CAPUT II.

De quatuor opinionibus Philosophorum circa causam virtutum lapidum.

Quaesitum autem est multo tempore a Philosophis, ex qua causa tales virtutes infunduntur lapidibus : et diversas opiniones recitare dispendium esset. Tangamus igitur quatuor probabiles, et postea nostram dicamus sententiam, deinde per rationem confirmemus eamdem. Quidam autem dixerunt ab elementis componentibus lapides tales inesse virtutes, quibus cum objicitur, elementa, non operari nisi qualitatibus primis, et operationes lapidum ad qualitates primas non posse reduci. Respondent elementa quasdam habere operationes per se, quasdam autem in mixto : quia in mixto qualitas elementaris operatur mota sicut instrumentum, et tunc habet multa operari quae per se non operatur. Et ideo sicut ad aliam virtutem non reducitur alteratio cibi et elevatio et mutatio ad carnem, nisi ad calorem digestivum quem scimus esse calorem ignis, et quod congregat homogenia et disgregat heterogenia, sicut dictum est in secundo Meteororum : ita dicunt isti et non alii virtuti quam elementari esse attribuendum quid sit in elementato : eo quod elementatum non operatur nisi mediante virtute elementorum quae sunt in ipso. Haec ergo est opinio quorumdam antiquorum Philosophorum, quam Alexander Graecus Peripateticus defendere videtur : eo quod ipse omnia quaecumque sunt, sive sint animata, sive non, elementis attribuit. Ita etiam quod dicit intellectum esse quoddam elementorum complexionem consequens. Ipsa enim elementa cum complexa sunt, mirabiliorum et altissimarum dicit esse operationum. Virtutem autem quae in commixto regit et dirigit qualitates elementales, non dicit esse nisi complexionem consequentem, et hanc mirabilem asserit esse: et probat per opera alchimiae in quibus simplicia parum prosunt: et cum complexa fuerint, admirabiles valde reddunt effectus.

Haec autem opinio Platoni non placuit, qui omnia inferiora dicit esse ideata a superioribus ideis, quas separatas et mirae potentiae esse dicebat. Illae enim sunt quae generant quidquid generatur, ut asserit. Dicit autem quod ea quae separatorum majorem accipiunt similitudinem, et in quibus separata minus immerguntur materiae, esse virtutes mirabiles in operatione simili operationi ideae separatae. Operationem ideae separatae esse dicit operari transmutando et alterando materiam generabilium et corruptibilium. In quibus ergo rebus minus mergitur idea materiae, in his adhuc postquam incorporata est, mirabiles res operari non cessat. Et sic dicit esse in lapidibus pretiosis et in aliis multis rebus naturalibus. Probationem autem hujusmodi sententiae non quidem ex Platone, sed ex Platonicis sicut ab Apuleio et quibusdam aliis collegimus, dicentibus quod subjecto mortalium rerum et defuncto, hoc quidem quod immortale est in rebus, mirabilia operari non cessat. Dicunt etiam isti, quod si operationes istae elementis attribueren-

tur, sicut quidam dixerunt Pythagorici, aut elementorum complexioni, quod tunc sicut complexio est unica, ita operatio lapidis esset una. Nunc autem multas videmus. Adhuc autem sive qualitas elementalis operetur per se, sive in complexo, non operantur qualitates elementales nisi transmutando materiam quam afficiunt : nulla autem tali transmutatione facta substantiae videntur operari lapides pretiosi: propter quod etiam alicujus separati principii videtur esse operatio istorum, Haec igitur est opinio Platonicorum.

ii ermes autem et quidam sequaces ejus Indorum plurimi multa et universali virtute differentes, dicebant omnium inferiorum virtutes esse in stellis et imaginibus caelorum. Omnes autem virtutes infundi in inferioribus omnibus per circulum Alaur, quem primum circulum imaginum caelestium esse dicebant. Has autem virtutes descendere in res naturae nobiliter et ignobiliter. Nobiliter autem quando materiae recipientes has virtutes, fuerint superioribus magis similes in lumine et perspicuitate. Ignobiliter autem quando materiae fuerint confusae et faetulentae,in qua quasi opprimitur virtus caelestis. Hanc igitur causam isti dicunt, quoniam lapides pretiosi prae aliis habent mirabiles virtutes : quia videlicet in substantia magis similantur superioribus, et in lumine et perspicuitate : propter quod a quibusdam eorum stellae elementales esse dicuntur lapides pretiosi. In superioribus enim, ut inquiunt, quasi quatuor colores inveniuntur, qui etiam frequentiores sunt in lapidibus pretiosis. Quorum unus est orbis non stellati, qui ab omnibus dicitur saphirus, et hunc colorem primo habet saphirus, ei denominat. Participant autem ipsum posterius alii quidam lapides. Secundus autem est, qui est plurimum stellarum, et est ille qui vocatur lux candens et albescens : et hunc colorem habet diamas et beryllus et multi aliorum. Tertius est, qui vocatur ignoscens et rutilans, qui est in Sole et

Marte et in quibusdam aliis : et hunc primo quidem accipit carbunculus, et postea palachius sive palatius et grauatus et quidam alii. Ideoque dicunt carbunculum nobilissimum et universaliter habentem virtutem omnium aliorum lapidum : quia sol cujus virtutem similem accipit, nobilior est omnibus virtutibus caelestibus, et est sua virtus universalis dans lucem omnibus caelestibus et virtutem. Quartus autem est rubeus obscurus, tam in stellis quam in quibusdam aliis lunae mansionibus inventus : et hic invenitur in lapidibus habentibus obscuras nubes, sicut in calcidonio, amethisto, et aliquando in smaragdo, et in quibusdam aliis. Propter haec et hujusmodi dicta talem isti induxerunt opinionem.

Avicenna autem et quidam alii sequentes eumdem, dixerunt in omnibus naturis quaedam aliquando apparere prodigia ex imaginatione superiorum motorum. Contendit enim hic Philosophus intelligentias quae movent orbes, nequaquam posse intendere particularem motum hunc vel. illum, nisi per apprehensionem aliquam particularium, et hanc apprehensionem dicit imaginationem aequivocare seu. aequivoce vocari ad imaginem quae pars est animae sensibilis in animalibus. Practice autem omnia quae fiunt, ut inquit, praeexistunt in conceptionibus motorum stellarum et orbium. Adhuc autem talem inquit esse obedientiam totius materiae generabilium ad motorem, qualis est obedientia nostri corporis ad nostras animas. Nos autem in nobis sentimus, quod ad quamcumque formam concepimus, movetur corpus nostrum delectabiliter, vel horrendo, vel fugiendo. Sic igitur dicit frequenter diversa concipere animas caelestium, et tunc materiam moveri per obedientiam ad illud, ex hoc esse quod diversas virtutes generata accipiunt, quas nos complexionales vocamus, et maxime lapides in quibus est commixtio prima facilius mota ad imaginationem hujusmodi, quam alia in quibus est major diversitas propter ani- mae opera quae infunduntur illi. Haec igitur dicta sunt ab Avicenna et sequentibus eum, ut videtur accipi in quibusdam dictis suis quae de magicis et alchimicis composuit.