUSIEN.

dicam, collusionis incitamento urgentur. Rursum, coram Caelestino III agebatur de impotentia absoluta ac naturali « N A T U R A L I T E R F R I G I D I S » ; de coniugibus, qui per T R I E N N I U M matrimonium consummare pertentaverant. Iam vero hisce positis testes septimae manus, idest propinqui ac vicini, cum vera coniuges dixisse renuntiant, non solummodo coniugum ipsorum religioni innituntur, sed etiam factis, quae testes ipsi viderunt ac audierunt tempore haud suspecto. Ecqui enim fieri potest ut coniuges per tres integros annos inuti- libus conatibus matrimonium consummare studuerint, vir a nativitate sit impotentiae vitio affectus ; et tamen nihil hu- iusmodi ad propinquorum et vicinorum notitiam pervenerit? Versa vice nostra in quaestione testes septimae manus nihil vel fere nihil quod ad rem faciat tempore non suspecto di- dicerunt.

Postremo, nemo sanus facile credet, praeclarissimum illud ecclesiae lumen ac insignem fori principem, Cardinalem De Luca, nec saepedictum cap. 5 de Frigid, et male f. nec opti- mam cuiuscunque legis interpretem , subsecutam observan- t iam, cognovisse. Profecto Cardinalis De Luca ea in sen- tentia es t , ut, posita coniugum genio non ineptorum con- dormitione, probatio inconsummationis matrimonii, si mulier in aspectu corporis sui confidere nequeat, fere impossibilis evadat. « Difficultas magna apud me erat , ita ille De ma- trim, disc. 9, n. 15, quod ageretur de vidua, quae cum viro iam dormierat, ideoque non agnoscebam quomodo con- vinci posset negativa consummationis matrimonii, licet enim id non sit omnino impossibilis iustificationis, attamen videtur nimium difficilis, ADEO U T S I T D I F F I C U L T A S QUAE QUODAMMODO F R A T E R N I Z E T CUM I M P O S S I B I L I T A T E ». Iam vero si iuramentum coniugum una cum testibus septimae manus asserentibus coniuges esse periurii incapaces omnique fide dignos ad astruen- dam inconsummationem matrimonii sufficeret, V I D U I S I P S I S QUAE CUM V I R O E T I A M A T Q U E E T I A M D O R M I E R U N T inconsum- mationis probatio, non minus quam virginibus, in promptu semper est. Etenim septimae manus testimonio in huiusmodi