ROMANA ET ALIARUM 537

hat ur fundatorum vel oblatorum voluntati circa stipendii quantitatem, locum, et tempus celebrationis, exclusa qua- cumque (1) collectione Missarum* et docto cui de iure de sequuta Missarum celebratione. Non nego responsum cit. speciem declarationis habere praesertim si casus intimius non examinetur, nec attendantur ea quae superius dicta sunt.

Ceterum ab oppositoribus sciscitarer : poteratne Congre- gatio respondere negative ? Potuisse puto, et ipsi certissime non negabunt. Cur autem posset? dicam aperte, ratione periculi. Ideo ad quaevis incommoda praecavenda, S. Con- gregatio conditiones superius notatas in sua responsione in- seruit

Confirmo ex scopo decreti, qui aperte colligitur ex ipsa praefatione. Praemittuntur enim haec verba : « ad cohiben- dam pravam quorumdam licentiam, qui ad ephemerides, libros (diasque merces facilius cum clero commutanda mis- sarum ope utebantur, nonnulla constituit etique Pio P P . IX fel. rec. approbante edi etc. ». Vigetne hodie necessitas illa colli!lendi licentiam ? Et sacra Congregatio decretum reno- vans additis poenis, aerem ne verberavit, in incertum pu- gnans \ Si decretum noviter promulgatum est, novoque ro- bore firmatum, non aberraret, qui assereret callida ingenia non defuisse, qui effugia et tergiversationes invenerunt, ut decretum éludèrent. Eludebant sane non pauci, et ex litteris et informationibus datis apertissime constat. Illi autem qui inter mercatores non recensentur, et benigna concessione ute- bantur, erantne piaculi lamentati immunes I Puto plures utpote prudentes, honestos, religiosissimos sartas tectasque serva visse conditiones in articulo VI notatas. Absit ut velim, omnes omnino tanti criminis habere ut reos. Ast ab omnibus servabantur'i1 - melius dicam - servari poterant?

Praetereo tempus et locum celebrationis, cum impossibile sit emptores ephemeridis, in eo loco morari, ubi haec im-

(1) Animadverte verba « exclusa quacumque collectione missarum Ita sane re- peritur scriptum in actis Sacrae Congregationis. Quapropter errant qui in edenda liae responsione scribunt « exclusa quacumque studiose collectione missarum ». Verbum enim studiosa dicendum est interpolatimi.