CAPUT VIII.

In quo redditur causa quare quaedam loca generant lapides, et quaedam

non. Unam ergo virtutem in omnibus his locis investigare volentes, revocemus ad memoriam ea quae in antehabitis libris scientiae naturalis determinata sunt, quod videlicet stellae quantitate et lumine et situ et motu movent et ordinant mundum secundum omnem materiam et locum generabilium et corruptibilium. Virtus autem sic determinata a stellis infunditur loco generationis unicuique rei, eo modo quo in naturis locorum determinatum est. Haec enim virtus et elementi et elementati omnis est productiva et generativa. Et est ista virtus loci ex tribus virtutibus congregata, quarum una est virtus motoris orbis moti. Secunda est virtus orbis moti cum omnibus partibus suis et figuris partium quae resultant ex situ partium diversimode se respicientium propter muitimodam motorum velocitatem et tarditatem. Tertia autem est virtus elementaris, quae est calidum, frigidum, humidum et siccum, vel commixtum ex his. Est autem prima harum virtutum ut forma dirigens et formans omne quod generatur, sicut virtus artis ad materiam artificiati se habet. Et secunda est sicut operatio manus. Et tertia sicut operatio instrumenti quod manu movetur et dirigitur usque ad finem inceptum ab artifice. Et ideo dixit Aristoteles quod omne opus naturae est opus intelligentiae : locus enim recipit has virtutes, sicut matrix recipit virtutem formativam embrionis. Haec igitur virtus determinata ad lapidum generationem, in materia terrestri vel aquea est, in qua conveniunt omnia loca in quibus lapides generantur. Sicut enim in animalibus quae ex putrefactione generantur, infunditur virtus vivificativa ex stellis, sic fit etiam in lapidum materia, quod infunditur per dictum modum virtus lapidum formativa. In quocumque igitur loco terra unctuosa per vaporem in se reflexum commiscetur, vel in quo terrae vires apprehendunt naturam aquae et trahunt ipsam ad siccitatem, et inclinant vehementer, ibi pro certo est locus generationis lapidum. Propter quod terrae solidae superficiei, ex qua vapor talis

exspirare non potest, lapides multos generant. In terra autem molli cinerulenta, quae potius inficit aquam quam apprehendit ipsam in suis proprietatibus, lapides generari non possunt. Et haec est causa quare in ripis sempiternorum fluininum multi generantur lapides : tales enim ripae solidissimae sunt claudentes in se vapores elevatos. Sunt etiam vaporosae ripae illae : eo quod calor ex reflexione sui luminis super aquas excitatus, frigiditate aquae repellitur ad littus, et in partibus terrae inviscatus, terram aquae commixtam decoquit et indurat. Ex eadem vero causa fundus fluviorum talium lapidosus efficitur, eo quod calor in littoribus in terris sub aqua penetrat : et cum aqua replet undique poros quibus evaporare posset, simul commiscet,et decoquit,quod commixtum est in lapidibus : propter quam causam talia loca lapidum sunt generativa. Est autem quarumdam aquarum fluxus per virtutes minerales fortissimas, et cum fluunt per tales materias, imbibuntur ipsis mineralibus : et ideo et aquae et ea quae sunt mersa in ipsis,convertuntur in lapides citius et tardius, secundum quod confortatur et debilitatur virtus lapidum formativa et factiva. Causa autem quare aqua divisa juxta ripam a fonte fusa citius in lapidem convertitur, quam ipsa aqua fluens a fonte et flumine vel mari est quia virtus illa citius vincit parvum et divisum quam multum indivisum, sicut est in omni virtute aliquid convertente : omnis enim talis virtus citius convertit ipsum parvum quam magnum. Quod autem eadem aqua in aliquo loco fusa in lapidem non convertatur, ideo fit, quia cum est extra locum mineralem, evaporat et corrumpitur sicut et omnis alia res corrumpitur extra locum suae generationis. Quod autem aqua in se accipiat et imbuatur tali virtute, probatur per alia aquae accidentia, sicut est sapor sulphuris et auripigmenti vel amaritudo. Hos enim sapores non contrahit aqua, nisi ex locis per quae transit. Eo dem. enim modo fit, quod virtus mineralis cum materia vaporosa lapidis trahitur ab aqua, et aqua tota inficitur tali spiritu et vapore : et cum vincere potest aquam, convertit eam in lapidem. Citius tamen convertit magis terrestria, sicut ligna, et plantas, et animalium corpora, vel aliquod hujusmodi : eo quod haec aqua immersa a tali virtute apprehenduntur et trahuntur ad terrestrem naturam lapidis materiae convenientem, quam exsiccat, coagulat, et ad speciem ducit vis mineralis, vaporaliter in aqua diffusa. In montibus altissimis frigiditas est perpetua, quae est excellens, cujus causa patefacta est in libro Meteororum, quae frigiditas exprimendo humidum apprehendit aquam a nivibus congelatam, et inducit in ea proprietates sicci, sicut est naturae frigiditatis excellentis : et ex illo sicco coagulat glaciem in crystallum vel alium lapidem perspicuum. Et per hunc modum satis planum est scire loca generationis lapidum, et convenientiam et differentiam eorumdem.