BÜGELLEN. 343

sens non cogitat. Iamvero percontanti iudici : tempore ce- lebrationis matrimonii cum Margarita, perpendisti ne casum qui verificari poterat, nempe ducendi in uxorem mulierem iam utero gravem? Subdidit Franciscus; nihil cogitavi, quia tunc in verbo illius tranquillus eram. Profecto si aliquod dubium menti eius haesisset, pronum erat aliquantisper prae- stolari, cum praegnantia post breve tempus certe esset de- tegenda. Mihi videtur in antecessum securitatem acquiren- dam fuisse, animadvertit testis Baptista Sala, hancque esse plurium opinionem refert testis Clothildes Carta. Ceterum ap- positio conditionis nedum ex Francisci agendi ratione penitus excludi videtur, sed apertis verbis ex narratione testis Petri Cossa, quae ita se habet : dicebam Francisco; ego differrem matrimonium usque dum veritas exurgeret. Scio, prosequi- tur, quod Franciscus, dum audiret viciniae clamores repe- tebat se nolle credere Margaritam praegnantem, eamque quo- modolibet velle ducere in uxorem. Unde facile inducar ut credam Franciscum a Margarita fuisse deceptum et ex er- rore in matrimonium consensisse, sed numquam admittam conditionatum matrimonium ex actis probari. Nec aliunde dici posset errorem accidentalem in themate vinculi firmita- tem labefactare. Nam error qui in personam non cadit, ut v. gr. si dum putas te cum virgine et sana et nobili ma- trimonium contrahere, ducas scortum, leprosam, trivio na- tam etc. (S. Alphonsus De matr. 1011, 1012) non obest, quia publice interest non dissolvi matrimonia ; nec tibi prod- erit quod erraveris dolo alterius contrahentis et dolus ef- ficax fuerit : dolus enim solo iure civili contractum vitiat. D'Annibale Summula theol. mor. lib. 3. tract. 6 n.444{ll,12)

De actu matrimonii nil est addendum, cum iudici sci- scitanti : Franciscus et testes reposuerint quod celebratio huius matrimonii nullam exhibuerit circumstantiam nota dignam. Hoc tantum animadverti potest, argumentum pro conditione ex omisso civili actu sumi non posse, eo quia, ut ceteros praeteream, ipsa Francisci mater fassa sit : his in locis esse consuetudinem producendi etiam per plures menses actus ei-