CAPUT VI.

De forma substantiali lapidum.

De formis autem quae sunt substantiales lapidum, dubitare dementis esse videtur : quoniam visus certificat de his, quod coagulati sunt omnes, et materia in ipsis ad speciem certam est determinata. Si enim essent dispositiones elementorum tantum secundum quod sunt in transmutatione ad se invicem vel ad alia, sicut sunt nubes et pluviae et nix, absque dubio non diu permanerent sic nec ista, sed post modicum resolverentur ad elementa. Et nos omnino contrarium hujus videmus accidere in lapidum naturis. Amplius autem virtutes lapidum invenimus quae non sunt alicujus elementi, sicut fugare venenum, pellere antraces, attrahere vel pellere ferrum, de quibus, ut infra probabitur, communis est sententia omnium sapientium, quod haec virtus est sequela speciei et formae lapidis hujus vel istius. Constat igitur ex his formas habere lapides et species determinatas. Hae autem formae non sunt animae, ut quibusdam visum est Antiquorum. Quoniam sicut in libro de Anima ostendemus, et in principio Physicorum patuit, anima operatur unum tantum, sed multa quidem per se et non secundum accidens, natura autem lapidis non operatur nisi unum : et quod operatur, de necessitate operatur : quod non facit anima. Adhuc autem primum opus animae est vita : haec autem secundum nullam sui differentiam invenitur in lapide. Si enim alimento uteretur, oporteret ipsum poros et vias habere per quas alimentum mergeretur in ipsum. Et hoc falsum esse ostendit ipsa, durities ejus, et compactio lapidum multorum, quae non permittunt ipsum dividi et aperiri in alimenti susceptione. Adhuc autem si alimento uteretur, oporteat habere aliquam partem quae primo alimentum traheret, sicut sunt radices in. plantis, et os in sentientibus : horum autem nihil videmus in lapidibus. Nec est convenienter dictum, quod lapidis anima sit oppressa a terrestreitate, ei ideo non posse exercere vitam et sensum, sicut dixerunt multi physiologorum : quoniam secundum hoc deficeret natura in necessariis, non dando lapidi organa quibus suas necessarias explicaret operationes : lapides igitur animas non habent, sed alias formas substantiales virtutibus caelestibus et propriae elementorum commixtioni datas. Sunt autem hae formae secundum plurimum innominatae, sed tamen differentiae earum innituntur diversis nominibus lapidum, cum vocantur totus, puinices, silices, marmor, saphirus, smaragdus, et hujusmodi, quae cum nobis occulta sunt, ideo propria diffinientia lapidum non habemus, nisi circumloquendo accipiendo accidentia et signa loco diffimentium. Sed haec scimus cum sint diversitates corporis mobilis et transmutabilis simpliciter, et commixtum quod lapis est de genere mixtorum. Cum autem et mixtum dividatur in mixtum tantum, et in mixtum complexionatum, scimus lapidem esse in genere mixtorum non complexionatorum. Et tunc ex omnibus dictis congregantes, dicimus lapidem esse mixtum non complexionatum virtute mineralium ad formam coagulatum. Ex quibus ulterius manifestum est lapidem magis esse homogeniae naturae, quam habentem vitam, licet in ipso essentialiter sint elementorum naturae diversae : propter quod etiam de lapidibus scientia scientiae complexionatorum est anteponenda. Sunt autem multae lapidum formae, sicut in genere marmoris porphyricum, alabastrum, et hujusmodi. Similiter autem est et in aliis generibus lapidum, de quibus prosequi non prodest:quia formae eorum ex accidentibus corporis et duritiei manifestabuntur inferius : haec

enim accidentia sunt eorum propria, et scitis ipsis, natura eorum est satis manifesta. De finc autem quaerendum non est, quia forma in physicis est finis : et ideo cum nos unumquodque scire existimemus quando cognoscimus causas ejus essentiales et proprias, in communi jam est universaliter scita lapidum natura. Verumtamen quia locus generationis est principium, sicut in antehabitis determinatum est, oportet nos cum his quae dicta sunt, cognoscere de loco lapidum generationis : eo quod locus aliqua causa efficiens est lapidis, cui primum datur virtus formativa lapidis.