CAPUT III.

De perspicuitate lapidum secundum, magis et minus.

Lapidum qui perspicui sunt secundum plus et minus, sicut sunt illi qui gemmae vocantur, ut in communi dici potest, est aqua non pura materia communis. Illi enim lapides sunt quaedam vitra per naturae opus producta : propter quod etiam subtiliores in commixtione, et clarioris sunt perspicuitatis quam vitra artis : quia ars licet imitetur naturam, tamen ad plenum opus naturae attingere non potest. Signum autem ejus quod diximus, quod videlicet aqua passa a sicco calido vel frigido, sit materia communis istorum lapidum, est quod vitra fiunt ab hujusmodi humiditate, quae a cineribus diversis, sive plumbi, sive silicis, sive ferri, sive alicujus alterius, per ignem fortissimum eliquatur. Haec autem humiditas quod sit aqua, ex hoc ostenditur quod frigido coagulatur, et sicco calido vehementi dissoluta liquatur. Quod autem passa sit a sicco terreo adusto, probatur ex eo quod non liquatur nisi ex cinere per assationem vehementissimam, quemadmodum diximus, et in arte vitraria quae alchimiae subalternatur, ostenditur visibiliter : vapor enim subtilior in terra vel in lapide a circumstante aliquando continetur, et in seipso circuinvoiutus madescit, sicut fit in olla cooperta calida in qua est aliquid aquae. Et cum sic sit humor passus vehementer a sicco, et in eo vis sicci et constans coagulatur in lapidem. Sed hic de modo lapidum generationis non est dicendum, sed potius de lapidum materia in communi. Utrum autem fiat frigido vel calido coagulatio ipsorum, posterius ostendetur. Quod autem aqua sit hujusmodi lapidis materia, ostenditur etiam : quia in quibusdam Iocis in quibus est virtus fortis lapidum generativa, aqua descendens per pluviam guttatim vel aliter f usam concrescit in lapidem : patitur enim primo descendens a sicco terrestri ex natura et operatione loci, et sic efficitur lapidis materia propria. Ostenditur autem et hoc ex multitudine perspicui, quod est in talibus lapidibus. Cum enim perspicuum aeris et ignis non sint incorruptibilia, oportet necessario quod sit illa perspicuitas ex perspicuo aquae : erit igitur propria ipsorum materia de natura aquae. Quod autem quidam Antiquorum, lapidum materiam ostendentes, dicunt quod descendit ex aqua currente quoddam quod in fundo residet, et hoc fit lapis, non approbo, eo quod hoc quod ab aqua descendit, terrestris est substantia : et ideo frequenter illi lapides qui ex hoc generantur, non aquam passam a virtute terrestri recipiunt pro materia, sed potius terram quae passa est a virtutibus aquae. Cujus signum est, quod lapides tales ut frequenter non perspicui sunt, sed terminati, et valde dicuntur non dolabiles, sed comminuibiles potius, qui et silices a vulgo vocantur. Testantur autem maxime his quae dicta sunt, crystallus et beryllus, qui aquae glaciei omnino quasi formam acceperunt, de quibus dixit Aristoteles quod fiunt ex aqua, remoto universaliter calido.

Sicut autem lapidum de quibus in praecedenti capitulo mentionem fecimus, diximus materiam esse terram non simplicem, sed passam ab humido unctuoso viscoso : ita et nunc de istis oportet intelligi, quod humidum simplex aqueum non potest esse materia lapidum perspicuorum : quia, sicut alibi ostendimus, tale humidum nec constat per elixationem, nec coagulatur per calidum siccum, nec congelatur per frigidum quodcumque : propter quod necessario oportet

quod ipsum sit subtilissimo terreo paruul permixtum, et insuper a sicco terreo sit fortissime passum, ita quod virtus ejus jam quasi obtineat omnes partes talis humidi, nec tamen adhuc transmutaverit substantiam talis humidi in terram. In omni enim transmutatione elementorum talis passio praecedit transmutationem substantiae, quia virtus elementi transmutantis in toto obtinet, et partes elementi transmutati figurantur in ipso ante transmutationem substantiae : et si commisceantur sic in aliquod elementatum, habebit illud elementatum materiam unius elementi, et alterius elementi virtutes : et hoc summum ingenium alchimicorum docet Hermes in secreto secretissimorum suorum per verba metaphorica dicens : " Lapis suaviter cum magno ingenio ascendit a terra in caelum, iterumque descendit a ccelo in terram. Nutrix ejus terra est, et ventus portavit eum in ventre suo. " Opera enim alchimiae intendens docere dicit ascendere in caelum, quando per assationem et calcinationem ejus proprietates induit ignis. Alchimici enim vocant calculationem ejus adustione et assatione materiam in pulverem reducentem : quae materia iterum descendit a caelo in terram, quando induit terrae virtutes per inhumationem : tunc enim per inhumationem revivificatur et fovetur quod prius per calculationem fuerat mortificatum. Quod autem dicit, quod portat ventus in ventre suo, ostendit laevigationem materiae ad aeris virtutes : et propter hoc dicit ventum in ventre suo portare materiam, quando materia ponitur in alembico, quod est vas taliter factum sicut in quo fit aqua rosata : tunc enim evaporando subtiliatur et laevigatur ad aeris virtutes : propter hoc dicit ventum in ventre suo portare materiam : distillat autem ultra ab ore alembici exiens aquae vel olei liquor cum. omnibus virtutibus elementorum. Et hoc quidem operatur ars cum labore et erroribus.militis : natura vero sine difficultate et labore. Cujus causa est, quia virtutibus ccelestibus certis et efficacibus moventur virtutes in materia lapidum et metallorum existentes quando materia operatur : et illae virtutes sunt intelligentiarum operationes, quae non errantnisi per accidens, ex inaequalitate scilicet materiae.In arte autem nihil est horum, sed potius meiidicata suffragia ingenii et ignis. Ex his autem ostenditur, quod sive terra, sive aqua dicatur materia lapidum, oportet quod ipsa sit passa valde a qualitatibus aliorum elementorum.Haec igitur de materia lapidum in communi dicta sint.